adj., adv. & conj.
I. Attr./Épith.
(1) Dernier.
●(1499) Ca 66b. Diuezaff. g. derenier. ●(1621) Mc 96. en peuar tra diuezaff. ●99. An diuezaff remet. ●(1633) Nom 207a. Conturbare : payer la debte derniere & laisser la vieille : paëaff an diuizaff dlè ha lesel an hiny coz. ●(1650) Nlou 432. Pan du'yn deruez diuezaff, tr. «quand viendra notre dernier jour.»
●(1911) BUAZperrot 672. Ar re-man ziveza eo an Elez. ●(1974) THBI 226. An tourman duva, neus distaget gleut al liorz. ●(1978) MOFO 33. Beteg ar brezel duva.
(2) Da ziwezhañ : en dernier.
●(1659) SCger 88a. a la parfin, tr. «da diueza.»
●(1945) DWCZ 14. da gentañ e vezont o vont en iliz, da ziweza o tont er-maez.
(3) Da ziwezhañ : enfin.
●(1612) Cnf 14a. Nottet da diuezaff, pennaus eo obliget an pœnitant da quittat an occasionou ves an pechet.
●(1911) SKRS II 32. Da ziveza, kristenien, n'euz forz peleac'h en em gavit, dalc'hit sonj mad emaoc'h e Doue hag ema Doue ennoc'h.
(4) Dec'h diwezhañ : juste hier.
●(1847) MDM 338. petra a lavaraz d'in dec'h-diveza Kola. ●(1852) MML 54. Dec'h divean e oan bet avoultrer.
(5) [après les jours, les mois, etc.] Dernier.
●(1790) MG 72. Poén e mès doh hou credein , me hoær. Peèd gùéh en e mès-mé pedét Doué de laquad é calon en dud pihuiq d'em ƒecour ? Eit mem boud ean hoah groeit hinihue dehuehan, n'en don quet sàuetoh ; ne mès quet bet men goalh a vouéd er hreisté-men
●(1857) CBF 89. ar barr-avel a zo bet diziou diveza, tr. «l'orage qui a eu lieu jeudi dernier.»
●(1903) MBJJ 68. nemet digwener divezan. ●(1906) BOBL 17 mars 78/2d. dilun diveza.
(6) Gortoz betek an diwezhañ rekiz : attendre la dernière extrémité.
●(1790) Ismar 423. Er-ré e orto beèd en dehuehan requis eit galhuein ou Hovezour. ●426. eit gortoz beèd en dehuehan requis. ●(1790) MG 318. gortoz beèd en dehuehan requis eit receu er Sacremanteu.
(7) An diwezhañ nemet unan : l'avant dernier.
●(1906) HIVL 157. é vagon e oé en devéhan meit unan.
II. Adv.
A. La dernière fois.
●(1612) Cnf 15b. à pa voué oz confes diuezaff.
●(1727) HB 510. Dan nos ma coanïas diveza.
●(1868) GBI II 6. Breman a zo seiz vloaz hi c'hlewiz diveza, tr. «Voici sept ans queje l'entendis pour la dernière fois.» ●(1870) FHB 259/400b. Pa brezegis diveza. ●(18--) BAG 26. Ma coanias diveza hor Zalver. ●(18--) TVG 1. Pêvar bloas antier a so breman, / Aboe m'o quelis divezan.
●(1908) AVES 18. Er ré men e zou deit devehan n'ou des labouret meid un ériad.
B. Loc. adv.
(1) Da ziwezhañ : en dernier, enfin.
●(c.1500) Cb 67b. [diuezaff] gall. dernierement / finablement. b. da diuezaff. ●(1612) Cnf 14a. Nottet da diuezaff, pennaus eo obliget an pœnitant da quittat an occasionou ves an pechet.
(2) A-ziwezhañ : pour la dernière fois.
●(1921) LZBl Du 209. pemzek dervez goude beza bet bourrevet a ziveza.
III. Loc. conj. Diwezhañ ma : la dernière fois que.
●(1621) Mc 5. Ma Tat diuezaff ma gris confession, voue en amser man han amser.
●(17--) BMa 809. Car divoesan ma voen aman, tr. «La dernière fois que j'ai été ici.» ●811. Aboé divoesan mam boa ô guellet, tr. «Depuis notre dernière rencontre.»
●(c.1825-1830) AJC 4388. divisan ma voa bed er ger. ●(1856) VNA 110. Il se portait bien la dernière fois que je le vis, tr. «Yah-oé dehuéhan ma mès-ean gùélet.»
IV. [empl. comme subst.]
A.
(1) An diwezhañ nemet unan : l'avant dernier, le pénultième.
●(1732) GReg 711b. Penultieme, tr. «An divezâ nemed unan.»
●(1907) BSPD I 550. Pièr e oé en deùéhan meit unan.
(2) An diwezhañ : la dernière des choses à faire.
●(2003) TONKA 8. Laret em-oa dit pa oas o timezi penaoz kaoud eur wreg eo an diwezañ.
(3) War an diwezhañ : sur le tard.
●(1924) ZAMA 199. Ha me perc'henn war an diveza ! Ne vo ket bet re abret !
B. [droit] An diwezhañ bev : le dernier vivant (en termes de succession).
(1) Lakaat o danvez d’an diwezhañ bev : donation entre époux au profit du dernier survivant.
●(1942) SAV 23/64. Daou bried a zeuas, goude, da lakaat o danvez d’an diweza beo (donation entre époux au profit du dernier survivant).
(2) Lakaat an danvez d’an diwezhañ bev e-pad e vuhez : donation entre époux en usufruit.
●(1942) SAV 23/64. Da zibab o devoa etre lakaat an danvez d’an diweza beo e-pad e vuhez (donation entre époux en usufruit) hag e lakaat d’an diweza beo evit atao (donation en pleine propriété).
(3) Lakaat an danvez d’an diwezhañ bev evit atav : donation entre époux en pleine propriété.
●(1942) SAV 23/64. Da zibab o devoa etre lakaat an danvez d’an diweza beo e-pad e vuhez (donation entre époux en usufruit) hag e lakaat d’an diweza beo evit atao (donation en pleine propriété).
V.
(1) Bezañ en e sach diwezhañ : voir sach.
(2) Mont betek ar sachadenn diwezhañ : voir sachadenn.
(3) Bezañ eus deiziou diwezhañ ar sizhun : voir deizioù.
(4) Na vezañ eus an torad diwezhañ : voir torad.
(5) Ober e vramm diwezhañ : voir bramm.
(6) Bezañ en e zigarez diwezhañ : voir digarez.
(7) Bezañ en e amzer diwezhañ : voir amzer.
(8) Bout en e ziwezhañ kleñved : voir kleñved.
(9) Nezañ e neudenn ziwezhañ / diwezhañ : voir neudenn.