Recherche 'dar...' : 144 mots trouvés
Page 1 : de dar-1 (1) à daredin-1 (50) :- dar .1dar .1
f. –où
I. Évier.
●(1499) Ca 54b. Dar. g. dare.
●(1732) GReg 242a. Dalle, pierre élevée, ou petite auge de cuisine, tr. «Dar. p. darou. darz. p. darzou.»
●(1904) DBFV 41a. dar, f. pl. eu, tr. «dalle, évier, petite auge de cuisine.» ●(1919) KZVr 355 - 21/12/19. Dal, tr. «évier (evit "dar").» ●(1927) GERI.Ern 90. dar f., tr. «Dalle de cuisine, évier.»
II. triv.
(1) Toull-an-dar : anus.
●(1900) KAKE 155. E taol eur zell var he bladen / Hag e vel, heb mar, / Disto toul an dar.
(2) Riboul-an-dar : rectum.
●(1942) VALLsup 9b. Anus, tr. «riboull an dar.»
- dar .2dar .2
interj. Onomatopée pour intimer aux chevaux l'ordre de tourner à droite.
●(1952) LLMM 34/49. (Douarnenez) Sour. Hennezh n'anavez na sour na dar : ne gompren netra ebet.
- dar .3
- dar .4dar .4
voir daer
- dar-aveldar-avel
adv. (marine) Au vent. (?) dre-avel (?).
●(1924) DIHU 158/128. (Groe) Dar-aùél, tr. «au vent.» (Dastumet de Vleimor 1913).
- darampont
- daramponterdaramponter
m. –ion = den a ra darampontoù.
●(1932) BRTG 46. N'en des ket guel trohour egeton, na guel darampantour.
- darampontiñ
- darañ
- daranietdaraniet
adj. =
●(1969) BAHE 60/44. merzet en devoa e oa krignet ha daraniet va legumach. ●47. kerkent ha ma oa krog koulz al legumachoù e oa bet kont ar memes tra : krignet ha daraniet gant ar gedon.
- darbañ / darboutdarbañ / darbout
v. impers. Faillir.
●(1903) KZVr Du-Kerzu. Ugent gwech e tarb d'ezañ mont war e giz. (d'après KBSA 24). ●(1918) LZBt Gouere 20. e tarbas d'in mervel. ●(1955) STBJ 79. A-barz ma voe deuet ma skiant din, e tarbas d'am zad koll e vuhez. ●(1962) GERV 100. Hag e tarbas d'ar marc'heger beza flastret. ●(1964) LLMM 102/22. o tarbañ dezhi kouezhañ gant ar spont.
- darbar .1darbar .1
m.
I. Fourniture.
●(1938) ARBO 227. Ur goprig braù ou doè reit dein : hantér hant lur én argant ; diù greiz koarh ; un dantér koton ; un hant broh ; men darbar a voteu… ha men goalh a vouid !
II. [en locution]
A. Reiñ darbar da ub. : aider qqn.
●(1964) ABRO 111. darbar a roas din war-dro ar boued.
B. par antiphr.
(1) Reiñ darbar da ub. : donner du fil à retordre à qqn.
●(1925) FHAB Mae 171. Sav, emezan, rak ar re-man a roio darbar d'eomp breman souden.
(2) Rentañ darbar da ub. : donner du fil à retordre à qqn.
●(1925) FHAB Gouere 257. Me 'gred hep dale pôtred ar «falz hag ar morzol» a rento darbar da bôtred ar groaz ! ●(1935) BREI 429/3b. mar gwel ive an Abyssinned o renti darbar d'ezan betek re.
(3) Danzen darbar da ub. : donner du fil à retordre à qqn.
●(1926) FHAB Meurzh 97. Gwelet a ran, emezan, en eur deurel eur zell war e dro, emaoc'h aman o tanzen darbar d'ar Re C'hlas.
(4) Kaout darbar gant udb. : avoir du fil à retordre.
●(1923) FHAB Gwengolo 332. Lesneveniz o devoe darbar eleiz gant o iliz.
(5) Bezañ darbar da ub. : avoir bien du mal (à faire qqc.).
●(1867) MGK 94. arc'hant a c'hounezont / Gant divreac'h ar re all o labourat ann douar. / Ma rankfent he c'hounid, e ve d'ezho darbar !
(6) Kaout darbar gant ub. : se soucier de qqn.
●(1943) VKST Genver-C'hwevrer 225. ar re ne zonjont nemet enno o-unan, n'o deus soursi na darbar ebet gant ar re all.
(7) Kaout darbar : avoir fort à faire.
●(1942) FHAB Du/Kerzu 224b. Ar samma hag ar redadeg gant kant lur war ar skoaz. Gant ar gendtrivadeg-man o deus an holl darbar.
- darbar / darbariñ .2darbar / darbariñ .2
v.
I. V. tr. d.
A. (complément : qqn)
(1) Aider (un maçon, un couvreur, etc.).
●(1732) GReg 230a. Servir un couvreur, tr. «Darbari. pr. darbaret.» ●(1752) BS 411. darbar al labourerien.
●(1857) CBF 57. darbar ha boueta anezho, tr. «les aider et les nourrir.» ●(1894) BUZmornik 493. en em lakeaz da zarbar ar vansounerien. ●(1896) GMB 679. Tréc[orois] tarbar et darbar «aider les couvreurs», d'où «darbareur» aide-maçon».
●(1904) DBFV 41b. darbar, dalbar, –ein, v. a., tr. «servir (un maçon, en lui fournissant des pierres).» ●(1911) BUAZperrot 505. en em lakât da zarbar mansonerien a oa sevel eur manati. ●(1921) BUFA 29. Franséz e oé get hé doh ou darbar, é kas dehé mein ha pri.
►absol.
●(1557) B I 77. Lest hoz saffar, ha darbaret, tr. «Ne faites plus de bruit, et aidez-nous.»
(2) par antiphr. Donner de quoi faire à.
●(1908) PIGO II 117. Kevarek, gant e zaou zorn hag e zaou droad, an ije darbaret c'houec'h den difall.
(3) =
●(1939) RIBA 114. Chom e hra eùé ur baré sardinerion aveit darbarein rumad er pemp bag.
B. (complément : qqc.)
(1) Desservir.
●(1939) DIHU 337/307. Ul linen hent-hoarn Decauville, e zarbarè en dachen.
(2) Fournir, approvisonner en.
●(1904) DBFV 41b. darbar, dalbar, –ein a, v. n., tr. «fournir de.» ●(1943) DIHU 382/235. évet e hrent deur ag er vammen en doè darbaret deur dehon [d'er sant].
(3) Servir, fournir (une machine).
●(1849) LLB 810. de zarbar forj er gôion a hleu. ●(1897) EST 38. aveit dalbar en dorneréz él lér.
●(1904) DBFV 41b. darbar, dalbar, –ein, v. a., tr. «servir (une batteuse mécanique, en y mettant des épis).»
C. [au passif] Bezañ darbaret gant : être préoccupé par.
●(1942) FHAB Meurzh/Ebrel 141. hep beza darbaret an distera, gant al lec'hiou ma tremenas drezo an dud vras a zavas hor bro. ●(1943) FHAB Gwengolo/Here 345. darbaret hepken gant o flijadur. ●(1958) BLBR 114/4. N'eo ket gand an dra-ze oun darbaret. ●(1985) AMRZ 123. Ni a oa darbaret, kalz muioh, gand on emgann eged gand on deveriou. ●(1987) DBHB 95. Darbaret-kenañ e oan ganto. ●130. Mond a reom, darbaret hepkén gand an Ogellou.
II. V. tr. i. Darbar da ub. : aider qqn.
●(1866) FHB 91/307a. ober brikennou, meska pri-raz, darbari d'ar vassounien.
III. V. intr.
(1) Être aide-maçon.
●(1904) DBFV 41b. darbar, dalbar, –ein, v. n., tr. «être aide-maçon.»
(2) =
●(1932) BRTG 75. pelloh amzér é tarbar er varhadoureh.
- darbarerdarbarer
m. –ion Aide (maçon, couvreur, etc.).
●(1557) B I 73. Darbareryen, tr. «aides.» ●didascalie 74. An quentaff darbareur, tr. «Le premier aide-maçon.» ●(1633) Nom 178b-179a. Corbis dossuaria : hotte : vn boutecq dan darbareryen.
●(1732) GReg 229b. Aide de couvreur, tr. «Darbarer. p. darbaréryen. Van[netois] darbarour. p. yon, yan.»
●(1847) MDM 27. beza darbarer pe vansouner. ●(1877) BSA 254. Eun darbarer iaouanc a ioa oc'h ober eur voger da eur punz. ●(1889) SFA 148. Ar vansounerien, ar gilvizien hag o darbarerien. ●(1896) GMB 679. Tréc[orois] tarbar et darbar «aider les couvreurs», d'où «darbareur» aide-maçon».
●(1904) DBFV 41a. darbarour, m. pl. –rerion, –rizion, tr. «aide-maçon, aide-couvreur, servant.» ●(1911) BUAZperrot 552. etouez an darbarerien hag an dud a renk izela. ●(1934) BRUS 268. Un aide, tr. «un darbarour.» ●(1955) VBRU 17. A zo gwir, rak ur wech sac’het va c’harr da vat ha kaer er grenegell ken ne ouien ken pe haik ! pe wichedrou ! krial war va c’hezeg, e voen divouc’het en un taol, ha gant piv ?... gant un darbarer-mason.
- darbarerezhdarbarerezh
m. Préparations de maçonnerie.
●(1869) HTC 12. Red mad e oue eta dezho lezel eno ho mansounerez hag o darbarerez.
- darbariñdarbariñ
voir darbar .2
- darbedik
- darbetdarbet
adj.
(1) Bezañ darbet : avoir tendance à.
●(1902) PIGO I 201. rag darbet eo 'n em lezel da vont re war an tu-ze.
(2) Bezañ darbet da ub. (+ v.) : être sur le point, faillir (se).
●(17--) EN 3453. pa selis ous ar pond (e) voay darbad din quean, tr. «quand je regardai le pont, peu s'en fallut que je ne tombasse.»
●(1867) MGK 78. darbet d'ezho beuzi. ●(1889) SFA 15. darbot dez-han falgalouni. ●145. Ar re a ioa eat d'an Almagn a oue darbot dez-ho beza lakeat d'ar maro.
●(1904) SKRS I 78. darbet dezho terri ho gouzouk.
- darbindarbin
s. Reiñ darbin da ub. : causer des soucis, donner des problèmes à qqn. (?) coquille pour : darbar (?).
●(1960) BAHE 24/13. A-viskoazh on bet tener eus va c'hof, hag abaoe un [toul]lad bloavezhioù, ma ro va yec'hed darbin din da vat ez eo abalamour dezhañ.
- darbod .1
- darbod .2darbod .2
m. –où
I.
(1) Morceau de pot, débris de vaisselle.
●(1732) GReg 432b. Fragment de pots, tests de pots, tr. «Darbod. p. darbodou.» ●(1767) ISpour 214. Job (...) ean é guemérai unn darn-pod éit sihein el-lie hac er horromple é ziviré. ●(1792) HS 190. de barein guet un darn-pod er vreinnaté hac er préüèt e verhüai tro-ha-tro dehou.
●(1904) DBFV 41a. darbod, m. pl. eu, tr. «tesson.» ●(1904) BMSB 44. N'eo ket guir, ma mestrez, / Ho pe groet derbodou gant douéed ho palez ? ●(1924) FHAB Kerzu 444. evel darbodou ha n'eo ket evit staga an eil tamm ouz egile.
(2) Petite poêle, poêlon.
●(1857) CBF 12. Darbod, f., tr. «Petite poèle pour frire la bouillie aux enfants.»
●(1928) TAPO 8. An darbod, hag ar podezou.
(3) Récipient.
●(1913) ARVG Eost 198. Bale darboujo dre bep korn ar porz.
(4) Farz darbod : fars cuit dans une petite poèle.
●(1790/94) PC I 222. Pa nel an oll caour fars d'arbot.
●(1857) CBF 10. Fars darbot, tr. «Fars fait dans la poèle.» ●(1868) FHB 191/278a. Evel pa reer farz d'arbot da eur babik.
(5) [sens coll.] sens fig. Vieilleries.
●(1905) BOBL 05 août 46/1b. Ha Gwillerm en euz aoun na strakfe ar reveulzi en Alamagn, ha na vefe tanfoeltret e gador-dron, e gurunen hag e vazoulen-roue da vale e-mesk an derbod a c'hiz koz…
II.
(1) Lipat an darbod : profiter des restes. Cf. Am 636. Liper d'an darbot.
●(18--) BSG 192 (T). He bien eta, ma mestr, n'am boa ket laret mad, / Pije cât eur vatès ? C'hui 'zo paotr delicat; / Brema 'pô mui 'blijadur eget ho poa aroc, / Ha mar grêt vaillantis, me 'lipo ann darbod.
(2) Krignat an darbod : (?)
●(1803) MQG 9. Evit touet Doue, na vouie qet Margot, / Eva guin, na laëres, na crignat an darbot.
(3) Bezañ bet he biz ouzh an darbod : elle a eu des enfants.
●(18--) RGE 49. Ar vaoues-se zo perc'hennet, / Hac he deus deus (sic) bet choazet he far, / Ha ne ra fors piou zo var vâr. / Me a gred he deus dija poazet / Eus an darbot he biziet.
●(1931) VALL 100 (L). Casserole spéciale pour la bouillie des enfants, darbod L[eon] (d'où l'expression hounnez a zo bet stoket he biz ouz an darbod, elle a eu des enfants.»
- darboderdarboder
m. –ion
(1) Entremetteur de mariages.
●(1732) GReg 354b. Entremetteur, mediateur entre les amans pour faire un mariage, tr. «H[aute] Cor[nouaille] & Van[netois] darboder. p. darbodéryen.»
●(1904) DBFV 41a. darbodér m. pl. –derion, tr. «entremetteur de mariage.» ●(1932) BRTG 122. ne gavè ket darbodour erbet d'en diméein. ●(1957) DSGL 120. pennbah en darbodour, tr. «Entremetteur de mariages.»
(2) Courtier d'affaires.
●(1876) TDE.BF 101a. Darboder, s. m. C[ornouaille], tr. «Courtier d'affaires ; pl. ien.»
- darboderezdarboderez
f. –ed Entremetteuse de mariages.
●(1970) GSBG 43. (Groe) darboudures (= darbodourez), tr. «entremetteuse de mariage.»
- darboderezh
- darbodiñdarbodiñ
v. tr. d.
(1) Organiser (un mariage).
●(1732) GReg 603b. Faire des mariages, en qualité d'entremetteur, tr. «H[aute] Cor[ounaille]. darbodi. pr. et.»
●(1910) ISBR 149. Diméet e oé de Alis hoér Arhur. Get Filip August e oé bet darbodet er fest-sé.
(2) (en plt de qqn) Mettre en relation en vue de mariage.
●(1910) ISBR 162. darbodein er verh e chomé ar é lerh ha rein dehi ur pried. ●(1939) RIBA 28. goulennet geton donet de gavet me zad aveit hon darbodein.
(3) Darbodiñ ub. ouzh ub. : arranger un mariage entre qqn et qqn.
●(1910) ISBR 183. nen dehé ket kin darbodet é verh Margeit doh hañni a bautred Bléz. ●(1927) GERI.Ern 91. darbodi, tr. «s’entremettre ainsi [pour les mariages].»
- darboutdarbout
voir darbañ
- darc'hdarc'h
interj./m.
I.
(1) Interj. Onomatopée pour appeler les porcs.
●(1929) MKRN 96. Darc'h, darc'hig, expression dont on se sert pour appeler les porcelets et même pour les désigner. ●(1938) WDAP 2/122. Darc'h ! A vez lavaret evit gervel ar moc'h. Sk. Darc'h ! darc'h ! (pe darc'hig, darc'hig !) va femoc'h ! ●(1942) FHAB Mae/Mezheven 171. Dac'h-dac'h = cri pour appeler les cochons. ●(1978) MOFO 120. Tar, tar, tar, tar bihan ! Le petit cochon vient à l'appel. ●(1957) ADBr lxiv 4/452. (An Ospital-Kammfroud) Darhig : interj. – Se dit par répétition pour appeler un cochon : darhig ! darhig ! ●527. Si : interj. – Cri destiné à repousser les cochons : Si 'ta ! tamm teil. Le contraire est darhig ! darhig ! ou chahig ! chahig !
(2) par ext., enfant. m. Porc.
●(1927) KANNkerzevod 9/7. An dac'h a c'houlenn koan. ●(1938) WDAP 2/122. (Pleiben, Gwezeg) Darc'h, hano gourel, liester Darc'hou. E yez ar vugale e talv kement ha pemoc'h. Skouer : Lous oc'h evel eun darc'h (pe eun darc'hig). ●(1955) STBJ 174. E lavar ar re vitous e oa (...) eur pemoc'h eun darc'h. ●(1957) ADBr lxiv 4/452. (An Ospital-Kammfroud) pour appeler familièrement un porcelet : un darhig bihan.
II. Interj. Onomatopée pour exciter un chien à mordre, à attaquer.
●(1957) ADBr lxiv 4/452. (An Ospital-Kammfroud) Darh ! interjection – se dit pour exciter des chiens prêts à mordre : Kiss ! kiss darh 'ta va hi !
III.
(1) Pizh evel un darc'hig : pingre. Cf. pizh evel un touseg.
●(1929) MKRN 96 (K) P. Martin. Darc'h, darc'hig, expression dont on se sert pour appeler les porcelets et même pour les désigner. Piz egiz eun darc'hig : pingre comme un porcelet.
(2) Lous evel un darc'h : très sale.
●(1938) WDAP 2/122 (K) Y. ar Gow. Lous oc'h evel eun darc'h (pe eun darc'hig).
- darc'haldarc'hal
voir darc'haouiñ
- darc'hañdarc'hañ
v. tr. d. = (?) derc'hel (?).
●(1857) HTB 218. pegement a breder hag a zienez a goustas darc'ha ar c'horaden-ze.
- darc'haouiñ / darc'hav / darc'hal / darc'heiñ / dac'haviñdarc'haouiñ / darc'hav / darc'hal / darc'heiñ / dac'haviñ
v.
I. V. tr. d.
(1) Darc'hav (un taol) gant, ouzh, war : asséner (un coup) à.
●(1659) SCger 13b. batre, tr. «darhau gant, p. darháuet.» ●41b. delascher vn coup, tr. «darc'haut gant p. auet.»
●(c.1825-1830) AJC 3220-3221. eur factioner / a darhaas eun ten gantan. ●(1852) MML 71. darc'ha eun toll crenv voar ma c'halon. ●(1866) LZBt Genver 87. evit darc'hal gan-in eunn drived tol. ●(1870) MBR 166. darc'hai eunn taol baz houarn gant-han diwar he benn.
●(1902) PIGO I 172. Personik, kounnaret, a grogaz da darc'ha tôlio treid gantan. ●(1907) VBFV.fb 30a. desserrer un coup, tr. «distag, dorein.» ●44b. flanquer, tr. «dorein.» ●(1908) PIGO II 116. an tu da darc'ha eun tôl gantan. ●149. Kevarek a darc'havas bep a dol beg kleze gant e zaou enebour. ●(1911) BUAZperrot 151. unan a zarc'hoas taol ar maro gant egile. ●196. ar soudard Lonjin a zarc'haouas eun taol goaf gantan en e gostez. ●312. pa oue darc'hoet varnan e Barlasina, eun taol bouc'hal en e benn. ●(1912) MMPM 22. var nez da zalc'heï taoliou pounner. ●(1919) KZVr 355 - 21/12/19. Darc'hav, actif, tr. «donner (un coup).» ●(1921) GRSA 341. Dahaùein e hra un taol ar ben roué Norgal. ●(1927) DIHU 187/202. Dahaùein, tr. «assener.» ●(1927) GERI.Ern 91. darc'ha(v), darc'ha(o), darc'haoui, V[annetais] d(a)raùein v. a., tr. «Frapper viollemment (ouz, gant, war contre, sur).» ●(1940) DIHU 348/92. ur soudard amoet en des dahaùet deu daol bohal geton.
►absol.
●(c.1825-1830) AJC 2065. pa voelis a nean o tarha voar vigag ma hamarad. ●3324. darha a re guenin gand esabren. ●(1862) JKS 248. emint o tarc'hao a zeou hag a gleiz. ●(1867) FHB 116/91b-92a. Paul gand eur vaz a lopr hag a zalhoe varhan. ●(1867) MGK 69. hep marc'hata tamm e tarc'ho war ann or. ●97. Rankout voe d'ezhan dourna iud, darc'hai sounn.
●(1904) SKRS I 140. «Darc'hoit ganthan», a lavaras dioc'htu ar souprefed d'ar vourrevien.
(2) Frapper (à l'aide de qqc.).
●(1876) TDE.BF 434b. Kregi enn he votez-prenn ha darc'hai gant-hi da c'hervel unan-bennag.
(3) Jeter (qqc. qui n'est plus bon).
●(1907) AVKA 78. N'eo mad da vann [an hôlen] nemed da vea darc'heet emaez.
(4) Darc'hav udb. gant ub. : jeter qqc. à qqn.
●(1852) MML 105. scul, loa, plad, oll ho darc'hae gant-he.
●(1907) AVKA 203. ar Judevien a gemeras mein da darc'hein ganthan.
(5) Darc'haouiñ ub. : jeter qqn à terre.
●(1872) ROU 105b. D'un mot il le terrassa, tr. «Gant ur g'er en darc'hoas.»
(6) absol. Darc'hav aze ! : tope là !
●(1922) IATA 18. (En eur ginnig he zourn). Darc'ho aze ! ●(1924) NFLO. toper. tope là ! tr. «darc'ho aze !»
II. V. intr. par ext. Croître, grandir, se développer, profiter, pousser.
●(1907) AVKA 22. Ar Bugel koulskoude a greske hag a darc'have leun a furnez ha gras Doue ganthan. ●108. ar c'hreunen zeo (...) Na ve ket hadet bihanoc'h evithi. Med, pa n-am laka da darc'hav, eo hi a ve trec'h war gement a zo potaj. ●(1919) KZVr 355 - 21/12/19. Darc'hav, neutre, tr. «croître, se développer, profiter.» ●(1927) GERI.Ern 91. darc'ha(v) v. n., tr. «pousser, croître, se développer.»
- darc'hav .1darc'hav .1
interj. Onomatopée qui imite le bruit d'un coup porté avec un objet contondant.
●(1905) KZVr Meurzh (d’après KBSA 119). Tapout a ra Yann eun horz da bilat lann, ha darc’hao ! war gein an diaoul.
- darc'hav .2darc'hav .2
voir darc'haouiñ
- darc'haviñdarc'haviñ
voir darc'haouiñ
- darc'heiñdarc'heiñ
voir darc'haouiñ
- darc'higdarc'hig
voir darc'h
- darc'hwezh-darc'hwezh-
voir tarc'hwezh-, trec'hwezh-
- darddard
m. –où
(1) Dard (arme).
●(1499) Ca 55a. Dart. g. idem. ●(1575) M 95. Vn fæçon gant é dart, è laz nobl ha partabl, tr. « D'une seule façon, avec son dard, elle tue noble et vilain. » ●(1633) Nom 182b. Telum : toute sorte de dard : pep seurt dardou. ●(16--) DIalog 7. Ar maruu n'en deueüs gard dré é dard dam asardj, tr. « La mort n'a garde de m'assaillir de son dard. »
●(1792) BD 593. gant ma dart men a deuy do lasan, tr. « Avec mon dard, je viendrai les tuer. » ●(17--) CCn 339. oar ben ar gristenien distrinquet o ttardo ! tr. «Lancez vos traits sur la tête des chrétiiens.»
●(1904) DBFV 41a. dard, m. pl. eu, tr. «dard.»
(2) Arbuste.
●(1927) GERI.Ern 91. V[annetais] dard m., tr. «arbuste.»
- dardekdardek
adj. =
●(1825) COSp 151. en oræsoneu-zé (…). Hanhuet int jaculatoér, pé dardec, rac m'émant èl flêcheu anflammet e zardamp (?) a (?) nerh tréma en ean.
- dardenn
- darderdarder
m. –ion Celui qui darde, qui lance.
●(1904) DBFV 41a. dardour, m. pl. –derion, tr. «celui qui darde, qui lance.»
- dardiñdardiñ
v. tr. d.
(1) Frapper d'un dard. cf. darediñ
●(1792) BD 578. pe o callon gant ma arc men dardo, tr. «ou (alors) leur cœur, de mon arc, je le percerai.» ●(17--) CCn 555. pa ren vn ten hep quen, me darde anese, tr. «Quand je faisais un coup seulement, je les perçais d'un dard.»
(2) Darder (un projectile).
●(1710) IN I 304. a saich ar bir etrese hac ennâ, hoguen n'er gra nemet evit e zardi hac e lanci mui a nerz.
(3) Lancer (une flèche).
●(1659) SCger 72a. lancer, tr. «dardi.»
●(1825) COSp 151. en oræsoneu-zé (…). Hanhuet int jaculatoér, pé dardec, rac m'émant èl flêcheu anflammet e zardamp (?) a (?) nerh tréma en ean.
- DardoupDardoup
m. –ed Homme du pays Dardoup (Château-Neuf-du-Faou, Plonevez-du-Faou, Landeleau, Spezet, etc). Cf. Bardoù-peizant & Penn paket.
(1) Dardoup.
●(1915) KZVr 114 - 09/05/15. Les habitants de Lennon répondent à ce sobriquet [Bidar] qui leur est donné par les gens de Châteauneuf du Faou en traitant ceux-ci de «dardouped». ●(1938) FHAB Du 232. an Dardouped hag ar Vadenned. ●233. Tud parrez Speied, e bro an Dardouped. ●68. dardouped eus Ploneve-ar-Faou hag ar C’hastell-Neve. ●156. an dardoup yaouank. ●(1941) SAV 20/11. An Dardouped (tud ar C'hastell-Nevez, Ploneve-ar-Faou, Landelo, Speied, h.a...) a zo troet d'ober goap ouz ar Vidared (tud Pleiben, Lennon, Ar C'hlostr, h.a...). ●(1955) STBJ 68. dardouped eus Ploneve-ar-Faou hag ar C'hastell-Neve. ●156. an dardoup yaouank. ●199. Tud Ploneve ha Kastell-Neve-ar-Faou a lezanvent [= Pleibeniz] dardouped.
(2) (Dicton).
●(1941) SAV 20/11. Dardoup, / Pa vramm 'ra proup. – Dardoup, / Leiz e reor a stoup. ●(1955) STBJ 199-200. Tud Ploneve ha Kastell-Neve-ar-Faou a lezanvent [= Pleibeniz] dardouped ha, war o meno : Eun dardoup / Pa vramm 'ra proup.
- DardoupezDardoupez
f. –ed Femme du pays Dardoup. Cf. Dardoup.
●(1955) STBJ 44. mamm pe c'hoar moarvat da Fañch Dao-Dao, ar c'halvez, a oa eur penn-paket, pe eun dardoupez.
- dare .1dare .1
adv.
(1) [au négatif] Gouzout dare : personne ne sait.
●(1872) DJL 23. ar Venn-dero koz n'oa eur C'hrien kuzet, hag a ziskenne plom-a-plom voar dare den betek pelec'h.
●(1939) MGGD 81. eo en em strobiellet va lost, n'ouzon dare penaos, e lagadenn eur benveg lugernus ha, kaer am eus bet ober ha dizober, n'oun ket bet gouest d'e ziluzia ac'hane.
(2) [au négatif] Na vezañ dare : ne pas être prêt à/de.
●(1959) YGPB 79. Met ne oan ket dare d’ankounac’haat e oan em c’hoazez stok-ha-stok ouzh ur Yuzaz barnet ganin d’ar marv hep galv na distro abaoe dec’h ar beure.
(3) Hep gouzout dare : sans savoir.
●(1915) MMED 146. ar c’hrouadur a joumas e Jerusalem, hep gouzout dare d’ezo.
(4) Piv ’oar dare ? : qui sait ?
●(1924) ZAMA 196. Da belec’h ? emezan koulkoude, piou ’oar dare ?
- dare .2dare .2
voir darev
- dared .1dared .1
coll.
I. (météorologie)
(1) Éclairs.
●(1633) Nom 222a-b. Sæculum vec seculum : tra, fulger, quem coruscationem vocant : l'esclair : luet, luchet, daret.
●(1659) SCger 47b. eclair, tr. «daret.»
●(18--) GBI I 58. awell, glao, dared ha kurunou ! tr. «vent, pluie, éclairs et tonnerres !»
(2) Éclairs de chaleur.
●(1659) SCger 140b. darèden, p. daret, tr. «eclair.»
●(1876) TDE.BF 101a. Daredenn, s. f., tr. «Eclair sans tonnerre ; pl. dared, masculin.»
●(1904) DBFV 41a. dareden, f. pl. dared, tr. «éclair de chaleur.» ●(1927) GERI.Ern 91. daredenn f. pl. ou, col. dared tr. «éclair de chaleur.»
(3) Dared tommder : éclairs de chaleurs.
●(1895) GMB 146. pet[it] Trég[uier] dardet tomder éclairs de chaleur.
II. (astronomie)
(1) Étoiles filantes.
●(1876) TDE.BF 101a. Daredenn, s. f., tr. «étoile filante ; pl. dared, masculin.»
●(1927) GERI.Ern 91. daredenn f. pl. ou, col. dared tr. «étoile filante.» ●(1931) VALL 277a. Etoile filante, tr. «dared col. sg. daredenn»
(2) Steredenn-dared : éoile filante.
●(1931) VALL 277a. Etoile filante, tr. «steredenn-dared.»
- dared .2dared .2
m. –où Dard
(1) (arme).
●(1732) GReg 243b. Dard, trait qu'on jette, tr. «Dared. p. daredou. (Van[netois] dard. p. dardëu.).» ●Darder, jetter de la main un trait, ou un javelot, tr. «strinqa un dared. lançza un dared.»
●(1927) GERI.Ern 91. dared m. pl. ou, tr. «Dard, javelot.»
(2) (botanique) Style.
●(1927) GERI.Ern 91. dared m. pl. ou, tr. «style (des fleurs).»
- daredenndaredenn
f. –où, dared
I.
(1) (météorologie) Éclair de chaleur.
●(1659) SCger 140b. darèden, p. daret, tr. «eclair.»
●(1876) TDE.BF 101a. Daredenn, s. f., tr. «Eclair sans tonnerre ; pl. dared, masculin.»
●(1904) DBFV 41a. dareden, f. pl. dared, tr. «éclair de chaleur.» ●(1927) GERI.Ern 91. daredenn f. pl. ou, col. dared tr. «éclair de chaleur.»
(2) (astronomie) Étoile filante.
●(1876) TDE.BF 101a. Daredenn, s. f., tr. «étoile filante ; pl. dared, masculin.»
●(1927) GERI.Ern 91. daredenn f. pl. ou, col. dared tr. «étoile filante.» ●(1931) VALL 277a. Etoile filante, tr. «dared col. sg. daredenn»
II. Tremen/mont evel un daredenn : passer/aller très vite (à la vitesse de l’éclair). Cf. evel ul luc'hedenn.
●(1953) LLMM 39/65 (T). Ne oant ket evit pakañ al laer, rak hemañ a yae evel un daredenn. ●(1970) BHAF 77 (T) E. ar Barzhig. Aliez e tremene evel eun tenn pe eun daredenn dirag ar person koz.
- dareder
- darediñ .1