adj.
I. Attr./Épith.
A. (en plt de qqn)
(1) Solide, robuste.
●(1732) GReg 405a. Un homme ferme, qui a les reins, & les bras fermes, tr. «ur pautr stard.»
●(1869) FHB 210/7a. ni velo ha stard eo he botret / Ha dir so var ho zal, ho izili dervet. ●(1878) EKG II 112. tud kosoc'h eged oun-me ha startoc'h an tamm anezho ive.
(2) Déterminé, ferme.
●(1557) B I 578. Estart asardet na cesset bezet scaff / Ma tut abil gruet vil he mutilaff, tr. « Ferme et fort ; ne cessez point, mes habiles gens ; mutilez-la sans pitié. »
●(1935) BREI 425/2d. Kristenien rik ha Bretoned start.
(3) Ferme (dans sa foi, son devoir, etc.).
●(1659) SCger 173a. start, tr. «ferme.»
●(1867) FHB 112/60a-b. lacat ar gristenien fresk-ze da zont da veza stard en ho feiz. ●(1877) EKG I 182. ho bro, aziaraok ken stard en he feiz. ●(1882) BAR 10. ar re a chomo stard en ho feiz. ●(1882) BAR 10. evit ho c'henderc'hel stard er feiz. ●(1894) BUZmornik 425. ar pab nevez a jomaz stard enn he zever.
●(1908) FHAB Meurzh 66. stard en e greansou. ●(1909) FHAB Eost 254. gouenn ar baotred stard en o c'hredennou. ●(1915) MMED 109. daouzek den a galoun, kristenien stard. ●(1935) SARO 16. kristen start en e feiz.
(4) Bezañ start d'al labour : dur à la peine.
●(1942) FHAB Du/Kerzu 217. Brudet eo ar Vretoned evit beza kouerien yac'h, tiekourien start d'al labour.
(5) Chiche.
●(1907) VBFV.fb 19a. chiche, tr. «start.»
►Bout start àr an argant : être près de son argent .
●(1855) BDE 46. N'en doh-hui rai stard ar hou madeu. ●(1891) CLM 95. ha marcé hoah é mant rai sterd ar ou argant.
►Bout start àr an distag : être dur à la détente, à la desserre.
●(1923) DIHU 140/215. Er velioñnenn kalz a fal blégeu n'hé des chet / Un tammig stert ar en distag ne laran ket.
(6) Bezañ start war e aheloù =
●(1926) FHAB Here 375. Evit lakât adarre ar familhou breizad da veza start war o aelou, evel gwechall, eo red e vefent reizet evel gwechall, gant lezennou a furnez hag a justiz.
(7) Bezañ start war e elloù, war e gilhoroù : être solide sur ses jambes.
●(18--) SAQ I 140. ni (…) a garfe gueled hor bro baour stard var he hellou.
●(1909) KTLR 163. N'oa ket stard var he gillourou. ●(1949) KROB 13/12. Un den start war e ellou hag aelet ken aes ma ne vez ket gwelet kals.
(8) Bezañ start war ub. =
●(1935) BREI 392/stag 1. Start eo warni awechou, ken e tiroufla.
(9) Bezañ krog start en e zouar : avoir les pieds sur terre.
●(1921) PGAZ 47. Ton Eucat a ioa eur c'hrenn-den, krog start en he zouar.
(10) Mont start da ub. = (?) Bousculer qqn (?).
●(1921) PGAZ 11. Stardig oun eat d'eoc'h, va c'hamarad Lan Inizan.
(11) (en plt d'une foule) Serré, compact.
●(1907) AVKA 103. Med ken stard ha ma oa an dud en dro dehan, na oant ket evid tostât. ●(1906) KPSA 8. pa dreuze ar renkennadou stard a dud a stanke aliez an iliz.
B. (en plt de qqc.)
(1) Ferme, solide.
●(1633) Nom 141b. Columna solida : colomne forte : coulonnen creuf, start ha ferm.
●(1659) SCger 113b. stable, tr. «start.» ●(1732) GReg 405a. Ferme, qui tient bien, difficile à ébranler, tr. «stardt.» ●873a. Solide, dur, ferme, assuré, tr. «stardt. Van[netais] sterdt.»
●(1903) MBJJ 83. Bremazonn e lakin ma zroad war an douar start.
(2) (en plt d'un travail, etc.) Ardu, pénible, rude.
●(1907) DIHU 28/445. De labour start e jauj bouid son. ●(1907) PERS 168. avechou all e terme evel eun den gant eul labour start benag. ●264. lavaret a rea d'al labourerien beva mad p'o doa labour start da ober. ●(1909) MMEK 215. An abaden a vezo stard : an Turked a zo pemb ouz unan. ●(1924) SBED 22. Labourieu stard é tro ar blé.
(3) Pok start : gros baiser.
●(1909) KTLR 132. hag e lakea pokou stard var bleo rodellet he vugel.
(4) Dense, compact.
●(1869) FHB 240/247a. Evel ma zeo eun douaren stard, an dour ne da ket buhan dreizan.
(5) Ur banne start : un bon coup.
●(1911) KKAF 63. Kredi a ran awalc'h em euz evet eur banne start a win, deac'h da noz, gant va mignouned.
(6) Serré.
●(1732) GReg 862a. Serré, ée, serré bien fort, tr. «Stardt. Van[netois] sterdt.»
●(1849) LLB 2141. É sehier lien frost ha grouiet t'er stertan.
●(1921) FHAB Meurzh 52. Start oa gantan an eil reaz dent ouz egile.
(7) Rude.
●(1877) FHB (3e série) 17/138b. ni custum dioc'h chigoden ha comzou stard an aotrou Persoun.
●(1921) PGAZ 53. eur brezegenn start var an dansou. ●65. eur brezegenn start var an dever striz o doa ar gerent da gentelia mad ho bugale.
(8) Ferme.
●(1877) EKG I 238. e velit oa feiz, ha feiz doun ha stard, e kaloun Plougerneiz.
●(1911) BUAZperrot 138. Daoust d'hor mennoziou start ha d'hor pedennou c'houek.
(9) =
●(c.1718) CHal.ms ii. on foule le drap dans les moulins, pour le rendre plus ferme, tr. «mahein arer er meher abarh er melinieu, commein arer, eit ma vou staertoh.»
(10) (en plt de viande) Dure, pas tendre.
●(1934) BRUS 346. Cette viande est dure, tr. «er hig-man e zo start.»
II. Attr.
(1) Bout start da = bezañ stardet.
●(1896) HIS 100. tolpet e oé ur boblad tud ar en aud aveit cheleu Jésus, ha sterd e oé dehé.
(2) =
●(1880) SAB 129. Ken stard oa an dud en ti.
(3) Difficile.
●(1909) MMEK 225. Start e voue kaout eur micherour evit boulc'ha al labour. ●(1963) BAHE 35/36. ret eo mont war grec'h ha start eo graviañ gant kargoù traezh.
(4) Bezañ start an traoù gant ub. =
●(1877) EKG I 290. e velit e oa bet stard an traou ganeomp hag hor boa kempennet brao avoualc'h Canclaux hag ar Prat.
III. Adv.
A. Derc'hel start.
(1) (sujet : qqc.) Derc'hel start : maintenir fermement.
●(1910) EGBT 107. War bank an amenuzer, eur varled a dalc'h start ar planken.
(2) (sujet : qqn) Derc'hel start da =
●(1910) MBJL 87. En Bro-Zôz e talc'her stard d'ar gizio koz, pa n'int ket eur sparl evit an arokaat.
(3) (sujet : qqn) Derc'hel start da =
●(1935) LZBl Gwengolo/Here 179. Ar c'holler, avat, a zalc'he start da lavaret n'oa ket kablus.
B.
(1) Pediñ start : prier avec ferveur, intensément.
●(1904) BSAB 10. e pedaz start ha gant fianz.
(2) Kregiñ start : tenir fermement.
●(1732) GReg 405a. Un homme ferme, qui a les reins, & les bras fermes, tr. «ur pautr hac a grocq stardt.»
(3) Kaozeal start : parler avec fermeté.
●(1907) PERS 112. An Aot. Person en doa kaozeet start.
(4) Krediñ start : croire ferme.
●(1909) MMEK 111. an oll a grede stard oant beuzet o zri. ●(1912) KANNgwital 114/132. Red eo (...) kredi start, rak ar virionez eo.
(5) Labourat start : travailler dur.
●(1866) FHB 56/29b. Aman e ranket labourat, ha labourat stard, mar fell deoc'h e vemp mignounet.
(6) Fermement, fortement.
●(1790) Ismar 386. ni e oasquou sterd ar hur prontitud. ●(17--) EN 1225. glaged a voain bed stard, vid ar sun dremened, tr. «j'avais été meurtri durement, la semaine passée.»
●(1855) MAV 52. Ar c'hi bihan a gare stard he vestrez nevez. ●(1869) SAG 144. goude beza stourmet out ho start, o deuz ranket en em rei abars ar fin. ●(1878) EKG II 133. Ne ouen ket pell evit diroufenna va c'hordenn hag he starda stard ouc'h unan eus guerzidi mean ar garidou. ●(1877) EKG I 221. skei stard var chouk he fried. ●(1894) BUZmornik 527. enn eur c'hourc'hemenn stard teuler evez mad anezhan.
(7) Sévèrement.
●(1790) MG 177. ou hastiein sterd.
(8) Énergiquement.
●(1857) CBF 114. Goude ho souba enn dour, ho bugont stard a bep tu gant saoun, tr. «Après l'avoir trempé dans l'eau, elles le frottent bien de savon.»
(9) [expressions diverses]
●(1868) FHB 202/362b. hag ec'h ell diguemeret eun niver mad a dud, dreist oll pa vezont cheket stard evel ma vezent en diou sizunvez-ze. ●(1880) SAB 115. arpa stard ouz e aliou fall, ouz ar goall-zonjou.
●(1907) AVKA 83. Roet hag e vo roet deoc'h ; e vo roet deoc'h ur ventez vat, ha karget stard, ha beget da vera.
IV.
(1) Bezañ start war e gilhoroù : voir kilhoroù
(2) Bezañ start war e elloù : voir elloù.
(3) Bezañ er vourlenn startañ : voir bourlenn.
(4) Start evel ar roc'h : voir roc'h.
(5) Start evel gliziged sall en ur varilh : voir gliziged.
(6) Start evel sardined-eoul en ur voest : voir sardined.
(7) Start evel kaplaned en ur voest : voir kaplaned.
(8) Ken start ha direunañ lost an diaoul : voir diaoul.
(9) Start ar foenn da dennañ : voir foenn.