Devri

Recherche 'tizh...' : 11 mots trouvés

Page 1 : de tizh-1 (1) à tizhout-tizhan-tizh (11) :
  • tizh .1
    tizh .1

    adv.

    I. Adv.

    A.

    (1) Vite, rapidement.

    (1530) Pm 92. Neuse hep sy mary guyrion / A ros tiz he benediction, tr. «Alors, sans doute, la fidèle Marie / Donna vite sa bénédiction.» ●25. Deut tiz ouz pirill dam miret / Eual hoz mam ouz estlamdet, tr. «Venez vite me garder de péril, / Comme votre mère, (et) d'épouvante.»

    (1866) FHB 67/115b. en em heulie tiz var hent ar bez. ●(1872) ROU 108a. Marcher avec vitesse, tr. «bale tis

    (1923) KNOL 19. Mez falc'hit tiz.

    (2) A-dizh : vite.

    (1882) BAR 17. ar baourentez a zo diredet a diz davedhan.

    (1900) MSJO 66. A greis ma zeant a dis. ●(1906) KANNgwital 40/316. grit a diz ar pez a c'houlen a ve great ! ●(1913) KZVr 25 - 24/08/13. A-diz, tr. «précipitamment.»

    B. sens fig. A-dizh.

    (1) Avec ferveur.

    (1905) KANngalon Mae 394. Pedomp anezhi a diz evit an Iliz hag hor bro. ●(1906) KANngalon Here 228. ni a c'houlenno a diz digant Jezuz ha Mari rei deomp nerz.

    (2) Pour de bon.

    (1906) KANngalon Genver 6. Mo defe c'hoant a diz ar voazed e ve saveteet ar feiz.

    II. Loc. adv.

    (1) Tizh-ha-taer = buan-ha-buan.

    (1934) CDFi 21 avril. boutou koat Marianna o skei tiz ha tear ouz douar kalet al leur. ●(1939) CDFi 29 avril. o tremen tiz ha tear ebiou d'ezo.

    (2) A-dizh hag a-dag : très très vite.

    (1967) BRUD 26-27/31. Krog e oa da ziskenn kra ar hastell a-diz hag a-dag. ●(1968) BAHE 58/22. e karzhen a-dizh hag a-dag etrezek kêr.

    (3) A-dizh hag a-drein : très vite.

    (1972) SKVT I 36. hag e treuze a-dizh hag a-dren plasenn an Amann. 133. Ha kuit a dizh hag a dren, a-dreuz plasenn Garmez.

  • tizh .2
    tizh .2

    m.

    I.

    A.

    (1) Vitesse.

    (1857) CBF 3. tiz zo gant ar c'hoummoul, tr. «les nuages s'enfuient rapidement.»

    (2) (en plt d'un cours d'eau) Courant fort.

    (1909) KTLR 183. Tiz a zo gant an dour.

    (3) Bezañ tizh warnañ : aller vite.

    (1869) HTC 151. Mont a rejont eta d'ar c'hraou, tiz varnho. ●(18--) SAQ II 225. Edo o vont : var ar pardaes noz, skanv a droad, tiz varnan.

    (4) Lakaat tizh : faire vite.

    (18--) SAQ II 349. Ni 'rank lakaat tiz.

    (5) Kentañ tizh : première chose (que l'on fait).

    (1889) SFA 44. Kenta tiz en deoue Fransez (...) oue mont (...) da labourat. ●277. Mont a rejor da velet piou a skoe ; ha, kenta tiz a oue, oue guelet Jakelin Settisoli e tal toull an or.

    (6) Tizh-tarzhenn = tizh bras.

    (1972) BAHE 72/7. Tizh tarzhenn war an den.

    (7) Hastañ e dizh : se dépêcher, se hâter.

    (1860) BAL 13. ar pez a ra dezo asta o ziz ac o err etrezec eno.

    (8) Plantañ tizh : foncer.

    (1910) MAKE 8. Hag al laër, a-dreuz ar parkeier, da blanta tiz ha da c'haloupa evit troc'ha arôk ar C'haper.

    (9) War e dizh : sur son élan.

    (18--) SAQ II 143. Hag hen atao var he dis.

    (10) Lakaat tizh en udb. : activer qqc.

    (1872) ROU 72b. Activer, tr. «Lacaat tis en un dra.»

    (11) War an tizh : pris rapidement (repas, etc.), sur le pouce.

    (1993) HYZH 196/48. (Douarnenez) Sur awalc'h pelec'h vie ken un tammig a dud, ar machin, vie ket peurzorn, vie ur banne emichañs, vie ur banne kafe war an tizh.

    B. sens fig. Ardeur.

    (1904) KANngalon Du 263. evit ma poaniimp gant muioc'h a diz da zifen hor bro hag hor feiz. ●264. Var ar memez tro e tizkuillaz gant tiz ar geier-ze. ●(1905) KANngalon Du 550. An Ao. Le Louet a brezegaz gant kement a diz. ●(1907) KANngalon Genver 307. selaouet e oue gant tiz. ●(1909) FHAB Kerzu 356. mouez an tadou savet evit difen gant tiz ho feiz hag eneou ho bugale. (...) o deus ar famillou muioc'h a diz evit poueza asamblez var ar vistri skol. ●(1913) KANNgwital 127/289. kement a vuez hag a diz guirion. ●(1914) KANNgwital 145/491. gant oll tiz he galoun. ●(1915) KANNgwital 155/76. Pedomp gant tiz, pedomp gant feiz.

    II.

    (1) Difficulté (?).

    (1935) DIHU 285/231. A pe zistroas Rieux d'er gér é kavas ur péh téh ; rak ne oè ket aveit lakat er Fransizion ér méz. ●(1974) YABA 09.02. Un tih, me lar d'oh, e zo digoéhet get er peurkèh ! ●06.07. un tih e oè bet aman get ur jiboésour èl nen dé ket krédabl ! ●YABAlevr 251. Tizh m. tour, farce, attrape ; Gober un tizh : jouer un tour ; Un tizh a zo degouezhet getoñ : il lui est arrivé un tour.

    (2) =

    (1974) YABA 26.01. Doh men guelled, é ma un tih geti.

  • tizh .3
    tizh .3

    voir tizhout

  • tizh .4
    tizh .4

    voir tizhañ .1

  • tizh-dour
    tizh-dour

    m. Courant.

    (1879) BMN 317. An tiz dour a gassas buan ar c'hrouaduric beteg ar velin.

    (1910) FHAB Eost 242. ar gorventen, an tiz-dour, ar vrumen. ●(1979) VSDZ 155. (Douarnenez) Ar varènn, an dra-se zo pelec'h zo tizh-dour. Alies, te gompren, suivan ar sonn ar varènn a ya penn-da-benn (…) Ar marènnoù 'n em form pelec'h eo strizh, tr. (p. 316) «Ar varènn c'est la où il y a des courants de marée. Souvent, tu comprends, suivant le fond le courant de marée va tout du long (…) Les courants se forment dans les chenaux ou les détroits.»

  • tizhadenn
    tizhadenn

    f. –où Farce, tour, attrape.

    (1924) SBED 43. Diarben un dihiaden / E ma saùet er soñnen. ●(1925) SFKH 22. Groamb hinoah un dihaden de Huillerm. ●34. Méh (...) em bé hoah hiniù en dé, pe vé konzet d'ein ag en dihaden-sé.

  • tizhañ .2
    tizhañ .2

    voir tizhout

  • tizhañ / tizh .1
    tizhañ / tizh .1

    v. intr. Aller très vite.

    (1891) MAA 152. Ar penn a deue, a yea, a jome a blaz, a dize, a droe hag a zistroe.

    (1942) DHKN 94. pe oent é tih treman ou bro.

  • tizhog
    tizhog

    m. –ed Eunuque.

    (1499) Ca 198a. Tizoc cest vng homme feminin. l. hic ennucus / ci.

    (1732) GReg 381a. Eunuque, impuissant par foiblesse, ou par froidure, tr. «tisocq. p. tisogued

    (1931) VALL 101a. Castrat, tr. «tizog pl. ed

  • tizhok
    tizhok

    adj. Eunuque.

    (1732) GReg 567a. Il est leger de deux grains, tr. «Tizocq eo.»

  • tizhout / tizhañ / tizh
    tizhout / tizhañ / tizh

    v.

    I. V. tr. d.

    A.

    (1) Atteindre.

    (1499) Ca 198a. Tizaff. g. attaindre abailler. ●(1575) M 1202. Ha tizaff hep cafou, brudou, enorou'n bet, tr. «Et atteindre sans regrets les gloires, les honneurs du monde.»

    (1659) SCger 10a. attaindre, tr. «tizout.» ●(1732) GReg 59b. Atteindre, parvenir à quelque chose, tr. «Tizout. pr. tizet.» ●Atteignez-moi cette corbeille qui est la haut, tr. «Tizit ar baner-ze din.»

    (1860) BAL 4. en aviz tizout an eürusdet-se. ●(1878) EKG II 54. e c'helliz tizout beg va skeul.

    (2) Prendre, saisir (qqc., qqn).

    (17--) ST 42. Setu tiet gan-en Rapport ar Rouanez, tr. «Me voila en possession des eaux de la reine.» ●50. na hell den er bed (…) ho ziout e neb pred, tr. «personne au monde puisse (…) les arrêter.»

    (1860) BAL 12. ar re all, a ia dre drefu, eb gouzout pe seurt clao tizout.

    (3) Attraper.

    (17--) FG II 9. mar guëllan è disout.

    (1857) CBF 99. Ar c'haz en deuz tizet eur pikol raz, tr. «Le chat a attrapé un grot rat.»

    (4) Rattraper, rejoindre.

    (1889) ISV 155-156. Hogen he zud pa o devoa santet an diouer anezhi, a ioa deut var he lerc'h, hag he zizas.

    (5) Surprendre, prendre.

    (1849) LLB 343. jamez ar brindi, get eun a vout tihet, / Ne goehant ar un dro ar er parkeu hadet.

    (1904) ARPA 168. eur vaouez a ioa bet tizet oc'h ober avoultriach. (…) ar vaouez-man a zo bet nevez tizet oc'h ober avoultriach.

    (6) Avoir le temps.

    (1659) SCger 175a. ne disan quet, tr. «ie n'ay de loisir.»

    (1857) CBF 20. Ne dizann ket, tr. «Je n'en n'ai pas le temps.»

    (7) Blesser.

    (1906-1907) EVENnot 17. (Ar Veuzid) Tiet e bet gand e aneval, tr. «Blessé.»

    (8) Obtenir.

    (1659) SCger 85a. obtenir, tr. «tizout

    B. sens fig. Berner, duper, tromper, flouer.

    (1732) GReg 304a. Doubler, attraper celui qui vouloit tromper, tr. «Tizout. pr. tizet.» ●(17--) BMa 391. Me o sio pe vin krouget, tr. «Je les duperai, ou je serai pendu.»

    (1872) DJL 38. Paour kæz Ian ! just eo bet did beza tiet.

    (1910) DIHU 60/88. Chetu perak e vezé dalbéh Lanlir é hober goap diarnehon ha diar er ré e oé bet téhet geton. ●(1939) MGGD 35. an doare da diza (bourda) Merlik. (...) da diza, E Kerne : tiha.

    (1944) SAV 30/42. Tiet on bet ganeoc'h.

    ►[empl. comme subst.] Ober an tizhañ gant ub. : se moquer de qqn.

    (1906-1907) EVENnot 32. (Ar Veuzid) Ma rofen ma zre[?o] d'e e rajent an tian ganin c'hoaz, tr. «risée.» ●(1910) YPAG 4. Hag e-keit-ze, eman Janed du-ze, gant he c'homerezed, o lipat bannac'hou hag oc'h ober an tian ganin ! ●(1913) KOME 31. Breman souden te ouie brezoneg, d'ober an tian ganimp ! ●(1926) FHAB Mezheven 231. Ar zoudarded a c'hoarze o welet ober an tian gant Mark an Olier. ●(1937) BREI 4 Ebrel. Ne ve ket graet an tïan gant tud ar vro. ●(1969) BAHE 60/40. n'eo ket gant o grad vat ez ae an dud da seurt foarioù da vezañ graet an tiañ ganto.

    C. [devant un v.]

    (1) Finir par.

    (1908) PIGO II 120. Ar c'hemener (...) a dizas kouean klanv.

    (2) Réussir à.

    (1803) MQG 5. Pa dizas Dom Jacqes Braguez e badezi.

    II. V. tr. i.

    (1) Tizhout ouzh : atteindre, arriver à.

    (1866) FHB 79/213b. Ha ker leun eo ho zez ma tiz ouc'h an treuzou.

    (2) Tizhout ouzh : suffire à un travail.

    (1931) VALL 713b. Suffire à un travail, tr. «tizout ouz.» ●Je ne puis suffire à servir les clients, tr. «n'oun ket evit tizout ouz an ostizien.»

    (3) Tizhout da : atteindre.

    (1902) MBKJ 202. tizout d'ar zantelez huela.

    (4) Tizhout betek : atteindre.

    (1866) FHB 83/243a. ne allont ket tizout beteg an eienen-ze. ●(1878) EKG II 118. Kavet oa va c'hrog ganen, a gave d'ign. Mez siouaz ! n'oan ket evit evit tizout betek enn-han !

    III. V. intr.

    (1) S'étendre.

    (1752) BS 579. E sourci pastoral a dye adalec an eil penn d'eguile eus e escopti.

    (2) =

    (1928) BFSA 10. Alïes e tize betek ar Frans.

    (3) Réussir, parvenir, avoir le temps.

    (1868) KMM 19-20. Peleac'h ema ar joa a dlefen-me caout ive o vont, pa dizan, da di va Doue, d'an Iliz ? ●(1872) ROU 105a. Quand vous arez le temps, tr. «Pa dizoc'h

    IV. V. impers.

    (1) Réussir, parvenir à.

    (1911) AOTR 48. ne oa ket tizet d'in klevet e vouez a guelet e zourn. ●(1934) DIHU 273/47. rak ne déh ket d'er pobér poahein.

    (2) Avoir le loisir de.

    (1790) MG 78. ne déh quet deoh monèt d'en Ilis de bedein Doué. ●381. Hi e lar ne déh quet dehi monèt d'en Overèn d'en déieu-obérad.

    (1869) TDE.FB 546a. A votre loisir, tr. «pa dizo d'e-hoc'h

    V. V. pron. En em dizhout.

    A. V. pron. réfl.

    (1) Se blesser.

    (1857) HTB 102. en em diout gant eun drezen benag o tremen ar c'hleuiou.

    (2) Se rattrapper.

    (1866) FHB 95/344a. Brema ez eus uguent vloas e vijet bet pell o clasc en em dizout goude beza bet daleet evelse gant ar goal amzer.

    B. V. pron. réci. Se tromper mutuellement.

    (1732) GReg 304a. deux personne également habiles ou adroites, ont de la peine à se tromper l'une l'autre, tr. «Fin pe finoc'h o deus poan ouc'h èn hem dizout

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...