Devri

Recherche 'treu...' : 164 mots trouvés

Page 1 : de treu (1) à treuzadenn (50) :
  • treu
    treu

    m. –où

    (1) Passage de rivière.

    (1732) GReg 699b. Passage, trajet par eau, tr. «tre. p. treou. p. treu. p. treuou.» ●935b. Trajet, passage d'une riviere, &c., tr. «treu. p. treuoü. tre. p. treou

    (2) Trajet.

    (1732) GReg 935b. Trajet, voïage par terre, espace de chemin, &c., tr. «treu. p. treuoü.» ●Il y a un long trajet de Brest à Paris, tr. «Hirr eo an treu èntre Brest ha Paris.» ●936b. Traite, étenduë de chemin, tr. «Treu. p. treuou.» ●La traite est longue, tr. «Hirr eo an treu

  • treu-didreu
    treu-didreu

    prép. & adv.

    I. Loc. prép. À travers.

    (1633) Nom 139a. Lapis frontatus : pierre passant les deux parts du mur : vn mæn á tremen treu di-dreu an mur.

    II. Loc. adv. De part en part.

    (1) Treu-didreu : de part en part.

    (1659) SCger 142a. treu didreu, tr. «transpercer tout outre.» ●175b. treu-dizreu, tr. «de part en part.» ●(1732) GReg 683a. D'outre en outre, de part en part, tr. «treu-didreu.» ●936a. Traverser entierement, tr. «moñnet treu-didreu

    (2) Toullañ treu-didreu : transpercer.

    (1659) SCger 120b. transpercer, tr. «toulla dreu, didreu.» ●(1732) GReg 935a. Transpercer, tr. «toulla treu-didreu

    (2) Treuziñ treu-didreu : traverser.

    (1659) SCger 120b. transpercer, tr. «treuzi dreu, didreu.» ●trauerser, tr. «treuzi, dre, didre

  • treudañ
    treudañ

    voir treudiñ

  • treudasenn
    treudasenn

    f. Personne, animal très maigre.

    (1) Haridelle.

    (1879) ERNsup 146. treutasenn, f. haridelle, Lanr[odec].

    (1931) VALL 439a. animal très maigre, tr. «treudasenn f.»

    (2) Femme, personne très maigre.

    (1879) ERNsup 146. treutasenn, f. femme maigre, Lanr[odec].

    (1931) VALL 186b. personne décharnée, tr. «treutasenn.» ●439a. pers[onne] très maigre, tr. «treudasenn f.» ●(1935) ANTO 15. pe goz pe yaouank ez oa an dreudasenn. ●(1974) TDBP III 209. An ostizez a oa un dreudasenn hir ha moan, tr. « l’hôtelière était une femme très maigre, longue et mince »

  • treuderezh
    treuderezh

    m. =

    (c.1500) Cb 95b. [goeffaff] Jtem hec marciditas / tis. g. pourriture / marcissant. b. treuderez.

  • treudet
    treudet

    adj. =

    (c.1500) Cb 95b. [goeffaff] vnde marcidus / a / um. g. pourriz / languissant. b. treudet / langouret.

  • treudiñ / treudañ
    treudiñ / treudañ

    v.

    I. V. intr. Maigrir.

    (1499) Ca 201b. Treudiff. g. mesgrir l. macero / as et caret supino. ●(c.1500) Cb 95b. [goeffaff] Jtem marceo / es / cui. g. cest languir / deuenir sec. b. treudiff.

    (1659) SCger 75a. maigrir, tr. «treudi.» ●(c.1718) CHal.ms ii. cet homme est bien fondu depuis peu de temps, tr. «tredet e mat, coahet, dispaillet é mat en deen se a oudé en neüé so.» ●(1732) GReg 331a. Perdre son embonpint, tr. «treudi. pr. treudet.» ●590a. Devenir maigre, tr. «Treudi. pr. treudet. Van[netois] tredteiñ.» ●(1744) L'Arm 225a. Maigrir, tr. «Trædein

    II. V. tr. d.

    (1) Amaigrir.

    (1659) SCger 175b. treudi, tr. «amaigrir.» ●(1744) L'Arm 11b. Amaigrir, tr. «Traittein ; ou Traittatt.» ●225a. Rendre maigre, tr. «Trædein

    (2) (agriculture) Épuiser (une terre).

    (1872) ROU 83b. Epuiser, en parlant du sol ou terre cultivée, tr. «treuda

  • treudoni
    treudoni

    f. Maigreur.

    (1732) GReg 590a. Maigreur, tr. «treudôny.» ●(1744) L'Arm 225a. Maigreur, tr. «Trædoni

    (1878) BAY 14. tredoni, tr. «maigreur.»

    (1931) VALL 439b. Maigreur, tr. «treudoni f.»

  • treuf .1
    treuf .1

    adj. (argot d'Elliant) Drôle, gai.

    (1984) BRLI I 139. treuf = «droch», drôle, gai ; ex : anna a zo treuf hat : Anne est vraiment drôle.

  • treuf .2
    treuf .2

    s. (?) argot de Pont-l'Abbé (?) Ober treuf = (?) reuz (?).

    (1973) AMED 27. Me ne garon ket ober treuf.

  • treuflez .1
    treuflez .1

    adj.

    (1) (en plt d'une langue) Mal sue, prononcée.

    (1942) LANB 48. gant he brezoneg treuflez.

    (2) Dremm, genoù treuflez : visage, bouche de travers.

    (1911) KEME 26. Eun dremm dreuflez am eus marteze ?… ●(1945) DWCZ 22. M'he deus eur genou treflez, eur fri tougn hag eul lagad luch.

    (3) Lavarout udb. gant e c'henoù treflez : (?) dire qqc. la bouche en cœur (?).

    (1943) VKST Du 383. Ha Mongi ar Bisac'h, maeronez ar plac'h nevez, en eur zont eus an Iliz, a lavare gant eur genou treflez : «chê, pebez eured gaer !»

  • treuflez .2
    treuflez .2

    coll. & m.

    I.

    (1) Coll. Cartes de trèfle.

    (1732) GReg 724b. Pique, treffle, caro, cœur, tr. «Picqès, trefflès, caro ha cœur.» ●(17--) BMa 1494. Reit trefles do preur Guilloret, tr. «Donnez le trèfle à votre frère Guilloret.»

    (1931) VALL 755b. Trèfle aux cartes, tr. «treflez col.» ●755b. roi, valet de trèfle, tr. «roue, lakez treflez.» ●(1933) KANNkerzevod 75/9. ar born treflez var he skouarn glei, ar born pikez var he skouarn deou. ●(1958) ADBr lxv 4/534. (An Ospital-Kammfroud) Treuflez coll. – Trèfle (couleur au jeu de cartes).

    (2) M. Fâcherie.

    (1958) ADBr lxv 4/534. (An Ospital-Kammfroud) Treuflez subs. – Fâcherie, bouderie : Savet a zo treuflez etrezo ; e treuflez emaint (ça bat froid entre eux).

    II. Sevel treuflez etre : battre le froid entre.

    (1958) (K-An Ospital Kammfroud) ADBr LXV-4 534. Savet a zo treuflez etrezo ; e treuflez emaint, tr. Ch. ar Gall (ça bat froid entre eux.)

  • treuflezañ
    treuflezañ

    v. Tromper.

    (1973) SKVT II 149. kuzhañ dalc'hmat ar wirionez (...) treuflezañ, fentañ gevier...

  • treuflezenn
    treuflezenn

    f. –où

    I. (jeu) Carte de trèfle.

    (1931) VALL 755b. (un) trèfle, tr. «tre(u)flezenn f.» ●(1958) ADBr lxv 4/534. (An Ospital-Kammfroud) Trèfle (couleur au jeu de cartes). Eun dreuflezenn.

    II. sens fig.

    (1) Mauvais tour.

    (1931) VALL 755b. tre(u)flezenn, tr. «fig. mauv[ais] tour.»

    (2) Ornement en forme de trèfle.

    (1931) VALL 755b. (un) trèfle, ornement, tr. «treflezenn f.»

    III. (C'hoari, tennañ, ober) an dreuflezenn da : tromper, faire un mauvais tour.

    (1908) (L) FHAB Du 337. Gallout a rafed marteze c'hoari eun dreuflezen da Baolig ha savetei evel-se ar pez a zeblant beza kollet... ●(1909) (L) K. ar Prat NOAR 30. Me laka e rafes d'in eun dreuflezen bennak (...) «Me, tenna d'eoc'h eur (lenn : eun) dreuflezen ? O sant benniget ! n'am anavezit ket mat, war a welan ! ●(1911) (L) K. ar Prat RIBR 62. Nag a blijadur, dreist-oll o sonjal en dreuflezen a rea d'ezo ! ●65. Ha p'eo gwir ne grede ket diskleria brezel, mar gellje, da vihana, c'hoari d'ezan eun dreuflezen ! ●(1914) (L) K. ar Prat MAEV 14. «Deomp atao, me ive a ouezo tenna eun dreufleuzen da hennez, pa vezo deut ar mare.» ●15. en eur zonjal mat, a-benn tregont vloaz ama me'm bezo kavet eun dreuflezen bennak da c'hoari d'ezan evit kaout peoc'h digantan. ●(1955) (K) Y. ar Gow STBJ 155. Pe c'hoaz eus an Den a reas marc'had gant Diaoul hag a dennas brao an dreuflezenn da Bôlig. ●204. Hogen, a-barz pell, e kavas Kac'her an tu da denna an dreuflezenn da unan-bennak, rak ur spered louarn a oa ennañ. ●225. Tenna an dreuflezenn : touella, bourda.

  • treug
    treug

    m. –où Trajet.

    (1732) GReg 936a. Traversée, trajet d'un port de mer, &c. à un autre, tr. «treucg. p. treugou

  • treugnañ
    treugnañ

    voir troc'holiañ

  • treujadiñ
    treujadiñ

    v. intr. Marcher les pieds en dedans.

    (1931) VALL 557b. marcher les pieds en dedans, tr. «treujadi

  • treujañ
    treujañ

    v. tr. d. Tronçonner.

    (1732) GReg 941b. Tronconner, couper en grands morceaux, tr. «treugea. pr. treuget

  • treujen
    treujen

    m. Patron d'une ferme.

    (1984) EBSY 359. (Sant-Ivi) an treujen, tr. «patron d'une ferme.»

  • treujenn
    treujenn

    f. –où, treujoù

    I.

    (1) Tronc.

    (1499) Ca 202a. Treungenn. g. tronc. ●(1633) Nom 97a. Truncus : le tronc, ou trognon : troungen pe chauçc vn guezen.

    (1659) SCger 121b. tronc d'arbre, tr. «trongen ar vezen.» ●175b. treugen, tr. «tronc.»

    (1931) VALL 760a. Tronc, tr. «treujenn V[annetais].»

    (2) Trognon, tige.

    (1732) GReg 940b. Trognon de chou, tr. «Treugen gaul.»

    (1868) FHB 191/277b. Kemeret eun nebeut treujou scouarn-azen pe louzaouen an troc'h. ●(1876) TDE.BF 636a. Treujenn, s. f., tr. «Bûche, tronc d'arbre, de chou, nervure ou côte des plantes.»

    (1924) BILZbubr 39/865. Eun troad skubellenn en eun dorn, eun dreujenn gôl en egile. ●(1972) SKVT i 37. hag ez en em sile war e graboñsonoù, dre douez an treujoù kaol. ●(1982) PBLS 72. (Sant-Servez-Kallag) treujenn-gaol, tr. «trognon de chou fourrager.» ●(1995) BRYV v 80. (Milizag) da zigraka… krakou a veze greet deuz an treujou lann….

    (3) Perche servant de barrière de champ rudimentaire.

    (1960) EVBF I 333-334. Très souvent, la barrière se réduit à une simple perche, placée horizontalement, soit sur deux piquets fourchus, soit sur les talus, où elle est maintenue par deux grosses pierres ; cette perche est appelée trujenn à Camors, koadenn dans le sud de la Cornouaille (Plonéour : koedenn ; koadenn bin à Mahalon, où cette perche est en général un jeune pin), perchenn dans le Trégor (où ce mode de fermeture est rare, car une telle perche ne suffirait pas à retenir les grandes vaches normandes).

    (4) Manche à balai.

    (1876) TDE.BF 636a. Treujenn, s. f., tr. «manche à balain ; pl. ou

    II.

    A. Debriñ ar vegenn kent an dreujenn : voir begenn.

    B. Reiñ treujoù e-lec'h brankoù : faire prendre des vessies pour des lanternes, faire avaler des couleuvres.

    (1878) SVE 557. Rei treujou e-leac'h brankou / D'ann hini 'zo bras awalc'h he c'hinou, tr. L.-F. Salvet «Faire avaler troncs au lieu de branches / A qui a grande assez la bouche. (Faire avaler des couleuvres.)» ●(18--) MIL.ms (d’après MELU XI 410). Rei treujou e leac'h brankou / D'an hini zo braz he c'henou, tr. E. Ernault «Donner des buches de bois au lieu de branches à celui qui a une grande bouche)

    (1903) FHAB Mezeven 74 (d’après KZVR 152 - 30/01/16). Rei treujou e lec'h blenchou d'an nep 'zo bras a-walc'h e c'henou, tr. «donner des troncs au lieu de menu bois à qui a la bouche assez grande (faire avaler de grosses bourdes aux gens crédules.»

  • treujenn-ed
    treujenn-ed

    f. treujoù-ed Souche de blé.

    (1960) EVBF I 335. treujou ed, sklosou ed, Saint-Urbain, souches de blé (kas an denved da beuri war an treujou ed, mener les moutons paître sur le chaume).

  • treujenn-gaol
    treujenn-gaol

    f.

    (1) Trognon de chou.

    (1732) GReg 940b. Trognon de chou, tr. «Treugen gaul

    (1924) BILZbubr 39/865. Eun troad skubellenn en eun dorn, eun dreujenn gôl en egile. ●(1972) SKVT i 37. hag ez en em sile war e graboñsonoù, dre douez an treujoù kaol. ●(1982) PBLS 72. (Sant-Servez-Kallag) treujenn-gaol, tr. «trognon de chou fourrager.» ●(1985) OUIS 240. troncs de choux de vache, tr. « trusennkaol ».

    (2) fam. (musique) Clarinette.

    (1963) TDBB 263. la clarinette (…) L'instrument – surnommé par places treujenn gôl (tronc de chou) – est connu partout au nord de la route Carhaix-Mur. ●(1982) PBLS 72. (Sant-Servez-Kallag) treujenn-gaol, tr. «clarinette fam.»

  • treujenniñ
    treujenniñ

    v. tr. (botanique) Grossir du tronc, de la tige.

    (1931) VALL 760a. grossir du tronc (en parl. d'une plante), tr. «treujenni

  • treul
    treul

    m. & adj. Misérable.

    (1941) FHAB Gwengolo/Here 90. (Tregon ha tro-dro) Treul = ano-gwan hag ano. Treul a zo : droch. Eur paour kaez treul a zo eun den paour disneuz.

  • treuskin
    treuskin

    m. Jabloire.

    (1876) TDE.BF 636a. Treuskin, s. m., tr. «Jabloire, outil de tonnelier.»

  • treust
    treust

    m. –où, –ier, –er

    I. (construction)

    (1) Poutre.

    (1499) Ca 202a. Treust. g. tref. ●(1633) Nom 143a. Transtra : sommiers mis de trauers : treustou, soumyerou á vez lecquæt á treus. ●143a. Trabes : trefs, sommiers, poutres : trestou. ●143b. Trabes euerganeæ : poutres labourez : treustou eufret.

    (1659) SCger 96a. poutre, tr. «treust.» ●175a. treust, tr. «poudre.» ●(c.1718) CHal.ms iii. cette poutre ne doit pas poser sur mon pignon, tr. «en trest man ne zeliquet harzein doh me fignon.» ●(1732) GReg 746b. Poutre, tr. «Treust. p. treustou. Van[netois] trest. p. trestëu, trestyér

    (1849) LLB 789. trestier aveid harpein hou ti. ●(1874) FHB 487/129a. da lavaret eo eun treust a lakeant a istribil pe a zibrad, en hevelep doare ma c'hellet he vransellat. ●(1889) SFA 78. treustou koz astenned a-hed ar mogerriou. ●(1894) BUZmornik 260. Staga a rejont Sabas a-istribill oc'h eunn treust.

    (1924) BILZbubr 40/898. pastellou kig a oa a-zistribilh eus an treust. ●(1925) FHAB Genver 11. treustou an doub. ●(1962) TDBP II 53. E pep menaj e veze eur vlonegenn e-pign ouz an treust, tr. «dans chaque ferme il y avait une vessie pleine de saindoux suspendue à la poutre.»

    (2) Plafond. Cf. 2. terrest.

    (1869) TDE.FB 686b. Plafond, tr. « treust, m. Ce dernier signifie poutre ; mais autrefois on ne pouvait dire autrement puisqu’il n’y avait pas de plafonds même dans les maisons des riches ; il en est de même encore aujourd’hui à la campagne » ●Attachez cela au [plafond], tr. « stagit ann dra-ze oc’h an treust, oc’h ar zolier »

    II. (marine)

    (1) Banc.

    (1732) GReg 652a. Bau, tr. «Treust. treustyer

    (1978) ARVA I 46. Trois bancs principaux rythment l'espace entre l'espace entre ces limites extrêmes, (…) à l'arrière, le banc creux, ar chich pomp, au milieu, le grand bau, an treust la «poutre», à l'avant enfin, ar chich, le «banc», tout simplement. ●(1987) GOEM 86-87. Une fois étarquées, les drisses sont tournées sur les tolets des bancs, qui peuvent aussi porter le nom d'ardant. (...) Principe de tournage : «Eun tro maro war an ardant, hag eun hanter-dro paket etre an treust hag an dris, james kloumet : un tour mort sur le cabillot, et un pli pris entre le banc et la drisse, jamais de demi-clés.»

    (2) Bau.

    (1905) HFBI 564. eun taol oul goassoch éguet ar rè all, a rédissas ar chaden kéna a grévas an treucher a voa ô telc'her ar c'habestan zé.

    (3) Karenn dreust : aviron du grand bau.

    (1944) GWAL 163/165. (Ar Gelveneg) Taolit pled emañ ar c'harenn-skoaz araokoc'h eget ar c'harenn-dreuz. ●(1979) VSDZ 338. (Douarnenez) Div garenn t'eus : ar garenn skoaz hag ar garenn dreust, tr. «Tu as deux avirons : celui du banc de l'avant et celui du grand bau.»

  • treustell
    treustell

    f. –ioù

    (1) Tréteau.

    (1499) Ca 202a. Treusteul. g. tresteau. ●(1633) Nom 156b. Fulcrum, trapesophorum : treteau : treusteul.

    (1659) SCger 121a. treteau, tr. «tresteuill.» ●175b. treusteuill, tr. «treteau.» ●(1732) GReg 938b. Treteau, chevalet à quatre piez, tr. «Treuzteuilh. p. treuzteuilhou. treuzteul. p. treuzteulyou

    (1903) MBJJ 173. savet war dreustelio, e zo eun daul. ●(1927) GERI.Ern 651. treustel, treusteul f. pl. iou, tr. «tréteau.»

    (2) Linteau.

    (1633) Nom 145b-146a. Hyperthyrum, superliminare : le linteau dessus l'huys : treusteul an nor, an pez coat á lecquer á diouzan nor.

    (1927) GERI.Ern 651. treustel, treusteul f. pl. iou, tr. «linteau.»

  • treustellek
    treustellek

    adj.

    (1) Attr./Épith. (en plt de qqn.) Bancal, bancroche, qui a les jambes tortues.

    (1890) MOA 136b. bancal, adj, tr. «treusteuillek

    (1919) BUBR 5/123. ez eus toullou all ne ve ket red beza mezo na treustellek evit koueza ebarz.

    ►(insulte)

    (1929) CDFi 5 janvier. Ac'hanta, treusteuilhok

    (2) Adv. Bancalement.

    (1870) FHB 283/169a. unan bennag hag a vale treusteuillok.

    (1909) KTLR 24. Galoupat a reaz treusteillok d'ar gear.

  • treustenn
    treustenn

    f. –où

    I. Poutre.

    (1920) KZVr 364 - 22/02/20. Treustenn, tr. «poutre.» ●(1927) GERI.Ern 651. treustenn T[régor] f., tr. «poutre.»

    II. sens fig.

    (1) Gros pain.

    (1920) KZVr 364 - 22/02/20. Treustenn, tr. «au fig. grosse pièce de pain.»

    (2) Grand corps.

    (1920) KZVr 364 - 22/02/20. Treustenn, tr. «au fig. grand corps.»

  • treusteulleg
    treusteulleg

    m. Homme bancal, bancroche.

    (1867) FHB 147/340b. n'euz treveten, n'euz treusteuliok, n'euz mevel tort, gravazok, luch, born na oar lonka. ●(1890) MOA 136b. Bancal, subst., tr. «Treusteuillek, m.»

  • treusustañsiadur
    treusustañsiadur

    m. =

    (1910) MBJL 56. kreden an treusustansiadur.

  • treut
    treut

    adj.

    I. Attr./Épith.

    A. Maigre.

    (14--) Jer.ms 166. Quemeret treut ha bourr, tr. «Prenez maigre et gras.» ●(1557) B I 568. An cos tra treut a drouc feut reuseudic, tr. «la misérable et perverse nature.»

    (1659) SCger 75a. maigre, tr. «treut.» ●175b. treut, tr. «maigre.» ●(c.1718) CHal.ms ii. quil est maigre, tr. «tredet é ean.» ●(1732) GReg 590a. Maigre, tr. «Treudt. Van[netois] tredt.» ●(1744) L'Arm 225a. Maigre, have, tr. «Trætt.» ●(17--) TE 56. forh trèd ha peur mar-bet.

    (1854) MMM 373. Dont a reas da vesa treud-spount. ●(1856) VNA 90. Voulez-vous du gras ou du maigre ? tr. «Hani druz pé hani træd hou pou-hui ?»

    (1907) PERS 69. gant he vizaj treut. ●(1920) FHAB Genver 194. seiz bioc'h treut o tagan seiz bioc'h lart.

    B. par ext.

    (1) Frugal.

    (1732) GReg 590a. Maigre cuisine, tr. «Tinell dreudt

    (1867) BUE 116. he bred treut ha kri.

    (1907) PERS 94. eul lein dreut. ●(1940) DIHU 351/138. rak tret e vezè é vrifen ! ●(1942) DHKN 94. Tret e oè ou brifen !

    (2) Qui contient peu d'éléments gras.

    (1908) FHAB Du 345. ne c'hellas ket nac'h e oa treut-treut e leaz.

    C. sens fig.

    (1) (en plt de paroles) Hautain, insolent.

    (1890) BSS 6. nemet ma lacaas re nebeut a evez ouz comzou treut an Arianet ac e c'haccordas re ganto.

    (1912) BUAZpermoal 349. a lavaras d'ezi, treut e gomz : (...). ●558. e reas eur respont treut d'ezan. ●(1913) KOME 6. me n'en em foeltrin ket en e zervij, 'vit kelo komzou treut am eus da gât... ●(1936) BREI 440/4a. En em saludi a rejont o-daou gant komzou treut.

    (2) Labour dreut : travail rude.

    (1864) SMM 72. Cals (...) a dremen (...) ho buez poanius, en eul labour dreut a behini ne dennont frouez ebet.

    (3) Avel dreut : bise glaciale.

    (1919) DBFVsup 4b. aùel tret, tr. «bise glaciale.» ●(1955) BLBR 85/6. eun avel dreut, binimus ha sklas. ●(1966) BAHE 50/37. an avel dreut a c'hwezhe diouzh kostez Kemperve.

    (4) (Accueil) frais, froid.

    (1924) BILZbubr 43-44/1033. Bidoullig, mar plich, a reas eun digemer treut da becherou he mestr.

    (5) Aride.

    (1867) FHB 123/1148b. goarimmeier treud.

    (1919) LZBl Genver 2. eur c'hornik douar treut bennak. ●(1934) BRUS 95. Aride, tr. «tret

    (6) (Bouche) pincée.

    (1965) KATR 7. genou treud dezi dalhmad.

    (7) =

    (1910) MAKE 104. Ha diwar ar zonj treut-se, hen war-zu ar c'hoad.

    (8) Impitoyable.

    (1883) MIL 231. pebes den divergont ! pebes kourach fallakr : pebes kalon dreut !

    (9) (en plt du regard) =

    (1908) PIGO II 36. ober a reas d'in eur zellou ken treut, ma kollis krenn ma fenn.

    (10) (en plt d'une époque) Pauvre.

    (1906) GWEN 26. Miz Gouere a zo unan deuz an treuta miziou a zo epad an hanv.

    II. Épit.

    (1) Labous treut : oiseau de malheur, de mauvaise augure.

    (1896) GMB 353. Lapous treut, tr. «oiseau maigre, ou chétif insecte, t[erme] d'injure.»

    (1908) KMAF 19. Laboused treut ar Gouarnamant a gaver ive e kement lec'h ma c'hellont kaout da ziskrapat. ●(1908) FHAB C'hwevrer 45. hag ar pez a zo goasa c'hoaz eo gwelet al lapoused treut-se o redet dre ar vro. ●(1927) TSPY 18. Ar voutaouerien, va fôtrig-men a zo laboused treut ha plijout a ra d'ezo ar «pinard» !... ●(1928) BFSA 88. an degemer en doa graet d'an tri labous treut.

    (2) Kalon dreut =

    (1883) MIL 231. pebes den divergont ! pebes kourach fallakr ! pebes kalon dreud !

    III. Adv.

    (1) Hautainement, insolemment.

    (1912) BUAZpermoal 650. en eur gomz treutoc'h outan.

    (2) C'hoarzhin treut : rire jaune.

    (1872) DJL 24. neur c'hoarzin treut.

    (3) Bevañ treut : vivoter, vivre frugalement.

    (1872) ROU 98a. Un homme qui a tant de bien et qui se nourrit si maigrement ! tr. «Un den kement a zanvez deza, beva ken treut !»

    (1920) LZBl Gouere 351. eur paour-keaz den (...) hag a veve treut demdost d'ar geriaden.

    IV.

    (1) Treut evel ur c'havr : voir gavr.

    (2) Treut evel ur vazh-kleud : voir bazh.

    (3) Treut evel ur vazh : voir bazh.

    (4) Treut evel un tamm koad : voir koad.

    (5) Treut evel un tach : voir tach.

    (6) Treut evel ur c'hant tachoù : voir tachoù.

    (7) Treut evel ur gioc'h : voir gioc'h.

    (8) Treut evel ur skoul : voir skoul.

    (9) Treut evel ur c'hi : voir ki.

    (10) Treut evel ur c'hrank : voir krank.

    (11) Treut evel un harink : voir harink.

    (12) Treut evel ur sklosenn : voir sklosenn.

    (13) Treut evel ur sklisenn : voir sklisenn.

    (14) Treut evel pav koad ur forc'h houarn : voir pav.

    (14) Treut evel an Ankoù : voir Ankoù.

    (15) Treut evel ar marv : marv.

    (16) Treut evel ur relegenn : relegenn.

    (17) Treut evel un askell-groc'hen : askell-groc'hen.

    (18) Bezañ treut ar c'havr gant ub. : gavr.

  • treut-kign
    treut-kign

    adj. Décharné.

    (1866) FHB 66/108b. Seiz bioc'h all euzus ha treut-kign.

  • treutaat
    treutaat

    v.

    I. V. intr.

    (1) (en plt de qqn) Maigrir.

    (1732) GReg 331a. Perdre son embonpoint, tr. «treutaat. pr. treuteët.» ●(1744) L'Arm 225a. Maigrir, tr. «Trættatt

    (1866) FHB 99/374a. Treutad a ra da vreur. ●(1869) EGB 212. cet homme maigrit, ou devient plus maigre, tr. «ann dén-ze a dreuta

    (1906) HIVL 158. ne hré meit trètat goannat bamdé muioh-mui. ●(1922) BUPU 6. ne hra meit tretat ha goannat blaoah.

    (2) (agriculture ; en plt de la terre) S'appauvrir.

    (1912) DIHU 84/100. bamb sur ne dretei ket hun doar geton.

    II. V. tr. d.

    (1) Amaigrir.

    (1659) SCger 6a. amaigrir, tr. «treutaat.» ●(1732) GReg 590a. Rendre maigre, tr. «Treudtaat. pr. treudteët. Van[netois] tredtât.» ●(1744) L'Arm 11b. Amaigrir, tr. «Traittein ; ou Traittatt

    (2) (agriculture) Appauvrir (la terre).

    (1907) BOBL 12 octobre 159/2f. an nitrat n'eo mad nemet da zivouda ha da dreutad an douar. (…) an nitrat na zrua ket an douar, mez na dreuta ket anezan ken neubeud. ●(1912) DIHU

    84/100. Er fosfat hag ind e dreta en doar ? ●(1914) DIHU 110/125. er melchon (…) e zrua en doar é léh en tretat.

  • treutasenn
    treutasenn

    voir treudasenn

  • treuted
    treuted

    f. Maigreur.

    (1931) VALL 439b. Maigreur, tr. «treut(t)ed f.»

  • treuter
    treuter

    m. Maigreur.

    (1732) GReg 590a. Maigreur, tr. «Treuder. Van[netois] tredér

    (1931) VALL 439b. Maigreur, tr. «treut(t)er m.»

  • treutlart
    treutlart

    m. (boucherie) Viande maigre attenante au lard gras.

    (1732) GReg 563a. Le maigre de lard, chair qui tient au lard, tr. «Treud-lard

  • treuz .1
    treuz .1

    adj.

    I. Attr./Épith.

    A. Épith.

    (1) Sell treuz : regard de travers.

    (1732) GReg 936a. Regarder de travers, tr. «ober sellou treuz

    (1889) ISV 402. en eur deleur varnezhan eur sell treuz.

    (1902) PIGO I 170. Ar blei a re warnean zellou treuz. ●(1910) MBJL 44. ne reont ken d'ei sello ken treuz. ●158. hon amezeien a ra d'imp sello treuz.

    (2) Lavar, ger, mennozhioù, poz, skrid treuz : dire, mot, pensées, écrit peu correct, faux.

    (1869) FHB 221/92b. eur gomz benâg treuz, dizeread.

    (1908) FHAB Eost 241. da zispenn al lavarou treuz. ●(1909) FHAB Du 332. geriou ha skridou hag a vezo kavet treuz. ●(1910) FHAB C'hwevrer 34. kas da netra lavarou treus an dud fallakr. ●(1911) BUAZperrot 271. bet dispennet ker brao ha tra e lavarou treuz. ●(1912) BUAZpermoal 331. Biskoaz ne lavaras d'ezan eur ger treuz. ●(1926) FHAB C'hwevrer 50. ar re o deus menoziou treuz a dle dont da vestr war ar re o deus menoziou eün ha reiz. ●(1928) SAKO 29. da zisac'han eur poz treuz bennak ! ●(1932) FHAB Kerzu 488. dispenn al lavarou treuz a red etouez hor c'henvroiz.

    (3) Ru dreuz : rue de traverse.

    (1732) GReg 833b. La ruë de traverse, tr. «Ar ru dreuz. Van[netois] ru tréz

    (4) Hent treuz : chemin de traverse.

    (1909) FHAB Gwengolo 278. ha pa ve dre an hent treuz e ve. ●(1957) LLMM 62/24. an hent-treuz kentañ war an dorn mat.

    (5) Lamm, paz treuz : de travers.

    (1866) FHB 92/319b. pebez piclammou, lammou treuz, lammou a gostez. ●(1872) DJL 27. goud'eur paz treuz.

    (1900) FHAB Genver 17. ar chezeg a ra neuze eul lam treuz. ●(1911) BUAZperrot 676. e reas eul lamm treuz hag e torras e c'houzoug. ●(1958) BLBR 115/4. Kêzig a reas eur paz trumm ha treuz ma oe warnez treugna ar harr.

    (6) (en plt d’une langue) Peu correcte.

    (18--) SAQ II 22. koz tammou gallek treuz.

    (7) Rusé.

    (1896) LZBt Mae 37. Med ar potr koz a oa eunn den treuz.

    (8) (?) Inconvenant (?).

    (1868) KMM 46. meur a c'hoantegez treuz.

    (10) Tordu, tordu, de travers.

    (1732) GReg 929b. Piez tortus, tr. «treid treuz

    B. Épith. Cruel, puissant.

    (1530) J 12b (Passion). arre ezeux vn dour creux (lire treux ; var. ereux) / reux ten, tr. Herve Bihan « De nouveau il y a un ruisseau cruel, terrible ravage ».

    C. Attr. De travers.

    (1877) BSA 184. eur c’hlenvet en doa lakeat he memprou da vond treuz.

    II. Adv.

    A. Incorrectement.

    (1877) MSA 140. eur c'hlenvet en doa lakeat he memprou da vond treuz. ●141. he zreid a jom ato treuz. ●(1912) BUAZpermoal 258. gant aon da gomz treuz diwar-benn ar c'hras. ●(1922) FHAB Here 299. An dra-ze a reas d'ezan beza sellet treuz gant an dispac'herien ruz. ●(1924) FHAB Eost 287. penn-abeg ma voter treuz er broiou-man ? ●(1926) FHAB C'hwevrer 63. en eur zellet treuz war du ar Penglaou.

    (1935) BREI 423/2b. Fanch Kouer a dle kompren e oa bet kelennet treuz gant tud faos pe gant tud dall.

    B. Loc. adv.

    (1) En dreuz : de travers.

    (1907) FHAB Here 247. Gwechall, gwechall, / An hini en doa daoulagad, n'oa ket dall, / An hini en deuz, / A vel en eün, pe en dreuz.

    (2) D'an treuz : de travers.

    (1911) SPON 7. Hag e chomou nezé, d'en treuz, ar en hent kar. ●(1925) SFKH 8. é dammeu dillad én ur val lién d'en tréz ar é ziskoé. ●(1975) YABA 15.02. Ur bedenn lonket d'en treuz. ●(1975) YABA 22.02. en ofisourion e gomprenè er frazennig-sé d'en treuz.

    (3) Hed-ha-treuz : complètement.

    (c.1680) NG 92. He map zo eutreu, het a tres.

    (4) War-dreuz : de travers.

    (1914) KZVr 66 - 07/06/14. Eul lestr all (...) karget a c'hlaou-douar, a stokas war-dreuz outan.

  • treuz .2
    treuz .2

    m. –où

    I. (dimension de travers)

    (1) Travers, largeur, distance.

    (1575) M 2129. Mar dougont treuz an gruech, na bech à nep pechet, tr. «S’ils portent la largeur d’un ciron ou son poids d’aucun péché.»

    (1659) SCger 72a. la largeur d’vn pouce, tr. «treus vr meut.» ●120b. trauers, tr. «treus

    (1848) GBI ii 268. Treuz diou pe der erw diout-han, tr. «A la distance de deux ou trrois sillons de lui.» ●(1878) EKG ii 115. en em gaout a riz treuz eur park epken dioc’h tiez bourk Berven.

    (2) Épaisseur.

    (1744) L’Arm 42a. Il y a au-dessus du lait caillé deux doigts d’épaisseur de grosse crème, dont on fait le beurre, tr. « Boutt-çou ar el leah coaill trez deu viss à goaiveenn tihuë, à béhani é rérr enn amoneenn » ●137b. Epaisseur d’un doigt, tr. « Trez ur biss »

    (3) Hauteur.

    (1869) HTC 76. treuz e benn en doa dreist an Isrealitet all.

    (1908) PIGO ii 125. Treuz e benn an evoa dreist d’ê.

    (4) Mont dre dreuz : aller à travers.

    (1931) VALL 755a. aller par une traverse, tr. «mont dre dreuz T[regor].»

    (5) N’eus ket a dreuz dezhañ : on ne peut le traverser.

    (1905) IMJK 165. O mor nen des chet a dréz dehou !

    (6) (marine) Tennañ treuzioù : tirer des bords.

    (1973) BAHE 76/38. Kregiñ a ris evelkent da dennañ treuzioù.

    (7) Trajet.

    (1868) KMM 216. epad an treuz adalec an ti ma oa maro ar Verc’hez enna betec ar bez.

    (8) Seuil. Cf. treuzoù

    (1659) SCger 74a. linteau ou seuil, tr. «treus, p. ou

    II. sens fig.

    (1) Ober e dreuz (er vuhez, etc.) : se débrouiller (dans la vie).

    (1883) SAQ i 30. Me ne meuz ket a relijion ha n’oun ket klanvoc’h evit-se, a zastum arc’hant, a ra brao-bras va zreuz var an douar. ●(1889) SFA 56. an hini n’en deuz ket a arc’hant evit ober (…) he dreuz var an douar.

    (1911) BUAZperrot 24. Red eo deski ar vugale abalamour d’ezo da veza barrek da ober o zreuz. ●62. diouz c’houezen o zâl e c’hounezent brao bras peadra da ober o zreuz. ●(1925) MAZmadeg 182. Ober a raint, easoc’h kalz, ho zreuz er vuez-man (...) mar keront, gounit ar baradoz. ●(1934) PONT 17. hag e sikouro ac’hanomp, d’ober mat on treuz er bed-ma. ●(1936) LVPR 74. Ha deski d’ezo e pe zoare en em gemer, evit ober hervez Doue, o zreuz er bed-ma.

    (2) Ober e dreuz e : faire sa carrière dans.

    (1931) FHAB Mezheven 231. Ma oa e dad hag e dad koz tud a lezenn, meur a hini eus e eontred o devoa graet o zreuz, en arme.

    (3) Ober e dreuz (en ul lec’h) =

    (1911) BUAZperrot 210. Ar manac’h yaouank a zentas hag a yeas da ober e dreuz en eul lochen dirapar ha pell a bep leac’h.

    III.

    (1) Ober e dreuz : s’en tirer, réussir...

    (1926) (L) *Tintin Anna FHAB 154. pa'zint gouest da ober o zreuz o-unan e c'heller o dispartia. ●(1927) (L) L. ar Floc'h TSPY 17. Evel m'emaoun brema, emaoun o pinvidikaat va mestr, ha va-unan em eus beac'h oc'h ober va zreuz, o walc'hi an eil dourn gant egile.

    (2) Ober e dreuz war an douar : s’en tirer dans la vie.

    (1883) (L) J. Quéré SAQ i 30. Me (…) a zastum arc’hant, a ra brao-bras va zreuz var an douar.

    (3) Ober an treuz : s’intégrer (dans une famille).

    (1913) (L) M.-A. Abgrall FHAB Gouere 239. Ha koulskoude e oa mil boan o voalc'hi an eil dorn gant egile evel ma oa ar c'his da lavaret pa ves beac'h oc'h ober an treus gant an tiegez.

    (4) Bezañ e reuz hag e treuz : voir reuz.

    (5) Kaout reuz ha treuz : voir reuz.

    (6) Treuz un neudenn : voir neudenn.

  • treuz-da-dreuz da
    treuz-da-dreuz da

    prép. = a-dreuz-da-dreuz.

    (1912) DIHU 86/127. Tréz-de-dréz d'ur mané, tréz-de-dréz de lanneu.

  • treuz-didreuz
    treuz-didreuz

    adv. & prép.

    I. Loc. adv. De part en part, d'outre en outre.

    (1732) GReg 683a. Il est percé d'outre en outre, tr. «Toullet eo treuz-didreuz.» ●935a. Transpercer, tr. «Toulla treuz-didreuz.» ●936a. Traverser entierement, tr. «moñnet treuz-didreuz

    (1867) MGK 99. Toullgofet treuz-didreuz. ●(1872) ROU 94a. De part en part, tr. «treuz-didreuz.» ●(1876) TDE.BF 443b. ma klevaz Perik eur mestaol war dor he gampr hag hi toullet treuz-didreuz.

    (1906) BOBL 15 septembre 104/3d. toullet he c'horf treuz didreuz. ●(1927) GERI.Ern 99. treuz-didreuz, tr. «de part en part.»

    II. Loc. prép.

    A.

    (1) Treuz-didreuz dre : à travers.

    (1872) ROU 92a. Par monts et par vaux, tr. «Treuz-didreuz dre an douarou.»

    (2) Treuz-didreuz da =

    (1939) ANNI 1. Paod a roantelèheu é ma bet é vonet treuz didreuz dehè.

    B. A-dreuz-didreuz.

    (1) =

    (1877) FHB (3e série) 35/276b. Terri a ranket adreuz didreuz an oll deputeud (lire : deputeed).

    (1926) FHAB C'hwevrer 72. Hag e sav, e sav c'hoaz uhelloc'h, a-dreuz didreuz ar reier.

    (2) A-dreuz-didreuz dre =

    (1907) FHAB Eost 185. penaoz eo eat an traou a-dreuz didreuz dre skoliou kristen Leon ha Treger.

  • treuz-erc'h
    treuz-erc'h

    m. (botanique) Perce-neige.

    (1879) BLE 6. Galanthine. (Galanthus. L.) Treûz-erc'h.

    (1931) VALL 547b. Perce-neige, tr. «treuz-erc'h m. (Rusq.).»

  • treuz-gouzoug
    treuz-gouzoug

    m. (anatomie)

    (1) Trachée-artère.

    (1732) GReg 934b. Trachée-artere, le tuiau qui porte l'air aux poumons, & qui est l'instrument de la respiration & de la voix, tr. «an treuz-gouzoucq

    (1876) TDE.BF 636b. Treuz-gouzoug, s. m., tr. «Trachée-artère.»

    (1931) VALL 749a. Trachée-artère, tr. «treuz-gouzoug (et –goûg m.»

    (2) Beg an treuz-gouzoug : larinx.

    (1909) FHAB Genver 6. Ar marmouz dreist holl a c'hellfe beza ken helavar hag an den, p'e guir beg he dreuz-gouzoug a zo henvel ouz hini an dud. ●(1931) VALL 419a. Larynx, tr. «beg treuz-gouzoug m.»

  • treuz-ha-treuz
    treuz-ha-treuz

    prép. =

    (1844) LZBg 2l blezad-2l lodenn 88. eit monnèt, tréz-ha-tréz d'er mannéieu Atlas.

  • treuzad .1
    treuzad .1

    coll. = (?) Linteau (?).

    (1937) DIHU 310/255. Dalhet é el lein anehon get pikol treuzad koed sintet get treid gué.

  • treuzad .2
    treuzad .2

    Qui marche les pieds tournés vers l'extérieur.

    (1920) KZVr 359 - 25/01/20. treujad, tr. «qui marche le bout des pieds en dehors.»

  • treuzad .3
    treuzad .3

    m. –où (literie) Traversin.

    (1919) DBFVsup 70a. trejad, Cl[éguérec] s., tr. «traversin.»

  • treuzad .4
    treuzad .4

    m. –où =

    (1905) BOBL 21 janvier 18/1a. eur pez treujad den, braz ha korvek.

  • treuzadenn
    treuzadenn

    f. –où

    (1) (architecture) Poutre qui traverse une maison.

    (1879) ERNsup 168. treuzadenn, f., poutre qui traverse une maison, Trév[érec].

    (1931) VALL 583a. Poutre transversale d'un bâtiment, tr. «treuzadenn f.»

    (2) Passerelle.

    (1879) ERNsup 168. treuzaden, passerelle, petit pont, Prat.

    (1931) VALL 538b. Passerelle, tr. «treuzadenn f.»

    (3) (pêche) Rangée de mailles sur tout le travers du filet.

    (1977) PBDZ 703. (Douarnenez) treuzadenn, tr. «rangée de mailles sur tout le travers du filet.»

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...