n. de l. Plougastel-Daoulas.
I. Plousgatell-Daoulaz.
●(1870) FHB 289/219a. Ar c’han (...) bleinet gant an aotrou’n Hir cure e Plougastel Daoulaz. ●(1890) MOA 24a. Plougastel-Daoulaz.
●(1904) SKRS I 205. Unan euz kaera missionou an Tad Maner a oue great er bloaz 1644, e Plougastel-Daoulas. ●(1905) ALMA 32. seurezed Sant-Tomas a Gernevez euz Plougastel-Daoulas a rankaz ober ar memes tra. ●(1909) NOAR 22. Bloaz goude dizro ar baron d’ar gear e oe eur gouel bras e-kichen iliz bourc’h Plougastell-Daoulaz. ●(1916) KANNlandunvez 58/412. Prezidant an Emgleo a zo an Aotr. Thomas deuz Plougastel-Daoulas, anavezet gant kalz koueriadet euz hor bro. ●(1921) PGAZ 106. Kure e Plougastel-Daoulas.
►
●(1549) Enskr 5. En. bloaz. mil. pemp. cant. / hanter. cant. nemet. vnan. ez. / voe. fontet. an. chapel. man. an. eil / sul .e. mae. en. amser. maestr. Herry / ã. Castell. rector. e. ploecastell. ha. / Jahañ. Guergoz. dit. Monot. / gouarner. en. chapel. mã. en. / enor. da. doe. hã. ytrõ. maria / .a. cõfort. ha. sanct Adriau. ●(1647) Am 416. Quement Dogues bras so en Plougastell.
●(1834) KKK 50. evel ar frouez ar ré zélikata é Plougastel. ●336. ével er Roskoff hag é Plougastel. ●(1865) FHB 18/139. an tadou a ieaz da Blougastel. ●(1867) TELrem 44. Pa oant o vont da dremen dreist eur menez huel, / E parrez Landevennek, dirak tour Plougastel. ●(1869) TDE.FB 238b. euz a Blougastel ounn.
●(1909) NOAR 4. He zad, aotrou ha baron a Blougastell. ●(1977) PVPR 7. An holl o deus klevet komz eus Plougastell pa ne ve nemet abalamour d’he sivi.
II.
(1) Dicton.
●(1878) SVE 948. Plougastel lovr, mar kerez e vezi gwelet.
(2) Formule de conte.
●(1979) COPL 61-62. Hag eur friko deus ar re gaera e oa bet, / Ha kalz a dud e oa pedet : / Treid siliou ha diskouarn kelien, / Kig viou ha lostou merien, / Iod da frita, iod da zifrita, / Iod e klud ar ier da zistana, / Bara mouchenn a renkennadou / Keit ahalann da Gerziou, / Ha dour 'vid e rêr d'ar bôtred / Ha kafe lipig d'ar merhed... / Me lar d'eoh, eur seurt friko / Vo ket gwelet 'han da bellzo.
(3) Dicton.
●(1995) PLTZ 111. Lavariou koz : Plougastell / torret e ziouaskell / gand ar glô ha gand an avel / ha ne hall ken nijel ! (nijal).
●(2003) TRMOR 47. Plougastell / Torret e zivaskell / gant ar glav ha gant an avel / Ha ne c'hell ken nijal.
(4) Dicton.
●(1995) PLTZ 111. Plougastelliz / tud divisk / tokou kolo / rêriou briz ! (Klevet er Forest-Landerne).
●(2003) TRMOR 46. Plougastelliz / Tud diwisk / Tokoù kolo / Revrioù brizh.
(5) Expression.
●(1995) PLTZ 15. Pa veze avel 'houzi, / Roserviz (= tud Rosere) a lare : / "Kleved 'reer frêz Maharid Porzgwenn, o tiwall he saout e Park an Drezeg hag o tigeri he hlap : feson hlô!" (= eet an avel koste mervent).
(6) Dicton.
●(1995) PLTZ 15. Er memez amzer, tud Sant Treveur, en Douar Braz, a lare "Avel houzi, tonton Laou Borzgwenn 'zo o walhi hag o lopa e roched !".
(7) Expression : mont da Blougastell, « partir pour accoucher ».
●(1995) PLTZ 32-33. Hag e Brest, gwechall, 'veze laret d'ar vugale re guriuz, o houlenn war-lerh o mamm : "Eet eo da Blougastell !" (elle est partie pour accoucher)
(8) Dicton.
●(1995) PLTZ 57. Giz ma 'z int / ez int. / a lar kleier Langristin !
(9) Expression.
●(1995) PLTZ 95. Pa veze dijoñjet eun dra bennag ganin, va mamm-goz a lare din : "Poent kas ahaout da zant Hlôda da bidi sant Memor !". E chapel sant Hlôda, ez eus eun deg bennag a zantouigou koad, a vez pourmenet er brosesion, devez ar Pardon, e miz gwengolo. En o zouez, emañ sant Memor.
(10) Expression.
●(1995) PLTZ 113. Pôtr Kerougar : le marchand de sable. Pôtr Kerougar 'mañ ket pell, êt eo bihan e zaoulagad : il a envie de dormir. ●133. Poent mond d'an toutou, va mousig ! Pôtr Kerougar 'mañ ket pell !
(11) Rimaille pour délier la langue.
●(1995) PLTZ 131. Eur Blougatelladenn on, / ha n'en em ziblougastelladennin ket, / ken na vezo diblougastelladennet / an oll Plougastelladenned all !
III. Nom de famille.
●(1970) NFBT 219 N° 1705. Plougastel.
IV. [Toponymie locale]
●(1904) SKRS I 205. merc'hed yaouank deuz kichen chapel Sant Adrian. ●(1963) EGRH 184. S. Drenan n. de l. St Adrien. ●(1977) PVPR 7. Eus Beg an Arvor betek an harzoù gant Loperc’hed. ●7-8. Eus Keraliou da aod ar Porzh Gwenn. ●8. porzhioù an Treizh, Keraliou, ar C’haro, ar Porzh Meur, an Oberlac’h, Ti’n Du ha Pont Kalleg. (...) ul linenn a ya eus Gorre Kêr da Veg an Arvor. (...) Unan anezho a ya eus Toull ar Ranig d’ar C’haro, an eil eus ar Feunteun Wenn da Bont Kalleg. ●(1995) PLTZ 13. E Pont Kalleg (ha kichenn an trapouigou all) e oa, n'eus ket pell c'hoaz, eun alez c'hoari 'r hillou. ●15. Pa veze avel 'houzi, / Roserviz (= tud Rosere) a lare : / "Kleved 'reer frêz Maharid Porzgwenn, o tiwall he saout e Park an Drezeg hag o tigeri he hlap : feson hlô!" (= eet an avel koste mervent). Er memez amzer, tud Sant Treveur, en Douar Braz, a lare "Avel houzi, tonton Laou Borzgwenn 'zo o walhi hag o lopa e roched!". ●18. Kerroulle a zo eur gêrig vihan e parrez Plougastell. ●25. Ar re o-doa parkeier e bord an ôd 'n-oa droed d'o lodenn gerreg. Roserviz ha Tirmoaliz a drohe bijin war gerreg ar Baradozig. Ar garreg Ruz a oa boutin. ●29. Da Ouel an Ollzent, breuriez sant Hlôda (pe an Douar Bihan) a en em vode en eur hroaz-hent, 'kichenn ar Gervoger, anvet aboue "Pardennig (= pardonig) ar Vreuriez". ●30. a vez kavet war mene Kerludu. ●37. An Dalar : kroaz-hent uhelloh 'vid Keraliou, izelloh 'vid Kerougar. ●58. Pa oan bihan, em-eus grêt evel ar vugale all, e yên da hluta e-pad ar vakañsou d'al Lenn-Goz, pe da Gañienn al Lez. ●61. Hervez Nou Matioda, gwechall, tud an Treiz a oa gragouill da gôzeal. ●72. Kalz karroñchou a zo en Douar-Bihan. An diou iskisa 'm-eus gwelet eo karront al Lenn Goz ha karrontig an Ivern (etre Rosere ha Porzgwenn). ●74. Merhed Kerhor a deue gwechall da jevreta da Od ar Palud, hag a lôske o avanoiou e Rosere. ●85. Daou vab dei a oa o labourad war ar vapeur en Treiz, -rog ma oa digoret Pont Plougastell. ●90. Reir gêriadenn e Plougastell : Penn ar Hoad, Kergoad ha... Lostenn-Goad!!