Recherche 'ple...' : 116 mots trouvés
Page 1 : de ple (1) à plelin-tregavou (50) :- pleple
m. cf. pled
I. Teurel ple da.
(1) Prêter attention à.
●(1783) BV 7/153. ya hat tullet ple mat mar renquan o querhat.
●(1903) MBJJ 58. Teul a riz ple d'al loar. ●182. Per a daulas ple d'ean.
(2) Aviser, remarquer.
●(1908) PIGO II 18. Itien a dol plê d'eur bal. ●145. hag hen o tol ple d'eur bakaden, mesk an drez, war ar c'hleun.
II. Teurel ple ouzh : s'occuper de.
●(1904) BSAB 25. hep teurel ple ouz ar c'hoenv pe drouk Sant-Itrop a gase anean d'ar be.
- plealpleal
v. tr. i. Cf. plediñ .1
(1) Pleal gant : s'occuper de.
●(1896) GMB 497. pet[it] tréc[orois] (...) pléal gañt se mettre à, s'occuper à.
●(1903) MBJJ 30. Da c'hortoz e ple ganimp 'vel eun tad gant e vugale. ●77. pleal gwelloc'h gant e obero madelezuz. ●(1912) BUAZpermoal 379. da blêal gant ar re glanv. ●(1927) FHAB Genver 18. hennez eo al labour a dle ar mestr-skol pleal gantan.
(2) Pleal ouzh : s'occuper de.
●(1906) BOBL 07 juillet 94/1b. Ar Parlamant, eur pennad zo, a ble deuz kement-ma.
- PleboullPleboull
n. de l. Pléboulle.
●(1907) BOBL 08 juin 141/1b. E parrez Pleboul al loden vrasa deuz an douar a zo e leton. ●(1943) ENUR 56. mont betek Pleboull, lec’h ma oa o c’heneiled ouzh o c’hortoz. (...) ac’han da Bleboull n’eus ket div lev.
- pledpled
m.
(1) Teurel pled : faire attention.
●(1732) GReg 60b. Donner, ou faire attention, tr. «Teureul pledt.»
●(1857) HTB 48. Taolet eta brema pled ervat penoz en em bareas. ●134. e taoler pled pelec'h diazei an treid.
●(1959) TGPB 65. N’am boa ket taolet pled betek hen, met krog ’oa ar blev da louediñ war gorn e dal ha deut e oa e varv da wennaat.
(2) Teurel pled ouzh, war : faire attention à (+ subst.).
●(1732) GReg 60b. Donnez attention à vôtre ouvrage, tr. «taulet pledt oar ho labour, ou, ouz ho labour.»
●(1883) MIL 30. Sant Villiau a dole pled var gement-man.
●(1907) PERS 280. heb teuler pled ouz ar boan a rankchet kaout.
(3) Dougen pled : faire attention.
●(1557) B I 105. Na doen plet en bet do fetou, tr. «et je ne fais aucun cas de leurs histoires.» ●(1575) M 577. hep doen plet de metal, tr. «sans faire attention à son métal.»
(4) Gant pled : avec attention.
●(17--) ST 416. selaouit gant pled ho setanz, tr. «écoutez attentivement votre sentence.»
- pledeplede
m. –où Plaidoyer.
●(1867) BUE 45. Ne ket hep-ken e Breiz eo e vije gwelet ha klevet Dom Ervoan oc'h ober he bledeo evid ann dud ezomek.
●(1903) MBJJ 270. Setu yennet ganin eur plede 'vit ar brezonek dirak unan euz taulenno ar Bater. ●364. Plede = plaidoyer. ●(1935) BREI 425/1c. eur plede a-zoare a-du gant ar brezoneg.
- Pledeliav
- pleder
- plediñ .1
- plediñ / pledo .2plediñ / pledo .2
v. tr. d. Plaider.
●(1659) SCger 20a. plaider vne cause, tr. «plaidi vr c’haus.» ●92b. plaider, tr. «plaidi.» ●(c.1680) NG 254-256. Ne vihemp quet euit bretat / Dirac ur jugë., a guelou scler / Penaus e vo ol hun affairë, tr. « We could not plead (our cause) / Before a Judge who will see clearly / How all our matter stands. » ●note éditeur : bretat is glossed pledou « to plead ».
- pledopledo
voir plediñ
- Pledran
- pleg .1
- pleg .2pleg .2
m. & prép. –où
I.
A.
(1) (couture) Ourlet, pli, repli.
●(1499) Ca 160a. Plec g ploy. ●(1633) Nom 114b. Ruga, plica, stria : ply : plecq, an pegou (lire : plegou).
●(1659) SCger 93a. pli, tr. «pleg.» ●164b. plec, tr. «pli.» ●(1732) GReg 731a. Pli, tr. «Plecg. p. plegou.» ●(1744) L'Arm 290b. Pléc.. égueu. m.»
●(1879) ERNsup 165. plek, m. ourlet, Trév[érec], St-M[ayeux]. ●(1880) SAB 72. ar bladenn sacr ganta cuzed e pleg ar voel. ●(1896) GMB 496. à Sarzeau plig.
●(1957) BLBR 102/14. Pa vez greet eur zae d'eur plahig vihan e vez lakeet «leh askouez enni» pe «leh astenn», eur pleg e traon ar zae hag a vo displeget pa vo kresket ar plah evid hirraad ar zae.
(2) Baissement.
●(1902) PIGO I 212. An dimezel a reaz (...) eur pleg d'he fenn, da asanti gant he zad.
(3) sens fig. =
●(1926) FHAB Genver 5. Houman a zo eus ar seurt gwirioneziou-ze n'ez eus enno na gwi, na pleg, na tro.
B. (anatomie)
(1) Pleg ar pav, an dorn : creux de la main.
●(18--) SAQ I 154. An amzer a zo e pleg he zourn.
●(1973) LBFR 54. groes likig dezan e pleg e bao.
(2) Pleg ar skouarn : creux de l'oreille.
●(1862) JKS 137. Ho c'homziou a choum e pleg ann diskouarn. ●(1877) MSA 33. eun niver bras a dud a sile d'ezhi e pleg he skouarn rebech ar belec bras.
●(1909) KTLR 91. en eur c'hrozmolat d'ezhan e pleg e skouarn : «Petra, maleurus, c'hoas e peuz great goab euz da dad ?» ●(1923) KTKG 25. e pleg he skouarn, er govesion.
(3) Pleg ar vorzhed : pli de l'aine.
●(1732) GReg 23a. Aine, partie du corps ou la cuisse & la hanche s'assemblent, tr. «Pleg ar vorzed.» ●(1744) L'Arm 10a. Aîne, tr. «Pleg er vorhaitt.» ●(1774) AC 135. plecq a vorsat, tr. «hernie de l'aîne.»
(4) Pleg ar gazel : gousset.
●(1499) Ca 33a. gal. le lieu dessoubz lesselle b. plec an casal.
(5) Pleg ar vrec'h : le pli du bras.
●(1732) GReg 731a. Le pli du bras, tr. «Plecg ar vreac'h.»
(6) Pleg ar c'har : le pli de la jambe.
●(1499) Ca 160a. la ploy de la iambe b. plec an garr.
(7) Pleg ar peñsoù : la raie des fesses.
●(1964) LLMM 107/416. hag e reas ur c'hempenn da bleg e beñsoù.
C. (pêche) Corde sur laquelle est fixé l'avançon.
●(1914) KZVr 66 - 07/06/14. Avanson, pl. –ou forte ficelle attachée contre une corde appelée «pleg» ; cette ficelle porte à son extrémité avancée de gros hameçons, «bac'hou», pour prendre des anguilles et autres poissons. Milin. En Bas-Tréguier, et ailleurs, probablement, ce mot est usité en parlant de toutes sortes de lignes.
II. [en apposition]
(1) Artizan-pleg, micherour-pleg : tailleur.
●(1847) FVR xi. e kase ar c'huilierien da gavout ur c'hoz mecherour-pleg. ●123. Eunn artisan pleg, o vonet d'he zevez. ●(1877) EKG I 131. Hennez a ioa eur c'hemener, pe eun artisan-pleg.
(2) (architecture) Skoazell-bleg : arc-boutant.
●(1732) GReg 48b-49a. Arc-boutant, grandes arcades appuyées sur des murs solides, qu'on fait pour soutenir les voûtes élevées des Eglises, &c., tr. «Scoazell-blec. p. scoazellou-plec.»
(3) Korn-pleg : virage, tournant.
●(1867) FHB 142/303a. er c'horn-pleg-ze e cave disheol ha frescadurez. ●(1869) FHB 234/195b. er c'horn-pleg da hent Montroulez.
III. sens fig.
A.
(1) Pli, inclination, penchant, pente, propension (de qqn).
●(1732) GReg 689a. Panchant, inclination, tr. «Pleg. p. plegou.» ●Il a un fort grand panchant pour la bouteille, tr. «Ur pleg terrup èn deus èn tu diouc'h ar guïn.»
●(1860) BAL 174. a nebeudou e teuas adarre de fleg coz. ●(1879) BMN 269. ne ouient ket argila da c'hourin ouz an techou hag ouz ar plegou fall. ●(18--) SAQ II 248. kemeret abred eur pleg mad.
●(1965) LLMM 109/90. tapet he devoa ar wreg ar pleg da garnañ.
(2) Nature.
●(1936) PRBD 90. eun dra eneb pleg an den. ●96. Pleg an den eo kofes.
(3) Kemer pleg diwar ub. : suivre l'exemple de qqn.
●(18--) SAQ II 299. beza 'zo ive eun den digoustianz benag ha nebeut da nebeut en eur ho henti, e kemerer pleg divar-n-ho.
(4) Terriñ ur pleg : perdre une inclination, se corriger.
●(1866) FHB 69/134b. Eur mezvier, eul lounker dour-tan pe gwin ardant na dorro ket he bleg.
●(1911) SKRS II 181. Dibaot a vech e vez guelet eur mesvier o terri he bleg fall.
(5) Pleg ar galon =
●(1867) MGK 24. hep damant diskouezomp / Plegou kuz hor c'haloun. ●(1879) BMN 123. ober d'ar bec'herien dizac'ha, dislonca an traou ar c'huzeta e pleg ar galon. ●202-203. Oh ! piou a lavaro pegen treset oa dorn ar medisin a furche ken scanv beteg ar plegou ar c'huzeta euz ar galon ! ●(18--) SAQ I 195. senti ouz pleg ar galoun.
►Plegoù ha displegoù : les méandres, les plis et replis (de la conscience, etc.)
●(1787) BI 179. sontéal enn ol plegeu ha displegueu ag é gonsciance. ●(1790) MG 389. sontéal erhad er plægeu ha displægeu ag er galon. ●(1790) Ismar 395. disolein en ol plægueu ha displægueu ag é gousciance.
●(c.1802-1825) APS 71. disoleit dehou neal en ol plegueu ha displegueu a hou couciance. ●(1855) BDE 130. Me gred é anàued en ol plégueu ha displégueu a me halon. ●(1894) BUZmornik 144. e furchaz (...) kement pleg ha displeg a ioa enn he c'houstians.
►Plegoù hag eilplegoù : les méandres, les plis et replis (de la conscience, etc.)
●(1732) GReg 199a. les plis, & replis de la conscience de chaque personne, tr. «ar plegou hac an eil blegou eus a goustyançz pep hiny.»
●(1839) BSI 10. dispacqa a reé dira-z-ân an eil blégou ha displégou e goustiançz.
(6) Obéissance.
●(1857) LVH 34. laquat don ér pen er plèg e zeliér en devout eid er supériorèd ag en ilis. ●97. er plèg a grechéneah.
(7) Possibilité d'inflexion (de la voix).
●(1866) LZBt Ebrel 114. Kalz a boan en devoe gant iez ar vro, rak nebeut a bleg a oa enn he vouez.
(8) (en plt de qqn) Bezañ pleg ennañ : être de caractère, de nature souple.
●(1935) BREI 390/4a. An Ao. Tannery, muioc'h a bleg ennan, a zo bet hanvet en e lec'h.
(9) Situation.
●(1869) KTB.ms 14 p 95. piou a c'hallfe a-walc'h ma zikour er pleg-man ? ●(18--) KTB.ms 14 p 26. hag ec'h halli c'hoaz em denna euz ar pleg-se.
●(1908) PIGO II 55. Red eo bean tremenet er seurt plegiou.
(10) Habitude, pli.
●(1732) GReg 731a. Prendre un bon pli, de bonnes habitudes, tr. «Qemer ur plecg mad.» ●731a. Prendre un mauvais pli, tr. «Qemeret ur plecg fall.»
B.
(1) Kavout e bleg, kavout ar pleg, kavout pleg : trouver le moyen de réussir.
●(18--) CST 3. Kavout a ris va fleg. ●14. Touï a reas e kavje e bleg ha n'eo ket pennaoui a raje, eosti founnus eo.
●(1936) PRBD 24. kerkent ha ma kavo ar pleg. ●(1954) VAZA 69. e Landreger e kavis pleg da vont war wellaat.
(2) Kavout pleg en ub : trouver le point faible de qqn.
●(1957) BRUD 2/48. …hag e klaske ar marhadour an tu d’e yenna p’e-nevoa kavet pleg ennañ.
(3) Klask e bleg : chercher le joint pour.
●(1925) BUAZmadeg 395. klask a rea atao he fleg evit en em denna euz a douez an dud.
(4) Kavout pleg war ub. =
●(1939) MGGD 52. Ret e voe d’ar rouanez, eta, ijina eun dra bennak evit gellout dont a-benn da gaout pleg warnañ.
(5) Tennañ e blegoù =
●(1909) KTLR 194. Nominoe a guie brao tenna he blegou.
(6) Azezañ e pleg kemener : s’asseoir en tailleur.
●(1918) LZBt Gouere 13. an holl bôtred a ve azeet, en pleg kemener.
(7) En em lakaat e pleg da =
●(1907) LZBt Genver 23. An oll en em lakeaz en pleg d’ober eun digemer deuz ar gwella.
(8) Kaout pleg da =
●(1957) AMAH 106. Eno hor bije bet pleg d’ober evel meur a geneil : krennañ diwar hon dispign ha sikour hor bern da greskiñ.
(9) Kemer ub. en e bleg =
●(1912) MMKE ix. Ar C'hernevad (…) an eus (…) karante gwirion da ginnig, da vihanan mar ouier kemer anezan en e bleg... Rak arabad, pet sonj, kemer anezan a-dreuz.
IV. Loc. prép. E pleg.
(1) À l'abri.
●(1787) PT 15. de bedein amen é plèc ur roh.
●(1900) MSJO 202. An ti (...) a oa arpet e pleg eur roc'h toul. ●(1904) BMSB 84. Skoachet e pleg eur roc'h. ●(1939) SAV 15/8. e pleg eur c'hleuz. ●(1939) KTMT 20. Kavet en doa eur varrikenn, kuzet e pleg eur roc'h.
(2) Dans le coin.
●(1915) HBPR 154. Ar briganted (...) a en em guze e pleg ar ruiou. ●(1923) KNOL 117. e pleg an hent.
(3) Pendant.
●(1982) ENEU 40. (Eusa) E pleg an dra-ze, e rankem... (...) kempen ar c'hreier.
(4) Au creux.
●(1912) BUAZpermoal 928. eur c'hastel-krenv savet en pleg ar zaonen
V. Loc. adv. E pleg : croisé.
●(1969) BAHE 62/30. an divrec'h en pleg.
VI.
(1) Tennañ e bleg : s’en tirer, savoir s’y prendre.
●(1878) EKG II 116 (L) L. Inisan. Chom a riz eur pennad er c'hiz-se da c'houzout penaoz tenna ar brava va fleg evit mont betek an iliz.
(2) Tennañ e blegoù : s’en tirer, savoir s’y prendre.
●(1909) KTLR 194 (L) K. Jezegou. Nominoe a guie brao tenna he blegou.
(3) Gouzout ar pleg war ub. : gouzout penaos o fakañ, pelec'h emañ ar gwan ganto...
●(1878) EKG II 316 (L) L. Inisan. Nann, d'ar re n'ho d-euz ket a ijin; mez me a c'hoar ar pleg var-n-ezho.
(4) Kavout ar pleg war-c'horre : gagner, réussir.
●(1924) FHAB Mezheven 239. pôtred an dispac'h ha pôtred an dizouelez n'o deus ket gellet kaout ar pleg war gorre e nep lec'h hag e bro Roazon end-eeun, n'eus êt ebarz nemet re vat. ●(1938) FHAB Ebrel 113. Ar brezel 70, etre ar Frans hag ar Prus, a darzas d'ar 15 a viz gouere; ar Brusianed a dapas buan ar pleg war gorre. ●(1943) FHAB Meurzh/Ebrel 255. Ar C'Homunism, evel ar wasa kelennadurez a zo bet biskoaz, hag a zigas d'he heul e kement lec'h ma teu da gaout ar pleg war gorre, ar gasoni, an dispac'h...
(5) Kavout e bleg : trouver le moyen.
●(1935) ANTO 147-148 (T) *Paotr Juluen. Ar re a oa neuze e penn ar «jeu», ne oar den pegeit a oa, bep tro ma veze eur votadeg bennak, a gave o fleg, a gave an tu da sacha brao an dour d'o milin, o wapaat Fanch-Kouer, en eur rei d'ezañ o ger e lakajent digeri hentou-houarn dre ar vro.
(6) Kemer pleg diwar ub. : prendre exemple sur qqun.
●(18--) SAQ II 299 (L) J. Quéré. Mez beza 'zo ive eun den digoustianz benag ha nebeut da nebeut en eur ho henti, e kemerer pleg diwarno.
(7) Ober ur pleg en he brozh : devenir plus riche par suite d’un héritage.
●(1912) MELU XI 316 (Go-Sant Vaeg). Ober eur pleg 'n hi bronz, tr. E. Ernault «Faire un pli à sa robe, devenir plus riche par suite d'un héritage. (Saint-Mayeux.) Pour un homme on dit : Ober eun trons d'i dok. Retrousser son chapeau.»
(8) Bezañ en e seizh pleg : être lové dans son lit.
●(1911) RIBR 129 (L) K. ar Prat. Hema a loc'h buhan eus ar gwele edo ennan en zeiz pleg, da glask ar prenvig douar.
(9) Kaout ar pleg war-c'horre : avoir le dessus.
●(1882) BAR 167 (L) Ao. Kerlann. Ken boazet edont da gaout ato ar pleg var c'horre.
(10) Kouezhañ en e bleg kozh : retourner à ses anciens errements.
●(1911) BUAZperrot 292. Goasa pez a oue, Gwilherm, pa bareas, a gouezas en e bleg koz. ●356. ar roue a ziskouezas, eur pennadik c’hoant da derri e dechou, mes dizale e kouezas en e blegou koz.
(11) Kemer e bleg kemener : voir kemener.
(12) Dont d'ar pleg d'an añch kozh : voir añch.
- pleg-diblegpleg-dibleg
adv. En zig-zag.
●(1977) PBDZ 782. (Douarnenez) pleg-dibleg, tr. «(fil de fer) en zig-zag, coudé en de nombreux endroits.»
- pleg-hent
- pleg-morpleg-mor
m. plegoù-mor (géographie)
I. Baie.
●(1732) GReg 39a-b. Anse de mer, dont les Rivages sont échancrez, ou courbez en arc, tr. «Pleg-mor. p. plegou mor.»
●(1894) BUZmornik 461. ar Viktor a c'hounezaz var ann Turked e pleg-vor Lepant.
●(1905) KANngalon Here 514. En emgann a voue e pleg vor Lepant. ●(1939) MGGD 59. Douara a reas (...) e-barz eur pleg-mor.
II. Appellations.
(1) Pleg-mor Douarnenez : baie de Douarnenez.
●(1926) FHAB Here 393. war bleg-mor Douarnenez. ●(1935) SARO 73. Dirak menez sant Ronan pleg-vor Douarnenez / 'Zo eur gaer a berlezenn koantoc'h eget Ahez.
(2) Pleg-mor Gwaien : baie d’Audierne.
●(1914) ARVG mae 74. Pleg-mor Goayen.
(3) Pleg-mor Lannuon : baie de Lannion.
●(1914) ARVG mae 72. Pleg-mor Lannuon hag e Lew-Drez.
(4) Pleg-mor Menez-Mikael : baie du Mont-Saint-Michel.
●(1914) ARVG mae 72. Adalek Pleg-mor Mene-Sant-Mikêl-ar-Mor betek bae ar Bourg-Neve.
(5) Pleg-mor Plozeved : baie de Plozévet.
●(1732) GReg 39b. Pleg ar mor ê Plouzeved.
(6) Pleg-mor Sant-Brieg : baie de Saint-Brieuc.
●(1914) ARVG mae 72. Pleg-mor Sant-Brieg, digor frank da gât an hanter-noz.
(7) Pleg-mor Brest : baie de Brest.
●(1970) BHAF 21. Kalz muioh heñvel, sur-mad, e oa da listri an admiral Nelson eged d'ar re a vez gwelet bremañ e pleg-mor Brest.
- pleg-rod
- Plegad-GwerannPlegad-Gwerann
n. de l. Plouégat-Guérand.
(1) Plegad-Gwerann.
●(c.1811) OLLI 159. Canaouen evit rejouissanç ginidigez Roue Rom Dre F. Guenveur, Mêr Plouegat-Guerand. ●(1834) SIM 83. pehini a chom en Plegad-Guerant. ●(1863) GBI II 488. Kanet gant ar vates hostaleri, En bourk Plegat-Guerrand. - 1863. ●(1865) FHB 8/63b. Francez Kerlirzin, labourer douar e Plegat-Guerrand. ●(1885) OLLI 721. Guerz tri bugel devet enn tan-gwall Plouégat-Guerrand. ●(1890) MOA 24a. Plouégat-Guerrand (L) ; Plêgat-Guerrand. (T.).
●(1905) ALMA 64. Plouegat-Gwerrand.
►Plegad.
●(1856) MILg 9-10. Kant skoet a roïnn en Plegat / e ti an aotrou sant Egat. ●(1863) GBI II 484. En bourk Plegad pa arrue.
●(1925) BILZ 92. Ar vamm, evel diagent, ac’h ê, diou pe deir gwech ar sizun, da Lanmeur, da Wimaëc, da Blegat ha da Blistin da werza he boutegad meskl.
►Gwerann.
●(1856) MILg 9. me rank mont da Werrand fennoz. ●(1863) GBI II 484. Ewit mont da Werrand fenoz ! (..) Ni na omp ket bet en Guerrand.
●(1925) BILZ 19. Ar c’hregen dastumet, hi ac’h aio d’o gwerza, war ar mêz, da Wimaek, da Lanmeur, da Blouigno ha da Werrand. ●57. Etre Montroulez ha Gwerrand / 'N neus ar markiz eur plac'h ha kant.
(2) Rimaille.
●(1974) TDBP III 385. Tomm eo an heol, glaw a ra, / Person Plistin e-neus joa, / Person Plegat e-neus mui / Pa ne ra takenn en e di.
(3) Nom de famille.
●(1970) NFBT 78 N° 595. Gouérand.
(4) [Toponymie locale]
●(1834) SIM 110. cetu ni tremenet pont pontmenou. ●(1850) PENgwerin8 85. monnet da Pontmeno da ti ma dad. ●(1868) GBI II 296. Fanch ar C'halvez, a Bont-Meno, / Braoa den-jentil 'zo er vro.
●(1904-1906) FOFR.eaux 78. Feunteun an Ankou, en Plouégat-Guerrand.
- Plegad-Moezan
- Plegadad
- plegadennplegadenn
f. –où
I.
(1) Pliure.
●(1914) DFBP 250b. pliure, tr. «Plegaden.»
(2) Ober ur blegadenn : se plier.
●(1970) BHAF 232. oh ober eur blegadenn hag o kemer dour e-leiz e zivozad.
(3) Mont d'ober ur blegadenn : aller à la selle.
●(1935) NOME 7. D'al liorz, d'ober eur blegadenn. ●(1976) BAHE 90/45. Geriennoù all poblek, met damziseven : mont da ober ur blegadenn.
II. Ober plegadenn miz Eost : chier en prenant son temps.
●(1955) STBJ 140 (K) Y. ar Gow. «Biskoaz kement-all !» emezañ, «n'e ket d'ober plegadenn miz eost e oan eet koulskoude !»
- Plegadiz .1
- Plegadiz .2
- plegadur
- plegañ / plegiñplegañ / plegiñ
v.
I. V. tr. d.
A. Plier, courber, fléchir.
●(1499) Ca 160a. Plegaff. g. ployer. ●(1633) Nom 157b. Sella plicatilis : selle à plier : vn cador á pleg. ●257b-258a. Tetanus, rigor distentio & extentio : rigueur du col : drouc gouzouc, pa na guell plegaff nac asten an gouzouc.
●(1659) SCger 33a. courber, tr. «plega.» ●58a. flechir, tr. «plega.» ●93b. plier le corps comme vn arc, tr. «plega e gorf.» ●164b. plega, tr. «plier.» ●(1732) GReg 224b. Courber, tr. «plega. pr. pleget. Van[netois] plegueiñ. pr. et.» ●731a. Plier, tr. «Plega. pr. pleguet. Van[netois] plegueiñ.» ●Plier sous la charge, tr. «Plega dindan e veac'h.»
●(1849) LLB 1819. plegein hou pen. ●(1861) BSJ 257. Yehan (…) e bléguas é bèn eit sellèt a ziabarh er bé. ●(1866) FHB 60/61a. Plego a ra he benn. ●(1878) EKG II 145. p'edo o plega he benn. ●(1880) SAB 62. o penglina ganto, o plega ur c'hlin eveldo.
●(1928) BFSA 162. e plegas ar bleiz e benn hag e fichas e lost.
B. (en plt de qqn)
(1) Soumettre.
●(1792) HS 98. Güèl vehai houah pléguein er vugalé abret, hac hou derhel perpet sujet hac aboeissant. ●(17--) TE 122. Rac Debora en doai bet en avantage de blæguein ur bobl, guet péhani en en doai bet Moïse quemènd a boén.
●(1883) MIL 145. e laboure en aner da blega he verc'h ervez he sonch.
●(1915) HBPR 125. Neuze, oa klasket plega leanezet Kerlot dre an naon. ●(1923) KNOL 275. Mat, aotrou roue, pa fell d'ho merc'h, me glasko plega 'r rouf. ●(1943) DIHU 381/218. Vennein e hra plegein en ol didan en hevelep iaù.
(2) Convaincre.
●(1866) LZBt Gwengolo 179. e teujomp a-benn da blegan eunn nebeut tud da diarogi gan-imp.
●(1907) AVKA 129. pesort merk a rofet d'im evid on flega evid mad da gredi enoc'h ?
(3) Obliger.
●(1865) LZBt Gouere 15. Urz a roer neuze da dri soudard am flegan da gerzat war ar groaz. ●(1866) LZBt Gwengolo 179. e teujomp a-benn da blegan eunn nebeut tud da diarogi gan-imp.
C. (en plt de choses abstraites) Fléchir, vaincre.
●(1862) JKS 239. plega c'hoantegesiou hor c'haloun.
●(1920) KANNgwital 205/110. an oll a ioa mantret ouz e velet o plega e imor. ●(1932) BSTR 61. Ober a rin gwella ma ellin da blega va ourgouilh.
D. Mâter.
●(1915) HBPR 155. plega ar ravolt a zo dre ama.
II. V. tr. i.
(1) Plegañ ouzh ub. : se soumettre à qqn.
●(1903) MBJJ 120. ec'h eo trec'h Jezuz d'ar maro, na bleg, koulskoude, ouz den.
►sans compl.
●(1907) PERS 102. Kaër e deuz poueza, ne deu ket a benn da ober d'ezhan plega. ●(1915) MMED 237. Mes Doue a roe urz, ar Famill Zantel a blegas laouen.
(2) Plegañ da udb. : se soumettre à qqc.
●(1878) EKG II 256. Red eo d'eomp plega da volontez an Aoutrou Doue. ●(1891) MAA 60. plega da veno santel Jezus-Krist.
●(1907) PERS 303. da blega da volontez Doue. ●(1911) BUAZperrot 54. dont abenn da lakât o bugale da blega da urziou an impalaër. ●(1915) HBPR 37. An Assemblée nationale a laka e ranko ar veleien plega d'al lezennou. ●126. Esa 'reaz kozeal d'ar seurezet divar benn plega d'al lezennou.
►absol.
●(1849) LLB 1296. Mé cheleuant hou poeh ha mé venant plegein.
●(1910) FHAB Kerzu 361. ar c'hompagnunesiou hent-houarn a vije bet red dezo plega. ●(1915) HBPR 85. hon dije ranket plega. ●(1923) ADML 41. ha na c'heljont a gen nemet gwerza ker ho buez ha plega dirag an niver. ●(1925) BUAZmadeg 204. Plega a reaz evelato, gant an amzer, pa oue great aoualc'h varnan. ●(1926) FHAB Genver 15. Hag ar gouarnamant yudas, tapet etre daou dan, a rankje plegan.
(3) Plegañ da + v. : consentir à.
●(1903) MBJJ 285. birviken na blekje o lez-vamm da zevel anê. ●(1954) VAZA 167. un drugar hepken pa bleg aezenn glouar an hañv da wentañ o fond c’hwek. ●(1961) BAHE 29/39. Ne oa bet biskoazh dimezet Gwilherm ar Glineg ha peurvuiañ e rae e gimin e-unan, met koulskoude gant an oad o tont dezhañ en devoa pleget da zegemerout ur vatezh kozh gantañ.
(4) Plegañ dirak ub. : caler devant qqn.
●(c.1718) CHal.ms i. il faut caler deuant lui, tr. «redé pleguein teüel dirac dou, ne faut quet laret guir dirac dou red é firein guetou a sarz[eau].»
●(1906) KANngalon Genver 7. arabad plega dirak den ebed ha var digarez ebed.
(5) Plegañ dindan : se soumettre.
●(1874) FHB 498/218a. Pep den a dlevezo plega dindan da c'hallout.
(6) Plegañ a-zehou, a-gleiz : tourner à droite, à gauche.
●(1710) IN I 400-401. Ar memes tra a c'hoare gant an den (…) hac e vuez a red var an douar evel an dour, o vont a flod hac a rodel continuelamant evel ar goagou e naouspet fæçon dishenvel, aviziou oc'h en em sevel dre an esperanç, aviziou oc'h iselaat dre an aon hag an doujanç, aviziou o plega a-zeou dre ar gonsolation, aviziou all a gleiz dre an affliction.
(7) Plegañ da youl ub : obéir/se soumettre à la volonté de qqn.
●(1957) BRUD 2/41. Hogen red e oa plega da youl zantel Doue ha da varnedigez Sant Tu-pe-Du, lakeet ganti da drideg war an diskoulm a houlenne hag a roje dei he disentez a-barz pell.
III. V. intr.
(1) Se pencher, s'incliner, se plier.
●(1659) SCger 88a. pancher, tr. «plega.»
●(1878) EKG II 39. Plega a riz da zellet dre zindan an nor.
●(1907) AVKA 318. Ekreiz goela, e plegas da zellet diabarz ar be. ●(1918) BNHT 5. n'hellé ket na kerhet na plegein tam erbet. ●(1925) FHAB Eost 299. lammet a rê, asoupa, plega war e zivesker.
(2) Se courber.
●(1849) LLB 1016-1017. hag é vrasa er freh ar er bareu ; / Plegein e hrant émber é dan ou beh ponner. ●(1862) JKS 390. ar beac'h-enkrez a ra d'e-hoc'h plega. ●(1872) DJL 23. Gouskoude avechou e pleghe brankou ar Venn-dero koz.
(3) euphém. Mont da blegañ : aller à la selle.
●(c.1718) CHal.ms ii. Lascher L'eguillette, tr. «leusquel en angouilletten monet de bleguein.»
●(c.1820) COF 17. Gra da zour ha qea da blega.
●(1913) PRPR 24. Hint da zibrenna ha da blega.
(4) (marine) Donner de la bande.
●(1927) GERI.Ern 473. plega, tr. «donner de la bande, parl. d'un navire.»
(5) Plegañ war : tourner à.
●(1971) BAHE 68/23. pleg war da : treiñ a-gleiz pa gomzer ouzh ar gazeg-limon.
IV. V. pron. réfl. En em blegañ : se courber, se baisser.
●(1732) GReg 224b. Se courber, se baisser, tr. «Hem blega. pr. hem bleguet. Van[netois] him blegueiñ. Treg[or] èn hem blegañ. H[aute] Corn[ouaille] èn hem blego. ppr. et.»
V.
(1) Plegañ touchenn : voir touchenn.
(2) Plegañ e douchenn : voir touchenn.
(3) Plegañ ar vrec'h : voir brec'h.
(4) Plegañ an ilin : voir ilin.
- plegapl
- plegennplegenn
f. –où
(1) Bois courbé.
●(1732) GReg 101a. Bois courbé ppour une anse de panier, &c., tr. «Van[netois] pleguenn. p. eü.»
(2) Anse.
●(1744) L'Arm 13a. Anse de panier, tr. «Blégueenn. f.»
●(1896) GMB 496. pet[it] tréc[orois] plégen f., attache de fer ou de bois courbé (pour le collier d'une cheval, ou pour une haie).
●(1978) BAHE 97-98/25. Prizet-bras eo an tilh d'ober kirri, karrigelloù, krivizhier, palorou, plegennou, hag all.
(3) Barrière de branches entrelacées.
●(1890) MOA 137b. Barrière faite de branches entrelacées, tr. «plegenn, f.»
(4) sens fig. Occasion, circonstance.
●(1866) LZBt Du 201. Petra da ober enn eur blegen ken bec'hiuz ?
- pleger
- plegerez .1
- plegerez .2
- plegerezh
- plegetpleget
adj.
(1) Plié.
●(c.1500) Cb 53b. g. corbe / flechi. b. pleguet.
●(1633) Nom 140b. Paries fornicatus : muraille courbe, ou faite sur les arcs : muraill pe moguer pleguet, eilcostezet, pe græt voar gouaregou. ●190b. Signa supina : enseigne pliée : banyer pleguet.
●(1843) LZBg 1añ blezad-2l lodenn 129. un délen pléguet.
(2) Bara pleget : pain plié.
●(1919) DBFVsup 5b. baraen pléget, tr. «pain fendu.» ●(1942) HERV 164. eur vouchenn bara pleget.
- plegidigezh
- plegikplegik
adj. (en plt de qqn) = a bleg aes.
●(1914) MAEV 160. Mar kizfe, al labourerien a lavarfe e oa plegik...
- plegus
- plegusted
- PlehedelPlehedel
n. de l. Pléhédel.
(1) Plehedel.
●(1876) BJM 145. E teir barrez (…) e Plouha, Plehedel ha Plian (Pleguien).
●(1933) BREI 328/4c. hag intanvez Chancerel, eus Pleudel.
(2) [Toponymie locale]
●(c.1868) GBI II 272. Euz he mab Koadjilinn, en noz-se. ●280. Ann aotro Kermengi 'c'houlenne / Bars en Koadjilinn p'arrue.
- Plehedeliz
- PlehenegPleheneg
n. de l. Plouhinec (56).
I. Pleheneg.
●(1748) CI.pou 86. Plouhinec.
●(1902) LZBg Mae 103. Plouhineg. ●(1902-1905) LARB 73a. Adieu, parrez Plenék, parrez a garanté. ●(1905) DIHU 2/24. Pleùigner, Langedig, Pléheneg ha Sené. ●(1905) ALMA 70. Pleuhinec. ●(1934) BRUS 296. Pléheneg.
II.
(1) Dictons.
●(1902-1905) LARB 174. Ma faut d'oh, kleùet ur son-son / Ar er Bersoñned ag er hanton, // Kani Borleùéné zou minour, / Kani Riantek pesketour, // Kani Plének e zou kañnour.
(2) Dicton.
●(1911) DIHU 73/283. Diar er véléan eùé é hes bet saùet lavareu. Chetu amen unan dastumet é Kervignag : Damb dehi, / E lar person Bredeui, / D'émen ? / E lar hani Baden, / D'Intron Varia er Brandon, / E lar hani Prederion, / Me iei eùé, / E lar hani Breleuiné; / Me béiou bouteillad, / E lar hani Pluergad. / Te lar, mitenneg, / E lar kuré bras Pléheneg !
(3) (blasons populaires) Voir malord, aval-douar, karot, poc’hon.
- Plehenegiz
- Pleherel
- PleibenPleiben
n. de l. Pleyben.
(1) Pleiben.
●(1732) GReg 920b. parres Lo-they taust da Pléybenn.
●(1847) FVR 303. war-zu Pleiben, Glomel ha Tregarantek. ●(1865) FHB 2/16a. D’ar meurs 7, Pleyben, da greisdeiz. ●(1865) FHB 26/204b. an tad Maneur a roaz c’hoaz misionou e Cleder, e Plouguernevel, e Brest, e Kemper, e Pleiben, e Cleden, e Craozon hag e meur a leac’h all. ●(1878) SVE 965. Personn Pleben a zo masoner. ●(18--) OLLI 491. Chanson Potret Pleyben. ●(1890) MOA 23b. Pleibenn.
●(1905) ALMA 28. ar Seac’h euz Pleiben. ●(1909) KTLR 200. E kosteziou Pleyben oa eur vaouez hag oa koz-koz. ●(1922) GLPI 26. Ez oan e Pleyben antronoz. ●(1925) FHAB Genver 38. Treuzi a raent ar ster e Pont-Koblank, hag e pignent da Bleyben. ●(1950) KBSA 7. gant aotrou person Pleiben. ●(1955) STBJ 3. pa varvas e bourc’h Pleiben. ●(1958) BLBR 109/ 14. Bidar (An taol-mouez a zo war ar zillabenn ziweza.) Ur bidar a zo eur gwaz euz bro Pleiben ha Kastellin. Eul lezano n’eo ken. Rouzig eo ar gwir ano. Bidared (St-Segal, Y. Madec, 1942). ●(1997) CHBI 208. Ma renken mond adarre da Bleiben da vatez.
(2) Dicton.
●(1878) SVE 965. Personn Pleben a zo masoner.
(3) Blasons populaires : voir Bidar, Rouzig, kouilh, gallek.
(4) Devise de maison noble.
●(1667) ARmorial 243. Quilien jadis audit lieu en Cornoüaille, portoit de gueulle au Chef endanché d’argent brisé d’vn lambeau à trois pendans d’azur, escartelé auec les Armes du Faou, maintenant de Kerret en surnom, portant pour deuise teuel hac ober, qui est en françois la deuise que vous voyez sur Kerret [= p. 153 faire et taire].
(5) [Toponymie locale]
●(1903) KBSA 55. Gwechall e oa daou diegez e Toull-ar-C'hefeleg, etre Pleiben ha Kastellin. ●56. goude eur bater e-ta ar Groaz vras (...) dirak Kroaz an Holen. (...) O tiskenn an hent kalet anvet bremañ hent ar Vered. ●57. E Sao-penn-ar-gêr e wel Yeun ar Meilher. (...) eus a gichen Garz-Varia. (...) N'emañ ket c'hoaz war Bontig-ar-Wern. ●58. e pradou an Dreverz. ●59. Mont a ra memes tra betek an Ti-Gwenn. (...) Hag e Mogwenn e ra marc'had adarre. (...) Ha n'emañ Laou c'hoaz nemet en Ti-Ruz. ●(1904) KBSA 26. Gwechall goz e oa war menez Kerzeurc'h, e parrez Pleiben. (...) e ster ar C'hrann a rede flour. ●27. Brao eo kalvar Pleiben, ar Groaz Vras, e-giz ma lavaront du-ze. ●28. unan e Garz-Varia, unan e Gwenili, unan e Lanneleg (...) hag ivez chapel ar Vadalen. ●85. ober tro an Dreverz pe dro Rubuskuñv. ●1925) FHAB Genver 38. Treuzi a raent ar ster e Pont-Koblank. ●(1955) STBJ 5. d’an ampoent matez er Mêrdi, e Pleiben. (...) daou zevezour eus Garzabig Pleiben. 6 tost d’al Leurgêr-Vihan. ●16. etremek stankenn Kêrhau. ●18. Brudet e oa feunteun Glanvez e Pleiben. ●23. Ne veze ket da ziweza o vont da bardona d’ar chapeliou niverus a gaver e parrez Pleiben : Sant Lorañs, an Dreinded, Laneleg, ar Vadalen, Garz-Varia ha Gwenili. ●23-24. Hervez klevout, e veze ar gourenadeier e parkeier Sant Jermen a zo tost a-walc’h d’ar vourc’h, en tu dehou d’an hent a ya da Veilh-ar-Chantr. ●24. feunteun Sant Jermen. ●31. Yeun ar Pach, eus ar Waremm. ●39. e-harz Koad Kelenneg, emañ diskenn vras Toull-ar-C’hefeleg. ●41. Pa oant beo emedent o terc’hel tiegez er Gêrneve-Vihan. ●42. eun amezeg dezi eus Lanrideg (...) da Gêrgroaz. (...) da Groaz-ar-Poullou, izeloc’h eget bourc’h Pleiben. (...) etre prad Kêrwern hag hent bras Kastellin, emañ ar stêr-welc’hi anvet Stêr-ar-C’hoadig. ●44. an tour bihan, hini Santez Katell hag hini Sant Jermen, hemañ ar brasa. ●45. tuchenn Kêrzeuc’h a zo en tu all da Groaz-ar-Poullou. (...) etre ar vourc’h ha Pont-Koblant, tost d’eur gêr war ar mêz anvet Landrevoan, e-lec’h ma ya an hent bras nevez da dizout an hini koz, eun nebeud pennou-tier a reer bremañ Kroaz-Dibenn outo hag a oa gwechall Kroaz-Ethbin. ●46. eun dachenn anvet « Park-ar-C’herc’h ». Houmañ a oa kent eus Kêrgilhê. (...) An dachenn gloz a zo en dro d’an iliz-parrez a vez grêt atô « Ar Vered Koz » outi. ●50. Maze Frabolod, eus ar Mene-Gwenn. ●55. eus hini ar Stankou. ●62. etre Langaled, e-lec’h m’emañ bremañ Pont-ar-Vagor Wenn, hag en tu-all da Dachennig-ar-Vellad. ●69. Olier Poull-ar-Vran. ●70. fablig e Lanneleg. ●82. ouspenn ma talc’he tiegez e Kêrleskin. ●85. e-kreiz sao Kêrrousig. ●95. war hent Sao-Glanvez. ●104. Eus ar stankenn a gaver etre Toulldivrec’h ha Mene-Kigenn e weler (...) eur vur hir. (...) Pelloc’hik emañ chapel gaer ar Feunteuniou (...). War-bouez nebeut diouti, er Manac’hti. ●106. e-kichen Pont-ar-C’hrann. ●114. Setu ma yeas an dudjentil vrao d’ober eur gwel d’ar c’halvar, pe d’ar Groaz Vras, e-giz ma lavar re Bleiben. (...) mamm Loeiz an Ours, eus Sao-Pennargêr. ●117. o-daou eus Krec’hkellig. ●147. da dremen pemzek deiz pe deir zizun d’ar Stank, e ti hor yontr. ●169. e-kreiz sao Kervidant. ●214. Ganet er Mougoulou.
- Pleibenad
- PleibenizPleibeniz
pl. Habitants de Pleyben.
●(1869) FHB 236/212b. evelse Pleybenis a lavar : (...).
●(1950) KBSA 7. D'am meno e chomo beo e-pad pell, e-touesk Pleibeniz. ●(1955) STBJ 18. hervez Pleibeniz. ●24. Pôtred kalet eo Pleibeniz evel gwechall. ●44. ar volz-kañv pe ar monumant, evel ma lavar Pleibeniz. ●200. Kendalc’het o deus d’ober Bidared ouz Pleibeniz ha, d’o soñj, n’eo tamm gwelloc’h eur Bidar eget eun Dardoup. ●(1957) BRUD 2/49. o hervel Pleibeniz.
- Pleiber-KristPleiber-Krist
n. de l. Pleyber-Christ.
(1) Pleiber-Krist.
●(1865) FHB 7/55b. dioc’h Pleyber-Christ. ●(1878) SVE 969. E Pleber-Krist ema ar furnez. ●(1890) MOA 23b. Pleiber-Krist.
●(1905) ALMA 64. Pleiber-Krist. ●(1909) KTLR 89. Eun Tregeriad hag eul Leonard, leun ho zac'h a widre, a erruaz ganthan var an hent a gas deuz Pleyber-Christ da Blounaour-menez.
►
●(c.1820) LED.bailloud 64. Cantic nevez var sujet Christ Pleiber. ●(1851) PENdast 124. iaouankis awoalc'h e kever / ispicial ebars en pleiber. ●(18--) MILg 129. me klevet merc’het Pleïber.
●(1904) BOBL 17 décembre 13/3c. Paotred Pleyber.
►
●(1879) BMN 322. Franseza Pouliquen, euz Pleyber-Sant-Thegonnec.
(2) Dicton.
●(1878) SVE 969. E Pleber-Krist ema ar furnez.
(3) Noms de famille.
●(1970) NFBT 217 N° 1687. Pleiber. ●218 N° 1695. Pleyber. ●N° 1696. Pleybert.
(4) [Toponymie locale]
●(1834) KKK 46. he zémézi gant Perrina ar Borñn euz a Leskiffiou.
●(1931) FHAB Meurz/106. Da bardon Pont-Paol, a vez graet e penn bali Leskifiou, en dro da chapel sant Vaodez, hag a vez darempredet gant kalz tud eus Treger hag eus Leon, dre m'en em gaver eno e kreiz etre an daou eskopti hag e kroaz-hent an hentchou bras a ya eus a Vontroulez da Gemper hag eus a Geraëz da Gastell-Paol, eo e reas e daol.
- Pleiberad
- Pleiberiz
- pleisinet
- Plelann-Veur
- Plelin-Tregavoù