v.
I. V. intr.
(1) (en plt de qqn) Se noyer involontairement.
●(1499) Ca 21a. Beuziff. g. noyer.
●(1834) SIM 129. hac e coezas er rivier, elec'h ma voe beuzet. ●(1862) BSH 42. Er mor don ma unan, evo red din beuïn. ●(1870) FHB 304/342a. red eo mont dre greis pe chom en diascrenn ; red eo neun pe veuzi.
(2) (marine) Sombrer.
●(18--) SBI I 268. Evel eur pesketer ve he vag o veuzi, tr. «comme un pêcheur dont la barque sombre.»
(3) Être submergé.
●(1878) SVE 164 §997. Pa ziveuzo Is / E veuzo Paris, tr. «Quand des flots Is émergera / Paris submergé sera.»
II. V. pron. réfl. En em veuziñ : se noyer volontairement.
●(1732) GReg 658b. Se neîer à dessein, tr. «En hem veuzi. pr. èn hem veuzet. Van[netois] him veëiñ.» ●(1790) MG 185. n'en dès hanni a hanah e garehai hum vèein. ●343 hac é hehèn-mé é creis er mor de hum vèein. ●(17--) ST 136. Me ia d'en em veuzi, tr. «je vais me noyer.»
●(1849) GBI I 352. Pe me em veuz, pe me na rinn ? tr. «Me noierai-je ou ne le ferai-je ?» ●(1867) MGK 67. D'en em veuzi er mor, pe d'en em laza.
●(1904) DBFV 19a. hum véein, tr. «se noyer (volontairement).» ●(1912) MMPM 98. e lakeaz en he fenn en em veuzi.
III. V. tr. d.
A. Noyer (qqn).
●(1499) Ca 178a. g. sac a noier maulfaicteurs. brit. sach da beuziff mesfaeteryen. ●(1530) Pm 113. he beuzif en dour, tr. «le noyer dans l'eau.» ●(1580) G 489. An mor yuez o beuzo un dro, tr. «La mer sauvage les noiera un jour.» ●(1642) CAntiquou 51. Gouzout à gret erfat, penaus ez ruinas [ar pec'hed], / Ar beth vniuersal, ha penaus er beuzas, / Gant vn delug à dour : euit è pechedou, / Nemet Noe gant seiz, ne echap an ancou.
●(1659) SCger 83b. noier, tr. «beuzi.» ●(1790) MG 24. é vehai rét ou baiein.
●(1838-1866) PRO.tj 176. Ar c'henta banac'h a lonquan zo vit beuï ar prenved. ●(1856) VNA 186. en les noyant de suite dans une ou deux pintes de vin, tr. «doh ou baiein quentéh én ur pintad gùin pe deu.» ●(1869) FHB 216/50a. ez euz erru eul livaden d'hon lonka, d'hor beuzi. ●(1895) GMB 65. beuvein «noyer» en petit trécorois.
B. par ext.
(1) Submerger, engloutir.
●(1732) GReg 658b. Noier, inonder, submerger, tr. «Beuzi. pr. beuzet. Van[netois] Beein. beuëeiñ. ppr. et.» ●La mer a noïé 300 villages, tr. «Ar mor èn deus beuzet try c'hant kær.» ●(1744) L'Arm 201b. Inonder, tr. «Baiein ur hanton gued unn dichale brass à zeure ou gued ur remoul ou hrissque brass à zeure.»
●(1904) DBFV 19a. béein, beuein, v. a., tr. «noyer, submerger.» ●(1910) EGBT 31. Ar glao a walch (lire : walc'h) an douar, a garg ar gwajo, a veu ar vro. ●(1911) BUAZperrot 445. ar mor a groze spountus, en eur veuzi an tiez, an dud hag al loened. ●(1955) BLBR 85/6. Dizale e voe barradou ken gwas ma veuzent (…) an heñchou hag ar c'harroñchou.
(2) (en plt des larmes) Emplir les yeux.
●(1925) BUAZmadeg 317. an daelou a veuze neuze he zaoulagad.
C. sens fig. Noyer (son chagrin, etc.).
●(1868) FHB 198/331b. da veuzi he vezadenn en eur bannac'h chigoden.
●(1909) HBAL 46. m'en deuz ranket beuzi e c'hlac'har en eur eva eur c'hart hini melen. ●(1925) FHAB C'hwevrer 47. eur chopinad all evit beuzi e abofder.
IV. Bezañ etre beuziñ ha neuñviñ : voir neuñviñ.