Recherche 'do...' : 592 mots trouvés

• do
  do

  interj. Onomatopée pour faire suivre les vaches.

  ●(1908) PIGO II 36. Do, Pendu ! emei, hag e chachas war nask he bioc'h da vont d'ar gêr.

• doan
  doan

  f. –ioù

  I.

  (1) Peine, chagrin.

  ●(1499) Ca 68a. Doan. g. ennuy. ●(1530) J 141. Hoguen ny dre hon drouguyez / Onneux dellezet en bet man / Bezaf en languys en guys man, / Ha poan ha doan, ha bihanez, tr. «mais nous par notre méchanceté, nous avons mérité des hommes qu'ils nous fissent souffrir ainsi toutes sortes de maux, d'ennuis et de douleurs.» ●(1530) Pm 167. Goude cals a doan ha poanyou, tr. «Après beaucoup de douleur et de peines.»

  ●(1847) FVR 64. Eaz eo poella pegement a oe mantret gand ann doan hor bro geaz Breiz. ●(1878) EKG II 10-11. Goude-ze e kimiadchomp an eil dioc'h egile, ha me her lavar d'eoc'h, ne oue ket hep doan.

  ●(1912) MMPM 108. e kreiz doaniou ar vuez. ●(1962) EGRH I 70. doan f. -ioù, tr. « ennui, chagrin. »

  (2) Kaout, bezañ doan : avoir peur.

  ●(1847) FVR ix. mar bije doan ne arruje ar zoudarded d'ober eno ar furch. ●72. hag evel ki skotet, ho pet doan rak dour bervet.

  ●(1907) AVKA 117. Na vet ket a doan dirakhe. ●254. diwallet a sponta, d'anoazi na zoken da gaout doan. ●(1960) PHPD 381. (Plougrescant) doan a teuz diouziñ ?

  (3) Kaout doan war sikour ub. =

  ●(1872) GAM 3. Doan braz am euz var he sikour, tr. GMB 627 « j’ai grand peine à son sujet. » ●8. Ma n'em bije doan war ho sikour, ha truez oc'h ho poan. ●60. N'ouzoun ket petra zo krefa em c'haloun, pe ann eug o velet ho kaloun-c'houi ker kaled, pe an doan, var ho sikour, o velet ho spered ken dallet. ●(1879) BMN 303. e vije deut Dom Michel da druezi var va stad ha da gaout doan var va zicour.

  ●(1904) KANngalon Du 245. doan ho pije var ho stad [an dud keiz-ze].

  (4) Kregiñ doan da ub. : prendre peur.

  ●(1964) KTMR 22. An hini a groge doan dezañ a zerre e zaoulagad.

  II. Kaout doan rak e skeud : voir skeud.

• doaniañ
  doaniañ

  v.

  (1) V. tr. d. Peiner, ennuyer.

  ●(1499) Ca 68a. Doanyaff. g. ennuyer.

  ●(1659) SCger 145b. doania, tr. «estre ennuyé.»

  ●(1870) FHB 280/148a. eun dra bennak o toania he galon.

  (2) V. intr. S'ennuyer.

  ●(1659) SCger 51a. s'ennuier, tr. «doania.»

  (3) V. pron. réfl. En em zoaniañ : s'affliger.

  ●(1728) Resurrection 220. Perac enem doannies nac esout contristet. ●(1792) BD 511. Perac enem doanies, tr. «Pourquoi t'affliges-tu ?»

  ●(1878) EKG II 39. N'em boa ket a c'hoant d'en em zoania re. ●172. Na d-it ket d'en em zoania re.

• doaniek
  doaniek

  adj. Anxieux habituellement.

  ●(1931) VALL 29a. Anxieux habituellement, tr. «doaniek.»

• doaniet
  doaniet

  adj. Peiné, chagriné.

  ●(1647) Am A.285. Mar bez ret dyff franc buhan haranguy, / Doanyet bras vezy à melconiet, tr. « S’il me faut librement, vite, haranguer, / Je serai très ennuyé et affligé »

  ●(1792) BD 4200. meurbet ehon doaniet, tr. «Je suis très chagriné.» ●(17--) EN 703. Doained a voailch a voan dre na ariech qued, tr. «J'étais assez peinée de ce que vous n'arriviez pas.»

  ●(1867) MGK 13. Gant va zruez ouz-hoc'h eo doaniet va c'haloun.

  ●(1912) MMPM 69. c'hwi oll a zo pistiget ha doaniet, ha me ho frealzo. ●(1922) FHAB Mae 142. doaniet e galon gant meur a gerseenn. ●(1925) FHAB Meurzh 84. Nikolazig a oa ken doaniet e galon ma ouelas. ●(1935) VKST Du 395. an dud doaniet ha gwatalet gant drein garo ar vuhez.

• doanik
  doanik

  adj.

  (1) Mélancolique, triste.

  ●(1912) MMKE 107. An heol, en oablou griz, ne ro mui d'an douar / 'Met eur sklerder doanik.

  (2) Craintif.

  ●(1970) BHAF 52. hag e oa doanig eston. ●159. krgo nervennou ar plah yapuank d'en emstignan, daoust ma ne oa ket doanig-doanig.

  (3) =

  ●(1917) LZBt Gouere 33. Heben, kasti, (…) a oa doanik meurbet.

• doanius
  doanius

  adj.

  I. Attr./Épith.

  (1) Pénible, qui cause de la peine, qui rend triste.

  ●(1847) FVR 157. Va spered leun a vil dra doaniuz, ec’h azeziz, eunn deiz, e penn pella ar c’hae. ●(1866) SEV 94. Doaniuz e vezo an dirann-ze. ●(1878) EKG II 56. eur c'henavezo doaniuz a leveriz ive. ●(18--) SAQ II 396. Doanius eo guelet eur park lezet e frost.

  ●(1911) BUAZperrot 287. doanius da glevet. ●(1923) KNOL 137. doare eur gwaz, lakeat eveldoun, a zo doanius. ●(1934) PONT 21. embann eur c'helou doanius.

  (2) Qui laisse des plaintes tristes.

  ●(1878) EKG II 49. gouzout a ran breman euz a beleac'h e teu ar vouez doaniuz !

  (3) Craintif, empli de crainte.

  ●(1907) AVKA 64. hag e n-am dôl mezek ha doaniuz ouz treid Jesus.

  II. Adv. Craintivement, timidement.

  ●(1933) BLGA 16. An heol a save goustadik en dremwel, e vannou aour en em sile doanius e-touez an deliou brizvelen.

• doare
  doare

  m., adv., prép. & conj. –où

  I. M.

  A.

  (1) Façon, manière.

  ●(1868) FHB 198/335a. gwerzet hag az-gwerzet enn eunn doare ken didruez.

  ●(1907) PERS 264. an doare da veva eaz. ●266. ha kerkent, gant eun doare dichipot. ●(1909) FHAB Genver 4. discuez d'an holl en eun doare sklaer. ●(1911) BUAZperrot 183. e meur a zoare. ●(1929) SVBV 26. Sed aze eun doare amc'hiz d'en em benta !

  (2) Aspect.

  ●(1530) Pm 14. Ha me a moae sclaer oz doare, tr. «Et moi, j'avais clairement votre nature.»

  ●(1866) FHB 64/96a. ez eus doare vad e pep leac'h evit an edou.

  ●(1903) MBJJ 313. eun doare spoueek vel da vein kailhas meneio Kerne. ●(1908) PIGO II 176. Hag e save e zellou 'tresek ar stered da studian dre o doare hag o c'herzed ped-eur ec'h halle bean. ●(1909) MMEK 151. oc'h endram ed heb na ve doare glao. ●(1924) ARVG Eost 175. lakat da advevan doare koz hon c'hêriou. ●(1931) KANNgwital 337/3. en doa doare eur paotr yac'h ha krenv. ●(1935) BREI 406/2a. doare an amzer.

  (3) Nouvelle.

  ●(1530) J p. 123b. Ma emeux vn bech am nech cals / Affaut gouzout clouar e doare, tr. «je tombe sous le poids du chagrin, faute de bien connaître son sort.» ●(1580) G 169. Comset dyf pep rout hep dout quet ho doare, tr. «Parlez-moi de toute façon, sans doute, de votre sort.»

  ●(c.1680) NG 293-294. Hac e hom dait aman, / De cleuet er doueré. ●(17--) TE 59. Jogeb (…) e oulènnas douairé ou zad.

  ●(1856) VNA 95. Demandez-lui des nouvelles de mon oncle, tr. «Goulennet guet-hi en doairé a me yondr.» ●(1896) HIS 88. aveit kas en doéré d'er roué Hérod.

  ●(1902) PIGO I 5. tud hag a blij d'e, 'vel ma ouveet, klevet an doareo. ●(1913) AVIE 61. hennont um lakas de bredeg ha de vannein en doéré.

  (4) État.

  ●(1878) EKG II 302. Truezuz oa, evel a velit, doare an tiad tud-se.

  ●(1911) BUAZperrot 84. An drugarez, eo ar garantez e kenver an dud a zo truezuz o doare. ●(1915) HBPR 133. ar seurezed oa ankenius ho doare.

  (5) Aîtres.

  ●(18--) CST 65. trec'het gant e imor, e lammas er porz, rak gouzout a rae an doareou.

  ●(1923) ADML 131. ar vortoloded muia boazet diouz doareou ar raz.

  (6) Un doare : une espèce de, une sorte de.

  ●(1867) FHB 135/246b. great gant eun doare ozil. ●(1869) FHB 236/215b. eun doare eol pe balzam hag a scuille eur c'hoez dilicat. ●(1874) FHB 507/290b. e santen eun doare boudinel em scouarn deou.

  ●(1964) ABRO 50. Dre un doare tuellenn em beze dour pa blije ganin.

  (7) Un doare : environ.

  ●(1902) PIGO I 4. 'Benn o devoa graet eun doare diou leo, e klevjont eur c'hloc'h o son.

  (8) Ce qui concerne qqn.

  ●(17--) ST 176. Evit klevet gant-hi he chanz hag he doare, tr. «pour apprendre d'elle sa position et ce qui la concerne.»

  ●(1910) MAKE 32. ar randonenned-ze a ve klevet dalc'h-mad o konta doareou an nesa.

  (9) Trace.

  ●(1911) BUAZperrot 149. diouz an abardaëz, kaër a oa e c'hortoz, ne oue gwelet doare ebet d'ezan. ●159. hag abaoue ne oue gwelet doare ebet d'ezan ken.

  (10) (religion) Espèces.

  ●(1900) MSJO 184. dindan doareou ar bara hag ar guin. ●(1911) BUAZperrot 143. e kommunias dindan doareou ar bara hag ar gwin. ●157. Ar vugale, evelato, ne vezent kommuniet nemed dindan doareou ar gwin.

  (11) Usages.

  ●(17--) ST 10. Anaoudeghez hoc'h euz ouz doareou ann ti, tr. «vous connaissez les usages de la maison.»

  B.

  (1) Gouzout doare eus ub. : connaître qqn.

  ●(1925) FHAB Mae 176. Me a oar doare eus unan bennak, eme eur zoudard, hag a dle beza tost-kar d'ar portezer-man...

  (2) Gouzout doare ub. : avoir des nouvelles de qqn.

  ●(1914) MABR 7. Hag hañni, ér barréz, ne houér ket é zoéré.

  (3) Na c'houzout doare : ne pas savoir du tout.

  ●(1659) SCger 145b. neoûndoare, tr. «ie ne sçay.»

  ●(c.1825-1830) AJC 4474. eb ma houfegomb doaré. ●(1857) CBF 41. N'ouzoun doare, tr. «Je n'en sais rien.» ●(1878) EKG II 136. n'oun doare peleac'h. ●(18--) CST 1. Nemet n'ouzon doare hag hon doueed a ziskuilho d'eoc'h an amzer da zont.

  (4) En em lakaat e doare : se préparer.

  ●(1877) EKG I 42. en em lakejont e doare da zistrei da Lamball. ●48. ec'h en em lakejont e doare da ober d'ezho bep a vez.

  (5) Sevel doare da : commencer à prendre forme.

  ●(1872) ROU 85b. Il commence à prendre forme, tr. «sevel a ra doare deza.»

  (6) Bezañ ouzh, diouzh doare ub. : convenir, plaire à qqn, être du goût de qqn.

  ●(1874) FHB 497/211a. ho deuz bet abeget hueloc'h huel eul labour n'oa ket dioc'h ho doare.

  ●(1909) FHAB C'hwevrer 36. Tro-var-dro, er c'harter, n'eus netra eus hon doare. ●(1909) FHAB Meurzh 76. Ma kavan eun daouvloazaden dioc'h va doare. ●(1909) KTLR 6. Ah ! foutre ! eme an troc'her baro, setu aze hag a zo deuz va doare. ●(1911) BUAZperrot 316. darn all ha ne gavent ket Urban diouz o giz, o devoa hanvet eun all muioc'h diouz o doare. ●359. Al labouriou distera (…) eo ar re a ioa ar muia diouz e zoare. ●397. an dra-ze avat n'oa ket re eus he doare.

  (7) Bezañ e doare (d'ober udb.) : être en état (de faire qqc.).

  ●(1877) EKG I 289. hen a n'edo ket e doare da ober drouk da zen. ●(1878) EKG II 20. beza e doare, enn derveziou kenta, da zont ganeomp da skei adarre var soudarded Canclaux.

  (8) Bezañ e doare da : être à même de.

  ●(1878) EKG II 67. Emaoc'h e doare da c'houzout.

  (9) Bezañ e doare da : être prêt à.

  ●(1889) SFA 149. Red eo deoc'h ive-ta chomm dre aman evit beza e doare da respount da gement hini a gomzo enn hoc'h enep.

  (10) Doare zo : il semble que oui.

  ●(1907) KANngalon Genver 304. Daoust ha diskleriet e doa dezhan pebez tinzor eo ar glander ? Doare 'zo.

  (11) Kaout doare da : avoir l'air de.

  ●(1870) FHB 274/101b. Doare e doa da veza poaniet braz.

  ●(1911) BUAZperrot 577. n'oa ket ken diboblet ar vro ha m'he devoa doare da veza. ●(1928) LEAN 89. an edenn he deus doare da vervel en douar araok sevel da rei korzenn ha pennou-ed.

  (12) En un doare pe zoare : d'une façon ou d'une autre.

  ●(1911) BUAZperrot 159. red eo kaout poan en eun doare pe zoare. ●(1929) FHAB Genver 31. Neuze ar mestr a zifennas dindan boan a varo rei dezi na boued na netra all a gement a rofe didor dezi en eun doare pe zoare.

  (13) Bezañ ebat e zoare : avoir la vie facile, belle.

  ●(1904) KANngalon Du 260. Ebat eo brema doare an haillonned. ●(1928) FHAB Mezheven 225. Ma karfes mont da archer, da zouanier, war an hent-houarn, e vefe ebatoc'h va doare neuze.

  (14) Bezañ brav e zoare : avoir la vie facile, belle.

  ●(1911) BUAZperrot 122. unan (…) a oa brao e zoare pa oa er bed, a ioa pinvidik bras e dud.

  (15) Bout hirvout e zoare =

  ●(c.1680) NG 149-151. Quement a vezo en deueh-sé / Ar er bet-man ou touen buhe, / A vezo hiurout hou doeré. ●173-174. Grouagé brazés en deueh-sé / A vezou hiruout hou doueré.

  II. Loc. adv.

  (1) Evit doare : à ce qu'il semble.

  ●(1868) KMM 167. Eno eta, evit doare, e c'hortozas e Mab. ●(1876) TDE.BF 165a. Evit doare, tr. «en apparence, sans doute.» ●(1878) EKG II 27. Evit doare en deuz klevet ar c'houez ac'hanoun... ●(1883) MIL 212. Nomenoe, evit doare, a expres mad, n'en devoa ket kasset ar gont.

  ●(1908) FHAB Ebrel 110. evit doare d'ar mare-ze al lann a deue mad el leac'h-se. ●(1912) FHAB C'hwevrer 37. kuzet anat int, evid doare, ha ken mat zoken ma ne vezint ket anavezet morse. ●(1927) TSPY 36. Hag ouspenn, evit doare, ec'h eus eur gwall voësoun. ●(1929) FHAB Février 1924 - texte parfois différent)">LAPK 68. Da vreur Job eo a zoug ar groaz evitoare ?

  (2) Hervez (an) doare : à ce qu'il semble.

  ●(1910) MAKE 33. Hervez an doare, diouskouarn Perig al Lakez, ma yontr koz, a oa re hir. ●(1955) STBJ 25. Poblañs parrez Pleiben hag an tolead tro-war-dro a zo, hervez doare, eur ouenn-dud digemmesk. ●52. Hervez doare n'eo ket anavezet e lec'h-all.

  (3) E pep doare : en toute circonstance.

  ●(1866) FHB 70/140b. En em aketi a reaz e pep doare evit hon diboania. ●(1869) SAG 4. hag a veler o vafoui en pep doare kement hini a guendalc'h da veza ?

  (4) Diouzh an doare : à ce qu'on dit, à ce qu'il paraît, à ce qu'il semble.

  ●(1902) KANNgwital 1/3. sant Paol-Aurelian (...) sant Arzel eo, dioc'h an doare, ann ebestel kenta. ●(1906) KANngalon Eost 181. n'o deuz ket kavet diez, diouz an doare, ober an traou-ze oll.

  (5) A-wir-doare =

  ●(1867) FHB 120/126b. Evel eun den tropik, / Gant ar zec'hed hen dare, / Sul ma c'hev a vir doare / Bravoc'h vez he itik.

  (6) E doare : de la manière qu'il faut, comme il faut.

  ●(1857) CBF 25. Ne vezo ket dizoare d'ez-hi va gwelet mar bez great va dillad e doare, tr. «Elle pourra en être flattée si mon habillement est fait comme il faut.» ●(1876) TDE.BF 165a. E doare, tr. «convenablement.»

  ●(1919) LZBl Genver 13. O veza m'eo ho douarou izel hag aliez bouillennek, ne c'hellont ket ho difraosta evit labourou e doare.

  (7) En doare-se : de cette façon.

  ●(1900) MSJO 210. hag en doare-ze eo eat beteg ar sperejou eürus-se. ●211. Mes perag eta e rank Jesus kuzat en doare-ze (…) ? ●(1914) KANNgwital 135/380. Eur bugel savet en doare-ze, ne vezo nemet eur foraner, eur fouet-boutik.

  (8) E nep doare : d'aucune façon.

  ●(1911) BUAZperrot 85. ne c'helle e neb doare dont a benn eus an eskob santel.

  (9) E doare ebet : en aucune façon.

  ●(1911) BUAZperrot 279. ne c'helle ket e anaout, e doare ebed.

  (10) E doare pe zoare : d'une manière ou d'une autre.

  ●(1926) FHAB Mae 183. Doue ho kwall dapo e doare pe zoare.

  (11) E doare pe zoare : d’une manière ou d’une autre.

  ●(1947) YBBK 333. An araogenn, evel m’hel lavar an anv, a zo ur ger hag a vez lakaet dirak ur ger all : anv-kadarn, anv-verb, anv-gwan pe adverb evit e liammañ e doare pe zoare ouzh ur ger all a zeu a-raok.

  III. Loc. prép.

  (1) E-doare : comme.

  ●(1847) MDM 54. edoare an heaul, a zioud pep parrez. ● 354. edoare evit sini kloc'h-noz er c'heriou. ●(1868) KMM 224-225. e doare ul loen treud ac coz. ●(1869) SAG 4. evit ober eur brezel a-ziaoul, edoare guechall, d'an ano a gristen. ●82. e leac'h enem vaga, edoare ar guenan, euz a fleuraziou. ●295. beza dientent edoare eun azenn.

  ●(1906) KPSA 26. e doare ar bugel a zo en e gavel. ●29. kropet e-doare an aered epad ar goanv. ●32. Drouklivet eo e doare eur follen baper.

  (2) En doare da : de manière, de façon, de sorte à.

  ●(1870) FHB 291/238a. e doare da rei eost a rodel.

  ●(1964) BAHE 38/64. en doare da zistroñsañ al lamm.

  VI. Loc. conj.

  (1) E(n) doare pa : comme si.

  ●(1860) BAL 82. S. Augustin a gomz euz ar Baradoz, edoare pa ve evel ouz ar bed-ma. ●(1869) SAG 206. Kerkent ar veren ampouezounet a ia a dammou en ear, edoare pa vije bet grillet gant eun taol-morzol. ●(1880) SAB 244. ac e comzent, darn anezo, e doare pa vizent o clasc ober amezegez gant bro an Elez. ●254-255. o comz dezo divarben ar baradoz e doare pa vize bet evel ouz baradoz Adam ac Eva araug o fec'hed.

  (2) E(n) doare ma : comme.

  ●(1880) SAB 2. en doare m'eo gobaried. ●17. arnodi beva e doare ma rer er baradoz.

  ●(1906) KPSA 52. en doare ma wer ar goulm he fichouned. ●(1910) MAKE 25. n'ez a klok an traou e tiez a zo, etre priejou a zo, nemet pa dro ar bed en doare ma fell d'ezo. ●(1925) FHAB Mae 162. trouc'ha anezo e doare ma n'o do ket a grog ken. ●(1932) FHAB Mezheven 237. graet em eus en doare m'oa merket, ha n'oun ket en em gavet !

  (3) En (un) hevelep doare ma : de telle façon que.

  ●(1874) FHB 487/129a. da lavaret eo eun treust a lakeant a istribil pe a zibrad, en hevelep doare ma c'hellet he vransellat.

  ●(1903) MBJJ 130. eur men hir kompouezet en hevelep doare ma na gouezo na war eun tu na war egile. ●(1907) FHAB Genver/C'hwevrer 16-17. an Iliz e devezo chenchet penn ouz penn d'he stad, d'he giz koz, ha reizet he buez, en hevelep doare ma c'hello keida ha korda gant al lezennou nevez. ●(1922) FHAB Ebrel 114. en eun henvelep doare ma nije en avel o bleo dispafalet. ●(1923) ADML 114. en evelep doare ma kreded em a dibrad etre ar mor hag an nenv.

• doare-disklêriañ
  doare-disklêriañ

  m. (grammaire) Indicatif.

  ●(1962) EGRH I 70. doare-disklêriañ m., tr. « indicatif (en grammaire). »

• doare-skrivañ
  doare-skrivañ

  m.

  (1) Style d’écriture.

  ●(1876) TDE.BF 165b. Doare-skriva, s. f., tr. «Style.»

  (2) Orthographe. cf. reizhskrivadur

  ●(1876) TDE.BF 165b. Doare-skriva, s. f., tr. «orthographe.»

  ●(1958) BRUD 3/8. lezennou distrantell an doare-skriva. ●(1958) BAHE 17/3. un doare-skrivañ diwrizienn-mik. ●(1975) LLMM 170/169. Lakait ouzhpenn ar chifrodennoù roet d’ar yezhadur ha d’an doare-skrivañ, hag e welot emañ ar brezhoneg skrivet en arvar.

• doaread
  doaread

  m. (grammaire) Déterminé.

  ●(1962) EGRH I 70. doaread m., tr. « déterminé (en grammaire). »

• doareadur
  doareadur

  m.

  (1) Apprêt.

  ●(1962) EGRH I 70. doareadur m., tr. « apprêt. »

  (2) Préparation.

  ●(1962) EGRH I 70. doareadur m., tr. « préparation. »

• doareañ
  doareañ

  I. v. tr. d. Façonner.

  ●(1927) GERI.Ern 116. doarea v. a., tr. «faconner.»

  ►[empl. comme subst.]

  ●(1906-1907) EVENnot 35. (Ar Veuzid) An oberianz a deu da gen ker hag an doarean, tr. «(?) étoffe.»

  II. v. pron. réfl. En em zoareañ : se préparer.

  ●(1867) FHB 124/158b. a hirio da varc’hoaz a zo avoalch evid en em zoarea hag en em lacaat en hent.

• doareat
  doareat

  v. tr. d. =

  ●(1982) LIMO 12 février. N'é ket rè, zévehad, / Bléad mad ! / En eil viz d'er gilé. / Aveid ho toéréad / N'es ket a varéad !

• doareata
  doareata

  v. tr. d. Faire savoir, divulguer, ébruiter.

  ●(1932) BRTG 36. ne hello ket unan harz a zoéréatat ou ardeu.

• doareatellat
  doareatellat

  v. intr. Raconter les nouvelles.

  ●(1939) RIBA 73. é toéréatellat hag e laret kaer.

• doareatellerez
  doareatellerez

  f. –ed Raconteuse de nouvelles.

  ●(1932) BRTG 15. andelleu en doéréatelleréz.

• doareenn
  doareenn

  f. –où (grammaire) Attribut.

  ●(1937) YBBK 375. An doareenn e penn al lavarenn.

• doareer .1
  doareer .1

  adj. (grammaire) Déterminant.

  ●(1962) EGRH I 70. doareer a., tr. « déterminant (en grammaire). »

• doareer .2
  doareer .2

  m. -ion (grammaire) Déterminant.

  ●(1962) EGRH I 70. doareer m. -ien, tr. « déterminant (en grammaire). »

• doareet
  doareet

  adj.

  (1) Bezañ doareet : avoir l'aspect.

  ●(1866) FHB 56/26. Bete vrema, an ed en douar a so caer ; druz int ha doareet mad. ●(1868) KMM 268. nac earied brao avoalc'h na doareed evel ma rancfet. ●(1877) EKG I 70. daou zen estren, doareet mad.

  ●(1900) MSJO 30. netra doareet guelloc'h gant Providans Doue. ●169. var reier a zo doareet evel grott Lourd. ●(1907) PERS 136. eun ti nevez a oa eno, doareet brao ha tost d'an iliz.

  (2) Bezañ doareet da (+ v.) : il semble que.

  ●(1872) ROU 108b. Ce n'est pas vraisemblable, tr. «Neket doareed da veza gwir.»

  ●(1928) LEAN 15. doareet da rei frouez...

  (3) (météorologie) Bezañ doareet fall, mat : avoir mauvaise, bonne apparence.

  ●(1907) PERS 67. var digarez ma vije doareet fall an amzer, meur a hini a laboure. ●(1929) FHAB Meurzh 91. An amzer a oa doareet fall. ●(1942) FHAB Meurzh/Ebrel 149. (Plouarzhel) an amzer zo doareet-mat.

• doareour
  doareour

  m. –ion Nouvelliste.

  ●(1927) GERI.Ern 116. doéréour V[annetais], tr. «nouvelliste.»

• doashaat
  doashaat

  v.

  I. V. tr. d.

  (1) Doashaat (ub.) ouzh udb. : habituer (qqn) à qqc.

  ●(1849) LLB 1293. el lonèd aral (...) E zeli, a iouank, bout dueheit toh er iaw.

  (2) Habituer, entraîner.

  ●(1927) DIHU 187/203. aveit duahat, sonnat ha gresat é ziùharigeu de zoug é gorv bras. ●(1937) TBBN 215. duahat, tr. «kustumat.»

  II. V. intr.

  (1) Doashaat ouzh udb. : s'accoutumer, s'aguerrir à.

  ●(1849) LLB 685. Er blanten a iouank doh en doar e zueha.

  ●(1939) KOLM 6. duahat doh er uerhonieh.

  (2) Doashaat da : s'habituer à.

  ●(1929) DIHU 212/224. é sigur duahat de lén ha de skriù.

  III. V. pron. réfl. En em zoashaat ouzh : s'accoutumer.

  ●(1857) GUG 140. Jesus e sacrefi é vamprigueu distér, / Èl aveid hum zuéhat doh é varhue ér Halvér.

• doazh
  doazh

  adj.

  (1) Compétent.

  ●(1825) COSp 28. bent-i criue ha duah mat, pé goan hac hemp experiance, ne vern quet.

  ●(1943) DIHU 379/195. Biskoah ur vatéh ken duah, ur jao labour ar er pamdé.

  (2) Bout doazh ouzh udb. : être rompu, aguerri à.

  ●(1744) L'Arm 12a. Amazone, tr. «Meairh duah doh er breséle.» ●341b. Rompu, qui a l'usage & la facilité, tr. «Duah.» ●436b. Emmariné, tr. «Duah doh er morr.» ●(1790) MG 395. Ur heminér (...) e oai quen duah doh er bigottèt. ●(1792) HS 105. n'enn dé quet düah ur bugul doh enn treu-zé. ●315. duah doh-oh.

  ●(1831) RDU 126. un nombr bras a dut e chonge bout dueah doh en oræson. ●(1849) LLB 1187-1188. loened (…) / Duehoh doh er bouitaj hag en er ag er vro. ●(1855) BDE 127. bout duéah doh en oræson. ●(1863) MBF 89. er varteloded é zou dueh doh er vêcher, tr. «les matelots sont habitués au métier.»

  ●(1905) IMJK 256. en treu ma on dueh dohté.

  (3) Bout doazh d'ober udb. : avoir l'habitude de faire qqc.

  ●(1906) HIVL 53. duah de lén én don ar ger galon. ●(1922) EOVD 273. er ré e zou duah de gondui en ineañneu. ●(1927) BBMT 7. A dural é oé hoah duéh de laret bamdé chapelet er Spered-Santél. ●(1954) BGUE 32/4. peh ken duah e oé hor michérourion koh de lakat o arz de servij o Fé.

  (4) Bout doazh e : exceller en.

  ●(1895) FOV 238. E zou duah ér vechir de vagein er ronsèd.

  (5) Doazh da : habitué à.

  ●(1897) EST 74. Un dén duèh d'é labour, tr. «Un homme habitué à ce travail.»

  ●(1925) SFKH 14. Er boh-sé ne oé ket duah de vout staget.

• doazhder
  doazhder

  m. Habileté.

  ●(1930) DIHU 22765/. El liùerion neoah, deusto d'ou duahdér, n'int ket bet aveit laret braùité er chapél-sé én hé féh.

• doazhiñ
  doazhiñ

  v.

  (1) V. intr. S'aguerrir, accoutumer à.

  ●(1744) L'Arm 9a. Aguerrir, tr. «Duahein doh er bresél.. pp, duahétt doh er bresél.. pt, mé zuaha doh, &c.» ●441b. Il n'appartient qu'à un homme d'esprit de s'étourdir un peu sur les malheurs, tr. «Né aparchante nameitt d'unn deîn à ispritt duahein unn tamicq doh er maleurieu.»

  (2) V. tr. d. Accoutumer.

  ●(1744) L'Arm 367b. Stiler, tr. «Duahein.»

  ●(1907) VBFV.fb 2a. accoutumer, tr. «duahein.»

• doazhoni
  doazhoni

  f. Compétence.

  ●(1934) MAAZ 126. houh ampertiz, hou tuahoni.

• Dobenus
  Dobenus

  voir benedisite

• dober
  dober

  m. –ioù cf. ober

  (1) Besoin.

  ●(1790) MG 296. hanàuein hue hlinhuædeu hac hun dobérieu. ●(1790) Ismar 7. hum chervige a nehai eit hun dobér hemb quin. ●(1792) CAg 131. Eit goulen ém dober secour.

  ●(1821) SST 37. ne ouai quet dober a bayein rançon. ●(1831) RDU 169. en dobér hun nès ag er pedein. ●(1838) OVD 189. réglein é gousquet revé é zobér naturel. ●(1844) LZBg 2^l blezad-2^l lodenn 70. dobér vras. ●(1855) BDE 1140. Ean e hanàu ol hun dobérieu. ●(1861) BSJ 77. tennet hou quérent ag en dobér.

  ●(1907) BSPD I 117. pourvéein d'ol hou tobérieu. ●(1921) BUFA 32. dobérieu er horv. ●49. n'hou tilauskou ket én hou tobérieu. ●(1931) GUBI 186. hun sekour é pep dobèr.

  (2) Kaout dober a (+ v.) : avoir, sentir le besoin de.

  ●(1790) MG vii. hac en hi dès dobér bras a zésquein hé devær.

  ●(1906) HIVL 124. dobér em es a zonet de Baris. ●(1921) BUFA 149. dobér en doé a laret d'é vredér é boén.

  (3) Kaout dober a (+ subst.) : avoir besoin de.

  ●(1856) VNA 107. Nous avons besoin de pluie, tr. «Dobér hun nès a hlàu.»

  (4) Bout e dober : être dans le besoin.

  ●(1790) Ismar 89. mar dai hun Nessan én un dobér bras.

  ●(1839) BESquil 465. ou fartagein guet er ré e zou é dobér.

  (5) Doberioù naturel : besoins naturels.

  ●(1790) MG 201. er-ré e hum laq d'obér ou dobérieu naturel ér hettan léh ma ta chonge tehai.

• doc'h .1
  doc'h .1

  m. & interj.

  (1) M. Porc.

  ●(1931) VALL 129b. Cochon, tr. «doc'h fam.» ●(1934) CDFi 14 avril. eun doc'hig hag eun nebeud yer. ●(1942) FHAB Gwengolo/Here 210. (note de F. Vallée) Doc'h ! Unan eus anoiou koz ar moc'h, miret en ano-lec'h Koad-an-doc'h. ●(1962) EGRH I 70. doc’h m. -ed, tr. « cochon, pourceau (= pemoc’h). »

  (2) Interj. Onomatopée pour appeler les porcs.

  ●(1942) FHAB Meurzh/Ebrel 149. (Plouarzhel) Doc'h ! doc'h = da c'hervel ar moc'h.

• doc'h .2
  doc'h .2

  prép., conj. & part.

  I. Prép.

  (1) (indiquant la proximité) Contre, à, de, près de.

  ●(17--) TE 59. hum laquad doh taul.

  ●(1792-1815) CHCH 133. Ar’r voten-hont doh er véred, tr. « Sur cette colline près du cimetière. »

  (2) Envers, à (qqn, qqc.).

  ●(1790) MG 222. ha mouhét-è doheign a gaus ne hoarhan quet mui doh-t'ou én Ilis.

  ●(1838) OVD 140. ne chiffamb quet en eile doh éguilé.

  (3) En fonction de.

  ●(c.1680) NG 136. Er haf prepet douh pep ehom.

  (4) Doc'h ur sach : sans discontinuer.

  ●(1932) BRTG 65. En distéran dra hé zrechilè hag hé zaulè én tu aral d'hé arhulé aveit deu pé tri dé, doh ur chach.

  (5) Sur. cf. diouzh

  ●(1942) DHKN III. Rak bara krazet hor bezè en noz-sé. A pe vezè melénet mat get er ouréz, doh en deu du liés, é lakèt arnehon un trohad amonen pé mél, hag e drezè aben, dré gant toul er bara, aveit donet de dapennein ar en dorn.

  (6) Doc’h e skoaz : à l’épaule.

  ●(1942) DHKN 63. Ur fuzilien e oè doh e skoé klei ha trèset e oè d’ur jiboésour.

  II. Loc. conj. Doc'h ma : selon que.

  ●(1913) AVIE 158. doh ma oé el loér én hé hresk pé ar en digresk.

  III. Part. verb. Élément de formation du gérondif. En.

  ●(c.1680) NG 431-432. He houe bet en ellet / Douh ou advertissou, tr. « The angels had been / Telling them. »

  ●(1942) DHKN 88. un dé mah oen d’en Ulster é vonet, doh men guélet é saùas huchereh, ha kent pèl tolpereh.

  ►[form. conju.]

  S1 doc'hin

  ●(1790) MG 222. ha mouhét-è doheign a gaus ne hoarhan quet mui doh-t'ou én Ilis.

  ●(1818) HJC 110. ac hui e huès malice deheign.

  S2 doc'has / doc'his / doc'hit / doc'hous

  ●(1790) MG 29. caz hac orreur e mès dohid. ●(17--) VO 104. hum guemér doh id.

  ●(1841) IDH 226. me mès caz ha malice doh-ous.

  ●(1903) EGBV 149. me vehé chifet doh ous.

  ●(1906) DIHU 7/123. dohis a pe sellan. ●(1908) NIKO 144. Truhé em es dohous. ●(1908) AVES 18. ne hran ket geu doh is. ●(1912) BOEG 40. Hannéh é e zihuen doh as a me héli. ●(1912) DIHU 80/27. petra e hoal dohous. ●(1914) MABR 35. Ker fal-sen é mant bet dohid !

  S3m doc'htañ

  ●(1790) MG 222. ha mouhét-è doheign a gaus ne hoarhan quet mui doh-t'ou én Ilis.

  ●(1900) BUSF 22. unañ ag é zivreh (...) é oé a skleij doh t'on èl un dra marù. ●(1913) AVIE 236. Ind (…) e skopou doh tou.

  S3f doc'hti

  ●(1887) LZBg 45^et blezad-3^e lodenn 180. parlandâl e hré criue doh t'hi.

  ●(1932) GUTO 4. hi e sellas get mé dohti.

  P1 doc'himp

  ●(1767) ISpour 245. é tihuenn dohemp. ●(1790) MG 197. ean e spi dohemb abad en dé. ●(1790) Ismar 472. ne vireint quet dohemb.

  ●(1857) LVH 232. a pe oent arfleuet dohemb.

  P2 doc'hoc'h

  ●(1844) LZBg 2^l blezad-2^l lodenn 43. Ean e chiffou bras doh-oh. ●(1856) VNA 90. Il ne vous convient pas de faire des grimaces quand je vous parle, tr. «Ne jauge quet doh-oh gobér grimeu, a pe gonzan doh-oh.»

  P3 doc'hte

  ●(1790) Ismar 536. cuhein e rait doh-t'ai.

  ●(1821) SST 53. ean e gonzas doh-thai.

  ●(1913) AVIE 258. hag ér sort é hrer doh té.

• doc'had
  doc'had

  m. –où Grognement.

  ●(1936) IVGA 277. Paole a laoske eun doc'hadig sec'h.

• doc'hal
  doc'hal

  v. intr. (en plt des porcs) Grogner.

  ●(1633) Nom 216a. Grunnitus, suum est, stridor suis : grognement : grouingnamant, dochal eguis vn guys.

  ●(1732) GReg 474b. Grogner, parlant des pourceaux, tr. «Doc'hal. pr. doc'het.»

  ●(1847) FVR 122. ar moc'h enn touez pere e oa en em dennet, a doc'he, a soroc'he, hag a hoc'he. ●(1876) TDE.BF 293a. doc'ha, v. n., tr. «Grogner comme les pourceaux.» ●(1877) EKG I 125. Mez ar moc'h (...) a doc'he, a zoroc'he hag a oc'he...

  ●(1927) GERI.Ern 116. doc'hal, tr. «v. Grogner (se dit du pourceau).» ●(1942) FHAB Gwengolo/Here 210. doc'hal «crier comme un porc», skrivet a-dreuz toc'hal el levr «Itron Varia Garmez».

• Doc'hard
  Doc'hard

  m -ed (blason populaire).

  (1) Doc'harded krouget (surnom des habitants de l’Ouest du Jaudy).

  ●(1974) TDBP III 369. Doc'harded krouget / A zebr laou evel kaouled (gens de l'Ouest du Jaudy).

  ●(2004) TROMK 221a. Tud e kuzh-heol d'ar Yeodi : / Doc'harded krouget / A debr laou evel kaouled. Jules Gros.

  (2) Doc'harded Plistin (surnom des habitants de Plestin).

  ●(2000) TPBR 212. C'est ce cri de oc'h, oc'h – ar moc'h a doc'h, a zoroc'h, a zoroc'h hag a oc'h, les cochons grognent, grommellent et grondent, qui aurait, dit-on, valu aux habitants de Plestin-les-Grèves d'être baptisés : Doc'harded Plistin, les "grognons" de Plestin, en raison de leur façon de prononcer le breton, influencés en l'occurence par les Léonards venus planter leurs choux en Trégor. ●(2005) HYZH 244/38. Doc'harded Plistin. ●note de l’auteur : "Doc'hard. Doc'hard 'zo un tamm evel Pagan e Bro-Leon, pelloc'h emañ bepred. Amañ eo evit tud Plistin (Titour : Andrev Latimier); met evit Jul ar Groz da skouer (TDBP.III/369), eo diwar-benn an dud er c'hornaoueg d'ar Yeodi (kalz pelloc'h war-du ar reter eta). Diazezet eo an anv war "doc'h", evit ober goap eus ar re a zistag "doc'h" evit deoc'h; e reter Treger e vez distaget "dac'h", e kornaoueg Treger "dèc'h"; "doc'h" a seblant bezañ ur stumm na vez klevet nemet adal ma 'n em gaver en ul lodenn eus Kernev (ALBB. 107)."

• doc'hellat
  doc'hellat

  v. intr.

  (1) (en plt des porcs) Grogner.

  ●(1942) VALLsup 89b. Grogner, tr. «doc'hella(t).»

  (2) (en plt de qqn) Se racler la gorge.

  ●(1938) GWAL 110-111/16. Ar mengleuzier, hep respont, a doc'hellas hag a skopas e-kreiz an tantad peurzevet. ●(1942) VALLsup 89b. Grogner, tr. «doc'hal (…) doc'hella(t) se disent aussi des personnes (enfants «F. ha B.» ar c'hlañvour a doc'hellas… Jakez Riou, An tad-Koz»).»

• doc'herezh
  doc'herezh

  m. Grognement.

  ●(1732) GReg 474b. Grognement, cri des pourceaux, tr. «Doc'hérez.»

  ●(1876) TDE.BF 293a. doc'herez, s. m., tr. «Grognement des pourceaux.»

• doc'htañ
  doc'htañ

  voir diouzhtañ

• dodinañ
  dodinañ

  v. tr. d. Séduire, tromper.

  ●(1922) DGEShy (d’après HYZH 52-53 p. 155). dodina, v. tr., tr. «’séduire, attirer, charmer ; syn. de touella’, L. ar Floc’h, 1922.»

• dodinet
  dodinet

  adj. Trompé.

  ●(1924) NFLO. trompé, tr. «dodinet = touellet.»

• dodo .1
  dodo .1

  m. enfant.

  (1) Dodo.

  ●(1744) L'Arm 114b. Dodo, tr. «Dodo. m.»

  ●(1900) KAKE 33. Grît dodoig, va c'holladen ! ●(1924) SBED 79. groeit dodo.

  (2) Ober dodo d'ur babig : bercer un bébé.

  ●(1924) SBED 79. Me saùa de greiz noz / D'hobér dohui dodo.

  (3) Lit.

  ●(1910-15) CTPV I 33. On dodoèk bihan e hrei berdi-berdan, tr. «un petit lit que nous bercerons.»

• dodo .2
  dodo .2

  m. enfant. Cheval, dada.

  ●(1732) GReg 241b. Dada, Cheval, en terme enfantin, tr. «Dodo.»

• dodoennañ
  dodoennañ

  v. tr. d. enfant. Choyer, dorloter.

  ●(1912) BUAZpermoal 898. Ar yaouankan a ve dodoennet bepred muioc'hik evit ar re-all. (...) Den yaouank, c'hoant ho peus da vezan dodoennet, moumounet gant an Otrou Doue ?

• doeh-
  doeh-

  v. tr. d. = (?) Maintenir en place (?).

  ●(1893) LZBg 51^vet blezad-4^e lodenn 217-218. mæs ne gouéh quet [er groéz], er fardeu aral hi doeh.

• Doelan
  Doelan

  voir Dolan

• Doerion
  Doerion

  pl. Blason populaire : surnom des habitants de Saint-Allouestre.

  ●(1911) DIHU 73/282. Doerion e hrér a dud Sant-Aleustr rak ma larant, èl kalz a dud aral en do eit en devo. ●(1947) BRMO 32. ceux [= habitants] de Saint-Allouestre, Doérion (car ils disaient "en do" pour "en devou").

• dofennour
  dofennour

  m. –ion Conteur de choses invraisemblables.

  ●(1927) GERI.Ern 116. dofennour m., tr. «Conteur de choses invraisemblables, de bourdes, qu'il exagère.»

• dofoù
  dofoù

  plur. Turlupinades.

  ●(1927) GERI.Ern 116. dofeu pl., tr. «contes pour rire, turlupinades V[annetais].»

• dogan
  dogan

  m. –ed

  (1) Cocu.

  ●(1499) Ca 69b. Dogan. ga. cocu / celui qui nourrist aultruy enfans et cuyde nourrir les siens.

  ●(1659) SCger 32a. cornart, tr. «dogan, p. et.» ●145b. dogan, tr. «cocu.» ●(c.1718) CHal.ms i. cornar, tr. «dogan doguet, h/cornard.» ●(1732) GReg 176b. Cocu, terme injurieux, tr. «Dogan. p. doganed.» ●212b. Cornard, cocu, tr. «Dogan. p. doganed.» ●(1763-1767) SE 1. quement dogan so er bet, tr. «tout ce qu'y a de cocus au monde.» ●(17--) EN 1329. Pa ve dogan o coais, tr. «Quand votre gars serait cornard.»

  ●(1838) CGK 12. Mar chanç dezan demizi eo dogan peurvia. ●Meur a zogan a ra goab deus pen e amezec. ●(1895) GMB 192. On dit en Trég[uier] dogan, dogen, heli-dogen, heri-dogen.

  ●(1927) GERI.Ern 116. dogan, tr. «Cocu, mari trompé.»

  (2) Dogan kontant : homme qui supporte le cocuage.

  ●(1732) GReg 229b. Couvre-pot, tr. «homme qui sçait, & qui souffre le libertinage de sa femme, tr. «dogan countant.»

• doganaj
  doganaj

  m. Cocuage.

  ●(1732) GReg 176b. Cocuage, tr. «Doganaich.»

• doganañ
  doganañ

  voir doganiñ