Devri

Recherche 'dan...' : 119 mots trouvés

Page 2 : de dant-bleiz (51) à danvez-kannad (100) :
  • dant-bleiz
    dant-bleiz

    m. (minéralogie) Enclave de feldspath dans le granit.

    (1931) VALL 298a. gros morceau de feldspath dans le granit, tr. «dant-bleiz m. pl. dent-

  • dant-Genver
    dant-Genver

    m. Chandelle de glace.

    (17--) EN 3000. eur garc dend genuer partoud stac [di]ousit, tr. «une charge de dents de janvier partout attachée à toi.» ●3002. eun dand genuer a sou stac ous quemend bleuen, tr. «une dent de janvier est attachée à tous ses poils.»

    (1907) VBFV.fb 48a. chandelles de glace, tr. «dent genvér, pl. m.»

  • dant-korn
    dant-korn

    m. (anatomie)

    (1) Dent de sagesse.

    (1924) NFLO. j’ai mes dents de sagesse, tr. «va dent korn ’zo savet.»

    (2) Canine.

    (1962) EGRH I 51. dant-korn m., tr. « canine. »

  • dant-laezh
    dant-laezh

    m. (anatomie) Dent de lait.

    (1867) MGK 108. Dent he zorrad ne voant dent leaz. ●(1876) TDE.BF 99a. Dañtik-leaz, s. m., tr. «Dent de lait.»

    (1910) BOBL 23 juillet 291/2c. Eun eubeul en deuz daouzek dant leaz, ber ha gwen.

  • dant-lagad
    dant-lagad

     m. (anatomie) Canine.

    (1499) Ca 54b. dant al lagad. ●(c.1500) Cb 56a. g. dent ouyelliere. bri. dant al lagad. ●(1633) Nom 19b. Dentes canini, columellares : les dents fort aiguës, ou des yeux : dènt lem meurbet, dent an daoulagat.

    (1744) L'Arm 100a. Dent (...) Canine ou œillère, tr. «Dantt Lagatt

    (1904) DBFV 40a. dant lagad, tr. «canine.»

  • dant-malañ
    dant-malañ

    m. (anatomie) Molaire.

    (1962) EGRH I 51. dant-malañ m., tr. « molaire. »

  • dant-marc'h
    dant-marc'h

    m. (minéralogie) Enclave de feldspath dans le granit.

    (1931) VALL 298a. gros morceau de feldspath dans le granit, tr. «dant-marc'h m. pl. dent-

  • dantad
    dantad

    m. –où

    (1) Cran.

    (1895) GMB 143. pet[it] Trég[uier] eun dañtad ouspen, tr. «un cran de plus.»

    (2) sens fig. Kaout un dantad war ub. : être supérieur à qqn.

    (1895) GMB 143. Pet[it] Trég[uier] te teus eun dañtad warnañ, tr. «tu le surpasses, tu lui es supérieur.»

  • dantadenn
    dantadenn

    f. –où Morsure.

    (1914) DFBP 216b. morsure, tr. «dantaden

  • dantadur .1
    dantadur .1

    m. –ioù Morsure.

    (1792) HS 85. Hou dantadure e losquai èl enn tan. ●(17--) TE 286. mercheu ag é zantadur.

    (1838) OVD 48. nen dès nitra gùel eit gùellat dantadur ha velim er scorpion, aveit ivle er scorpion memb. ●(1844) LZBg 2l blezad-2l lodenn 124. dantet guet serpantèd, de zantadur péré ne gredér quet é hellér doug secour.

    (1904) DBFV 41a. dantadur, m., tr. «morsure, piqûre.» ●(1907) VBFV.bf 11b. dantadur, m., tr. «morsure, piqûre.» ●(1922) EOVD 50. er velim ag é zantadur.

  • dantadur .2
    dantadur .2

    m. (Goût, odeur de) brûlé.

    (1970) GSBG 338. (Groe) bla:z dãntady:r (= blaz dantadur), tr. «odeur de plat brûlé.»

  • dantañ .2
    dantañ .2

    v. (cuisine)

    (1) V. intr. (en plt d'un mets qui cuit) Brûler, attacher.

    (1876) TDE.BF 98b. Dañtañ, v. n. T[régor], tr. «Se brûler, parlant d'un mets liquide soumis à un feu trop vif, sentir le brûlé.»

    (1927) GERI.Ern 88. dantañ T[régor], tr. «se brûler, sentir le brûlé (comme un laitage sur un feu trop vif.» ●(1931) VALL 85b. Brûler, en parl. du lait, de la bouillie, d'un ragoût, tr. «danta(ñ) T[régor].»

    (2) V. tr. d. Faire brûler, attacher.

    (1982) TKRH 36. arabat e veze bet dantañ ar yod, da lavarout eo e veze bet blaz an dev warnañ.

  • dantañ / dantiñ .1
    dantañ / dantiñ .1

    v. tr. d.

    (1) Mordre.

    (1499) Ca 50a. creguiff. vide in dantaff. ●54b. Dantaff. g. mordre. ●(1575) M 2329. Ez dantont ho teaudou, tr. «Ils mordent leurs langues.»

    (1659) SCger 81a. mordre, tr. «danta.» ●140b. danta, tr. «mordre.» ●(1732) GReg 266b. Danta. pr. «dantet.» ●(17--) TE 107. er-ré dantét d'er serpandét-hont.

    (1838) OVD 159. er ré e zou bet piquet pé dantet guet en aire. ●(1844) LZBg 2l blezad-2l lodenn 124. dantet guet serpantèd, de zantadur péré ne gredér quet é hellér doug secour. ●(1856) VNA 108. Vous vous mordriez les doigts, tr. «Hui e zantehé hou pizièd.» ●(1861) BSJ 67. ol er ré e oé bet dantet d'en airon. ●272. N'hou péet quet eun a vout dantet guet serpant erbet, na guet amprehon erbet.

    (1904) DBFV 41a. dantein, v. a., tr. «mordre.» ●(1907) VBFV.bf 11b. dantein, v. a., tr. «mordre.» ●(1907) DRSP 32. Goulc'hen zo bet dantet ? ●(1909) BROU 221. (Eusa) Dánta S'étend aux oiseaux : Dantet ouñ bet gand eur morbik. ●(1927) GERI.Ern 88. danta, tr. «mordre.»

    (2) Denter, mettre des dents (à un râteau, etc.).

    (1904) DBFV 40b. dandein, v. a., tr. «denteler, endenter (l'A.).» ●(1982) TKRH 16. dantañ restell-eost.

    (3) Ébrécher (une lame).

    (1732) GReg 313a. Ébrecher, faire une petite brèche à un couteau &c., tr. «Danta. pr. dantet

    (1904) DBFV 41a. dantein, v. a., tr. «denteler (une faux).» ●(1927) GERI.Ern 88. danta, tr. «ébrécher.»

    (4) Dantañ kaer : manger à belles dents.

    (1732) GReg 119a. Briffer, manger avidement, tr. «danta-caër

    (5) sens fig. Détracter.

    (1659) SCger 43a. detracter, tr. «danta gant e comsou.»

    (1732) GReg 280b. Detracter, medire de quelqu'un, tr. «danta ur re. pr. dantet

  • danteg
    danteg

    m. danteion Homme qui a de grandes dents.

    (1633) Nom 270a. Dento, dentatus : qui a de longues dents : vn dantec, en deus d'ent bras ha hir.

    (1732) GReg 226b. Qui a de longues dents, tr. «dantecq. p. dantéyen

    (1876) TDE.BF 98b. Dañtek, s. m., tr. «Qui a de longues dents.»

    (1927) GERI.Ern 89. danteg m., tr. «celui qui a de grandes dents.»

  • dantegez
    dantegez

    f. –ed Femme qui a de grandes dents.

    (1876) TDE.BF 98b. Dañtegez, s. f., tr. «Femme qui a de grandes dents.»

    (1927) GERI.Ern 89. dantegez f., tr. «celui (= celle) qui a de grandes dents.»

  • dantek
    dantek

    adj.

    (1) Qui a de longues dents, fortement denté.

    (1499) Ca 54b. Dantec. g. denteux.

    (1659) SCger 140b. dantec, tr. «qui a de grandes dents.» ●(1732) GReg 226b. Qui a de longues dents, tr. «dantecq

    (1878) BAY 19. dantek, tr. «Qui a de longues dents.»

    (1904) DBFV 40b. dandek, adj., tr. «qui a des dents.» ●41a. dantek, adj., tr. «denté, qui a de grandes dents.»

    (2) (en plt de qqc.) Dentelé.

    (1732) GReg 267a. Dentelé, qui a des dents, tr. «dantecq.» ●Rouë dentelée, tr. «Rod dantecq.» ●399b. Faucille, instrument courbé, à dents, ou sans dents, pour couper les blez, tr. «fals dantecq. p. filsyer dantecq

    (1904) DBFV 40b. dandek, adj., tr. «dentelé.» ●(1905) FHAB Gwengolo/Here 151. eur poleo koat (...) Evit he drei, ez euz en eur penn eun drezen pe eur rod dantek hag eur c'hi varnezhi. ●(1923) ADML 64. eur rod dantog, a oue lakeat gant Barravel da angreni war eben. ●(1927) GERI.Ern 89. dantek adj., tr. «dentelé.»

    (3) (botanique) Kaol-dantek : choux crépus.

    (1633) Nom 80b. Brassica Apiana, sabelica, crispa : choux crespuz : caul dantecq, caul fresennec.

    (1732) GReg 167a. Choux crepus, tr. «Caul dantecq

    (1890) MOA 194a. Choux crépus, tr. «kaol dantek

    (1927) GERI.Ern 89. dantek adj., tr. «(chou) crépu.»

  • dantelez
    dantelez

    f. –où, -ioù Dentelle.

    (1659) SCger 39a. dentelle, tr. «dantelez.» ●(1732) GReg 267a. Dentelle, tr. «Dantélez. p. dantelezou.» ●(1792) BD 622. ho tanteles ho rubano, tr. «de vos dentelles, de vos rubans.» ●4165. tamo danteles, tr. «quelques dantelles.»

    (1834) SIM 14. Emedoc'h o paouez prena goalinier ha dantelezou da orni ho pried. ●(1838-1866) PRO.tj 183. Eur c'hoëf dantelez var he fenn. ●(1876) TDE.BF 98b. Dañtelez, s. f., tr. «Dentelle.» ●(1880) SAB 41. dantelezou fleurenned.

    (1902) PIGO I 203. e roched dantelez. ●(1932) BSTR 3. stal broderez ha dantelez. ●(1962) EGRH I 50. dantelez m. -ioù, tr. « dentelle (ivez tantelez). »

  • dantelezañ
    dantelezañ

    v. tr. d. Denteler.

    (1962) EGRH I 50. dantelezañ v., tr. « denteler. »

  • dantelezek
    dantelezek

    adj. Garni de dentelle.

    (1876) TDE.BF 99a. Dañtelezek, adj., tr. «Garni de dentelles.»

    (1927) GERI.Ern 89. dantelezek, tr. «garni de dentelle.»

  • dantelezenn
    dantelezenn

    f. –où Morceau de dentelle.

    (1942) DHKN 69. Keméret hé des-hi un dantérig fresk, biùennet get un dantellen krochetet dehi. ●(1957) AMAH 222. Un dantelezhenn wenn-erc'h. ●(1962) EGRH I 50. dantelezenn f. -où, tr. « ruban de dentelle. »

  • dantelezet
    dantelezet

    adj.

    (1) Auquel on a mis de la dentelle.

    (1857) CBF 26. pateled da davancher a zo dentelezet tro-war-dro, tr. «la bavette de ton tablier est garnie de dentelles.» ●(1869) FHB 255/366b. he rokeden bordet, hag he roched dantelezet. ●(1889) ISV 338. an dud a lez a oa eno, canfarted goloet oll a fanfarluchou, rubanet, dantelezet.

    (1909) KTLR 132. dillad dantelezet ar c'havel. ●(1911) BUAZperrot 234. ho koëffou dantelezet. ●(1924) FHAB Du 411. o c'hornetennou bras dantelezet. ●(1925) FHAB Mae 187. gand o banielou dantelezet aour.

    (2) (architecture) (Clocher) à jour.

    (1883) MIL 166. an tour dantelezed.

    (1907) FHAB Even 127. chapel Lambader, gant he zour dantelezet. ●(1911) BUAZperrot 127. kaëra tour dantelezet a zo er bed holl. ●(1912) MMKE 95. 'N o zour dantelezet e vrall drant ar c'hleier. ●(1926) FHAB Here 372. o zour dantelezet.

  • dantelezierez
    dantelezierez

    f. -ed Dentelière.

    (1962) EGRH I 51. dentelezierez f. -ed, tr. « dentelière. »

  • dantelezierezh
    dantelezierezh

    m. Dentellerie.

    (1962) EGRH I 51. dantelezierezh m., tr. « dentellerie. »

  • danteleziñ
    danteleziñ

    v. intr. Faire de la dentelle.

    (1847) MDM 114. ne zeskot ket d'ez-ho brouda, plega, dantelezi.

  • dantell
    dantell

    f. Dentelle.

    (1732) GReg 267a. Dentelle, tr. «Van[netois] danteil. dénteil.» ●(1790) MG 35. mat vehai de honnont gùerhein hé houiffeu dantel eit payein hé delé. ●57. Hac ean e vou dantel doh er houif e rehait teign ?

    (1856) VNA 170. Les marchands de draps, d'indiennes, de dentelles et de mousseline, tr. «Er varhadision mihér, indién, dantel ha mousselin.» ●(1879) BMN 204. ober taoler a gostez an dantel hag ar fanfarluchou.

    (1904) DBFV 41a. dantel, danteilh, f. pl. –lleu, tr. «dentelle.» ●(1913) THJE 4. gobér dantel.

  • dantelladur
    dantelladur

    m. Ciselure, découpure.

    (1904) DBFV 41a. dantelladur, –eilhadur, m., tr. «ciselure, découpure.»

  • dantellek
    dantellek

    adj.

    (1) Garni de dentelle.

    (1745) BT 330. unn aube danteillæc ; tr. «une aube avec dantelles.»

    (1849) LLB 1054. hé houifeu dantelek. ●(1849) LLBg I 6. ou houifeu dantelek.

    (1904) DBFV 41a. dantellek, adj., tr. «garni de dentelle.» ●(1907) VBFV.bf 11b. dantellek, adj., tr. «garni de dentelle.» ●(1921) HIVK 5. ur sé dantellek.

    (2) sens fig. Qui est dentelé.

    (1904) DBFV 41a. dantellek, adj., tr. «dentelé.» ●(1907) VBFV.bf 11b. dantellek, adj., tr. «ciselé.» ●(1929) DIHU 218/305. tour dantellek er Hreiskér. ●(1931) GUBI 201. Un tour guen, dantellek.

  • dantellenn
    dantellenn

    f. –où Morceau de dentelle.

    (1790) MG 57. er houif e mès grateit, guet un dantéllèn vrahue doh-t'ou.

  • dantellet
    dantellet

    adj. Auquel on à mis de la dentelle.

    (1906) DIHU 8/133. En ul lod vat a barrézieu sel brasoh ma vezé er gouilieu, sel mui e vezé digor ha dantellet er houifeu. ●(1924) SBED 30. Get hou kouif bras dantélet.

  • dantelliñ
    dantelliñ

    v. tr. d.

    (1) Garnir de dantelle.

    (1904) DBFV 41a. dantellein, v. a., tr. «garnir de dentelle.» ●(1907) VBFV.bf 11b. dantellein, v. a., tr. «garnir de dentelle.»

    (2) Ciseler.

    (1744) L'Arm 60a. Ciseler, tr. «Dantêellein gued er guisêell.»

    (1876) TDE.BF 98b. Dañtelein, v. a. V[annetais], tr. «Ciseler.»

    (1907) VBFV.bf 11b. dantellein, v. a., tr. «ciseler.»

    (3) Ébrécher (une lame).

    (1904) DBFV 41a. dantellein, v. a., tr. «denteler (une faux).»

  • dantenn
    dantenn

    f. –où (construction) Pierre d'attente.

    (1732) GReg 60b. Pierres d'attente, pour y attacher un autre mur, tr. «Dantéñ. p. danténnou.» ●722a. Pierre d'attente, tr. «Dantenn. p. dantennou

    (1876) TDE.BF 99a. Dañtenn, s. f. C[ornouaille], tr. «Pierre d'attente ; pl. ou

    (1927) GERI.Ern 89. dantenn f., tr. «pierre d'attente.» ●(1931) VALL 44b. pierre d'attente, tr. «dantenn f.»

  • danter .1
    danter .1

    m. –ion

    (1) Mordeur.

    (1927) GERI.Ern 89. danter m., tr. «celui qui mord.»

    (2) par ext. Baffreur.

    (1732) GReg 119a. Briffeur, celui qui mange goulûment, tr. «danter-caër. p. danteryen-gaër

    (2) sens fig. Détracteur.

    (1732) GReg 281a. Detracteur, medisant, tr. «danter. p. yen

  • danter .2
    danter .2

    f. –ioù (habillement) Tablier.

    (1790) MG 35. un dantér neué. ●290. dantér brahue, ur mouchæt, ur bizeu.

    (1849) LLB 1055.douanter stof glas.

    (1904) DBFV 41a. dantér, m. pl. ieu, tr. «tablier, devantier.» ●(1924) SBED 30. Hou tantér sei glas brodet. ●(1942) DHKN 69. Keméret hé des-hi un dantérig fresk, biùennet get un dantellen krochetet dehi.

  • danter .3
    danter .3

    m. Épinglier, peigne de rouet.

    (1927) GERI.Ern 89. danter m., tr. «le fer denté qui conduit le fil sur la bobine dans le rouet.»

  • danterezh
    danterezh

    m. Action de mordre.

    (1904) DBFV 41a. dantereh, m. pl. eu, tr. «action de mordre.» ●(1932) BRTG 3. spègereh, dantereh, krabisereh ne vè ket gourénereh.

  • danteriad
    danteriad

    f. –où Plein un tablier.

    (1939) RIBA 72. cherreh dantériadeu mein.

  • dantet .1
    dantet .1

    adj.

    (1) Denté, endenté.

    (1499) Ca 54b. Dantet. g. endentez. ●(c.1500) Cb 56a. Dantet. g. edantez.

    (1872) ROU 96a. Pourvu, de bonnes dents, tr. «Danted mad.»

    (1910) EGBT 95. eun oged dantet mat. ●(1912) DIHU 90/187. Dantet mat é !

    (2) Mordu.

    (1499) Ca 54b. g. mors de chien ou daultre beste. b. dantet.

    (3) Ébréché.

    (1876) TDE.BF 99a. Dañtet, adj., tr. «Ebréché.»

  • dantet .2
    dantet .2

    adj. Qui a brûlé, attaché.

    (1920) KZVr 359 - 25/01/20. laez dantet, tr. «lait brûlé, collé au fond de la casserolle.»

  • dantier .1
    dantier .1

    m. Broche à dévider d'un rouet.

    (1890) MOA 150b. Broche à dévider, dantier, tr «m., partie d'un rouet.»

    (1905) FHAB Mae/Mezheven 94. an neuden (...) a ia anezhi he-unan da gaout an dantier pe an droel. An dantier a zo koat. ●(1936) BREI 449/1b. an neudenn (…) hag a ya (…) da gudenni war gudenn ar werzid e penn an dantier

  • dantier / dankier .2
    dantier / dankier .2

    s. (argot de La Roche-Derrien) Putain.

    (1885) ARN 24. Femme de mauvaises mœurs, tr. «Dankier, épithète tout à fait honteuse à recevoir.» ●(1888) SBI II 46. Eun all oa dantier, 'vel he mamm, tr. «Une autre était putain, comme sa mère.»

  • dantifilouzenn
    dantifilouzenn

    f. Belle fille.

    (1965) BAHE 44/39. Dantifilouzenn = chevrenn, kaerenn, tekenn.

  • dantiñ
    dantiñ

    voir dantañ .1

  • dantus
    dantus

    adj.

    (1) Mordant.

    (c.1500) Cb 56a. g. mordant. b. dantus.

    (1732) GReg 638a. Mordant, ante, qui mord, tr. «Dantus.» ●Bêtes mordantes, tr. «Loëzned dantus

    (1927) GERI.Ern 89. dantus, tr. «mordant.»

    (2) Mordant, satirique.

    (1732) GReg 638a. Mordant, ante, piquant, satirique, tr. «Dantus

    (1904) DBFV 41a. dantus, adj., tr. «mordant, satirique.»

  • danusaat
    danusaat

    voir damesaat

  • dañvad
    dañvad

    m. deñved

    I. (zoologie)

    (1) Mouton.

    (1499) Ca 55a. Dauat. g. brebis oaille (…) brebis blanche. b. dauat guenn. ●(c. 1501) Lv 234/100. crohen danuat gl. uellis aries. ●(1530) Pm 265. quen scaff han affuat, tr. «aussi vite que la brebis.» ●(1557) B I 368. A ny ya, Gueguen, dan menez / Da miret hon deffuet vetez, tr. «Allons-nous Gueguen, à la montagne garder nos brebis aujourd'hui ?» ●(1612) Cnf 45a. roncet, saout, deuet. ●46a. ronczeet, saout, deuet.

    (c.1680) NG 429. hou deuet. ●(c.1718) G 95 / 154 - H 155 / 191 - I/J 191 / 271 - K 271 - L 272/325 - M 325/422) (N 1/31 - O 32/70 - P 71/219 - Q 220/242 - R 242/426) (S 1/138 - T 149/251 - U/V/W 252/343 - Y 343/344 - Z 344/345)">CHal.ms i. brebis, tr. «dauat, deuet, deuent.» ●(1732) GReg 116a. Brebis, faisant abstraction de mâle & de femelle, tr. «Dañvad. p. deñved. dâvad. p. dêved.» ●(1744) L'Arm 100a. la Brebis pestiférée, tr. «enn Avatt bocennétt.» ●(1792) HS 116. er peur n'enn doai meit unn avat. Ean é cherissai, rac m'ann doai hi prenet ha dessaüet. ●(17--) TE 198. huéh-uguênt mil avad. ●293. deu zén ha dihue avad.

    (1911) SPON 18. Mené ma oeit men deved du, / Er ré grizon hag er ré huen.

    (2) local. Brebis (femelle).

    (1909) BROU 221. (Eusa) Dañvad Ne se dit que des femelles. Au singulier on dit plutôt : Ann añvad, eunn añvad. Au pluriel : Deñvedenned.

    (3) Penn-deñved : mouton.

    (1633) Nom 28b. Vellus : toison : crochen ha gloan an pen deuet assambles.

    (1732) GReg 116a. Brebis, faisant abstraction de mâle & de femelle, tr. «peñ-dêved. p. dêved en Van[netois].»

    (1896) HIS 67. deu éjoñ ha deu bendeved e rikent bamdé de zèbrein.

    (1901) LZBg 59 blezad-4e lodenn 239. un éjon ha deu bendeved. ●(1907) PERS 14. eun azen ha tri benn denved. ●(1983) PABE 216. (Berrien) eur penn deñved, tr. «un mouton.»

    (4) Penn-dañvad : mouton.

    (1710) IN I 116. ur pen-dànvat e-unan etouez ur vanden bouc'het. ●(1732) GReg 116a. Brebis, faisant abstraction de mâle & de femelle, tr. «ur peñ-dañvad. p. pennou-dêved

    (1877) EKG I 3. ar guir en deuz ar bleiz da lounka ar penn-danvad. ●(18--) SAQ I 203. kant penn danvad d'ezhan.

    (1957) PLBR 20. ainsi «mouton» peut se dire, suivant la région, dañvad, dañvadenn, penn-dañvad, loen-dañvad. ●(1994) MARV xiii 27. (Poullaouen) diou vuoh ha daou benn dañvad.

    (5) Loen-dañvad : mouton.

    (1957) PLBR 20. ainsi «mouton » peut se dire, suivant la région, (…) loen-dañvad.

    (6) Loen-deñved : mouton.

    (1909) BROU 221. (Eusa) Le nom générique est : Loan deñved. ●(1982) ENEU 26. (Eusa) gwerza eul leue pe eul loan-deñved.

    (7) Paotr-deñved, bugul-deñved : berger.

    (1839)BEScrom 7. ur vugulès devèd èl ma oé hi. ●(1857) CBF 84. paotr ann denved, tr. «berger.» ●(1860) BAL 205. Ur paotrig denved a ioa.

    (1906) KPSA 231. eur paotrik-denved a ouele dourek. ●(1932) ALMA 163. Eur veac'h benak zoken oun eat betek lounka / Ar paotr denved.

    (8) Kilhoù deñved : jambes de moutons.

    (17--) ROus. Killou denvet oc'h eus : vous avez des jambes de moutons. Insulte.

    II. sens fig. Nuage.

    (1849) LLB 541. Ne huélehet ket mui devend ar en amzer.

    (1904) DBFV 41b. davad, davadenn, avad, f. pl. deved, devend, davadi, tr. «brebis, ouaille ; au plur. nuées blanches dans le ciel.»

    III. (en plt de qqn)

    (1) Homme ingénieux.

    (1877) UEP 8. un danvad (prop. un mouton), un homme ingénieux, adroit, farceur (Lanvollon).

    (2) Cocu.

    (18--) SBI II 208. Den a-bed na c'houll clewet a ve hanvet danvad, tr. «Personne n'aime à s'entendre appeler mouton (cornard).»

    (3) (religion) Fidèle.

    (1841) IDH 288. Péh un tarh calon eit-hou hum huélèt separet èl-cé doh é gueih devèd !

    (4) Homme du pays de Pontivy.

    (1907) FHAB Kerzu 310-311. Morse ne oue gwelet eun hevelep prosesion kemenerien. Beza e oa euz a bep leac'h : denved Pontivi, glaziked Kast, melaniked Elliant, pilhaouerien Poullaouën, juloded Gwiklan, ha zoken pennou sardin Douarnenez.

    IV. Deñved (gwenn) : moutons (blancs) (surnom des hommes du pays de Pontivy). Cf. Aotronez Pondivi.

    (1907) FHAB Kerzu 310-311. Morse ne oue gwelet eun hevelep prosesion kemenerien. Beza e oa euz a bep leac'h : denved Pontivi, glaziked Kast, melaniked Elliant, pilhaouerien Poullaouën, juloded Gwiklan, ha zoken pennou sardin Douarnenez. ●(1947) BRMO 28-29. Le Pays de Pontivy est formé des cantons de Cléguérec (moins Séglien qui est pourlet) et de Pontivy (moins Saint-Gonnery et Gueltas où l'on parle gallo). Il faut y ajouter aussi Perret dans les Côtes-du-Nord. Ce pays dépendait autrefois de l'ancienne vicomté devenue duché de Rohan, la rive gauche du fleuve appartenant au doyenné de Porhoët, et la rive droite à celui de Guémené. Il y a là un terroir assez particulier où l'on parle le haut-vannetais. Les hommes, qui y portaient une veste de laine blanche, étaient surnommés "deved guen" (moutons blancs). Ce sont des cultivateurs évolués et, pour utiliser les machines, ils n'ont pas craint de jeter bas parfois deux à trois kilomètres de talus par ferme.

    V.

    A.

    (1) Bezañ dous evel un dañvad : très doux.

    (1580) G 970. douch eva quannat enem laquat, tr. E. Ernault «Doux comme un agneau je me rend (?)» ●notenn 456 : Peut-être Douce eval (ou Quen douce ha) daffat em laquaff.

    (1904) BMSB 32 (Ku) F. ar May. Ken dous evel eun danvad / 'C'houzanvit an tôl kleze.

    (2) Kaout ar paz dañvad : toussoter.

    (1931) VALL 748a (T). Toussoter, tr.F. Vallée «kaout ar paz dañvad fam. T.»

    (3) Maout zo dañvad : voir maout.

    B.

    (1) Sentiñ evel deñved : obéir sans discuter.

    (1903) MBJJ 38 (T) L. le Clerc. Gwir eo e sentomp evel deñved.

    (2) Bezañ war teod an deñved : voir teod.

    (3) Lakaat ar bleiz gant e zeñved : voir bleiz.

  • dañvadenn
    dañvadenn

    f. –ed

    (1) Mouton.

    (1849) LLB 1446. en oen iouank, en avaden goannan. ●(1855) BDE 782. èl un avaden. ●(1896) HIS 48. ur hèh peur hag en doé un davaden. ●(1904) DBFV 41b. davad, davadenn, avad, f. pl. deved, devend, davadi, tr. «brebis, ouaille ; au plur. moutons en général.»

    (1913) AVIE 204. kavet é d'ein en davaden e oé kollet. ●(1957) PLBR 20. ainsi «mouton» peut se dire, suivant la région, dañvad, dañvadenn, penn-dañvad, loen-dañvad.

    (2) Brebis.

    (1927) GERI.Ern 89. dañvadez, V[annetais] davadenn, tr. «femelle du bélier.»

  • dañvadez
    dañvadez

    f. –ed

    (1) Brebis.

    (1732) GReg 116a. Brebis, femelle du belier, tr. «Dañvadès. p. dañvadesed. dâvadès. p. dâvadesed. » ●(1738) GGreg 41. dâvadès, p. dâvadesed, tr. «brebis.»

    (1870) FHB 283/172b. evel ma eo natural d'an danvadez lavaret bê.

    (1902) MBKJ 185. va danvadez dianket. ●(1922) BUBR 18/204. he bioc'h velen hag he danvadez zu. ●(1927) GERI.Ern 89. dañvadez, V[annetais] davadenn, tr. «femelle du bélier.» ●(1942) DADO 8. Daoust ha pelec’h an diaoul emañ an dañvadez-se ?

    (2) Mamm-dañvadez : brebis mère.

    (1924) BILZbubr 42/975. selaouit breman petra 'respont ar vamm-danvadez. ●(1931) VALL 81a. Brebis femelle, tr. «mamm-dañvadez pl. mammou-dañvadezed

    (3) sens fig. =

    (1965) KATR 38. an danvadez dibalamour a oa bet pried din.

  • dañvati
    dañvati

    m. –où Bergerie.

    (1849) LLB 1480. Mé tei d'ou tavadi hum gawet é tuemder.

  • danvez
    danvez

    m. –ioù

    I.

    A.

    (1) Matière qui compose qqc.

    (1499) Ca 54b. Dannes vide in materi.

    (1659) SCger 77b. matiere, tr. «danvez.» ●(1904) DBFV 40b. dañné, m. collectif sans plur[iel], tr. «matière, matériau.» ●(1907) FHAB Here 228. Piou 'c'hoar e red ar stered gant kement a fouerez hag an heol, hag ho deus eveldhan hadet euz ho danvez du-man du-hont en oabl ? ●(1908) FHAB Ebrel 109. Guir eo, an danvez a zeu er c'horf a gemer aoz an hini a dec'h kuit. ●(1909) FHAB Ebrel 99. Ar c'horf a varv, pa vez distrollet an danvez a zo ouz he ober. ●(1911) BUAZperrot 814. en eur pod pri, bresk an danvez anezan. ●(1927) GERI.Ern 89. danve(z) (pl. iou), V[annetais] dañné m., tr. «Matière.»

    (2) Matière, sujet (à étudier).

    (1922) FHAB Genver 4. Displegadenn e 5 pajen d'an hirra war unan pe unan eus an daou zanvez-man. ●(1927) GERI.Ern 89. danve(z) (pl. iou), V[annetais] dañné m., tr. «sujet, motif, élémént (d'une étude).»

    (3) Matériaux.

    (1557) B I 246. pa on eux ehaffn (variante : ehafn) a danfuez, tr. «puisque nous avons assez de matériaux».

    (1927) GERI.Ern 89. danve(z) (pl. iou), V[annetais] dañné m., tr. «matériaux.»

    (4) Ce qui va servir à.

    (1866) FHB 70/146a. lod danvez to.

    (1964) BRUD 21/50. Arboell ma danvez tan.

    (5) Tissu, étoffe.

    (1650) Nlou 9. ne doa danuez treziaou, tr. «il n'y avait pas de langes.»

    (1888) SBI II 104. manet 'zo danvez, tr. «il est resté de l'étoffe.»

    (1904) DBFV 40b. dañné, m. collectif sans plur[iel], tr. «étoffe.» ●(1907) AVKA 310. deus ar memez danvez ha kuit a wri. ●(1927) GERI.Ern 89. danve(z) (pl. iou), V[annetais] dañné m. tr. «étoffe.» ●(1969) BAHE 60/28. un doare danvez bougasin.

    (6) Bezañ danvez ur sell en udb. : valoir le coup d'œil (en plt de qqn, qqc.).

    (1927) FHAB Genver 12. He aoter onyx a zo danvez eur zell enni. ●(1929) FHAB Genver 21. da zellout ouz eur plac'h yaouank, a oa danvez eur zell enni. ●(1935) FHAB Ebrel 162. 'Vit kaout eur plac'h danvez eur zell. (1942) FHAB Du/Kerzu 214. Tremenomp buan ebiou an dud-se ; didalvez int ha n'eus ket a zanvez eur zell enno.

    (7) Aptitudes, disposistions (de qqn).

    (1911) BUAZperrot 167. N'eo ket henvel ar vugale dre c'hinivelez. Gwelloc'h danvez a zo en eil eget en egile. ●(1927) GERI.Ern 89. danve(z) (pl. iou), V[annetais] dañné, tr. «fond, aptitudes, dispostions naturelles.»

    (8) De quoi.

    (1857) CBF 70. Danvez ped torz a vezo ? tr. «Matière à combien de tourtes y aura-t-il ?»

    (1904) DBFV 40b. dañné remèdeu, tr. «de qui faire des remèdes.»

    B.

    (1) Homme compétent, as.

    (1947) YNVL 122. Bez' oc'h un danvez, eontr Kersaho ! Dont a rafec'h a-benn da zoñvañ ur c'hi bouldok gant ho teod. ●(1952) LLMM 32-33/71. Un danvez e oa va zad-kozh-me.

    (2 ) De possible(s), de futur(es).

    (1908) FHAB Eost 238. danvez plac'hed evit al laeziou. ●(1911) BUAZperrot 167. E peb krouadur (…) ez eus danvez eun diaoul ha danvez eur zant. ●(1927) GERI.Ern 89. danvez roue, tr. «héritier présomptif de la couronne.»

    II. (en plt d'argent, de biens)

    (1) Biens, richesses, fortune.

    (1856) GRD 208. Mar e hoès danné pe cargueu inourabl. ●(1867) MGK 29. En em laza rea revit dastum danvez : / Pa vezont dastumet, gant-ho e vez mui a-boan / Eget na vez hep d'ho. ●(1872) ROU 81b. Il a dissipé son bien, tr. «e zanvez a zo eat a ziz-a-zil. ●(1877) EKG I 211. en eur lakaat ho buez hag ho danvez e riskl evithan.

    (1904) DBFV 40b. dañné, m. collectif sans plur[iel], tr. «fortune, trésor.» ●dañné bras, tr. «de grands biens.» ●dañnéigeu, pl., tr. «quelques petits biens, une petite fortune.» ●(1907) PERS 216. ni a c'hell kreski bemdez hon danvez. ●(1911) BUAZperrot 801. Daoust d'an danvez bras en devoa. ●(1927) GERI.Ern 89. danve(z) (pl. iou), V[annetais] dañné col., tr. «moyens, bien, fortune.» ●(1931) FHAB Ebrel 135. E atapi ous an aour hag an danvez a oa divent.

    (2007) GOEMOn 58a. Er mor ez eus danvez tr. « Dans la mer il y a la richesse ».

    ►[empl. avec valeur de plur.]

    (1856) GRD 108. en danné n'en dint quet eit coutantein mab-dén. ●(1856) VNA 164. Notre père avait cependant du bien ; qu'en a-t-il donc fait ? tr. «Hun tad en doé neoah danné ; petra en dès-ean groeit a nehai ?» ●(1864) SMM 78. Danvez ar bed ne dint netra. ●(1875) MAEV 166. hep m'o divije e zanvez koustet gwall ger d'ezan. ●(18--) SAQ II 63. He zanvez ne oant ket padet pell. ●328. Danvez zo mad pa zeont gant karantez, pa rear anezho implij mad, pa roer lod d'ar paour... Danvez a zo fall pa zaonont hon Ene.

    (1911) BUAZperrot 77. kalz danvez da zont d'ezi. ●(1928) FHAB Gouere 278. ne c'helle ket mui niveri e zanvez.

    ►[empl. avec art. ind.] Un danvez : une fortune.

    (17--) TE 38. Doué en dès reit d'em mæstr un danné-bras.

    (1927) SAPF 16. E dad eo en deus lezet d'ezan, war e lerc'h, eun danvez ha n'o deus ket o far.

    (2) Den a zanvez : homme fortuné.

    (1869) FHB 215/41a. tud a zanvez ha tud paour. ●(1879) GDI 15. ur voès a noblanç hag a zanné bras. ●(18--) SAQ I 168. tud er c'hargou, en enoriou, tud a zanvez.

    (1911) BUAZperrot 96. e renk an dud a lorc'h hag a zanvez. ●101. E dud a ioa tud a zanvez.

    (3) Bezañ berr dre e zanvez : ne posséder qu'une petite fortune.

    (1911) BUAZperrot 121. E dud, uhel dre o hano ha berr dre o danvez.

    (4) Bevañ diouzh e zanvez : vivre de ses rentes.

    (1911) BUAZperrot 450. a oa en em dennet e Bourdel da veva diouz e zanvez. ●(1956) BLBR 90/12. E intañvez, Jef Siboud, a filas an atant hag a yeas da veva diouz he danvez da gichen Plouzane.

    (5) (droit) Kouezhañ e danvez ub. : faire partie des biens de qqn en héritage.

    (1924) BILZbubr 37/808. ha dre-ze, e di a zo kroueet (lire :koueet) en hon danve.

    (6) (droit) Kaout e zanvez en arc’hant : soulte.

    (1942) SAV 23/65. E zanvez en devoa bet en arc’hant (soulte) hag an tiegez a oa bet roet d’ar breur p’o devoa graet o zud o dilez (donation-partage) kalz vad (plus-value) a oa deuet en douar abaoe ar mare-se.

  • danvez-kannad
    danvez-kannad

    m. Candidat à la députation.

    (1927) GERI.Ern 89. danvez kannad, tr. «candidat à la députation.» ●(1928) FHAB Mezheven 224. eun danvez-kannad, o kesta moueziou.

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...