m. & adv. –où
I.
A.
(1) Coupe, action de couper.
●(1633) Nom 77b. Asparagus : la premiere tige de l'herbe : an trouch quentaff an lousaou.
●(c.1718) CHal.ms i. une coupe de bois, tr. «un troh coet.» ●(1732) GReg 222b. Couppe, separation d'un corps solide, tr. «Trouc'h. Van[netois] troh.» ●223a. La coupe d'un melon, &c., tr. «An trouc'h eus a ur sucrin.» ●223b. Couppure, tr. «Trouc'h. p. trouc'hou. Van[netois] trouh. p. trohëu.»
●(1849) LLB 979-980. Lod (…) / e hra bet er vouiden un troh a drez él lué. ●(1866) FHB 54/13b-14a. bouez treza ha trempa an douarou-ze e doare, eller caout enho daou droc'h bennag er bloas ; en douarou guinis, ar melchen ro tri droc'h ha pevar zoken, pa ne zigouez ket re a sec'hor. (...) Ar charrons ne ro nemet eun troc'h. ●(1871) EVA 2. an trouc'h bizin e parrez Landeda. ●(1876) TDE.BF 641b-642a. Ar melchenn ruz ne ro nemet eunn eunn trouc'h, tr. «le trèfle rouge ne donne qu'une coupe.» ●642a. Ann eil drouc'h, tr. «la seconde coupe d'un fourrage.»
●(1907) VBFV.bf 78b-79a. troh (b[as]-van[netais] trouh), m. pl. eu, tr. «coupe.» ●(1922) KANNgwital 234/382. Trouc'h ar bizin du a goumanso d'an eil merc'her euz ar miz, d'an 10 a Vaë. ●(1934) GWAL 70/10. he geot ne dalvez nag an trouc'h nag an doug.
(2) Ober un troc'h da =
●(1932) FHAB $$$ 171. m'ho peus c'hoant e rin eun trouc'h all d'ezo !
(3) Coupure.
●(1499) Ca 203b. Trouch. g. trancheure.
●(1659) SCger 33a. coupure, tr. «troc'h.»
●(1868) FHB 191/277b. p'o po græt eun troc'h en ho piz. ●(1872) GAM 3. Eun trouc'h a vez great d'ar red ; aliez ha pell e renker louzaoui evit her parea. ●(1878) EKG II 85. an trouc'h a oa em morzed.
●(1907) VBFV.bf 78b-79a. troh (b[as]-van[netais] trouh), m. pl. eu, tr. «entaille, incision, coupure.»
(4) Tranchant.
●(1633) Nom 183b. Acies cultri : le fil, le trenchant ou taillant du couteau : an trouch pe'n taillant ves á vn coutell.
(5) Lakaat an troc'h e : mettre en coupe.
●(1944) DGBD 182. prientiñ al lodenn goad-se a vo lakaet dizale an troc'h enni. ●(1990) TTRK 81. bep pemzek vloaz eo eveze (lire : e veze) lakaet an troc'h enno [ar c'heuneud].
(6) Digeriñ un troc'h = digeriñ ur c'hlaz.
●(1924) ARVG Here 229. Fanch a gemeras eur falz hag a zigoras eun troc'h war-lerc'h e c'hoar-gaer.
(7) Tronçon.
●(1659) SCger 121b. tronçon, tr. «vn troc'h.»
B.
(1) Koad-troc'h : bois de coupe.
●(1974) LLMM 166-167/365. un dachenn goad-troc'h nav bloaz.
(2) Bezhin-troc'h : goémon de coupe.
●(1876) TDE.BF 641b. Bezin trouc'h, se dit du goémon que l'on coupe ou drague au fond de la mer.
●(1909) FHAB Mae 136. Da genta me gaozeo euz ar bizin-troc'h pe tourin.
(3) Gwez-troc’h : baliveau.
●(1895) RUSq.BF 134a. Gwezen-trouc’h, sf., tr. «Baliveau ; pl. gwez-trouc’h.»
●(1942) VALLsup 17b. Baliveaux, tr. «gwez-trouc’h col., sg. gwezenn-drouc’h (Rusq.).»
►gwezenn-droc’h f. Baliveau.
●(1895) RUSq.BF 134a. Gwezen-trouc’h, sf., tr. «Baliveau ; pl. gwez-trouc’h.»
●(1942) VALLsup 17b. Baliveaux, tr. «gwez-trouc’h col., sg. gwezenn-drouc’h (Rusq.).»
II. sens fig.
A. (en plt de qqc.)
(1) Choix, ordre.
●(1950) KROB 22/12. Dre ma oant gavred kenta trouc'h, / O diou diwar ar gwella bouc'h, / Ne giljont ket tamm, nag an eil nag eben. ●(1950) KROB 25/3. N'omp ket, ni katoliked, frañsizien eus an eil pe trede troc'h, met frañsizien evel ar re all.
(2) Digeriñ troc'h =
●(1949) KROB 17/13. Er penn kenta, ar mevel bras, goude beza klasket tro war an ed stoket, en deus digoret troc'h.
(3) Reiñ troc'h =
●(1935) BREI 428/3a. Janig a roe troc'h d'he c'hôz : he gwalc'h a blijadur he devoa bet.
(4) Situation, état (dans la société).
●(1931) FHAB Meurzh 110. c'hoant em bije bet da gaout eur mab kaer eus eun trouc'h uheloc'h eget da hini hag a vije bet muioc'h a skouejou en e c'hodell, met derc'hel a rin da'm ger.
(5) Quantité de.
●(1790) MG 446. me hum laq de larèt un troh-pedènneu. ●(1792) HS 70. un troh grillandet brass e zivorai tout, er frèh, er guyaut, enn ædeu.
●(1912) BUEV 105. ar é daul un troh lihérieu. ●(1913) AVIE 75. Un troh en hélié ha ean ou guellé. ●192. un troh golvañni. ●234. pen dé guir é hra en dén men un troh burhudeu.
►absol.
●(1844) LZBg 2l blezad-2l lodenn 86. hag un troh e zou a nehai.
●(1913) AVIE 163. un troh e gredé én hou.
(6) Couche.
●(1908) AVES 27. Bout e oé un troh géaut én tachad hont.
(7) Baquet.
●(1934) BRUS 272. Un baquet, tr. «un troh –eu.»
B. (en plt de qqn)
(1) Kaout troc'h da : avoir la capacité de, être taillé pour.
●(1925) FAHB Kerzu 449. Pa lavaran galloudus, e fell d'in komz eus eur gevredigez hag he defe troc'h a-walc'h da voda, en eur ober eun nebeut bloaveziou, an dekvet lodenn eus ar Vretoned, eur gevredigez hag en em gemerfe diouz starda hec'h izili etrezo. ●(1926) FHAB Mae 189. troc'h d'ezan, n'eo ket da redek, met da nijal.
(2) Paotr a droc'h : homme qui a de l'abattage.
●(1935) BREI 398/2a. eur pried ouesk, eur pôtr a droc'h, barrek da labourat kement ha tri.
III. [terme qui entre dans des injures] Espèce de.
●(1919) BUBR 11-12/9. Kea ganti d'ar gear, neuze, troc'h diot. ●(1939) MGGD 24. Tec'h kuit, troc'h-laer ! eme Levenez d'hec'h enebour.
IV. Adv.
A. A-droc'h.
(1) En quantité.
●(1905) LZBg Du 275. ean e resèué mélasion en dud konvertiset ha goapereh a droh er baiañned.
(2) Épith. Compétent.
●(1941) ARVR 8/4. kavout a raen anezañ eun den a drouc'h.
B. Loc. adv.
(1) En un troc'h : d'un seul coup.
●(1744) L'Arm 386b. Tout à la fois, tr. «Eénn unn trouh.»
(2) Troc'h-didroc'h : tailladé.
●(1977) PBDZ 783. (Douarnenez) troc'h-didroc'h, tr. «tailladé.»
(3) Un troc'h : beaucoup.
●(1910) ISBR 29. U dra neoah en doé galéieu er Romañned estroh aveit lestri er Venetiz : skanùoh e oent un troh.
V.
(1) Digeriñ troc'h : commencer un travail. Cf. digeriñ klaz.
●(1869) (L) Goulc'hen Morvan FHB 246/292a. Hogen an dra-ze en voa nemet digeri trouc'h evit goalogner all goasoc'h.
●(1936) (L) K. Jezegou PRBD 174. Met hirio, netra nemet eun taol falz evit digeri troc'h : ni gozeo diwar-benn an dimeziou en amzer goz.
(2) Bezañ rust an troc'h etre : se disputer beaucoup.
●(1896) (T) GMB 726. pet[it] tréc[orois] Gwel rust e 'n troc'h trezé, tr. Émile Ernault «ils se disputent beaucoup.»
(3) Bezañ rust an troc'h gant ub. : être très abrupt vis-à-vis des autres, être de mauvaise humeur.
●(1896) (T) GMB 726. pet[it] tréc[orois] rust e 'n troc'h gañtañ, tr. Émile Ernault «il est de mauvaise humeur.»
●(1942) VALLsup 93. Disposé à la mauvaise humeur, tr. F. Vallée «garo (et rust) an trouc'h gantañ. ●(1956) (T) *Jarl Priel LLMM 58/16. Rust daonet e oa ganti an troc'h; loariadoù 'veze e tapen diganti un distro lous gant ar strakell-se. ●(1957) (T) *Jarl Priel AMAH 41. O vezañ ma'z oa ur gwaz kalz re rust an troc'h gantañ e krede dezhañ e tennje warnañ a-ziadreñv unan bennak eus ar baotred gwallgaset gantañ. ●182-183. Egile 'vat a dremene evit bezañ un aotrou rust an troc'h gantañ.»
(4) Bezañ an troc'h hag ar son gantañ : faire la pluie et le beau temps.
●(1878) SVE 581. Eman ann troc'h hag ar zon gant-han, tr. L.-F. Salvet «C'est lui qui tranche et fait la chanson. (Il fait la pluie et le beau temps.)»
(5) Bezañ lemm an troc'h gant ub. :
●(1950) (L) *Ab Sulio KROB 26-27/19. Edo ar zoubenn o vont da drenka gant an diou wreg, kel lemm ha m'edo an troc'h ganto : ar golvizier a oa savet er vann, prest da lopa.
(6) Kas ar penn hag an troc'h : avoir la haute main sur (une entreprise, etc).
●(1942) VALLsup 110. Avoir la haute main sur (une entreprise, etc.), tr. F. Vallée «kas ar penn hag an trouc'h evel ma kar («Breiz»).»