Recherche 'yê...' : 70 mots trouvés
Page 1 : de ye (1) à yeun-elez (50) :- yêyê
adj. Hoc'h-yê, porchell-yê : verrat.
●(1962) TDBP IV 72. Un hoc'h-ye. Hoc'hien-ye, tr. «Un verrat entier. Des verrats entiers.» ●An hoc'h-ye-se a zo fromus da welout gant ar bras ac'h eo, tr. «Ce verrat est terrible à voir tellement il est grand.» ●(1971) BAHE 68/24. Porc'hell ye : tourc'h, hoc'h-yê.
- yec'hedyec'hed
m. –où
I.
A. Santé.
●(1499) Ca 208b. g. sante. b. yechet. ●yechet in iach vide. ●(1530) Pm 155. Dan tut loffr goude nech ez renthe ho iec'het, tr. «Aux lépreux, après leur douleur, il rendait la santé.»
●(1659) SCger 107b. santé, tr. «yec'het.» ●(1687) MArtin 3. Em lazan en cris ho jec'het. ●(1790) MG 416. en dud ag er béd (…) e daul ar en devotion er vlam hag er oast a hé yéhæd revinnét deja é chervige er béd.
●(1818) HJC 54. eit reign er iahad di vab. ●(1834) SIM 178. ul lic'hiden noazus bras d'ar yec'hed. ●(1835) AMV 29. A gant a hini a zo bet guelet ho vont da gousquet leun a yec'het, pere, en deiz var-lerc'h, a so bet caset d'ar bez ! ●(1854) PSA I 305. er yahad d'er ré clan. ●(1857) LVH 52. én é yahad. ●(1857) CBF 4. Iec'hed mad d'id, Iopik, tr. «Porte-toi bien, mon petit Joseph.» ●(1867) BSSo 24. er yehaid e oé deit dehan én dro.
●(1903) MBJJ 92. dismantr yec'hed ha bue en broio ha nan int ket goall yac'huz. ●(1911) BUAZperrot 795. El labour ema ar yec'hed. ●(1934) PONT 202. Met siouas ! e yec'hed a vije atao o c'hoari da fall.
B.
(1) Bezañ war e yec'hed : être en bonne santé.
●(1854) MMM 303. p'edo var ê yec'het. ●(1860) BAL 9. endra ma ema var e iec'het. ●(1868) KMM 198. en dra ma emaouc'h var ho iec'hed.
●(1904) SKRS I 214. keit ha m'edo var he yec'hed. ●(1911) BUAZperrot 803. ne c'hell ket hor c'horf beza var e yec'hed mar deo klanv hon ene. ●(1912) KANNgwital 110/3. Pell a ioa n'edo ket var he iec'hed. ●(1921) PGAZ 27. o veza n'edo ket var he iec'hed. ●(1958) BRUD 5/78. Hag an dud 'barz an ti-mañ, / Hag int war o yehed ?
(2) E-kreiz e yec'hed : dans la force de l'âge, en pleine santé.
●(1687) MArtin 3. Em lazan en cris ho jec'het.
(3) Dougen yec'hed : bien se porter.
●(1857) HTB 27. bean eo-han eurusoc'h, dougen a ra-han gwelloc'h iec'het ?
(4) =
●(1903) MBJJ 240. Daou bod gouket hir (...) eo ar yec'hed o gwelet.
(5) Kavout ar yec'hed : retrouver la santé.
●(1920) FHAB Meurzh 268. n'euz forz pe seurt tersien ha pe seurt klenved o devoa ezamant ha yec'hed a gavent holl gantan.
(6) Kaout d'ober gant e yec'hed : avoir des problèmes, des ennuis de santé.
●(1963) BAHE 35/59. Abaoe pell'zo en devoa d'ober gant e yec'hed.
II.
A.
(1) Sevel, lavaret, dougen ur yec’hed/yec’hedoù : porter un toast.
●(1766) MM 1316. a meurà yec’het asav-jont.
●(1877) FHB (3e série) 3/24a. Setu discarget an hanter litrad diveza, lavaret iec’hedou.
●(1965) LLMM 109/88. ar c’hiz a oa da zougen yec’hedoù.
(2) [Toast porté] Yec’hed mat : bonne santé.
(3) [Salutation] Yec’hed mat. cf. eurvad, demat, boñjour, deboñjour.
●(1834-1840) BBZcarn I 176a. ierhet mat doh tut an ti mé, tr. « Bonne santé à vous, gens de cette maison »
(4) Ober yec’hed d’ub. : porter un toast à qqn.
●(1938) CDFi 2 avril. diskenn d’eomp bep a vanne, Per, hag eun all d’it d’ober yec’hed d’eomp.
(5) Da yec’hed u.b. : à la santé de qqu’un.
●(1840) EBB 13. En choquant les verres, on dit : d’hou yehèd, tr. « à votre santé ».
(6) sens fig. (C’est un) plaisir, un bonheur, un enchantement.
●(1924) ARVG Eost 189. Eur yec’hed a voe klevet e brezegenn helavar. ●(1935) BREI 412/4a. eur yec’hed o gwelet o tont a vandenn. ●(1963) BAHE 35/36. memes c’hoazh en e gozhni ’oa ur yec’hed klevet anezhañ o faoutiñ brezhoneg gant an tol (lire : taol) gallek.
B. [vocatif] Yec’hed da ub. ! : santé !
●(1947) YNVL 88. Hag ar berv !... Yec’hed deoc’h, Ronan.
C. [pluriel] Yec’hedoù.
(1) Toast (porté).
●(1903) CDFi août-septembre (d’après KBSA 61). goude yec’hedou gant bep a chopinad sistr eus an hini gwella. ●(1935) NOME 78. C’hoarzadeg. Eva a reont. Yec’hedou. Kan ha koroll. ●(1963) EGRH II 118. yec’hedoù !, tr. « à la santé de tout le monde ! (formule avant de boire). »
(2) Salutation.
●(1869) BEN 914a. Bennoz d’e-oc’h, paeron, eme Venedisite, ha iec’hedou. ●916a. Ho trugarekaat, eme Venedisite, n’em euz ket amzer da zale ; kenavezo ha iec’hedou.
- yec'hedigezh
- yec'hediñyec'hediñ
v. tr. i. Yec'hediñ da ub. : porter un toast à qqn.
●(1874) FHB 477/54a. Var ho meno, eun devez ho divije ezomm euz ar gwerr-ze da iec'hedi da Herri V e rouantelez he dud koz.
- yec'hedoniezhyec'hedoniezh
f. Hygiène.
●(1920) MVRO 59/1c. Ar yec'hedoniez (hygiène) n'eo ket c'hoaz heuliet striz awalc'h he lezennou.
- yec'hedoùyec'hedoù
voir sous yec'hed C.
- yec'hedour
- yec'hedouriezh
- yec'hedusyec'hedus
adj.
(1) Sain, bon pour la santé.
●(1732) GReg 24a. L'air y est malsain, tr. «ne de qet yec'hedus an ær eno.» ●910b. La température de l'air contribuë beaucoup à la santé, tr. «An témps eus a un ear mad a so yac'hus, ou, yec'hedus.»
●(c.1820) COF 19. Ar viou fresq diouc'h an nos / Zo yac'hedus abars repos, / gant e neuyo ar veleyen / Ebars er vi var al lezen. ●(1847) MDM 224. ho tiez nebeud iec'hedus. ●(1857) CBF 17. Ann ear hag hen zo iec'heduz enn-hi ? ●(1868) FHB 200/350a. eur bévans quén iéc'hedus. ●(1903) MBJJ 143. eun evach ken yec'heduz. ●(1906) BOBL 07 juillet 94/1a. penoz eo iec'hedus chom heb labourat eun devez var seiz. ●(1908) FHAB Gouere 195. eo yec'hedus caout ear ha sclerijen. ●(1931) VALL 673a. Salubre, tr. «yec'hedus.»
(2) Qui guérit, ramène la santé.
●(1855) MAV 4. eul louzou iec'heduz.
(3) En bonne santé.
●(1860) BAL 47. pe e vezin bet iec'heduz pe dalh-mad clanv. ●(18--) SAQ I 216. N'oa ket eun den iec'heduz.
- yec'hedusaat
- yec'hedusted
- yei-yei
- yekellyekell
s. Kouign-yekell = grosse galette bretonne, un peu molle.
●(1972) SKVT I 67. lakaat toaz e go da aozañ kuign-yekell !...
- yekoù
- yellyell
s. (botanique)
(1) Nielle des blés Agrostemma githago.
●(1499) Ca 203b. Troel. g. jarfell vide in yell. ●208b. yell. n. nielle melee en ble. l. hoc lolium lii Jdez hoc zizania /e. Et pluraliter hee zizannie vel hec zizania / ou cest iarsel.
●(1659) SCger 126b. yuroie, tr. «yell.» ●zizanie, tr. «yell.»
(2) Épeautre Triticum spelta.
●(1633) Nom 75a. Far, zea, ador : speltre, de l'espeautre : yel.
(3) Yell-ed : épeautre Triticum spelta.
●(1890) MOA 244b. Épeautre, Sorte de blé, tr. «iell-ed, m.»
- yen .1yen .1
adj.
I. Attr./Épith.
A.
(1) Froid.
●(1575) M 2062. tom ha yen, tr. «chaud et froid.» ●(1633) Nom 135b. Frigidarium : bain en eau froide : bayn è dour yen. ●190a. Æstina : lieux champestres où il fait frais : læchyou voar an mæs ma vez fresq, yen. ●221a. Africus, Libs, ibonotus, qui á solstitio hiberno flat : Souëst : Suluest, auel yen.
●(c.1680) NG 540. yaint eual er scler. ●(1732) GReg 22b. Les Elephans ne s'aiment point dans les païs froids, tr. «An Olyfanded ne garont qet ar broezyou guien.» ●(1792) BD 476. petra reste ase euit an amser yen, tr. «Que fais-tu là par ce temps froid ?»
●(1852) MML 216. Pa redo var ma zal c'houezen ien ar maro.
●(1902) PIGO I 120. An noz a oa yen.
(2) Yen-skorn : très froid.
●(1911) BUAZperrot 475. eur ster yen skourn. ●(1949) ENRO 301. Yen-skorn eo e zorn-eñ, ha, neoazh, ne gren ket ar plac'h.
(3) Yen-sklas / yen glas : très froid.
●(1831) RDU 202. Eutru Doué, é uélet yein glasse en dud ag er bed. ●(1844) LZBg 2l blezad-1añ lodenn 129. un nebedik yein-sclass. ●(1882) CDFi 4 novembre p 3. Yen-sklas.
(4) Yen-ruz : très froid.
●(1970) LIMO 19 décembre. Iein-ru é, Aotrou.
B.
(1) (agriculture) Douar yen : terre non labourée.
●(c.1718) G 95 / 154 - H 155 / 191 - I/J 191 / 271 - K 271 - L 272/325 - M 325/422) (N 1/31 - O 32/70 - P 71/219 - Q 220/242 - R 242/426) (S 1/138 - T 149/251 - U/V/W 252/343 - Y 343/344 - Z 344/345)">CHal.ms iv. terre froide, tr. «doüar fraust', doüar distu, doüar ïein.» ●(1732) GReg 437a-b. Friche, terre qu'on ne cultive point, tr. «douar yen.» ●917a. Terre froide, tr. «Doüar yen.»
●(1834) SIM 69. perac e lezit-hu ar parc-hont en douar yen ? ●(1849) LLB 59. Mar dé doar tuem, doar iein, doar skan, pé doar ponner. ●(1857) CBF 106. Douar ien, tr. «terre froide.» ●(1869) FHB 243/270a. evel m'en deuz kalz douar ien.
(2) Teil yen : menu fumier.
●(1732) GReg 442b. Menu fumier, tr. «téyl yen.»
(3) Digarez yen :
●(1838) OVD 94. hé excus e oé un digaré yeine.
(4) Mallozh yen :
●(1879) GDI 94. malloh yein ar-n-oh.
(5) (Mort) Cruelle.
●(1530) Pm 224. An maru yen certen so guenez, tr. «La mort froide certaine t'accompagne.» ●247. Pan deuz dezo garu an maru yen, tr. «Quand vint à eux durement la mort froide.» ●(1557) B I 617. Da gozaff maru yen, tr. «pour souffrir une mort froide.» ●685. Gouzaff maru yen gant ancquen, tr. «souffrir avec angoisse la froide mort.» ●(1575) M 362. Er ret eo dit certen, dre'n maru yen doen penet, tr. «Car il te faut certainement par la mort froide souffrir la peine.» ●1036. Hac á gouzaffas plen, an maru yen gant penet, tr. «Et souffrit pleinement la mort froide avec douleur.»
(6) (Accueil) froid.
●(c.1718) G 95 / 154 - H 155 / 191 - I/J 191 / 271 - K 271 - L 272/325 - M 325/422) (N 1/31 - O 32/70 - P 71/219 - Q 220/242 - R 242/426) (S 1/138 - T 149/251 - U/V/W 252/343 - Y 343/344 - Z 344/345)">CHal.ms ii. faire froid a quelquun, tr. «ober un diguemer ïain d'unan bennac.»
(7) (psychiatrie ancienne) Gwalc’h/Golc’h yen : douche froide.
●(1937) DIHU 310 Ebrel 247. Rak mar da d’hor mestr gout éh es aman un dén hag e zo bet amoet eroalh de zispign 5000 lur aveit lahein ur voualh, sur éan hrei ho terhel aben ha boutein ur golh iein genoh.
(8) An ifern yen : l’enfer froid (enfer des Bretons).
●(1530) J 89b. A creis cistern ann ifern yen, tr. « Je sort du puits de l'enfer de glace. » ●(1557) B I 355. Dyaoullou bras vil ha bilen / En creis sistern ann iffernn yen, tr. «De grands démons hideux et repoussants ; au fond de l'abîme de l'enfer glacé.» ●(1650) Nlou 364. Mont dan citern an ifernien, tr. « aller à la citerne de l'enfer froid. »
●(c.1680) NG 1101. Beruet in iffernë iain, tr. « Boiled in cold Hell. » ●(1792) BD 3465. ehay neuse dan yfern yen, tr. « il ira alors dans l'enfer froid. »
C. (en plt de qqn)
(1) Froid (par la mort).
●(1580) G 1109. Ma mam a yoae yen lyenet, tr. «Ma mère était froide, ensevelie.»
(2) Peu ardent sexuellement.
●(1647) Am 525. Quer gacq à quer yen da liboudennat, tr. «si bègue et si froid pour (?) courir les filles (?).»
(3) Bezañ yen war : peu fervent.
●(1852) MML 102. mes bean oa bepret ien voar ar pes a sell ar relîgion.
II. Adv.
(1) Froidement.
●(1575) M 738. Quentse yen hon enep, ez saffo rep pep re, tr. «Mais froidement contre nous se lèveront, sévères, toutes choses.»
(2) Sans ferveur.
●(1790) PEdenneu 155. Yeinnæd en hou coulennan-mé !
●(c.1802-1825) APS 22. quer bihan ha quer yein é peder eit ai.
III.
(1) Ober na tomm na yen da : voir tomm.
(2) Ur c'hrez yen da wiskañ : voir krez.
(3) Yen evel ar c'hler : voir kler.
(4) Yen evel an erc'h : voir erc'h.
(5) Yen evel ar skorn : voir skorn.
(6) Yen evel ar sklas : voir sklas.
(7) Yen evel ar frim : voir frim.
- yen .2yen .2
m.
(1) Le froid de qqc.
●(1903) MBJJ 172. santout a ran, er mare-man, yen o c'hontel en em c'hein.
(2) Dindan e yen = (?).
●(1902) PIGO I 201. Herve an em gave mui-ouz-mui dindan e yen.
(3) Temps froid.
●(1716) PEll.ms 1210. Soubla a ra an ien, le froid s'adoucit, diminue. C'est-à-dire qu'il devient souple.
- yenaatyenaat
v.
I. V. impers. Devenir de plus en plus froid, se refroidir.
●(1942) DIHU 378/173. iénat e ra ataù.
II. V. intr.
A. Devenir de plus en plus froid, se refroidir.
●(1884) LZBt Meurzh 58. Eman ann amzer o vond da ienaat.
●(1970) BHAF 287. ne rae an amzer nemed yenaad.
B. sens fig.
(1) (en plt d’un sentiment) s’amoindrir.
●(1860) BAL 80. ar garantez ne deu nepred da ienaat. ●(1866) HSH 230. e oa ieneet ar c'henta fervor. ●(1879) MGZ 255. ar garantez a zo deuet da ienat etouez ar gristenien.
●(1907) PERS 48. karantez an intanvez ne ienaz ket kennebeut.
(2) Yenaat ouzh ub. : se désaffectionner de qqn.
●(1910) MAKE 23. an hostiz a yenaas ouz Yan. ●(1911) BUAZperrot 95. arabad rei tro d'ezan da yenât ouz e dud.
(3) Yenaat e-keñver ub. : se désaffectionner de qqn.
●(1915) KANNlandunvez 43/328. ha c’hoaz red eo anzav ar Russi a iennea en hor c’henver.
(4) Yenaat en udb. : faire qqc. avec moins d’ardeur, de zèle.
●(1911) BUAZperrot 757. Gwenaël ne deuas ket da yenât en e zervich.
(5) Yenaat e-keñver ub., udb. : se détacher, s’éloigner.
●(1862) JKS 97. Pa zeu ann den da ienaat e-kenver Doue. ●(1868) FHB 166/73b. Kerkent avad ha ma teuent da ienaat, da laoskaat e kenver ho relijion.
(6) =
●(1877) EKG I 190. ienaat a ra kaloun eun den enn he greiz oc'h ho c'hounta [traou ker kriz].
III. V. tr. d.
(1) Refroidir.
●(1499) Ca 208b. yenhat. g. refroidir.
(2) Refroidir (l'ardeur de qqn).
●(1839) BESquil 325. er glàu hac er frime ne oènt quet capable de yeinnat en tuemdér ag é hrèd. ●(1850) MOY 122. hon yena é carantez... Doué a ra, tr. (GMB 332) «il refroidit notre zèle pour Dieu.»
(3) Yenaat e benn : se calmer.
●(1850) MOY 259. Yenait ho penn, tr. (GMB 332) «calmez-vous.»
IV. V. pron. réfl. En em yenaat ouzh ub., udb. : se détacher de qqn, qqc.
●(1847) MDM 336-337. Anebeud-anebeud e teuor da en em iennad ouzid. ●(1852) MML 132. e teuas da enem ienan ous ar relijion.
- yenaduryenadur
m.
(1) Froidure.
●(c.1718) CHal.ms ii. froidure, tr. «ïainadur, anoüedadur, ïainison, ce dernier signifie proprement refroidissement.» ●(c.1718) CHal.ms iii. refroidissement des corps, tr. «ïainadur, anoüededur.» ●(1732) GReg 439b. Froidure, le froid, tr. «Van[netois] yeynadur.»
●(1932) BRTG 75. harz doh iénadur en amzér.
(2) Froideur.
●(c.1718) CHal.ms ii. battre a froid, tr. «receu guet ïainadur er peh e larer, en ur fa'con poset, coms dre dejan. Le Moing.»
(3) Refroidissement.
●(1931) VALL 635a. Refroidissement, tr. «yénadur m.»
- yenadurezh
- yenañ / yeniñyenañ / yeniñ
v.
I. V. intr.
(1) Refroidir.
●(c.1718) CHal.ms iii. Il faut laisser refroidir la soupe, tr. «red é lesel er souben d'ïainein.» ●(1790) MG 186. Ragousteu lausqét de yeinnein.
●(1848) GBI I 488. Rag 'ma ar zoubenn o ienan, tr. «Car la soupe refroidit.»
●(1906) KPSA 11. mein deuzet un menez-tan deuet da iena. ●(1909) FHAB Meurzh 74. lezel ar yod da yena epad an noz.
►sens fig.
●(1907) PERS 48. karantez an intanvez ne ienaz ket kennebeut. ●(1913) AVIE 271. karanté ul lod kaer e ieinou.
(2) Attraper froid.
●(1919) FHAB Kerzu 182. chom a reas da iena gant an dilhad gleb-ze.
(3) (agriculture ; en plt de la terre) Être en jachère.
●(1959) BRUD 8/21. Ne zalhin ket eun dachenn zoken da yena.
(4) Tennañ da yenañ : se désintéresser.
●(1874) FHB 515/353b. ne deus nemet eur c'hristen guirion hag a labourfe evelse e coustians pa ve ken eas dezhan tenna da iena.
II. V. tr.
A. V. tr. d.
(1) Refroidir.
●(1687) MArtin 3. Jennan goat an Orfellinet.
●(1861) BELeu 166. yeinnein hou caranté ém hevér.
(2) Yenañ (ub.) ouzh udb. : décourager de.
●(1838) OVD 270. ne glasque nameit hou yennein hac hou tigalonein doh en œvreu mad.
B. V. tr. i. Yenañ diouzh, ouzh ub. : se refroidir avec, à l'égard de qqn.
●(1872) ROU 99. Il s'est refroidi envers moi, tr. «deued eo da ièna ouzin.»
●(1909) KTLR 19. ne da ket re aliez da velet da gerent : iena 'rafent diouzhit.
III. V. pron. réfl. En em yenañ en udb. : faire qqc. avec moins de ferveur.
●(1710) IN I 437. en em yena e servich Doue.
- yended
- yender
- yenet
- yenienyenien
voir yenion
- yenijenn
- yeniñyeniñ
voir yenañ
- yenion / yenienyenion / yenien
f.
(1) Froidure.
●(1499) Ca 176b. g. froidure. b. ynien. ●(c.1500) Cb. g. refroidement attrempement. b. yenienn. ●yenien. g. froidure.
●(1633) Nom 116b. Pedule : souliers de laine contre la froidure : bouttou gloan ouz an yenien. ●267a. Rigor : tres-grande froidure : an yenien brassaff, yenien bras. ●(1732) GReg 439b. Froidure, le froid, tr. «Yenyenn.» ●(1792) BD 1893. yenion ha tomder, tr. «de froidure et de chaleur.» ●3809-3811. na vo na bot na goen yenion ha tomder, tr. «il n'y aura ni bosquet ni arbre, ni froideur ni chaleur.»
●(1846) BAZ 650. ar ienien, ar vroes, an avel. ●(1849) LLB 1007. Hemb doujein er ienion. ●(1856) VNA 102. Le froid fait fendre les arbres, tr. «Feutein e hra er gùé guet er yeinnion.» ●(1868) FHB 203/374b. eur ienien but. ●(1868) KTB.ms 14 p 254. ur iénion ar gwasa. ●(1872) ROU 78a. Ar prevet a grou er meaz (a vez croued), ac a ra nebeud a van eus ienien, tr. «les vers, conçus dehors, sont peu sensibles au froid.» ●(1877) EKG I 191. va izili morzet gant ar ienien hag ar gosni. ●(1878) EKG II 44. ienien an noz. ●53. ar ienien a ioa e fons ar punz.
●(1907) VBFV.bf 33a. ieinion (b[as] van[netais] ienijen), m., tr. «froid, froideur.»
(2) Fourrad yenion : coup de froid.
●(1932) ALMA 65. eur fourrad yenien.
(3) Yenion ar marv : froideur de la mort.
●(1911) BUAZperrot 150. He c'horf a veac'h dislivet gant yenien ar maro a zo c'hoaz en e bez en deiz a hirio.
II. sens fig.
(1) par ext. Bevañ er yenion : vivre dans la mésentente.
●(1925) BUAZmadeg 405. n'eo ket dibaot guelet ar gerent hag ar breudeur o veva er ienien.
(2) sens fig. Froideur, indifférence.
●(1792) CAg 103. Ind ë gondann' hun yeinnion.
●(1821) SST 113. hemp cas na yenion doh en nessan.
●(1907) VBFV.bf 33a. ieinion (b[as] van[netais] ienijen), m., tr. «indifférence.» ●(1915) HBPR 76. Mez digemeret int bet gant kement a ienien.
- yenizion
- yennyenn
voir genn
- yennañyennañ
voir gennañ
- yenneryenner
voir genner
- yenoni
- YeodedYeoded
n. de l. Ar Yeoded : Le Yaudet (Ploulec’h).
I. Ar Yeoded : Le Yaudet.
●(1844) GBI II 202. Da Blouillo na efet ket, / D'ar Jeodet 'm eûs lâret monet. ●(1847) GBI I 126. D'ar pardon-braz na iefet ket, / Rag 'ma 'nn awell di-war 'r Ieodet. ●(1850) PENgwerin4 7. Da pevar pot iaouank e zeo gret / E vond da bardonnan d’ar Ieodet. ●(1851) PENgwerin6 113. List ar plac’h da vond d’ar Iodet. (...) gant ar dud e vond d’ar Ieodet. ●(1854) GBI I 336. D'ur plac'h iaouank bet anleuvet, / War hent Leon, 'vont d'ar Ieodet. ●(1863) GBI I 216. D'ar Ieodet ha d'ar Folgoat ha da Zantes-Anna, / D'ann otro zant Matilinn prometet mad am boa. ●(18--) PENdast 325. Troet eo an avel er Ieodet. ●(18--) PENdast 348. dar plac'hik yaouank e vond dar ieodet. ●(18--) PENgwerin9 178. gant an dut evont dar yeodet. ●(1883) MIL 80. evel da bardon Remengol, ar Folgoat, ar Yeaudet, Guengam pe santez Anna-Vened. ●(1886) ADBr II/76. Piar plas kèr a devot e zo barh er Bretoneri : / Santes Anna e Guenet, sant Jehan er Folgoet, / Intron varia ag er Geusec, Sant Serwes beniget.
●(1905) KBSA 136. Digouezout a reas a-benn eur frapad e kêr ar Yeoded. ●(1918) KRVT 272/2d. e vo benniget ar mor ha listri ar Yeodet. ●(1935) BREI 411/4b. Ma oa nebeutoc'h a dud er Yeodet (...) Yeodediz, en gwirione, o deus rentet d'ar Werc'hez, er bloa-man, eun enor dreist. ●(1973) TONA XIX 671/11833. Le Yaudet, Ar Geoded, La Cité, Dans les textes anciens : Coz Guaudet, Vieille Cité. – Selon certains auteurs, le Yaudet aurait été le lieu du siège épiscopal du Trégor primitif, da l'an 73 à l'an 859. – Pr. : Ar Yeoded. ●(1974) TDBP III 17. Ar re-ze a oa un drouz ganto o faoutañ koad gwasoc'h evid disul er Yeodet gand ar pardon.
► Ar Gozh-Yeoded
●(1732) GReg 216a. Coz-guevded. ●571b. Cos-gueauded. ●(17--) CSdogmael 11a. E lec'h m'edi ar Goz ieodet / Gwechall eur ger meurbet brudet. ●19b. Pemzek vla antier e eo bet / Escob ebarz ar Goz Iodet.
●(1863) ST 6. Ha Loc-Mikaël-an-Trez, ar Goz-Iaudet ive.
●(1909) BLYA 32. Pardon ar Goz-Yeodet. ●(1912) BUAZpermoal 875. ar veaj a reas d’ar Goz-Yeaudet, kichen Lannuon. ●(1918) KRVT 272/2d. pardon Itron Varia ar Goz-Yeodet-Ploulec’h.
II.
(1) Dicton.
●(1974) TDBP III 17. Ar re-ze a oa un drouz ganto o faoutañ koad gwasoc'h evid disul er Yeodet gand ar pardon.
(2) Proverbe.
●(1974) TDBP III 312. An hini a zav ar C'hrav-domm (ou : Grav-Maïdi) hep selled war e lerc'h, a vez dimezet ar bloaz war-lerc'h, tr. « celui qui monte la Côte-chaude (ou : la côte de Maïdi) sans regarder derrière lui (sans se retourner) se marie l'année suivante (cette côte, au Yaudet, est très raide) ».
(3) Croyance populaire.
●(1974) TDBP III 347. Ur wech all e oa en em gavet e-kreiz an noz e-tal ar garreg vraz a zo aze er Yeoded a-uz da Draezenn-ar-Werc'hez hag e-nevoa gwelet ur nor o tigeri er garreg pa oa taol kentañ an henter-noz o son. Sklaer a oa en toull setu e-nevoa gwelet ur viñs a yae en douar. Diskennet e oa e-barz teir pe beder bazenn, med n'e-nevoa ket kredet mond pelloc'h. A-hervez, an hini a vije bet diskennet eno penn-da-benn e-nije gwelet ar Gêr a Iz.
(4) Dicton.
●(1977) TDBP II 324. C'hwi a oa tud a lorh gwechall er Yeoded, tr. « vous étiez des gens fiers (des personnages importants) autrefois au Yaudet ».
III. Nom de famille.
●(1970) NFBT 285 N° 2247. Yeodet (Le).
IV. [Toponymie locale]
●(1974) TDBP III 347. Ur wech all e oa en em gavet e-kreiz an noz e-tal ar garreg vraz a zo aze er Yeoded a-uz da Draezenn-ar-Werc'hez hag e-nevoa gwelet ur nor o tigeri er garreg pa oa taol kentañ an henter-noz o son.
- YeodedizYeodediz
m. Habitants du Yaudet.
●(1935) BREI 411/4b. Ma oa nebeutoc'h a dud er Yoedet (...) Yeodediz, en gwirione, o deus rentet d'ar Werc'hez, er bloa-man, eun enor dreist.
- YeodiYeodi
hydronyme Ar Yeodi : Le Jaudy (rivière ; source à Pennyeodi, Louargat ; 50 km de long).
I. Ar Yeodi.
●(1900) (1927) CONS 1046. riblet gant Aochou an Treo hag ar Jodi. ●1049. Chapel Sant Erwan ar Wirionez e parrez Tredarzek, e tu dehou d’ar Jeodi dirak kaer Landreger, a zo bet meurbet darempredet gant ar wasterien. ●(1910) EGBT 130. Iôdi (ar), Le Jaudi. ●(1914) ARVG Mae 79. Ar Yeodi, diskennet eus Gurunhuel ha treuzet ganti kêr vihan ar Roc’h, hag ar Gindi, eman he mammen ouz troad ar Mene-Bre, en em gav dirak Landreger ; ac’hane d’ar mor ar ster a zo hanvet Gwazien-vor Landreger. ●(1935) ANTO 91. Erru er pleg-stêr ma kember eno Ar Yeody hag ar Gindy. ●134. War riblou «Ar Yeody», hervez lavar ar vrud, / Ez oa, kals-mui kosoc’h, o fenn, gant an holl dud. ●(1970) BHAF 64. Kranked bihan evel ma’z eus a-vil-vern er Yeodi. ●(1972) BRUD 41/15. ar ster Yeodi. ●(1995) LMBR 92. E-kichenik, e Treglañviz, emañ penn ar Gindi hag ar Yeodi.
II. Blason populaire.
●(1974) TDBP III 369. Doc'harded krouget / A zebr laou evel kaouled (gens de l'Ouest du Jaudy).
●(2004) TROMK 221a. Tud e kuzh-heol d'ar Yeodi : / Doc'harded krouget / A debr laou evel kaouled. Jules Gros.
- yeryer
plur. yar
- yeraer / yeraour
- yeraouryeraour
voir yeraer
- Yestael
- yeuyeu
m. –ed, –ion
(1) Gueu.
●(1790-1794) PC I 198. Neus nemet renta an oll ieuet – Neuse vezzim oll egal.
●(1868) FHB 188/252a. ac'hanta, trubarded, ac'hanta, ieued ! ●(1883) CDFi 202-24 novembre p 1. Banden ieuet ! ●(1883) HJM 1. ar paour kez ieuien eveldomp-ni, tr. «les pauvres diables comme nous autres.» . ●(18--) MILg 239. pa ra ieued brezel d'ho feiz.
●(1911) BUAZperrot 478. Ar « Yeued », diskibien Luther ha Kalvin (...) ●note : « Les Gueux. »
(2) Bêta.
●(1766) MM 115. (Brestad 17) er paot leis dourn, er paot dioc'h-tu non-pas er yeu evel doc'hu.
●(1905) HFBI 438. Mes mé à voa ré aounic, a ré yeu dar maré-zé.
- yeuajyeuaj
m. –où
(1) Paresse, cagnardise.
●(1744) L'Arm 268a. Paresse, tr. «Yeuage.. eu.»
●(1904) DBFV 112b. ieùaj, m. pl. eu, tr. «paresse.» ●(1905) LZBg Meurzh 84. ol en dud e zou taulet bras d'er ieùaj.
(2) Ignorance.
●(1744) L'Arm 83b. Crasse, ignorance, tr. «Yéuage.»
●(1904) DBFV 112b. ieùaj, m. pl. eu, tr. «ignorance.»
- Yeuc'hYeuc'h
n. d. l. Ar Yeuc'h : Le Juch.
(1) Ar Yeuc'h.
●(1870) FHB 284/184b. bet person er Ieuc’h. ●(1890) MOA 21a. Ar Ieuc’h ; - ar Ioc’h.
●(c.1900) PEAB.Edern 3. En eul lec'h var aod Kerne / A dem dost da Zouarnene / Anvet ar Juk brema c'hoaz / Gat he lestrig e touaraz. ●(1904) BOBL 8 octobre 3 p. 3b. tud doc’h koste Penharz, Plugüan, Kemper, ar Iuc’h. ●(1912) KANNjuch Genver 1/4. dillad kaer merriet ar Yeuc’h. ●(1921) PGAZ 106. persoun er Ieuc’h. ●(1928) FHAB Du/403. Ar pez a vrudas da genta ar Yeuc'h oa he c'hastell. ●(1931) FHAB Gouere/250. el lec'h m'ema breman ar Yeuc'h, war lez koad Neved. ●(1943) VKST Kerzu 417. Ar yeuc’h n’oa anezi nemet eun dreo eus parrez Ploare betek ar bloavez 1844.
(2) Noms de famille.
●(1970) NFBT 285 N° 2248. Yeuc'h. ●N° 2249. Yeurc'h.
- yeuegyeueg
m. Homme paresseux.
●(1904) DBFV 112b-113a. ieùeg, tr. «paresseux, claque-dent, casanier, cendrillon.»
- yeuegez
- yeuekyeuek
adj.
(1) Cagnard.
●(1790) Ismar 107. dré ma joént ur péhet a lizidantæt ponnér ha yeuêq guet un diaboeissance de Lezèn Doué.
(2) Paresseux.
●(1744) L'Arm 268a. Paresseux, tr. «Yeuëc.»
●(1856) VNA 45. Paresseux, tr. «Yeuêq.»
●(1904) DBFV 113b. ieùek, adj., tr. «paresseux, casanier.» ●(1934) BRUS 103. Casanier, tr. «ieuek.»
- yeuiñ
- Yeun
- yeunyeun
voir geun .1
- Yeun-ElezYeun-Elez
voir Geun-Elez.