Devri

Recherche 'gor...' : 102 mots trouvés

Page 2 : de goroerezh (51) à gorzhou (100) :
  • goroerezh
    goroerezh

    m. Mulsion, action de traire.

    (1744) L'Arm 387a. Traire (…) Action, tr. «Goairereah

    (1904) DBFV 93b. goérereah, –eh, tr. «action de traire.»

  • goroet
    goroet

    adj. (en plt du lait) Trait.

    (1896) GMB 444. pet[it] Trég[uier] neve c'horoet (lait) nouvellement trait.

  • gorre
    gorre

    m., adv. & prép. –où

    I. M.

    A.

    (1) Dessus, surface.

    (1499) Ca 99a. Gourre. g. l. hec superficies / ei. ●(1633) Nom 147b-148a. Catillus : le dessus du moulin : gourrè an milin. ●183a. Conus, galeæ apex : le coupet d'vn heaume où se met le plumard : an gourrè ves an haum lech an plumagen.

    (1659) SCger 114b. surface de la terre, tr. «ar gorre an douar.» ●151a. gorre, tr. «ce qui est dessus.» ●(1732) GReg 208b. Convexe, surface exterieure d'un corps, tr. «Ar gorre qeynecq eus a un dra.» ●278a. Le dessous est plus beau que le dessus, tr. «Caëroc'h eo an dindan egued a[r] gorre.» ●896b. Surface, superficie, étenduë en longueur & en largeur, considérée sans aucune profondeur, tr. «gorre.» ●897a. La surface de la terre, tr. «gorre an doüar. ar gorre eus an doüar.»

    (1876) TDE.BF 239b. Gorre, s. m., tr. «Surface, partie supérieure.» ●(1878) EKG II 97. Evelato int tud, ha ne c'heller ket ho lezer, evel chatal ha gagnou, da vreina var gorre an douar.

    (2) Sommet.

    (1659) SCger 118a. le sommet de la teste, tr. «ar gorre an pen.» ●(1732) GReg 919b. Le sommet de la tête, tr. «gorre ar penn.»

    (3) Nord d'un pays.

    (1870) FHB 263/9b. Latran, Aotrou, a zo eur gær eus a c'horre an Itali.

    (4) Partie intérieur d'une parroisse littorale, partie qui ne jouxte pas la mer.

    (1868) FHB 185/228a. Santes Berc'hed zo he chapel e gorre ar barres.

    (1921) PGAZ 19-20. ar paotrezed euz ar gourre. ●(1925) FHAB Genver 2. perak eus an arvor hag eus ar gorre, omp-ni diredet aman a vilierou ? ●(1936) SAV 3/18. e pep ti eus ar gorre, e pep ti eus an arvor.

    (5) Partie haute d'une commune, etc.

    (1905) HFBI 396. né deus német ar gorré eus ar c'harter ac â roffé drévad mad.

    (6) (domaine maritime) Gorre an traezh : partie de la grève la plus haute atteinte par la marée.

    (1925) FHAB Du 429. eur maltouter beuzet ha digaset gand ar mor da c'horre an traez.

    (7) (religion) E gorre an neñvoù : au plus haut des cieux.

    (1882) BAR 126. Gloar da Zoue e gore an envou.

    B. sens fig.

    (1) Pouvoir.

    (1943) FHAB Mezheven 307. ar pez int gouest d'ober e kement bro ma kemerfent ar gorre.

    (2) Reiñ ar gorre da : donner la première place à.

    (1877) FHB (3e série) 6/44b. an hini a dle (...) rei ar gorre d'ar virionez ha d'al lealded.

    (3) Réussir financièrement, s'élever.

    (1866) FHB 96/349b. Lavarit d'im-me, ha gwelet ho peus-hu biskoaz eun den o tont d'ar gorre, o labourat da zûl ?

    II. Adv. War-c'horre.

    (1) Dessus.

    (c.1500) Cb 25a. [beuaff] Jtem supersto / as / ti. g. viure / estre dessus. b. bezaff oar ourre.

    (1894) BUZmornik 358. eur c'holc'hed kolo gant eur c'hoz pallenn var c'horre.

    (2) Bezañ war-c'horre : avoir le dessus.

    (1872) ROU 81a. Il aura le dessus, tr. «Var c'horre e vezo.»

    (3) Épith. De dessus.

    (1866) FHB 58/45b. eb cas kementse an douar melen pe an tuffe frozet eguisse e touez ar gwisk varc'horre.

    III. Prép. War-c'horre.

    (1) Sur, à la surface de.

    (1878) EKG II 97. ne c'hellet ket ho lezer, evel chatal ha gagnou, da vreina var gorre an douar. ●163. da c'houzout ha dont a rache unan-bennag anezho var gorre an dour.

    (1903) MBJJ 58. war c'houre an dour lugernuz. ●(1933) FHAB Gwengolo 389. evel ar rederez-wenn war gorre an dour.

    (2) local. Sur (qqn).

    ►[form. comb.]

    S1 war ma gorre

    (1910) MAKE 11. Ma dilhad war ma gorre.

    P2 war ho korre

    (1910) MAKE 29. ar fall a zo kouezet adreuz war ho korre ? ●(1939) MGGD 23. Pa vo bec'h war ho korre na chomit ket da deurtal.

  • gorre-aoter
    gorre-aoter

    m. (architecture) Retable.

    (1867) FHB 125/165a. Mez ar pez labour caëra zo e Kerdevod, eo ar gorre-aoter.

  • gorre-bourzh
    gorre-bourzh

    m. (marine) Spardeck.

    (1931) VALL 706b. Spardeck, tr. «gorre-bourz (eul lestr) m.»

  • Gorre-Breizh
    Gorre-Breizh

    n. de l. Haute-Bretagne.

    (1716) PEll.ms 125. Gorre-Breis, La partie supérieure de la Bretagne où l’on parle François. ●(1732) GReg 117b. Haute-Bretagne, tr. «gore-Breyz

    (1821) GON 53b. Breiz-Uc’hel ou Gorré-Vreiz. ●(1869) TDE.FB xviib. Gorre-Vreiz. ●(1876) TDE.BF 239b. Gorre-Vreiz, s. m., tr. «La haute-Bretagne.» ●(1890) MOA 30. Gorre-Vreiz.

    (1927) GERI.Ern 182. gorre-Breiz.

  • Gorre-Breizhiz
    Gorre-Breizhiz

    pl. Habitants de la Haute-Bretagne.

    (1890) MOA 30. Gorre-Vreiziz.

  • gorre-Doue
    gorre-Doue

    m. (religion) Élévation.

    (1868) FHB 196/316a. Da c'horre-Doue an oferen.

    (1911) BUAZperrot 253. da c'horre-Doue an offeren. ●(1929) FHAB Kerzu 475. Edod gant gorre-Doue en oferenn. ●(1931) VALL 245b. Élévation ; de la messe, tr. «gorre-Doue.» ●(1935) FHAB Meurzh 94. unan eus ar c'hleier-se (...) a voe sonet da c'horre-Doue oferenn-bred Pardon bras ar Zakramant. ●(1942) FHAB Meurzh/Ebrel 146. Pa zone kloc'h gorre-Doue an oferenn.

  • gorre-gouziz
    gorre-gouziz

    m. Palan.

    (1876) TDE.BF 239b. Gorregouzi, s. m., tr. «Machine qui sert à lever la meule supérieure d'un moulin.»

    (1931) VALL 423b. machine pour lever, tr. «gorregouzi (spécial. palan pour les meules de moulin) m.» ●525a. Palan (…) dispositif pour soulever, tr. «gorre-gouzi m.»

  • gorre-karr
    gorre-karr

    m. (transport) Impériale de diligence.

    (1931) VALL 376b. Impériale de diligence, tr. «gorre-karr m.»

  • gorre-kêr
    gorre-kêr

    m. Le haut de la ville.

    (1876) TDE.BF 239b. Gorre-kear, s. m., tr. «La partie la plus élevée d'une ville, la ville-haute.»

    (1931) VALL 784a. le haut de la ville, tr. «gorre-kêr m.»

  • Gorre-Kernev
    Gorre-Kernev

    m. Haute-Cornouaille.

    (1866) FHB 70/149a. choazet ho demeuranç e gorre Kerne.

    (1925) FHAB Mezheven 209. e kichen Kintin e Gorre-Kerne.

  • gorre-laezh
    gorre-laezh

    m. Crème du lait.

    (1931) VALL 169a. Crème, tr. «gorre-leaz L[éon].»

  • Gorre-Leon
    Gorre-Leon

    m. Haut-Léon.

    (1890) MOA 292b. Le Haut-Léon, tr. «Gorre-Leon

    (1911) BUAZperrot 857. Genel a eure e Sant-Nouga, e Gorre-Leon. ●(1923) FHAB Ebrel 4/133. E penn pella parrez Sant-Thegonnec, e tu an hanternoz, el lec'h ma teu stêr Penze ha stêr Koatoullzac'h da douezia o douriou, en unan eus kaera traoniennou Gorre-Leon, e kaver dismantrou kastell koz Penhoat. ●(1928) FHAB Genver/21. war unan eus noasa hag edusa tosennou Gorre-Leon.(1928) FHAB Mezheven 212. Gavrig an hanv a zo eul lezhano a roer d’ar c’hioc’h, e Gorre-Leon. ●(1985) AMRZ 31. Gorre-Leon, d'ar mare-ze, 'oa bro ar hezeg.

  • Gorre-Leoniz
    Gorre-Leoniz

    pl. Habitants du Haut-Léon.

    (1) Gorre-Leoniz.

    (1890) MOA 30. Gorre-Leoniz.

    (1927) GERI.Ern 182. Gorre-Leoniz.

    (2) (Blasons populaires) Voir julod, pennpaket.

  • gorre-tog
    gorre-tog

    m. (architecture) Abaque (d'une colonne).

    (1931) VALL 2a. Abaque d'une colonne, tr. «gorre-tog m. (eur golonenn).»

  • gorread .1
    gorread .1

    m. –où Superficie.

    (1931) VALL 715b. Superficie, tr. «gorread m.» ●718a. Surface de, mesure de surface, tr. «gorread m.»

  • gorread .2
    gorread .2

    m. gorreiz Habitant de l'intérieur.

    (1985) AMRZ 119. An Arvor, ar Gourre !!... An Arvoriz, ar Gourreiz !... ●123. Eur Gourread bennag a en em ganne bemdez, e tu pe du, ouz eun Arvoriad, ar pez a reas d'ar Gourreiz en em gleved mad kenetrezo. ●(2003) ENPKP 62. (Ploueskad) L'acheteur, un gourréad (homme de l'intérieur, du Gourré).

  • gorreenn
    gorreenn

    f. –où (géométrie)

    (1) Surface déterminée.

    (1931) VALL 718b. Surface (géométrie), tr. «gorreenn f.» ●(1949) ENRO 300. Aner dezhi aters gant he bizied gorreenn ar mogerioù nifln'eus ket enni an disterañ frailhenn.

    (2) Gorreenn blaen : surface plane.

    (1931) VALL 718b. Surface plane, tr. «gorreenn blên

    (3) Gorreenn gromm : surface courbe.

    (1931) VALL 718b. Surface courbe, tr. «gorreenn gromm

  • gorreerezh
    gorreerezh

    m. Haussement.

    (1931) VALL 2a. Haussement ; action de hausser (et résultat de cette action, tr. «gorreerez m.»

  • gorreet
    gorreet

    pp. Relevé.

    (1557) B I 326. Heb bout a darre gourreet, tr. «sans espoir de relèvement.»

  • gorregañ
    gorregañ

    v. Ralentir.

    (1931) VALL 619b. Ralentir, tr. «gorrega

  • gorregezh
    gorregezh

    f.

    (1) Lenteur.

    (1732) GReg 568a. Lenteur, tr. «gorrèguez. Van[netois] goareqeah. goreqeh

    (2) Loisir.

    (c.1718) CHal.ms iv. temps loisir, tr. «oüar, spaç, amser, gorguez, goarigueh.»

    (1912) MMPM 49. Tremen a rin va yaouankiz er c'horregez hag er plijaduriou.

    (3) Gant gorregezh : lentement.

    (1824) BAM 14. goude beza lavaret ar Credo penn-da-benn e brezonec gant gorreguez.

    (4) War e c'horregezh : lentement, avec lenteur.

    (1732) GReg 25a. Vous ferez cela à vôtre aise, tr. «Van[netois] en dra-ze e réhet ar hou coregueach

    (1857) HTB 11. Afrenez a gerze war he c'horegez.

    (1905) CDFi décembre. Hag int en hent war o gorregez. (d'après KBSA 113).

  • gorrek
    gorrek

    adj.

    I. Adj.

    A. Attr./Épith.

    (1) Lent.

    (14--) Jer.ms 64. Me a yelo dydreu an mor a corr hep bout gorec, tr. «J'irai au-delà de la mer, volontiers, sans être lent.» ●(1633) Nom 211b. Gradus testudineus, lentus : pas tardif : pas garrec (lire : gorrec).

    (1659) SCger 14a. bellement, tr. «górec.» ●72b. lent, tr. «gorrec.» ●115b. tardif, tr. «gorrec.» ●151a. gorec, tr. «qui va doucemment.» ●(1732) GReg 568a. Lent, lente, tardif, peu prompt, peu actif, tr. «gorrecq

    (2) Né après terme.

    (1633) Nom 29b. Agnus cordus : agneau tardif : oan gorecq.

    (3) (cuisine) (Feu) doux.

    (1967) BAHE 54/49. grit tan gorrek. (...) Arabat kaout tan re c'horrek.

    (4) =

    (1925) FHAB Ebrel 127. youc'hadennou gourok al laboused-noz o tifoucha diouz o glud.

    B. Attr. Bezañ gorrek da : être lent à.

    (1857) CBF 97. Ho marc'h a zo gorrek da vale, tr. «Votre cheval est parresseux.» ●(1866) SEV vii. ne ve ket gorrek da gerzet.

    II. Adv.

    (1) Lentement.

    (1659) SCger 72b. lentement, tr. «gorrec.» ●(1710) IN I 4. ha ne nigeont nemet a isel ha gorrec.

    (1864) SMM 126. he lenn gouroc. ●(1868) FHB 204/378b. Bale a reamp gourok.

    (1902) PIGO I 173. hag e kerzaz gorrek ha sioul. ●(1914) LZBt Du 16. An train a distok gorrek. ●(1928) BREI 61/b. an diou litresenn-man ac'h ee gorrek gant an hent.

    (2) Mont gorrek gant ub. : y aller avec douceur.

    (1926) FHAB Kerzu 457. ret monet ganeomp gorrek ha skeudik.

  • gorrekaat
    gorrekaat

    v.

    (1) V. intr. Ralentir.

    (1903) MBJJ 4. hon c'herzet ac'h a war c'horrekaat. ●(1931) VALL 422a. devenir (plus) lent, tr. «gorrekaat

    (2) V. tr. d. Ralentir.

    (1866) LZBt Du 203. Gorrekaat ha sioulaat a riz ma c'herz.

    (1931) VALL 422a. rendre (plus) lent, tr. «gorrekaat

  • gorren .1
    gorren .1

    v.

    I. V. tr. d.

    (1) Lever.

    (1464) Cms (d’après GMB 287). gourren, lever. ●(1499) Ca 12a. Ascension. g. idem. l. hec asentio onis / vide in gourren. ●99a. Gourren. g. leuer. ●106b. Guintaff. g. guinder et gourren. ●(1530) Pm 144. Gourren an men, tr. «soulever la pierre.» ●(1575) M 247. gourre da clopenn, tr. «relève ton crâne.» ●(1576) Cath p. 24. ez gorroas he daou lagat entreseaff ha neff oz ober oraison da quellaff doe en vn lauaret (…), tr. «elle leva les yeux vers le ciel, en faisant oraison pour adorer Dieu, en disant (…).»

    (1659) SCger 64b. guinder, tr. «gorren p. oet.» ●65b. hausser, tr. «gorren p. roet.» ●73a. leuer, tr. «gorren p. gorroet.» ●151a. gorren p. roet, tr. «leuer, hausser.» ●(c.1687) VEach 64. ebarz en ne'chamant extremse é goroas é calon hacé daou lagat uar zu an éé, euit goulen hac implori an assitanç á Santes Anna. ●(1689) DOctrinal 200-201. é distroas c’hoas ur vez, varzu é Breudeur hac é gorroas é dourn da rei dezo adarré é Benediction. ●(17--) ST 352. Pa c'horrean ma fenn, e rusian gand ar vez, tr. «quand je lève la tête, j'en rougis de honte.» ●(1848) SBI I 216. He c'hoar paour, n-eus-han goureet, tr. «Qa pauvre sœur l'a relevé.»

    (2) Soulever.

    (1530) J p. 185a. Hoguen piou vezo eno quet / Hon sicouro net sellet huy / Da gourren an men en menez / So ponnher glan dioar an bez, tr. «Mais, dites, qui trouverons-nous là pour nous aider à soulever la pierre de la montagne posée sur la tombe, et qui est très-lourde ?» ●(1580) G 1203-1204. Memeus sachat quen na badaf / ouz clasq e gourrenn e crena, tr. «J'ai un sac plein, si bien que je suis étourdi ; / En cherchant à le lever je tremble.»

    (1847) FVR 289. d'ar mare ma c'horree ar c'halir. ●(1870) GBI II 528. Seis gwas vad n'hi gourrejent ket, tr. «Sept hommes forts n'auraient pu la porter.»

    (3) Gorren e fri : faire le curieux.

    (1902) PIGO I 9. gourren e fri a rae a-vad a bep tu. ●(1936) BREI 457/2b. Ha Bilez ermêz ha da c'houren e fri war du ar c'hastell.

    (4) Gorren e gounnar : rentrer sa colère.

    (1909) NOAR 67. Ma oe red d'ar mestr keginer gorren e gounnar.

    (5) Lever, élever, hausser (la voix).

    (1880) SAB 64. Ar paour pa ranc gortoz pell e eluzenn, a c'houlenn stard ac aliez, o c'horren e voez.

    (6) Ranger, ramasser, mettre à l'abri.

    (1633) Nom 5a. Pluteus : vne armoire à serrer liures : vn armel da lacquat, pe da gourren leufrou.

    (1847) MDM 139. d'ho gourreun en eunn arbel [al levriou].

    (1905) KANngalon Genver 303. gorrenn ar spesou santel. ●(1907) PERS 85. E pep ti ez euz eul leac'h evit gorren ar boued. ●(1921) PGAZ 91. An eozt a ioa peurc'hreat ha gorrennet er c'hrignol.

    ►absol. Garder (une marchandise).

    (1867) FHB 113/72a. lod a roaz ho ed var ar rabat-ze, lod all a voue guelloc'h gantho gorren.

    (7) (pêche) Relever, virer (les filets).

    ►absol.

    (1977) PBDZ 371. (Douarnenez) peogwir on bet o c'horren, tr. «puisque j'ai été relever les filets.» ●(1979) VSDZ 87. (Douarnenez) mont da c'horn : an traoù oa bet mat, ar beskerezh oa mat, tr. (p. 251) «on va les relever : tout s'était bien passé, la pêche était bonne.»

    (8) Élever (un enfant).

    (14--) N 906. ret eo gant enor e gorren, tr. «il faut l'élever avec honneur.»

    II. V. intr. Monter, s'élever.

    (1530) Pm 192. Hac adarre plen ez gorreas / oar pep ael ez ehanas, tr. «Et de nouveau clairement il s'éleva / Au-dessus de tout ange et se reposas.» ●(1575) M 1943. Mar gourreont en neff, tr. «S'ils montent au ciel.»

    III. Gorren e fri : voir fri.

  • gorren .2
    gorren .2

    nv. (pêche) Levée.

    (1979) VSDZ 88. (Douarnenez) 22 pe 23 gorn boe graet, tr. (p. 252) «nous avions fait vingt-deux ou vingt-trois levées.»

  • gorreoù
    gorreoù

    plur. (religion)

    (1) Élévation.

    (1862) JKS 431. Araog ar gorreou. ●432. goude ar gorreou. ●(1863) GBI II 156. Pa ver 'n gourreo 'nn offern-bred ! tr. «Au moment de l'Elévation, à la grand'messe !»

    (1925) FHAB Genver 17. Eus an aviel beteg ar Gorreou. ●(1931) VALL 245b. Élévation ; de la messe, tr. «gorreou pl.» ●(1933) MMPA 136. epad ma taouline, d'ar gourreou, dirak an Hosti-Sakr.

    (2) Ar gorreoù bihan : petite élévation.

    (1911) KANNgwital 104/50. Sevel a ra er memes amzer ar c'halir hag an hosti sakr en eur lavaret henor ha gloar da Zoue, per omnia sæcula sæculorm, da virviken. Amen, eme ar bobl. Setu ar pez a hanver ar gorreou bihan.

  • gorroadur
    gorroadur

    m. Élévation.

    (1732) GReg 488a-b. Haussement, parlant d'un mur, de la voix, &c., tr. «Gorroadur.» ●488b. Action de hausser, tr. «gorroadur

  • gorroenn
    gorroenn

    f. Crème qui se forme sur le lait chauffé.

    (1659) SCger 34a. cresme, tr. «corroen lez.»

    (1931) VALL 169a. Crème qui se forme sur le lait chauffé, tr. «gorrôenn f.»

  • gorroet
    gorroet

    adj.

    (1) Levé.

    (c.1500) Cb 99a. [gourren] Jtem sublimatus / a / tum. g. hault esleuez. b. gourroet vhel. ●(1621) Mc 107 [lire : 109]. deuotamant hac ez sau gand an daou dorn iointet ha gorroet.

    (2) Élevé.

    (1576) H 46. Gorroet an douar corf hac enefu vhelafu, tr. « raised from the earth, body and soul, most highly. » ●Dre he humilitez gorroet, tr. « raised through her humility. » ●(1633) Nom 231a. Collis, tumulus, monticulus : montagnette, tertre : mountaingnin (lire : mountaingnic) bian menezic, douar gorroet. ●239a. Agger : chaussé esleuée, ou haussée : chausser á ve vhel pe gorroet.

  • gorroidigezh
    gorroidigezh

    f.

    (1) Élévation, haussement.

    (1576) Gk II 102. Vn gorroidiguez à speret en doué.

    (1732) GReg 488a-b. Haussement, parlant d'un mur, de la voix, &c., tr. «gorroydiguez.» ●488b. Action de hausser, tr. «Gorroydiguez

    (2) (religion) Assomption.

    (1732) GReg 57a. L'assomption de Nôtre-Dame au Ciel, tr. «Gorroydiguez ar verc'hès-sacr èn eê.»

  • gortadenn
    gortadenn

    f. –où Attente.

    (1910) ISBR 68. Ne oé ket bet hir gortaden geton. ●(1934) BRUS 205. Une attente, tr. «ur hortaden neu.» ●(1936) DIHU 300/94. Hir gortaden hor bo enta. ●(1977) LIMO 02 avril. éma bet hir é hortadenn.

  • gortoenn
    gortoenn

    f. Attente.

    (c.1718) CHal.ms i. attente, tr. «gortoen.» ●(1744) L'Arm 19b. Attente, tr. «Gortoenn. f.»

  • gortoz .1
    gortoz .1

    m.

    I.

    (1) Patience.

    (1862) JKS 354. Jezuz-Krist a zo enn-han gortoz ha digoll ar re a dle beza salvet. ●(1870) FHB 284/181a. Bezet enn-oc'h eun tam gortoz ma mignoned.

    (1907) AVKA 195. Doue, e zo e lod gortoz enhan, med...

    (2) Espoir, espérance.

    (1847) FVR 30. Peb gorto barz er bed'zo evid-on kollet. ●191. hag hep gortoz ebed da zistrei d'ar gear.

    (3) Bezañ gortoz da ub. =

    (1987) DBHB 109. hag hirio, ar merher, ez eus gortoz dezo.

    (4) Temps d'attente.

    (1864) SMM 118. e-pad ar gortoz-se.

    (1903) MBJJ 242. berr eo o gortoz. ●(1914) RNDL 114. ur gortos. ●(1935) ANTO 151. Ne badas ket pell ar gortoz. ●(1951) BLBR 36/2. seul belloc'h eo padet hor gortoz.

    (5) Lakaat gortoz war c'hortoz =

    (18--) SAQ I 322. peleac'h [e ma] ar re a gendalc'h da bedi, heb en em skuiza ; a c'hortoz, a laka gortoz var gortoz (…) ?

    II. Bezañ en gortoz.

    A. [devant une prép.]

    (1) Bout en gortoz a (+ v.) : s’attendre à.

    (1767) ISpour 15. ne eellamp quet bout ingorto à vout salvet. ●(1790) MG viii. 46. ingorto on a changein. ●61. ingorto vér arlerh ma vou payét en drougueu hac en Eutru, a laquad ur blanq-benac a costé.

    (1854) PSA I 304. Pilat, dén aviset ma oé revé er bed, ha carguet a finès eit clasq en tu d'hum hobér guet en ol, e zou ingorto a bligein de Hérod. ●(1855) BDE 89. bout ingorto a em bout pep tra a zeguet-n-oh. ●(1887) LZBg 45et blezad-3e lodenn 178. éngorto a brenein un hoh, banann, coco ha taros.

    (1907) BSPD I 274. Ingorto mat e oé ag ou lakat de blégein d'el lézen. ●278. Ingorto mat é oé a dennein hé mab ag er houvand. ●292. ingorto mat e oé d'em lakat de nahein er fé.

    (2) Bout en gortoz a, eus ub., udb. =

    (1790) MG viii. ingorto vein a hanah Dissul quettan.

    (1829) IAY 75. Dleout a rer bean en gorto deus ar reflexiono diblacet-se. ●(1861) BSJ 8. quen ne oent rah éngorto a Salvér er bed. ●(1896) HIS 80. é ma rah en dud éngorto ag ur Salvér.

    (3) Bezañ en gortoz d'ub. : attendre qqn.

    (1866) LZBt Gouere 163. Ne oamp mui e gortoz da dud, gant a bell o (lire : a) oa e c'hortoemp hep na deue den. ●172. ne oamp ket enn gortoz d'hac'h ken-abred ! ●(1867) FHB 149/357b. ep ma voa nicun e gortos dezho. ●(1868) FHB 168/91b. He vam n'edo ket e gortoz dezhan. ●(1870) FHB 281/155b. E gortoz edont d'an den-ze.

    B. [devant un v., une subord.]

    (1790) MG 31. Ingorto-on, me zud-vad, en hum boéniehèmb ol a zevri. ●166. Ingorto-on, me hoær, é tehait d'er fest, rac ean en dès grateit teign é rei ur gaër, hac é corollehémb hur goalh. ●(17--) TE 108. Mar hum lausquant de vurmurein, beénd ingorto é vou pussuniét ou inean guet velim er hoh serpand.

    (1907) BSPD I 535. Ingorto oé e vehé bet hanen deit de ben a lorbein er sant get é droeilleu. ●(1923) DIHU 139/193. ne hellamb ket bout engorto é hei guel en treu, ma ne lakamb ket hun albèhen get treu hur bro. ●(1936) DIHU 301/111. Engorto on é veet gél d'obér hou tevér.

    (1954) VAZA 70. Hervez ma’z oan en gortoz, daou vloaz diouzhtu e teuas ganin da vat arnodennoù ar vachelouriezh.

    C. Bezañ en gortoz udb. digant ub. : espérer qqc. de qqn.

    (1928) SAKO 21. rô d'in da c'hras d'am nerzan, ma c'hallin ober ar vad out e gortoz diganin.

    III. Bezañ war c'hortoz da : être en attente de.

    (1874) FHB 479/66b. Ar Frans a c'hell eta beza war c'hortos da velet ar gatoliket-ze eus an Amerik e miz Even.

  • gortoz .2
    gortoz .2

    v.

    I. V. tr. d.

    (1) Attendre.

    (1575) M 1837. Hac hon gortos á striff, da distreiff de niuer, tr. «Et il attend qu'avec zèle, nous revenions aux siens.» ●(1612) Cnf 27b. dauet an compagnunez santel en eff, pe-ré am gourto.

    (1767) ISpour 292. é ortoss enn Overenn.

    (1929) MKRN 17. Skourret eo ar freilhou da c'hortoz an eost du, tr. «les fléaux sont suspendus en attendant la récolte du blé noir.»

    ►absol.

    (c.1680) NG 1039-1040. Ha hemp repos / E hortosant.

    (1968) LOLE 124. gortoz pell, gortoz well.

    (2) Bezañ o c'hortoz tud : être enceinte.

    (1970) GSBG 82. (Groe) hi oa o c'horten tud bep blez, tr. «Elle était enceinte tous les ans (litt. elle attendait du monde…).»

    ►absol.

    (1980) LIMO 14 juin. er ré goh e houi peruéh mad ne vezè ket laret ag ur vouéz éh oé «brazez», med «traou neué e zo geti», pe «éma é hortoz».

    (3) Gortoz tro : attendre son tour.

    (1911) BUAZperrot 817. leuriadou tud (…) o c'hortoz tro.

    (4) Gortoz (e) renk : attendre son tour.

    (1852) MML 175. resolvet mad da c'hortos renq memeus beteg noz.

    (1969) BAHE 60/41. Blejal ha trepasiñ a rae an div vihan gaezh [div annoar] er c'harr da c'hortoz o renk, sorc'henn o mamm warno. ●(1988) TOKO 93. o hortoz renk e ti ar medisin.

    II. V. pron. En em c'hortoz.

    (1) V. pron. réci. S'attendre mutuellement.

    (1943) FATI 20. Raktal e voe en em glevet evit en em c'hortoz (...) bep mintin war an hent.

    (2) pa erreur V. pron. réfl. En em c'hortoz da : s'attendre à.

    (1877) BSA 17. en eun oad ne c'hello ket en em c'hortoz da gaout bugale.

    III. Loc. adv.

    (1) Da c'hortoz : en attendant.

    (1909) FHAB Here 312. Mes, da c'hortoz, dalc'hit mad ho teod.

    (2) A-c'hortoz : (?) en attendant (?).

    (1727) HB 422. A-c'hortos, evit birviquen / Ma liquin hoc'h-adversourïen / Da servichout deoc'h da scabel. ●(1727) IN II 368. hac a c'hortos, bevomp gant ar mel eus a guen alies a instruction hac a exempl mad.

    (3) Chom war c'hortoz =

    (1907) BOBL 02 novembre 162/3a. An traou er Marok a chom war c'hortoz.

    IV.

    (1) Gortoz an askorn : voir askorn.

    (2) Na c'hortoz nag unan na daou : voir unan.

    (3) Gortoz betek trompilh ar Varn : voir trompilh.

  • gortozadenn
    gortozadenn

    voir gortadenn

  • gortozenn
    gortozenn

    f. –où

    (1) Attente.

    (1659) SCger 10a. atente, tr. «gortosen.» ●(c.1718) CHal.ms i. attente, tr. «gortosen

    (1866) FHB 98/366b. Hag o c'hortoz ar beleg e voa ? Hag ar c'hortozen-ze a roe fizians dezhañ ?

    (2) Collation.

    (1659) SCger 151a. gortosen, tr. «repas deuant souper.»

    (1732) GReg 179b. Collation, repas entre le dîner et le souper, tr. «Corn[ouaille] Gortozenn. p. gortozennou.» ●465a. Gouté, le repas qu'on fait entre le dîner & le souper, la collation, tr. «gortozenn. p. gortozennou. (Ce dernier mot n'est usité, de ma connoissance, qu'en Cornoüaille ; les Leonnois le disent quelquefois en riant.).» ●787b. Recine, ou recion, collation des Ouvriers à trois heures après midi, tr. «gortosenn. p. ou.» ●(1738) GGreg 18. gortozen, tr. «petit répas de Laboureurs à trois heures après midi.»

    (1876) TDE.BF 240a. Gortozenn, s. f., tr. «Repas léger entre le dîné et le soupé, collation, goûté.» ●(1890) MOA 173a. Venez collationner, tr. «deuit d'ho kortozenn.» ●On n'a pas collationné, tr. «ne d-eo ket goude gortozenn (anezhi).»

    (1911) BUAZperrot 46. peb a damm bara d'o gortozen. ●(1949) KROB 12/11. Soaz a deu d'ar park gant ar c'hortozenn. ●(1985) OUIS 243. vers 3 heures et demie, l’habitude de prendre le jus se généralise peu à peu : c’est le gortozen.

    (3) (pour le bétail) =

    (1930) FHAB Ebrel 145. Da c'hortozenn, patatez pe rabez pe banez poaz gant eur vozad bennak a heiz, pe a winiz pe a gerc'h malet.

  • gortozennañ
    gortozennañ

    v. intr. Prendre une collation.

    (1857) CBF 9. gortozenna da nao heur, tr. «on fait un repas léger à neuf heures.»

    (1942) HERV 20. eur banerig ennañ eun dra bennak evit gortozenna war an aod.

  • gortozer
    gortozer

    m. –ion Homme qui attend.

    (1959) BAHE 17/14. e tremenas ar wetur hep gouzout d'ar c'hortozerien.

  • gortozidigezh
    gortozidigezh

    f. Attente.

    (c.1500) Cb 97a. [gourtos] Unde hec prestolatio /onis. g. attente desiree. b. gourtosediguez.

    (1732) GReg 60b. Attente, action d'attendre, tr. «Gortosidiguez.» ●Attente désirée, tr. «Gortosidiguez. v. impatience.»

  • gortozlec'h
    gortozlec'h

    m. –ioù Salle d'attente.

    (1931) VALL 44b. salle d'attente, tr. «gortozlec'h m.»

  • gorus
    gorus

    adj.

    (1) Plein de furoncles.

    (c.1500) Cb 97a. [gor] Unde vlcerosus / a / um. g. plain de clous. b. gorus.

    (2) Qui est sujet à avoir des furoncles.

    (1732) GReg 440a. Qui est sujet à avoir des froncles, tr. «gorus

  • Gorvelloù
    Gorvelloù

    n. de l. Ar Gorvelloù : Le Gorvello (Sulniac, Theix).

    (1902) LZBg Mae 101. Er Gorvelleu. ●(1906) DIHU 18/306. ur filajig bourrus é borh er Govelleu (sic). ●18/V. person er Govelleu. ●(1910) K*** 3. Er gorvelleu en E Du. pierson en dèz eué um occupét. ●4. que pierson Gorvilleu.

  • gorvenn / gorbenn
    gorvenn / gorbenn

    m. –où (pathologie) Humeur purulente.

    (1924) LZMR 50. ar gorven a vere diouti bepred. ●(1938) WDAP 1/23. (Gwezeg) Gorbenn, ano gourel, liester gorbennou. Lin-brein. ●(1962) GERV 24. padal ez eus gorbenn c'hoaz em gouli. ●66. gant ar gwad disec'het hag ar gorvenn. ●160. an hesked euzus-se hag he breine gant he gorvenn flêrius. 170. gorvenn : lin-brein. ●(1962) BREZ 63/1. Finval a reas he malvennou disklipet ha leun a c'horvenn.

  • gorz
    gorz

    f. –ioù, gerzier

    (1) Ridelle sans claire-voie, panneau qui forme le côté de la charrette.

    (1732) GReg 154b. Les quesseux, tr. «Corsou. ar gorsou

    (1876) TDE.BF 240a. Gorzou, et mieux, gorsou, s. pl. m., tr. «Les montants de la charrette qui font les prolongements du brancard.» ●(1890) MOA 149a. Prolongement du brancard d'une charrette, tr. «gors, f. pl. ou

    (1904) KZVr 348 - 10/07/04. Adgorjo, a vez graet e Treger eus ar plench a lakeer a-uz da «gorjo» pe «gersier» eun tumporel da uhelaat anezo. ●(1919) KZVr 355 - 21/12/19. gorjou, tr. «côtés en planches de la charrette.» ●(1931) VALL 660a. Ridelle sans claire-voie, tr. «gorz f. pl. (i)ou, gerzier.» ●(1932) ALMA 85. eur c'harr bras, gorsiou uhel d'ezan. ●(1987) GOEM 172. des charrettes dont les côtés sont à clayonnage, gercher drenven. ●174. Dans le Bas-Léon, les côtés de charrettes sont en bois plein. Dans le Haut-Léon, ils sont à clayonnage. Les panneaux pleins sont composés de deux parties : gerchou braz, le grand côté, une grande planche rectangulaire ; gerchou vihan, le petit côté qui surmonte le précédent, et qui est découpé selon un gabarit. Alors que les grands côtés font partie intégrante de la charrette, les petits sont parfois amovibles.

    (2003) ENPKP 79. (Ploueskad) Ar re all a veze sammet e kirri, lost-vinted ha tennet diwarno ar gercher hag ar c'hlozinier, tr. (p. 80) «Les huit autres furent hissés sur huit charrettes transformées en fardiers par enlèvement des ridelles.»

    (2) =

    (1915) MMED 147. an hernach, ar gorjou ha kement tra a zo vardro eur c'hanol.

  • gorzailh
    gorzailh

    v. intr. Bavarder. cf. (?) korzailh- (?)

    (1970) GSBG 56. (Groe) gorzailh, tr. «bavarder.»

  • gorzailher
    gorzailher

    m. –ion Homme bavard.

  • gorzailherez
    gorzailherez

    b. –ed Femme bavarde.

    (1970) GSBG 157. (Groe) gorzailhourez, tr. «femme bavarde.»

  • gorzhoù
    gorzhoù

    s. Dais.

    (1937) TBBN 69. ur gorheu (dais) violet get erminigeu a drest dehi.

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...