Recherche 'tizh...' : 11 mots trouvés
Page 1 : de tizh-1 (1) à tizhout-tizhan-tizh (11) :- tizh .1tizh .1
adv.
I. Adv.
A.
(1) Vite, rapidement.
●(1530) Pm 92. Neuse hep sy mary guyrion / A ros tiz he benediction, tr. «Alors, sans doute, la fidèle Marie / Donna vite sa bénédiction.» ●25. Deut tiz ouz pirill dam miret / Eual hoz mam ouz estlamdet, tr. «Venez vite me garder de péril, / Comme votre mère, (et) d'épouvante.»
●(1866) FHB 67/115b. en em heulie tiz var hent ar bez. ●(1872) ROU 108a. Marcher avec vitesse, tr. «bale tis.»
●(1923) KNOL 19. Mez falc'hit tiz.
(2) A-dizh : vite.
●(1882) BAR 17. ar baourentez a zo diredet a diz davedhan.
●(1900) MSJO 66. A greis ma zeant a dis. ●(1906) KANNgwital 40/316. grit a diz ar pez a c'houlen a ve great ! ●(1913) KZVr 25 - 24/08/13. A-diz, tr. «précipitamment.»
B. sens fig. A-dizh.
(1) Avec ferveur.
●(1905) KANngalon Mae 394. Pedomp anezhi a diz evit an Iliz hag hor bro. ●(1906) KANngalon Here 228. ni a c'houlenno a diz digant Jezuz ha Mari rei deomp nerz.
(2) Pour de bon.
●(1906) KANngalon Genver 6. Mo defe c'hoant a diz ar voazed e ve saveteet ar feiz.
II. Loc. adv.
(1) Tizh-ha-taer = buan-ha-buan.
●(1934) CDFi 21 avril. boutou koat Marianna o skei tiz ha tear ouz douar kalet al leur. ●(1939) CDFi 29 avril. o tremen tiz ha tear ebiou d'ezo.
(2) A-dizh hag a-dag : très très vite.
●(1967) BRUD 26-27/31. Krog e oa da ziskenn kra ar hastell a-diz hag a-dag. ●(1968) BAHE 58/22. e karzhen a-dizh hag a-dag etrezek kêr.
(3) A-dizh hag a-drein : très vite.
●(1972) SKVT I 36. hag e treuze a-dizh hag a-dren plasenn an Amann. ●133. Ha kuit a dizh hag a dren, a-dreuz plasenn Garmez.
- tizh .2tizh .2
m.
I.
A.
(1) Vitesse.
●(1857) CBF 3. tiz zo gant ar c'hoummoul, tr. «les nuages s'enfuient rapidement.»
(2) (en plt d'un cours d'eau) Courant fort.
●(1909) KTLR 183. Tiz a zo gant an dour.
(3) Bezañ tizh warnañ : aller vite.
●(1869) HTC 151. Mont a rejont eta d'ar c'hraou, tiz varnho. ●(18--) SAQ II 225. Edo o vont : var ar pardaes noz, skanv a droad, tiz varnan.
(4) Lakaat tizh : faire vite.
●(18--) SAQ II 349. Ni 'rank lakaat tiz.
(5) Kentañ tizh : première chose (que l'on fait).
●(1889) SFA 44. Kenta tiz en deoue Fransez (...) oue mont (...) da labourat. ●277. Mont a rejor da velet piou a skoe ; ha, kenta tiz a oue, oue guelet Jakelin Settisoli e tal toull an or.
(6) Tizh-tarzhenn = tizh bras.
●(1972) BAHE 72/7. Tizh tarzhenn war an den.
(7) Hastañ e dizh : se dépêcher, se hâter.
●(1860) BAL 13. ar pez a ra dezo asta o ziz ac o err etrezec eno.
(8) Plantañ tizh : foncer.
●(1910) MAKE 8. Hag al laër, a-dreuz ar parkeier, da blanta tiz ha da c'haloupa evit troc'ha arôk ar C'haper.
(9) War e dizh : sur son élan.
●(18--) SAQ II 143. Hag hen atao var he dis.
(10) Lakaat tizh en udb. : activer qqc.
●(1872) ROU 72b. Activer, tr. «Lacaat tis en un dra.»
(11) War an tizh : pris rapidement (repas, etc.), sur le pouce.
●(1993) HYZH 196/48. (Douarnenez) Sur awalc'h pelec'h vie ken un tammig a dud, ar machin, vie ket peurzorn, vie ur banne emichañs, vie ur banne kafe war an tizh.
B. sens fig. Ardeur.
●(1904) KANngalon Du 263. evit ma poaniimp gant muioc'h a diz da zifen hor bro hag hor feiz. ●264. Var ar memez tro e tizkuillaz gant tiz ar geier-ze. ●(1905) KANngalon Du 550. An Ao. Le Louet a brezegaz gant kement a diz. ●(1907) KANngalon Genver 307. selaouet e oue gant tiz. ●(1909) FHAB Kerzu 356. mouez an tadou savet evit difen gant tiz ho feiz hag eneou ho bugale. (...) o deus ar famillou muioc'h a diz evit poueza asamblez var ar vistri skol. ●(1913) KANNgwital 127/289. kement a vuez hag a diz guirion. ●(1914) KANNgwital 145/491. gant oll tiz he galoun. ●(1915) KANNgwital 155/76. Pedomp gant tiz, pedomp gant feiz.
II.
(1) Difficulté (?).
●(1935) DIHU 285/231. A pe zistroas Rieux d'er gér é kavas ur péh téh ; rak ne oè ket aveit lakat er Fransizion ér méz. ●(1974) YABA 09.02. Un tih, me lar d'oh, e zo digoéhet get er peurkèh ! ●06.07. un tih e oè bet aman get ur jiboésour èl nen dé ket krédabl ! ●YABAlevr 251. Tizh m. tour, farce, attrape ; Gober un tizh : jouer un tour ; Un tizh a zo degouezhet getoñ : il lui est arrivé un tour.
(2) =
●(1974) YABA 26.01. Doh men guelled, é ma un tih geti.
- tizh .3tizh .3
voir tizhout
- tizh .4tizh .4
voir tizhañ .1
- tizh-dourtizh-dour
m. Courant.
●(1879) BMN 317. An tiz dour a gassas buan ar c'hrouaduric beteg ar velin.
●(1910) FHAB Eost 242. ar gorventen, an tiz-dour, ar vrumen. ●(1979) VSDZ 155. (Douarnenez) Ar varènn, an dra-se zo pelec'h zo tizh-dour. Alies, te gompren, suivan ar sonn ar varènn a ya penn-da-benn (…) Ar marènnoù 'n em form pelec'h eo strizh, tr. (p. 316) «Ar varènn c'est la où il y a des courants de marée. Souvent, tu comprends, suivant le fond le courant de marée va tout du long (…) Les courants se forment dans les chenaux ou les détroits.»
- tizhadenn
- tizhañ .2tizhañ .2
voir tizhout
- tizhañ / tizh .1
- tizhog
- tizhok
- tizhout / tizhañ / tizhtizhout / tizhañ / tizh
v.
I. V. tr. d.
A.
(1) Atteindre.
●(1499) Ca 198a. Tizaff. g. attaindre abailler. ●(1575) M 1202. Ha tizaff hep cafou, brudou, enorou'n bet, tr. «Et atteindre sans regrets les gloires, les honneurs du monde.»
●(1659) SCger 10a. attaindre, tr. «tizout.» ●(1732) GReg 59b. Atteindre, parvenir à quelque chose, tr. «Tizout. pr. tizet.» ●Atteignez-moi cette corbeille qui est la haut, tr. «Tizit ar baner-ze din.»
●(1860) BAL 4. en aviz tizout an eürusdet-se. ●(1878) EKG II 54. e c'helliz tizout beg va skeul.
(2) Prendre, saisir (qqc., qqn).
●(17--) ST 42. Setu tiet gan-en Rapport ar Rouanez, tr. «Me voila en possession des eaux de la reine.» ●50. na hell den er bed (…) ho ziout e neb pred, tr. «personne au monde puisse (…) les arrêter.»
●(1860) BAL 12. ar re all, a ia dre drefu, eb gouzout pe seurt clao tizout.
(3) Attraper.
●(17--) FG II 9. mar guëllan è disout.
●(1857) CBF 99. Ar c'haz en deuz tizet eur pikol raz, tr. «Le chat a attrapé un grot rat.»
(4) Rattraper, rejoindre.
●(1889) ISV 155-156. Hogen he zud pa o devoa santet an diouer anezhi, a ioa deut var he lerc'h, hag he zizas.
(5) Surprendre, prendre.
●(1849) LLB 343. jamez ar brindi, get eun a vout tihet, / Ne goehant ar un dro ar er parkeu hadet.
●(1904) ARPA 168. eur vaouez a ioa bet tizet oc'h ober avoultriach. (…) ar vaouez-man a zo bet nevez tizet oc'h ober avoultriach.
(6) Avoir le temps.
●(1659) SCger 175a. ne disan quet, tr. «ie n'ay de loisir.»
●(1857) CBF 20. Ne dizann ket, tr. «Je n'en n'ai pas le temps.»
(7) Blesser.
●(1906-1907) EVENnot 17. (Ar Veuzid) Tiet e bet gand e aneval, tr. «Blessé.»
(8) Obtenir.
●(1659) SCger 85a. obtenir, tr. «tizout.»
B. sens fig. Berner, duper, tromper, flouer.
●(1732) GReg 304a. Doubler, attraper celui qui vouloit tromper, tr. «Tizout. pr. tizet.» ●(17--) BMa 391. Me o sio pe vin krouget, tr. «Je les duperai, ou je serai pendu.»
●(1872) DJL 38. Paour kæz Ian ! just eo bet did beza tiet.
●(1910) DIHU 60/88. Chetu perak e vezé dalbéh Lanlir é hober goap diarnehon ha diar er ré e oé bet téhet geton. ●(1939) MGGD 35. an doare da diza (bourda) Merlik. (...) da diza, E Kerne : tiha.
●(1944) SAV 30/42. Tiet on bet ganeoc'h.
►[empl. comme subst.] Ober an tizhañ gant ub. : se moquer de qqn.
●(1906-1907) EVENnot 32. (Ar Veuzid) Ma rofen ma zre[?o] d'e e rajent an tian ganin c'hoaz, tr. «risée.» ●(1910) YPAG 4. Hag e-keit-ze, eman Janed du-ze, gant he c'homerezed, o lipat bannac'hou hag oc'h ober an tian ganin ! ●(1913) KOME 31. Breman souden te ouie brezoneg, d'ober an tian ganimp ! ●(1926) FHAB Mezheven 231. Ar zoudarded a c'hoarze o welet ober an tian gant Mark an Olier. ●(1937) BREI 4 Ebrel. Ne ve ket graet an tïan gant tud ar vro. ●(1969) BAHE 60/40. n'eo ket gant o grad vat ez ae an dud da seurt foarioù da vezañ graet an tiañ ganto.
C. [devant un v.]
(1) Finir par.
●(1908) PIGO II 120. Ar c'hemener (...) a dizas kouean klanv.
(2) Réussir à.
●(1803) MQG 5. Pa dizas Dom Jacqes Braguez e badezi.
II. V. tr. i.
(1) Tizhout ouzh : atteindre, arriver à.
●(1866) FHB 79/213b. Ha ker leun eo ho zez ma tiz ouc'h an treuzou.
(2) Tizhout ouzh : suffire à un travail.
●(1931) VALL 713b. Suffire à un travail, tr. «tizout ouz.» ●Je ne puis suffire à servir les clients, tr. «n'oun ket evit tizout ouz an ostizien.»
(3) Tizhout da : atteindre.
●(1902) MBKJ 202. tizout d'ar zantelez huela.
(4) Tizhout betek : atteindre.
●(1866) FHB 83/243a. ne allont ket tizout beteg an eienen-ze. ●(1878) EKG II 118. Kavet oa va c'hrog ganen, a gave d'ign. Mez siouaz ! n'oan ket evit evit tizout betek enn-han !
III. V. intr.
(1) S'étendre.
●(1752) BS 579. E sourci pastoral a dye adalec an eil penn d'eguile eus e escopti.
(2) =
●(1928) BFSA 10. Alïes e tize betek ar Frans.
(3) Réussir, parvenir, avoir le temps.
●(1868) KMM 19-20. Peleac'h ema ar joa a dlefen-me caout ive o vont, pa dizan, da di va Doue, d'an Iliz ? ●(1872) ROU 105a. Quand vous arez le temps, tr. «Pa dizoc'h.»
IV. V. impers.
(1) Réussir, parvenir à.
●(1911) AOTR 48. ne oa ket tizet d'in klevet e vouez a guelet e zourn. ●(1934) DIHU 273/47. rak ne déh ket d'er pobér poahein.
(2) Avoir le loisir de.
●(1790) MG 78. ne déh quet deoh monèt d'en Ilis de bedein Doué. ●381. Hi e lar ne déh quet dehi monèt d'en Overèn d'en déieu-obérad.
●(1869) TDE.FB 546a. A votre loisir, tr. «pa dizo d'e-hoc'h.»
V. V. pron. En em dizhout.
A. V. pron. réfl.
(1) Se blesser.
●(1857) HTB 102. en em diout gant eun drezen benag o tremen ar c'hleuiou.
(2) Se rattrapper.
●(1866) FHB 95/344a. Brema ez eus uguent vloas e vijet bet pell o clasc en em dizout goude beza bet daleet evelse gant ar goal amzer.
B. V. pron. réci. Se tromper mutuellement.
●(1732) GReg 304a. deux personne également habiles ou adroites, ont de la peine à se tromper l'une l'autre, tr. «Fin pe finoc'h o deus poan ouc'h èn hem dizout.»