Recherche 'dao...' : 140 mots trouvés
Page 1 : de dao-1 (1) à daoudoullan (50) :- dao .1dao .1
interj.
(1) Onomatopée qui imite le frappement (à la porte, sur qqn, etc.).
●(1766) MM 1235. dao dan nor man, dao dan nor ont.
●(1869) KTB.ms 14 p 295. Setu trouz war ann or : – dao ! dao ! dao ! ●(1876) TDE.BF 99b. Dao-dao. En style familier, on dit : Ha dao-dao war ann or, tr. «et il se mit à frapper fort à la porte.»
●(1909) BLYA 16. Dao, dao… – Piou zo aze ? ●(1927) GERI.Ern 89. dao int. Pan ! (d'ezañ, sur lui, frappe le) ; dao-dao pan ! pan ! (il frappa, etc.) sur (an nor, la porte).
(2) Ober dao : frapper (à la porte).
●(1904) CDFi janvier-février. hag int d'ober dao war an nor. (d'après KBSA 29).
(3) enfant. Ober dao : frapper, faire pan-pan.
●(1903) MOAO 86. grit dao d'ar bleiz du, tr. «frappe le loup noir.» ●(1909) BROU 221. (Eusa) Terme enfantin pour dire battre : Gra dao d'an tètè (q. v.). ●(1955) STBJ 174-175. E lavar ar re vitous (...) ober dao a oa skoi. ●(1977) PBDZ 734. (Douarnenez) ober dav d'ar pennig fall, tr. «faire pan-pan à la méchante petite tête.»
- dao .2dao .2
interj.
(1) Ha dao : et en route.
●(1910) MAKE 102. ha dao kuit da glask an danvad. ●(1911) BUAZperrot 120. ha dao en hent ! ●757. ha dao dioc'htu da heul sant Gwennole. ●(1929) FHAB Ebrel 132. Ha Per d'an daoulamm-ruz er maez, ha dao war-zu kêr. ●(1934) KOMA 15. ha dao ac'hano... dep ha dep hi... d'an drot. ●(1950) KROB 30/13. Ha dao, hag el leo adarre, sounn he lost gant Fanni !
(2) Dao enni ! =
●(1964) BRUD 18/24. Va bagig a oa eno. Dao enni.
(3) Onomatopée pour conclure un marché.
●(1949) KROB 13/11. Chipoterez eun tammig, ha dao ! tonket en eur skei war an dorn. ●(1950) KROB 25/7. «Dao, va den ! Hennez eo da briz ! Va hini-me eo ivez !»
(4) (au jeu de galoche) Onomatopée qui commande de jouer.
●(1890) MOA 314. Joue ! (frappe !) au jeu de galoche, tr. «dao !»
(5) Dao dezhi ! : allons y !
●(1738) GGreg 32. Courage-là, tr. «dao dézy.»
●(1955) VBRU 1. foei war an diegi, an emvrud, ha dao dezhi !
- daofenndaofenn
f. –où, daofoù Bourde.
●(1767) ISpour 170. laret piqueoll daufenneu. ●(1790) Ismar 243. larét piqueol daufènneu.
●(1904) DBFV 41b. daufeu, pl., tr. «contes pour rire, turlupinades (Ch.).» ●(1927) GERI.Ern 89. daofenn [Vannetais] f., tr. «Conte en l'air.» ●116. dofeu, tr. «pl. contes pour rire, turlupinades.»
- daofenniñ
- daofennourdaofennour
m. –ion Raconteur de bourdes.
●(1927) GERI.Ern 116. dofennour, m., tr. «Conteurs de choses invraisemblables, de bourdes, qu'il exagère V[annetais].» ●(1974) YABA 09.02. ken dofennour ha foénvour èlton. ●YABAlevr 244. dofennour, tr. «celui qui raconte des histoires pour rire, invraisemblables.» ●(1974) LIMO 09 février. Dofennour, tr. «bonimenteur.»
- daofin .1
- daofin .2daofin .2
m. –ed (histoire) Dauphin.
●(1732) GReg 244a. Dauphin, fils aîné de France, tr. «An Daofin. an autrou'n Daofin.»
- daofinezdaofinez
f. –ed (histoire) Dauphine.
●(1732) GReg 244a. Dauphine, Madame la Dauphine, tr. «An Daofinès. an itroun an Daofinès.»
- daondaon
m. & interj.
(1) M. Damnation, damn.
●(1732) GReg 242a. Dam, peine des damnez, tr. «An daun. poan an daun. poan an daoun.»
(2) Interj. juron. Forme atténuée de «daonet».
●(1909) KTLR 117. Daon ! a lavaraz, edon o vond da ober eun tam labour brao ! ●(1920) FHAB C'hwevrer 247. Daon, Fantig, c'houi peus kavet butun avat evit doare ! ●(1923) KNOL 291. Daon ! emezan, houn-ma eo parez eben a zo duze ! ●(1958) BRUD 5/38. Daoñ ! (...) en em lakeas da embann goustad gand an orolaj taoliou hanter-noz. ●(1959) BRUD 10/49. Daon, emezañ da Jakig, e peleh emañ ar Ruz. Unan a vank, paotr ! ●50. Gwerzañ anezi dit-te ? Daoñ, n'e-peus ket daou wenneg da deurel ouz toull eur hi !
- daonapl
- daonasiondaonasion
f. –où Damnation.
●(1732) GReg 242b. Damnation, tr. «Daunacion. daounacion. »
●(1866) SEV 1. ar penn-abek kenta euz ho daonasion.
●(1904) DBFV 40a. dañnasion, f. pl. eu, tr. «damnation, dam.» ●(1907) AVKA 57. Poan an eus an diaoulo dalc'hmad abaoe ho daonasion. ●(1922) BUPU 13. ne vou ket a zañnasion aveit er ré e labour stert.
- daonchetdaonchet
interj. ; juron. Forme atténuée de «daonet».
●(1909) NOAR 56. Daonchet ! me laka e oent tud kalonek o tilezel pep tra evit mont kerkent da stoui dirak ar Zalver nevez deuet er bed. Ha goude, satordalle ! Nak a youl o devoe d'her roi da c'houzout en-dro d'ezo !... ●(1959) BRUD 7/17. Daonched, a lavaras va zad, druz dija e henou betek e heuz, Seha gaez, n'ho-peus ket greet hanter adarre ! ●31. Daonchet, me a zo o huñvreal !...
- daonedigezhdaonedigezh
f.
(1) (religion) Damnation.
●(1862) JKS 123. ann daonedigez da viken. ●(1867) BUE 186. enn ho mez hag enn ho daonedigez da vikenn. ●(1876) TDE.BF 99b. Daonedigez, s. f., tr. «Damnation.»
●(1927) GERI.Ern 89. daonedigez f., tr. «Damnation.» ●(1945) GPRV 76. an daonedigez a bado da-viken.
(2) Condamnation.
●(1865) LZBt Gouere 19. Pa deuaz em bede ar c'helo euz ma daonedigez d'ar maro.
- daonedoù
- daonenn
- daonetdaonet
adj., m. & interj.
I. Adj. Damné.
●(1575) M 524. An anaffon daffnet, tr. «Les âmes damnées.»
●(c.1680) NG 79. Er bouen de re zo danet. ●818. a re dannet. ●1097. En tourmant, en anquin / En des a ré dannet. ●(1732) GReg 242b. Damné, ée, tr. «Un dèn daunet.» ●(1790) MG 317. er-ré dannet.
●(1856) VNA 183. le langage des damnés, tr. «er-ré dannet.» ●(1876) TDE.BF 99b. Daonet, adj., tr. «Damné.» ●Ar re zaonet, tr. «les damnés.»
●(1921) BUFA 68. én ihuern, é mesk er ré dañnet, é ma hou léh.
II. M.
A. Homme damné.
●(1861) BELeu 135. péhani e varhuas èl un dannet.
●(1902) PIGO I 93. henvel mad e oa euz eun daonet. ●(1909) NOAR 40. mouez eun daoned o youc'hal.
B. [terme qui renforce les adv. interrog.]
(1) Pelec'h an daonet ? : où diable ?
●(1955) VBRU 181. den ne ouie da belec'h an daonet.
(2) Penaos an daonet ? : comment diable ?
●(1951) LLMM 25/40. Penaos an daonet ? Bitrakoù, emezañ ? ●(1955) VBRU 93-94. Penaos an daonet ?… N'he deus ket graet c'hoazh he fak ?
(3) Petra an daoned ? : que diable ?
●(1952) LLMM 30/45. Petra an daonet a c'hoari gant va fenn a-dreñv ?
(4) Pegeit an daonet ? : combien de temps diable ?
●(1955) VBRU 88. pegeit an daonet e padas va fennad-hent !
III. Interj. juron.
A. Damnation !
●(1908) KMAF 30. Ah ! Daonet ! Ar c'higer, Job Saout ! ●(1909) KTLR 156. Tonerde, nonde, daonet ! Setu aze kudennou ! ●(1910) MAKE 10. Daonet ! emezan d'egile, ma gaor a zo chommet dre an hent. ●(1954) LLMM 42/8. Daonet ! ne vez ket zoken kavet bemdeiz Doue butun a-walc’h da beurgouchañ ur c’hornedad.
B. Loc. interj.
►jurons forts.
(1) Daonet 'vo ma ene ! : damnée soit mon âme !
●(1925) BILZ 163. Daonet 'vo ma ene, eme ar brigadier, hennez, ma ve tapet !... ●(1970) BHAF 113. «Daonet 'vo ma ene, emezañ, amañ n'eus ket republikaned ken !» ●241. Petra, daonet 'vo ma ine, te a zo e sell da lemel ar bara diouz ma genou, malloztouen a zo ahanout ?
(2) Daonet 'vin ! : que je soit damné !
●(1924) BILZbubr 41/951. Daonet 'vin ! eme ar blei. Eur maout em zi... em zi ! ●(1970) BHAF 87. Me, daonet 'vin, a oa fuloret va liboudenn.
►jurons atténués.
(1) Daonet 'vo va ereoù !
●(1950) LLMM 23/51. Ya daonet vo va ereoù ! Graet e vo goap eus Fañch Kilgarzh ?
(2) Daonet e vo mil va ereoù !
●(1952) LLMM 30/32. Daonet e vo mil va ereoù ! peoc'h ebet ne'm bo digant an drutell vrein-mañ ?
(3) Daonet 'vo kroc'hen va ene !
●(1965) KATR 11. Malloztouen a zo ahanout, serri a ri da houg, daonet e vo krohenn ma ine...
(4) Daonet 'vo kroc'hen ma c'hazh !
●(1942) SAV 25/17. Daonet 'vo kroc'hen va c'haz ! N'in ket da 'n em stlabezi dirazi war va daoulin da c'houlenn pardon, nann mar karan.
(5) Daonet 'vo chipot-holen va mamm-gozh !
●(1970) BHAF 127. Alo, Anton, sav alese, daonet 'vo chipolotenn va mamm-goz...
(6) Daonet 'vo ken !
●(1968) LLMM 130/337. «Daonet 'vo ken, emezon-me, ur pikol fazi hoc'h eus graet aze...»
(7) Daonet ne vin ket !
●(1943) SAV 29/9. Daonet ne vin ket ! Amañ zoken e c'hoarvez d'ezi beza hegaset... ●11. Ha, daonet ne vin ket, dimezi a ri.
(8) Daonet 'vo kroc'hen kurunou va ene !
●(1924) BILZbubr 42/978. Eur c'hoz marmouz fall evel hennez, stigna lasou en koad an ôtrou !... Bilzig !... Boulc'hurun ! Daonet 'vo kroc'hen kurunou va ene !...
(9) Daonet 'vo ma bragez !
●(1838-1866) PRO.tj 190. Daonet vo ma braguez / Gant ma chomo va reor er mès.
- daonidi
- daonidigezhdaonidigezh
voir daonedigezh
- daonik
- daoniñdaoniñ
v.
I. V. tr. d.
(1) Condamner.
●(1867) LZBt Gouere 319. war veleien daonet d'ar maro.
(2) Damner, maudire.
●(1659) SCger 36a. damner, tr. «dauni.» ●(1710) IN I 73. hon daouni pe hor c'holl evit ar seurt pec'het-se. ●(1732) GReg 243b. Damner, tr. «Dauni. p. daunet. Van[netois] daoñneiñ. pr. daoñnet.»
●(1872) FHB 384/150b. o taoni, goaz eget an diaoul, kement krouadur en deuz affer outho. ●(1877) EKG I 94. an drouc-spered, dislounket gand an ifern da zaoni an dud var an douar.
●(1904) DBFV 40b. dañnein, daoñnein, v. a., tr. «damner.» ●(1906) KANngalon C'hwevrer 48. pa rank daoni eur pec'her.
II. V. intr.
(1) Se damner.
●(1899) LZBt Meurzh 45. ec'h omp tud dife prest da vont d'an ifern da daoni.
(2) S'emporter, tempêter.
●(1872) ROU 82b. S'emporter, tr. «daoni.»
III. V. impers. Ken a zaon : tant que faire se peut.
●(1904) SKRS I 250. Ar baotred-man (…) / A skoe, ken a zaone, gwasoc'h eget tud dall. ●(1909) FHAB C'hwevrer 47. al labour a yea en dro ken a zaone. ●(1922) FHAB Ebrel 109. Setu an drouk-komzou hag an traou a glever / O koueza ken na zaon eus genou ar barver.
IV. V. pron. réfl. En em zaoniñ : se damner.
●(1732) GReg 242b. Se damner, tr. «Hem zauni. pr. hem zaunet. èn em zaouni. pr. èn hem zaunet.»
●(c.1820) COF 30. En em zaoni a ra an hostis, / hac an efer a bae ar mis. ●(1835) AMV 250. Evit desqui din en em zaoni. ●(1866) LZBt Ebrel 127. kel-liez a bobl hag en em daon. ●(1894) BUZmornik 108. ar re a c'hellfe beza kaoz d'ehoc'h d'en em zaoni.
●(1928) BFSA 126. na savit ket e renk ar sent eun den hag a c'hell en em zaoni.
- daoudaou
adj., adv. & prép. –ioù
I. Adj. num. card.
A. Deux (au masculin).
●(1499) Ca 70b. Dou. g. deux. ●(1530) Pm 216. dou (variante : daou) pesq, tr. «cinq (lire : deux) poissons.» ●(1612) Cnf 18b. gant vnan pe dou.
●(c.1680) NG 355. didan deu blé. ●(1732) GReg 285a. Deux, pour le masc[ulin] genre, tr. «Daou. dou. (Van[netois] deü).»
●(1842) JAC.ms 25. ma daou vent a bilfen pa vean animet, tr. (GMB 405) «quand je suis en fureur, je battrais un homme ayant le double de ma taille.» ●(1856) VNA 5. ces deux Langues, tr. «en neu Langage-cé.»
●(1907) AVKA 125. pemp bara heiz ha daou besk. ●(1910) BJAR 46. En neu vrezélaour vrasan ag ou amzér e oé deit de vout amied aveit mat.
B. [en locution]
(1) En un daou vloaz : en deux ans.
●(1910) MBJL 10. 'N eun daou vlâ e teujont a-benn da vouga falskreden Pelaj.
(2) Bezañ etre (an) daou : hésiter.
●(1922) BUPU 14. Hi e chom én arvar un herrad ; é ma étré en neu, rak ne houi ket rè doh petra sentein. ●(1924) FHAB Meurzh 97. Etre daou edo evelse ha n'oa ket evit kaout plijadur gant netra ebet ken.
(3) Groupe de deux personnes.
●(1943) FHAB Gwengolo/Here 350. (Kleder) heligenta a veze etre an daouiou da welet piou en defe ar c'haera lanfas hag a labourfe ar buanan.
(4) Etre daou : sur ces entrefaites.
●(1889) ISV 454. Etre daou setu er woalern / Coumoullen du ken na lugern.
(5) Etre daou benn an deiz : tout le long du jour.
●(1911) SKRS II 6. Goude beza goalgasset anezhi etre daou benn an deiz.
(6) A zaou unan, unan a zaou : de deux choses l'une.
●(1576) Cath 19. neuse an impalazr leun a frenesy a lauaras dezy choas vnan a daou : daoust dit pete a sacrifio hac ez beuy a pe a anduro tonrmanchou exquis ha ma vizy distruget, tr. «Alors l'empereur, plein d'emportement, lui dit : choisis un des deux : ou bien tu sacrifieras et tu vivras, ou bien tu endureras des tourments cruels et tu seras mise à mort.»
●(1860) BAL 3. Unan a zaou a zigouezo ganeen, ar Baradoz pe an Ifern. ●(18--) SAQ II 125. A zaou unan : pe ni' zo er stad a bec'hed marvel pe er stad a bec'hed veniel.
●(1906) KPSA 146. Unan a zaou : pe eur c'hristen a drec'h e ioulou fall, pe e ioulou fall a drec'h anezan. ●149. Pe c'houi a vezo sant, pe c'houi a vezo daonet, unan a-zaou ; an eil pe egile.
(7) Unan an daou : de deux choses l'une.
●(1732) GReg 285a. L'un des deux, tr. «Unan an daou. unan an naou.»
●(1907) AVKA 101. Unan an daou : pe anzavet ec'h eo mad ar wec'hen (...) pe laret ec'h eo fall ar wec'hen.
(8) Ober unan a zaou =
●(1950) KROB 21/1. D'an dilerc'hidi kaledet ober unan a zaou : pe digas d'eomp ar pez 'zo dleet, pe kregi en o fluenn da laret ehana-krenn kas d'ezo ar gelaouenn…
(9) Un daou pe dri : deux ou trois.
●(1909) BLYA 80. Eun daou pe dri lizer.
(10) An daou a : les deux.
●(1942) DHKN 59-60. é kreskè un tammig disprizans én hé halon aveit en deu a ré « goh »-sé hag e sellè hi èl en deu zevéhan ag ur midad a uéharal, didan merùel.
C. [empl. devant un f.] Deux.
●(1960) BLBR 128/21. daou higenn a zén avad, prest atao da farsal.
II. Loc. adv.
(1) Daou-ha-daou : deux par deux.
●(1557) B I 458. Orcza ! dou ha dou dezrouet, tr. «Allons ! commencez deux à deux.»
●(1659) SCger 44a. deux a deux, tr. « daou a daou.»
●(1849) LLB 1300. staget ind deu ha deu.
(2) A-zaouioù : deux par deux.
●(1904) DBFV 44a. a zeueu, tr. «par deux, deux à deux.» ●(1927) GERI.Ern 90. a-zaouiou (ils viennent) deux à deux, (mettre) par couples. ●(1945) GPRV 4. o c'hana a-zaouiou.
(3) Hon-daou : nous deux.
●(1741) RO 1548. Demp on dau camarat.
●(1878) EKG II 152. hon daou ni en em glevo.
●(1908) NIKO 14. Kouhat e hramb hun deu. ●(1970) BHAF 27. araog eh errujom on daouig e bourk Kaoueneg.
(4) Ho-taou : vous deux.
●(1557) B I 245. Petra voen secret aquetou / A compsech oar un dro hoz dou / huy han Autrou a guiryou bras ? tr. «Quel était le secret dont vous parliez tout à l'heure avec tant d'animation vous et le prince ?»
(5) O-daou : eux deux.
●(1650) Nlou 8. En presep vn egen, hac vn asen, ho daou, tr. «dans l'étable d'un bœuf et d'un âne, tous deux.»
●(1846) DGG 119. gant ho taoulagad o daou. ●(1849) LLB 1071. kenteh el m'ou des laret ia ou deu.
●(1732) GReg 285a. Tous deux, tous les deux, tr. «Ho daou.»
III. Loc. prép. Da bep daou : à chaque groupe de deux.
●(1889) SFA 86. eul lodenn da bep daou ac'hanomp.
IV.
(1) Bezañ etre daou : ne pas savoir prendre une décision.
●(1906) HIVL 16 (G) Henri Lasserre. Er vugalé aral oé étré en neu; eun ou doé ha neoah hoant de huélet ind eùé. ●(1910) MBJL 172 (T) L. le Clerc. Eur wej ouspenn an neus diskoeet ne oar nemet bean etre daou.
(2) Bezañ etre daou : être à demi ivre.
●(1974) THBI 193 (Ki) M. Divanac'h. Sur awalc'h an deviou pardon pe frikou, n'eus gwell nezo tre daou (gais).
(3) Ober daou soñj :
●(1913) FHAB Meurzh 67. mar gouvefe ar Vretoned pevez mizer a zo o c'hortoz anê er vro louz-man e rafent daou sonj rog kuitât ar gêr.
(4) Nag evit unan nag evit daou : voir unan.
(5) Na c'hortoz nag unan na daou : voir unan.
(6) En em gavout etre unan pe zaou : voir unan.
(7) Bezañ tapet etre daou dan : voir tan.
(8) Ober daou daol gant ur maen : voir taol.
(9) Deviñ ar gantol dre an daou benn : voir kantol.
(10) Troc'hañ ar blouzenn etre daou : voir plouzenn.
(11) Etre daou benn an deiz : voir penn.
(12) Etre an daou benn eus an amzer : voir penn.
(13) Pakañ an daou benn : voir pakañ.
(14) Skoulmañ an daou benn : voir skoulmañ.
(15) Troc'hañ diouzh an daou du : voir troc'hañ.
- daou-c'hantdaou-c'hant
adj. num.
(1) Deux cent.
●(1499) Ca 70b. Doucant. g. deux centz. ●(1612) Cnf.epist 30. pe-heny na poes nemet cant pé dou cant liuffr.
●(1847) MDM 389. Daou-c'hant lur da nebeuta. ●(1868) KTB.ms 14 p 4. Well 'vije ganen beza kollet daou c'hant skoed.
(2) Cent kilogrammes.
●(1970) BHAF 343. ar zeier daouhant a vire evid kas e ed d'ar hoperativ.
- daou-ha-daoudaou-ha-daou
adv. Deux par deux.
●(1580) G 1264. dou ha dou, tr. «deux par deux.»
●(1732) GReg 285a. Deux-à-deux, masc[ulin], tr. «Daou-ha-daou.»
●(1849) LLB 1300. staget ind deu ha deu. ●(1889) SFA 61. Kas a ra ive-ta he vreudeur, daou ha daou, da brezek e broiou a bell. ●(1897) EST 72. Deu ha deu, piar ha piar, a bep tu d'en ofen.
●(1921) BUFA 123. kerhet deu ha deu.
- daou-ugentdaou-ugent
adj. num. card. Quarante.
●(1499) Ca 43b. Dou vguent vnan ha dou vguent. ●(1621) Mc 111. euel maz chomas hon saluer biniguet en deserz daouuguent dez ha daouuguent nos.
●(1659) SCger 99a. quarante, tr. «daouvguent.»
●(1804) RPF 116. deu-ùéguent-vlæ. ●(1821) SST 52. deu uguent dé. ●(1877) EKG I 95. daou-ugent troatad enn ear. ●251. tremen daou-ugent vloaz a zo abaoue.
●(1914) MABR 15. Deu-uigent vlé. ●(1934) PONT 22. a benn daou-ugent vloaz.
- daouad
- daouarndaouarn
m. & adv. –où
I.
(1) M. Duel de dorn.
●(1825) COSp 241. ou anemiset (…) ma couéhehet étré ou deorneu.
(2) Adv. A-zaouarn =
●(1838) OVD 163. Conzet doh-t-hai èl pe veheoh peur èl d'hai. Mæs beah pihuiq a zeourne én ou hevér.
II.
(1) Gwalc'hiñ e zaouarn da ub. : gagner, corrompre qqn. Cf. lardañ an dorn da ub.
●(1867) FHB 123/147b (L) Lan an Dall. Da baea banneou, da voalc'hi ho daouarn da eun darn paotred boaz da ober paea. ●(1870 MBR 56 ) (L) A. Troude. He mamm gaer ha re all zo ama, a zo bet gwalc'het ho daouarn d'ezho gant he arc'hant, evit tevel ha nac'h ar wirionez. ●(1874) FHB 497/214a (L) G. Morvan. Goalc'hi he zaouarn d'ar senechal. ●(1889) ISV 482 (L) G. Morvan. Hogen ama ar botred a gambr a c'houlenne ive ma vije goalc'het ho daouarn dezho.
●(1931) VALL 327. Gagner (des témoins), tr. F. Vallée «gwalc'hi e zaouarn da fam.»
(2) Bezañ toull e zaouarn : être un grand dépensier.
●(1970) BHAF 60 (T) E. ar Barzhig. Med ma lavarin deoh bremañ he zammou siou : toull e oa he daouarn, ken toull ken ne oant ket greet evid miroud gwenneien. ●265. Nann n'az-po ket arhant, eme ar vamm, goud awalh a rez eo toull da zaouarn, med peadra a roin d'az mestr koz evit paea amañ, en «Oaled», hag el leh all evidout... ●(1973) BRUD 43-44/33 (T) E. ar Barzhig. N'e-noa netra evitañ e-unan, toull e oa e zaouarn ken e oant ha roet e-nefe an tamm diwezañ diouz e henou.
(3) Na vezañ evit e zaouarn : ne pouvoir s’empêcher de voler.
●(1935) FHAB Mae 207 (L) *Tintin Anna. n'oa ket evid e zaouarn, ha ma kendalc'h e vo paket en toull-bac'h ne vo ket pell.
(4) Kouezhañ e veudoù en e zaouarn : voir meudoù.
- daoubennekdaoubennek
adj.
(1) Bicéphale, qui a deux têtes.
●(1499) Ca 71b. Doupennec. g. qui a deux testes.
●(1927) GERI.Ern 90. daoubennek, tr. «à deux têtes.» ●(1931) VALL 65b. Bicéphale, tr. «daoubennek.» ●(1934) BRUS 159. Qui a deux têtes, tr. «deubennek.» ●(1957) AMAH 38. togoù-houarn damvelen gant un erer daoubennek warno. ●(1977) PBDZ 709. (Douarnenez) daoubennek, tr. «à deux têtes.»
(2) = (?).
●(1889) ISV 398. Gouzout avoalc'h a rea en doa afer eno oc'h laboused treut, paotred daou bennog ha ne voant nemeur e chal na gant relijion na gant menec'h.
(3) (en plt de qqc.) Qui a deux bouts.
●(c.1500) Cb 100a. Grafaz doupennec. g. l. vectorium.
●(1659) SCger 152a. grauaz daoubennec, tr. «ciuiere.»
●(1876) TDE.BF 99b. Daou-bennek, adj., tr. «Il se dit de tout corps ou objet qui a deux têtes, deux bouts.» ●Eur vaz daou bennek, tr. «un bâton à deux têtes, à deux bouts.»
●(1927) GERI.Ern 90. daoubennek, tr. «à deux bouts.» ●(1955) STBJ 132. war gravizi daoubennek.
(4) (plt des céréales) Dont les épis vont dans les deux sens.
●(1962) EGRH I 51. daoubennek a., tr. « emmelé (céréales dont les épis vont dans les deux sens). »
- daoubennerezhdaoubennerezh
m. Discussions ennuyeuses.
●(1976) BRUD 51/23. evid ma ne glevfem ken daoubennerez ha pilpouserez ar bismigerien.
- daoubennetdaoubennet
adj.
I. (en plt de qqc.) Sens dessus dessous.
●(1872) DJL 46. Er bloavez 1789, oe kemesket ha daoubennet tout an traou.
●(1924) FHAB Gouere 269. breman eo daoubennet pep tra, dispennet an emgleo.
II. (en plt de qqn)
(1) Contrarié.
●(1927) GWAL 10/14. daoubennet gand an trubuilhou dister. ●(1976) BAHE 91/37b. n'hellfe ket kousket gant a zaoubennet e oa.
(2) Embarrassé.
●(1954) VAZA 67-68. «N'hoc'h eus ket intentet, Aotrou Dremel ?» eme ar c'helenner, daoubennet ivez ha gant gwir abeg, rak bez' e oan-me unan eus e wellañ skolidi.
(3) Bezañ daoubennet o : être tracassé.
●(1987) BAPR 7. n'eus ket evel eun tamm butun da sklêraad penn an den, dreist-oll pa vez eun daoubennet evel ma'h on-me o klask goud da biou dimezi ma merh.
- daoubenniñdaoubenniñ
v.
I. V. tr. d.
(1) Mettre en déroute, en désordre.
●(1870) FHB 302/325b. Ra welin eta dizale armeou braz a francizyen, armet, o vont d'ar Prussianed ewid daoubenni anezho...
(2) Ennuyer, emmerder, contrarier.
●(1931) VALL 150a. Contrarier vivement, tr. «daoubenni T[régor] fam.» ●(1935) BREI 410/2c. E chomez 'n ez parkeier / Da bec'hi, d'ober trouz, / Da daoubenni da gezek. ●(1955) VBRU 36. ne talve ar fardach-se da zaoubenniñ ha da varitellañ an dudigoù merc'hed direbech. ●(1965) KATR 9. ne blije ket dezañ daoubenni ha glahari e c'hoar hena.
(3) Mettre sens dessus dessous, chambouler.
●(1923) LZBt Gwengolo 13. ar c'hanfard en deus daoubennet pep tra e ti e dud. ●(1978) EMGI 122. e-pad ma vezent o taoubenniñ pep tra en tiez diouzh ar c'hav betek ar solier.
II. V. intr.
(1) Se tracasser, se casser la tête.
●(1957) AMAH 106. Keit ha ma chomer bev ha yac'h, perak daoubenniñ ha leñvañ ? ●(1970) BHAF 116. kaer e-noe mond ha dond ha daoubenni.
(2) par ext. Travailler pour de bon, s'agiter, en mettre un coup.
●(1970) BHAF 131. Fidam, n'eo ket c'hwi lâr, ni a zaoubenne. ●(1976) BAHE 91/10-11. e talc'hent da glevout Mari-Louiz o taoubenniñ er gegin.
(3) Trébucher.
●(1982) PBLS 638. (Sant-Servez-Kallag) daoubenniñ, tr. «trébucher.»
(4) Courber.
●(1982) PBLS 638. (Sant-Servez-Kallag) daoubenniñ, tr. «courber.»
(5) [Prlt des animaux] S’agiter.
●(1965) ABKE 73/3-4. Pa vez gwelet al loened, saout, kezeg, deñved o « ouezardiñ » (da lavarout eo, o vont e gouez, o sovajiñ), o taoubenniñ = seblant tempest pe amzer griz.
- daoubennoùdaoubennoù
plur. (agriculture) =
●(1935) NOME 7. an doubennou (lire : daoubennou) boemmet gantañ, al lastez hag ar geot mellek a ziwane enno dizale.
- daoubikdaoubik
m. (typographie) Deux points.
●(1937) YBBK 58. Setu an arouezioù a vez graet ganto : (…) an daoubik (:).
- daoublegdaoubleg
m. Position courbée.
(1) Inclination, révérence.
●(1732) GReg 523a. Petite inclination de tête, du corps ou des jarrets, reverence, tr. «daoubleguicq. p. ou.»
(2) Etre e zaoubleg : (plt des hommes) plié en deux.
●(1962) EGRH I 51. daoubleg m. etre ez. (lire : e zaoubleg), tr. « plié en deux (plt des hommes). »
(3) [form. comb.]
►
S1 em daoubleg
●(1866) LZBt Du 206. e-keit ha ma vijen em daou bleg.
S3m en e zaoubleg
●(c.1825-1830) AJC 5352. o partian ne dou blec. ●(1896) LZBt Mae 34. hag hen n'he zaou-bleg a-us d'ann tan.
●(1925) FHAB Gouere 275. hag hen 'n e zaoubleg. ●(1931) VALL 567b. plié en deux, tr. «en e zaoubleg.»
S3f en he daoubleg
●(18--) MIL.ms (d’après BUBR 36/781). en he daoubleg, eur pez hini goz.
●(1906-1907) EVENnot 4. (Pleuvian) Evit kerzet e rank bean n'he daou-bleg, tr. «pliée en deux.»
P3 en o daoubleg
●(1908) PIGO II 168. hag ac'hane e redent en o daoubleg.
►
S3m war e zaoubleg
●(1908) PIGO II 5. hag ec'h a war e zaoubleg da zellet e traou.
►
S3m etre e zaoubleg
●(1931) VALL 567b. plié en deux, tr. «V[annetais] etre é zeu bleg.»
- daoublegañ / daoublegiñdaoublegañ / daoublegiñ
v.
(1) V. intr. Se courber.
●(1870) FHB 306/355b. ma teue ælez Doue da zaoublega var bord an Env evit ho zilaou. ●(1876) TDE.BF 99b. Daou-blega, v. a., tr. «Plier en deux.» ●(1878) EKG II 54. edon o taoublega evit sevel em za.
●(1900) FHAB Genver 20. hag a lavarje d'ar bobl daoublega dirag an den-ze. ●(1904) ARPA 168. Jesus, o taou-blega, a en em lakeas da skriva var an douar gant he viz. ●(1925) FHAB Mae 186. ar pennou ed melen o tarevi a zeblante goustadig daoublega ha rodella evel koummou ar mor. ●(1955) VBRU 30. daoublegañ a rae hemañ dirak pep hini ac'hanomp.
(2) V. tr. d. Plier en deux.
●(1647) Am 705. Sellit an histor an chatal cornecq, / Goude caezr prezec a va daou plecqua. / Hez eo cacet gate cuit va grecq : / Lesset tavantecq goude va ruequa, tr. «Voyez l'histoire des bêtes à cornes. / Après (avoir) bellement parlé et m'avoir plié en deux, / Ils ont enlevé ma femme : / (ils m'ont) laissé misérable après m'avoir rompu.»
●(1904) DBFV 44a. deublégein, v. a., tr. «courber en deux.» ●(1934) BRUS 76. Plier en deux, tr. «deublégein.»
- daoublegerezhdaoublegerezh
m. Courbettes.
●(1968) LOLE 119. setu amañ o vertuiou : laoskentez, sach-d'e-du, minhoarzerez ha daoublegerez.
- daoublegetdaoubleget
adj. Courbé, voûté.
●(1838) CGK 8. Ma choucq a zo daou bleguet. ●(1866) BOM 56. Ma chouk a zo daoubleged, tr. «Mon dos est maintenant voûté.» ●(1876) TDE.BF 433a. eunn den paour daou-bleget ha kroummet beteg ann douar. ●(1877) EKG I 191. koz ha daou-bleget oll. ●(1879) BAN 127. paisantet daoubleget dindan sammou pesket.
●(1908) PIGO II 14. daoubleget dindan he bec'h. ●(1909) KTLR 44. eur c'hrac'h koz, kroumet, daoubleged.
- daoublegiñdaoublegiñ
voir daoublegañ
- daouboentdaouboent
m. (typographie) Tréma.
●(1947) YBBK 55. Setu an tiredoù a vez graet ganto e brezhoneg : an tired kognek (^), an tired serr pe tired begek (’), an daouboent (¨), an dildenn (~), ar virgulenn-grec’h (') hag ar varrennig-stagañ (-).
- daoubostekdaoubostek
adj. Qui a deux montants.
●(1904) DBFV 44a. deubostek, adj., tr. «qui a deux montants.» ●gravah deubostek, tr. «civière ; brouette (Bas vann[etais]).»
- daouc'hement-daouc'hement-
voir daougement-
- daouc'heriekdaouc'heriek
adj. Qui a deux paroles.
●(1876) TDE.BF 100a. Daoueriok, adj. (anc.), tr. «Qui a deux paroles. Ce mot paraît composé de daou, deux, et de ger, parole.»
- daouc'hlinañ
- daouchouket
- daoudammet
- daoudaoliñdaoudaoliñ
v. intr.
(1) (en plt de cloches) Sonner deux coups.
●(1927) GERI.Ern 90. daoudaoli, tr. «sonner deux coups.»
(2) (en plt du cœur) Battre très fort, à tout rompre, battre la chamade.
●(1969) BAHE 60/44. Va c'halon a daoudaole. ●(1982) TKRH 67. Kroget 'oa he c'halon da daoudaoliñ gant ar spont.
- daoudekdaoudek
= cf. daouduek ?
●(1866) HSH 281-282. Ar Francichen a re brezel var droad gant an hach a zaou-dec hac ar c'hleze.
- daoudortdaoudort
m. Position courbée, pliée.
Sm3 en e zaoudort
●(1925) FHAB Eost 299. An Tokous a redas dre drek al lojeiz, en e daoudort.
- daoudortañdaoudortañ
v. intr.
(1) Daoudortañ da c'hoarzhin : éclater (de rire, etc.).
●(1954) VAZA 156. mil aon hor boa rak daoudortañ da c'hoarzhin dirak ar paour kaezh Tad kozh.
(2) Daoudortañ gant ar fent : éclater (de rire, etc.).
●(1955) VBRU 54. n'helle ket tremen a-wechoù hep daoudortañ gant ar fent. ●(1957) AMAH 22. daoust ma vougen gant ar c'hoant daoudortañ gant ar fent.
- daoudortetdaoudortet
adj. Bezañ daoudordet gant ar boan : se tordre de douleur.
●(1938) BREI 6 Meurzh. Eur pôtr yaouank (…) daoudortet gant ar boan. (d'après VALLsup 166b).
- daoudoullañdaoudoullañ
v. intr. Creuser une fosse pour deux cercueils.
●(1942) VALLsup 57a. daoudoulla, tr. «creuser une fosse pour deux cercueils (Perrot).»