Devri

Recherche 'lu...' : 234 mots trouvés

Page 2 : de ludik (51) à lugud (100) :
  • ludik
    ludik

    adj.

    (1) (en plt d'une truie) En chaleur.

    (1890) MOA 162b. Être en chaleur, parlant des femelles d'animaux, tr. «beza ludik (C[ornouaille], (parlant de truies).»

    (2) (insulte) Gwiz ludik =

    (1964) LLMM 102/25. Gaou a lerez, gwiz ludik, hailhonez vrein !

  • ludu
    ludu

    m. –où, -eier

    I.

    A. Cendre.

    (1499) Ca 129a. Ludu. g. cendre. ●(c. 1501) Lv 236/134. ludu gl. sinis. ●(1530) Pm 248. quen munut ha ludu, tr. «aussi menu que cendre.» ●(1633) Nom 57b. Panis subcinericius : gasteau cuit sous les cendres : cuin, pe gouastel poazet dindan al ludu. ●165a. Fauilla : cendre chaude : ludu tomm. ●Cinis : cendre : ludu. ●172a. Lixius cinis, cinis lixiua : cendre de lexiue : ludu'n lichou, sloac.

    (1659) SCger 157b. ludu, tr. «cendre.» ●(c.1718) CHal.ms i. cendre, tr. «luru a sarz[eau].» ●(1732) GReg 143b. Cendre chaude, tr. «Ludu-broud.» ●(1744) L'Arm 48b. Cendre, tr. «Ludu : Luru. m.» ●(17--) TE 86. hac e ras dehai el ludu d'ivèt é caige deur.

    (1849) LLB 403-404. ged teil pé ged ludu / Hadet én hou parkeu ha mell ha guneh-tu. ●(1891) CLM 9. avaleu douar pobet idan el ludu. ●(1897) EST 62. Aveit gobér lejil, un dornadig ludu.

    (1908) FHAB Eost 239. A neubeud da neubeud / E za e ludu ar bern keuneud. ●(1910) MAKE 78. ebarz kougn al ludu, dindan an anduilhenned.

    B.

    (1) Log al ludu =

    (1878) EKG II 278. e lok-al-ludu.

    (2) fam. Pipi ludu : surnom de la cafetière.

    (1968) LOLE 23. eun tasad kafe (...) hini beuz pell diouz beza kar pe gillorou da Bipi Ludu.

    (3) Cendre des morts.

    (1857) HTB 91. N'eus kaz peger sklabeet ha dismantet a vo eskern ha ludu an dud varo.

    (1906) KPSA 35. N'euz mui anezo nemet an dournadik ludu a lavaran.

    C. (religion)

    (1) Merc'her al ludu : le mercredi des cendres.

    (1633) Nom 226a. Cineralia : le iour des Cendres : Demercher an meur, pe Demercher an ludu.

    (c.1718) CHal.ms i. le Iour des cendres, tr. «merherh el luru, merherh.»

    (2) Lakaat, reiñ al ludu =

    (1911) KANNgwital 100/22. Goude an oferen, e vezo lakeat al ludu. ●(1931) KANNgwital 338/20. Al ludu a vo roet goude an oferen genta.

    II. Engrais.

    (1927) FHAB Gouere 146. eul ludu azotek bennak. ●(1932) KWLB 13. Al ludueier potasse a zo mat. ●15. daou ludu. ●(1938) GWAL 110-111/19. An holl luduou a zo temzou eus ar re wella. ●(1941) ARVR 2/3b. al luduou. ●(1949) KROB 17/5. Eun tieg a zo ret dezañ en em denna e unan gant al ludueier a bep seurt.

    III.

    (1) Reiñ ludu e-lec'h butun : tromper en cherchant des détours.

    (1870) FHB 265/31b (L) Goulc'hen Morvan. An archerien a ieaz etrezeg ar c'hoad, ha Charlo, fouge enha da veza roet ludu dezho eleac'h butun, en em lakeas da zutal. ●(1890) MOA 505 (L). Tromper, en cherchant des détours, tr. J. Moal «rei ludu e leac'h butun (Fam.)»

    (2) Mont e ludu : perdre de l’aura, de l’estime, voir ses affaires péricliter, etc.

    (1890) MOA 107 (L). Ses affaires ont baissées, tr. J. Moal «eat eo he vrud e ludu.» ●249. Il a perdu toute estime dans l'opinion publique, tr. J. Moal «eat eo he vrud e ludu (Fam.)» ●251. Son étoile a pâli, tr. J. Moal «eat eo he vrud e ludu

    (1912) MELU 406. Labour a zul 'c'h a en ludu, tr. E. Ernault «Travail de dimanche s'en va en cendre. Corn[ouaille].»

    (3) Kaout ludu da c'heleiñ e dan // Lakaat ludu da c'heleiñ e dan // Skeiñ ludu da c'houloù e dan : cacher ses impressions, ses véritables envies.

    (1905) ALLO 55 (L) Y.-V. Perrot. Red e vo d'id teuler evez / Pa vezi enklasket, ha gouez / Kaout ludu da c'holo da dan. ●(1911) RIBR 127 (L) K. ar Prat. «Diskennit ebars, eme al laer bras, me roi an dourn d'eoc'h da zevel er meaz.» / Alexandr ne wele ket e lakae egile ludu da c'holo e dan, ha geriou flour da guzat e fallagriez. ●(1923) FHAB 1922 – légérs changements de langue – Pièce inspirée de Molière, M. de Pourceaugnac)">AAKL 9 (L) Y.-V. Perrot. Eun den ha n'eo ket goest da gaout ludu da c'holoï e dan ! ●(1924) FHAB Mezheven 215 (L) *Karan Lilia. rak tud int hag a oar kaout ludu da c'holo o zan. ●(1931) VALL 378. Cacher ses impressions, tr. F. Vallée «kaout ludu da c'holei e dan.»

    (4) Kaout ludu da c'heleiñ e dan // Lakaat ludu da c'heleiñ e dan // Skeiñ ludu da c'houloù e dan : rester tranquille, être calme.

    (1928) FHAB Mae 190 (L) Y.-V. Perrot. Kaer hon eus klask ludu da c'holo hon tan e kavomp atao; met ma kendalc'h enebourien Breiz da ober o reuz, evel ma reont, eur pennad a zo, e teuio eun deiz ha kaer hon do klask ne gavimp ket ken : fuilhet e vo bet holl d'eomp gant an avel foll o do c'houezet war ar vro. ●(1929) FHAB Mezheven 228 (L) Y.-V. Perrot. An uzulier koz o welet ar fae a rae Yann Derrien warnan a gemere kas outan, met ludu a ouie kaout da c'holo e dan ha bewech ma tremene ebiou d'ezan e tenne e voned krammennet hag e stoue dirazan beteg an douar. ●(1935) FHAB Mezheven 234 (L) Y.-V. Perrot. En em garet; kaout ludu da c'holo an tan; lakât eleiz a draou dindan an treid; en em bardoni. ●(1957) AMAH 192 (T) *Jarl Priel. Dalc'hmat e chome digas ha sioul da welout rak gout'ouie skeiñ ludu da c'houlou e dan, met dont a reas dezhañ skuizhañ a-benn ar fin.

    (5) Teurel ludu e daoulagad ub. : jeter de la poudre aux yeux.

    (1790-1794) PC ii 398. En o taoulagat teleur ludu – Evit gallout sur o troumpla, tr. «Dans vos yeux il jette de la cendre (poudre), - Pour pouvoir sûrement vous tromper.»

    (6) Paket an tan ha gwerzhet al ludu : voir tan.

    (7) Mont ar plouz da ludu : voir plouz.

    (8) Na dalvezout ludu ur c'hornad butun : voir kornad.

  • ludu-du
    ludu-du

     m. Noir animal.

    (1857) CBF 104. Ludu-du, m., tr. «Noir-animal.» ●(1864) KLV 58. Al ludu-du (eskern devet). ●(1870) FHB 274/104a. ludu-du pe eun temps all bennag evelse.

  • ludu-eskern
    ludu-eskern

     m. Noir animal.

    (1857) CBF 104. Ludu-eskern, tr. «Noir-animal.» ●(1876) TDE.BF 418b. Ludu-eskern, s. m., tr. «Noir animal, engrais.»

  • ludu-fin
    ludu-fin

    m. =

    (1864) KLV 67-68. Al ludu fin a zo mad mar deuz c'hoant, oc'h-penn, da welet ann had oc'h en em furmi war ar gwez.

  • ludu-gris
    ludu-gris

    m. Engrais chimique.

    (1955) STBJ 191. sier bet o lakaat ludu gris. 224. Ludu gris : temz chimik.

  • ludu-holen
    ludu-holen

    m. =

    (1932) KWLB 7. implij al ludu-c'hoalen. ●(1941) ARVR 24/3a. gant teil diwallet mat e vo espernet al ludu c'hoalen.

  • ludu-melen
    ludu-melen

     m. Guano.

    (1926) FHAB Mae 191. ar garzadenn a vezo taolet war an teil pe implijet evel ludu-melen, rak ludu-melen eo, e gwirionez.

  • ludu-sitr / ludu-sit
    ludu-sitr / ludu-sit

    m. =

    (1864) KLV 44. Eunn nebeudik ludu keuneud, touesied gand ludu-du mad pe ludu-sitr. ●58. Al ludu-sit (hanvoesiou ann dud).

  • ludua
    ludua

    v. intr. Acheter, chercher de la cendre.

    (1732) GReg 143b. Acheter de la cendre, tr. «Ludua. pr. et

    (1931) VALL 104a. ludua, tr. «chercher de la cendre.»

  • luduaer
    luduaer

    m. –ion Marchand de cendre.

    (1732) GReg 143b. Marchand de cendre, tr. «Luduaër. p. luduaëryen. Van[netois] luduhér. p. yon, yan

  • luduañ / luduiñ
    luduañ / luduiñ

    v.

    I. V. tr.

    A. V. tr. d.

    (1) Réduire en cendres.

    (1732) GReg 143b. Reduire en cendre, tr. «Ludua. pr. luduet.» ●202b. Consumer, par le feu, brûler entierement, tr. «Ludua. pr. luduet

    (1824) BAM 32. pehini a duas da zevi ha da ludua quement a yoa e Kear. ●118. ludua a raï oll bete ar c'hoat hag ar vein. ●(1866) FHB 94/330b. an tan goall en deus distrujet, luduet eur guær vras.

    (1910) MAKE 4. luduet e vutun gantan. ●(1928) BREI 58/3b. Ma sent ar c'hurunou ouz e vouez, netra êzetoc'h d'ean evit ma luduan dirak ho taoulagad. ●(1931) VALL 104a. réduire en cendre, tr. «ludua

    (2) sens fig. Réduire à néant.

    (1911) BUAZperrot 341. hag a luduo ho prud vat hag ho santelez.

    (3) Enduire (de cendre).

    (1931) VALL 104a. ludua, tr. «enduire de cendre.»

    (4) (religion) Imposer la cendre.

    (1900) KAKE 210. luduit ho tal !

    (5) (agriculture) Amender avec de la cendre.

    (1864) KLV 67. Ludua mad ann douar.

    B. V. tr. i. (agriculture) Luduañ da : mettre de la cendre à.

    (1936) BREI 445/1d. ret eo ive ludua d'ar gwez.

    II. V. intr.

    (1) Se transformer en cendres.

    (1942) DIHU 373/98. Na bourein e hren é sellet doh er choucheu koed én tan, é ruein ! é loskein, é luduein, ar ou goarigeu ! Nag er ouleuen-rousin lakeit ér «paotr Fransez» én toul-fornel, peger bourus é kaven-mé hé divouchein, ha kemér er rousin e zivérè doh er borhaden, eit ou zurel de veruein én tan !

    (2) (en plt de qqn) Rester à ne rien faire auprès du feu.

    (1938) WDAP 2/104. arabat d'it chom da ludui e korn an oaled. ●(1951) BLBR 41-42/1. chom da ouela ha da ludua e korn an tan. ●(1955) STBJ 153. chom da ludui e korn ar c'hougn.

  • ludueg .1
    ludueg .1

    f. –où

    (1) Cendrier de fourneau.

    (1744) L'Arm 427a. Cendrier, d'un fourneau, tr. «Luduæc. f.»

    (1931) VALL 104a. Cendrier, tr. «ludueg f. pl. ou

    (2) = toull al ludu en oaled.

    (1937) DIHU 310/248. Déh é tuemmet, él ludueg.

  • ludueg .2
    ludueg .2

    m. ludueien

    (1) Casanier.

    (1732) GReg 138b. Casanier, faineant, qui ne sort point de sa cage, du coin du feu, tr. «Luduecq. p. luduéyen

    (2) Personne frileuse, toujours au coin du feu.

    (1732) GReg 143b. Qui est toujours dans les cendres, frileux, tr. «Luduecq. p. luduéyen.» ●924b. Ce bon-homme ne fait que tisonner, remuer les tisons sans cesse, tr. «Al luduecq coz-ze ne ra nemed firboucha an tan, e ziausa pa véz èr vad.»

  • luduek
    luduek

    adj.

    (1) Couvert de cendres.

    (1732) GReg 143b. Cendreux, tr. «Luduecq

    (1857) HTB 58. penoz a tlefoa lein ar menez bean luduek. ●(1876) TDE.BF 418a. Luduek, adj., tr. «cendreux.» ●(1878) BAY 19. luduek, tr. «plein de cendres.»

    (2) Frileux, casanier.

    (1876) TDE.BF 418a. Luduek, adj., tr. «frileux, casanier.»

  • luduenn
    luduenn

    f. –ed

    (1) Personne frileuse, cendrillon.

    (1732) GReg 143b. Qui est toujours dans les cendres, frileux, fem[me], tr. «Ludueñ. p. luduenned

    (1857) CBF 28. eul luduen eo, tr. «c'est une cendrillon.» ●(1876) TDE.BF 418a. Luduenn, s. f., tr. «Frileuse, cendrillon, femme qui se plait au coin du feu.»

    (1931) VALL 104b. cendrillon, tr. «luduenn f. pl. ed.» ●(1982) PBLS 27. (Sant-Servez-Kallag) luduenn, tr. «personne qui est toujours près de la cheminée.»

    (2) Personne lente et parresseuse.

    (1920) KZVr 359 - 25/01/20. luduenn, evel «luguder», lent, paresseux. ●(1935) FHAB C'hwevrer 74. al luduenn (...) a lavaras e oa dâ ganti mont ivez d'he zro da aveli he fenn. ●(1967) BRUD 26-27/25. Me ne ran forz euz profou al luduenn-ze, eme Hodfrid, ha n'hellin nemed ober penn-koz outañ.

  • luduenniñ
    luduenniñ

    v. intr. Rester dans l'âtre à ne rien faire.

    (1931) VALL 104b. Cendrillonner, tr. «luduenni.» ●(1935) BREI 397/1b. amzer chom er gêr, da luduenni...

  • luduer
    luduer

    m. –ion Marchand de cendres.

    (1876) TDE.BF 418a. Luduer, s. m., tr. «Marchand de cendre.»

  • luduet
    luduet

    adj.

    I.

    (1) Réduit en cendres.

    (1838) CGK 17. arc'hoas n'y vo luduët. ●(1867) BBZ III 193. Ha tri mil anhe luduet, tr. «Et trois mille d'entre eux mis en cendre.» ●274. Petra, va merc'h paour, hoc'h euz gret, / Pa viot evel-ze luduet, tr. «Qu'avez-vous fait, ma pauvre fille, pour être ainsi réduite en cendres ?»

    (1906) MSTR 17. Luduet ar c'heariou.

    (2) = (?) goloet a ludu, a boultrenn (?).

    (1929) FHAB Mae 190. Eun deiz, pardaez anezi, eur marc'hadour saout a vro Gemre, hag a deue bep an amzer da foar Barnett, a oa o tremen war bont Londrez. Luduet holl oa, ha skuiz maro, evel ma c'helle beza unan hag en doa graet eun hent hir ha digompez evit dont eus bro Gemre.

    II. (agriculture)

    (1) (semence) Passé dans la cendre pour les protéger.

    (1876) TDE.BF 418b. Luduet, adj., tr. «Cendré. Il se dit des semences qui ont été roulées dans la cendre, avant l'ensemencement, pour les préserver de certaines maladies.»

    (2) (terrain) Amendé avec de la cendre.

    (1938) GWAL 110-111/21. da welout al louzeier en doa hadet en dachenn luduet.

  • luestr
    luestr

    s. Cour.

    (1895) GMB 261. Er luestr la cour, dans le dial. de Batz, paraît être un mélange de les et de gloestr.

  • luet
    luet

    adj. Roulé, pris.

    (1716) PEll.ms 877. Lu, Ridicule, impertinent, honteux, malhonnette. Le p. Maunoir a mis un dra lu pour dire ridicule, c'est-à-dire une chose ridicule. Les plus habiles bretons que j'ai consulté sur ce mot m'ont assuré que c'est du jargon, que l'on ne dit point serieusement. On en fait, comme participe passif, luet, pour dire, trompé, moqué, tombé en confusion : et le nom dérivé Luat, sing. Luaden, confusion, honte, traitement honteux.

    (1980) LIMO 26 juillet. Luet, roulé, à ne pas confondre avec luiet, embrouillé, emmêlé.

  • luetenn
    luetenn

    f. (anatomie) Luette.

    (1633) Nom 20a-b. Gurgulio, epiglottis, sublinguium, columella : la luette : an hugus, an luetten.

  • luetez
    luetez

    s. Jeu de cartes.

    (1954) VAZA 29. en ur c'hoari kartoù : an «trois-sept», ar «vouc'h» al «luetez», ha me oar.

  • luez
    luez

    f. –ed Sotte.

    (1934) BRUS 200. Un sot, tr. «Ul lu –ed, fém. ul luéz –ed

  • lufern
    lufern

    s. Lufern an daol : (?) Empattement, enjambement, piètement de la table (?). cf. liver

    (1908) KMAF 47. Mont a ra da c'hourvez penn-da-benn war lufern an daol. ●(1924) ZAMA 194. stoket e benn ouz lufern an daol.

  • lufr .1
    lufr .1

    adj.

    I. Brillant.

    (1924) BILZ 87. Van na reas ar pôtr, hag ar vag ac'h ê, war he fouez, plên ar mor, lufr evel eur sklasenn.

    II. Lufr evel ur sklasenn : voir sklasenn.

  • lufr .2
    lufr .2

    m.

    (1) Brillance.

    (1732) GReg 317a. Éclat, splendeur, lustre, brillant, tr. «lufr.» ●587b. Lustre, éclat, brillant, tr. «lufr.» ●886a. Splendeur, tr. «lufr

    (1876) TDE.BF 418b. Lufr, s. m., tr. «Eclat, lustre.» ●(1896) GMB 379. éclat, splendeur, brillant (…) pet[it] tréc[orois] luf.

    (1911) BUAZperrot 396-397. mouez an avel, lufr ar stered.

    (2) Reiñ lufr da udb. : donner du lustre, de l'éclat à qqc.

    (1732) GReg 587b. Lustrer, donner du lustre à une étoffe, à un chapeau, tr. «Rei lufr da un éntof, da un tocq, &c.»

    ►sens fig.

    (1904) BMSB 57. Lak evez, en eur ger, ma vo war-eün pep tra, / Rak lufr a fell d'in rei d'ar varnedigez-ma. ●(1909) FHAB Eost 230. rein d'ar gouel ar brasa lufr. ●(1911) BUAZperrot 576. e vez roët d'ezan eul lufr bras [d'ar gouel]. ●(1936) BREI 457/4B. o deus roet kalz a lufr d'ar pardon dre ar muzik hag ar c'han.

    (3) sens fig. Renommée.

    (1911) BUAZperrot 117. hag a lakeas war e hano eul lufr ha ne gollo biken. ●727. Santez Hedwij (…) he deus taolet muioc'h a lufr war he hano dre he zantelez eget dre ar renk uhel he deus bet.

  • lufrañ
    lufrañ

    v. intr.

    (1) Luire, briller.

    (1732) GReg 119b. Briller, éclater, reluire, tr. «lufra. pr. lufret

    (1876) TDE.BF 418b. Lufra, v. n., tr. «Luire, briller.»

    (1902) PIGO I 35. sklerijen ar C'hastel gwer ha dir, o lufran a bep tu dindan an heol. ●(1906) BOBL 17 mars 78/1b. eun tok lost hir o lufran d'ar pevar avel.

    (2) sens fig. Se manifester, s'illustrer, rayonner.

    (1911) BUAZperrot 635. He c'harantez evit he c'hlanvourien a lufras dreist holl epad ar vosen.

    (3) Ken a lufre : tant que faire se peut.

    (1732) GReg 83a. Il a été bâtonné qu'il n'y manquoit rien, tr. «frotet eo bet gad eol garz qen na lufré

  • lufrant
    lufrant

    adj. Luisant.

    (1732) GReg 36b. Ancre luisante, tr. «Lyou lufrand.» ●417a. Une épée flamboyante, tr. «ur c'hlezê lufrant

  • lufrennaouiñ
    lufrennaouiñ

    v. intr. Miroiter.

    (1979) TRBU 14. Etre an Ness e vil boull-trap o lufrennaoui, tr. « Entre le Ness aux mille pièges miroitants. »

  • lufrer
    lufrer

    m. –ien Polisseur.

    (1914) DFBP 252b. polisseur, tr. «Lufrouer

  • lufrouer
    lufrouer

    m. –où Polisseur.

    (1914) DFBP 252b. polissoir, tr. «Lufrer

  • lufrus
    lufrus

    adj. Brillant.

    (1732) GReg 586a. Luisant, ante, qui brille qui éclate, tr. «lufrus

    (1876) TDE.BF 418b. Lufrus, adj., tr. «Eclatant.» ●(1896) GMB 379. luisant (…) pet[it] tréc[orois] lufus.

  • lug .1
    lug .1

    adj.

    I. (météorologie)

    (1) Étouffant.

    (1876) TDE.BF 418b. Lug, adj. C[ornouaille], tr. «Etouffant, parlant de la température.» ●Amzer lug, tr. «chaleur étouffante.»

    (2) (Temps) couvert, très nuageux.

    (1931) VALL 74a. temps bouché, tr. «amzer lug

    II.

    (1) (en plt du feu) Qui a pris.

    (1940) SAV 17/13. an tan-gwall a zo lug !

    (2) (en plt de qqn) Qui travaille pour de bon.

    (1960) PETO 86. Da dud krog o labourat da vat, e vez laret : «Emaoc'h lug, paotred ?»

    (3) = (?).

    (1932) ALMA 154. ar skrilhed-douar (...) war riz o zoullou lug.

  • lug .2
    lug .2

    m.

    (1) Kavout lug : trouver du travail, de l'occupation.

    (1927) FHAB Ebrel 84. Piou a oar ha ne gavimp ket a lug ?

    (2) Bezañ el lug : être au travail, à l'affaire, dans la partie.

    (1942) FHAB Du/Kerzu 224a. evit ma c'hello an holl heuilh piz labour ar re a zo el lug.

  • lugachenn
    lugachenn

    f. (météorologie) Crachin.

    (1936) IVGA 117. etre lukachenn ha bouilhardou. ●(1944) GWAL 165/318. (Ar Gelveneg) Lukachenn a zo glav munut, ur vrummenn hag a c’hleb. ●(1974) THBI 187. pa goues bemde glao tanno hanter vrumenn hanter lukachenn. ●205. beuzet er lukachenn louet. ●207. n’eo ket tomm dindan al lukachenn.

    (2021) TREGO 14.01 p. 27c. Une nuée de noms pour le crachin / En breton, on lui attribue une nuée de noms qui varient selon les terroirs, sa nature et ses effets. Il est épais, fin, collant, plus fin que fin… ailhenn, brumenn, c’hwistigenn, fouetijenn, glebiadenn, glizhenn, glizhataj, glizaj, glavizhien, glav munut, glav dous mat, litenn, libistrenn, lugachenn, morlusenn, mouestigenn, reolenn, skaoutrenn, strouejenn.

  • lugañ
    lugañ

    v.

    I. V. intr.

    (1) S'accrocher.

    (1943) FHAB Mezheven 309. Ar brug krug a lug : la bruyère rabougrie qui accroche. ●(1960) PETO 32. al lann gouez a lug. ●86. Luga : Kregi, krapa. «Luga a ree al lann oc'h ma divesker.»

    (2) =

    (1976) LLMM 177/256. ar pegadoù a lakae ar vrezelourien da lugañ dindan sklerijenn an deiz.

    (3) S'obscurcir.

    (1931) VALL 505b. Obscurcir (s'), tr. «luga C[ornouaille].» ●(1949) ENRO 302. Ruzelliñ ha lugañ a ra evel flamm ul lutig n'en defe mui a eoul, hag a biklammfe, kent mougañ. 

    II. V. tr.

    (1) V. tr. d. Empêtrer.

    (1993) MARV xi 13. (Brieg) Degouezet din luga ma zreid e-barz boutou Marjan.

    (2) V. tr. i. Lugañ e-barzh : s'accrocher, se retenir à.

    (1986) CCBR 235. (Brieg) nôn ké gal luga ba hé, tr. «ils n'avaient pas pu s'y retenir.»

  • lugenn
    lugenn

    f. (météorologie) Brume de chaleur.

    (1876) TDE.BF 418b. Lugenn, s. f. C[ornouaille], tr. «Brouillard des temps chauds.»

    (1931) FHAB Genver 162. goloet gant eul lugenn denval. ●(1931) VALL 84a. Brouillard chaud, tr. «lugenn f.» ●(1977) PBDZ 1034. (Douarnenez) lugenn gwrez, tr. «brume de chaleur.»

  • lugern
    lugern

    m.

    (1) Brillant, brillance, luisance.

    (c.1718) CHal.ms iv. Splendeur, tr. «splander sclerder, luguern'.» ●(1732) GReg 317a. Éclat, splendeur, lustre, brillant, tr. «luguern. Van[netois] luguern

    (1857) HTB 167. Petra a sonje (...) euz a lugern he balez. ●(1872) ROU 76b. Les étoiles brillent, tr. «lugern a zo gant ar stered.» ●(1876) TDE.BF 418b. Lugern, s. m., tr. «Eclat, lustre.»

    ►sens fig.

    (1874) POG 137. Euz a Sion Doue a lakaio da c'houlaoui al lugern euz he c'hloar.

    (2) Halo de clarté.

    (1866) SEV 197. Eul lugern a strinko enn dro d'ezhan. ●(1870) MBR 80. eul lugern a strink diout-han ma'z eo sklerijennet kear gant-han dre ma'z a. ●(1879) BMN 219. evel beuzet e Doue, hag eul lugern en dro dezhan, ma'z oa sclerijennet ar gampr.

    (3) Éclat de lumière, lueur vive.

    (1867) MGK 121. E strink diwar he dal eul lugern ar gaera.

    (4) Preñv-lugern : ver luisant.

    (1880) SAB 263. da velet ar preved noz, ar preved tan, ar preved lugern, o steredenna en noz.

  • lugernadenn
    lugernadenn

    f. –où Éclat de lumière, éclair.

    (1968) BAHE 55/50. A-dreuz seurt latar, gwelout ul lugernidenn (sic). ●(1974) TDBP III 206. Neuze on-oa gwelet ul lugernadenn ken e oamp dallet, tr. « alors nous vîmes un tel éclat de lumière (éclair) que nous en fûmes aveuglés (éblouis) »

  • lugernaj
    lugernaj

    m. Brillance.

    (1839) BESquil 496. Er vràuité hac el ligùernage a hé houron.

  • lugernal
    lugernal

    voir lugerniñ

  • lugernant
    lugernant

    adj. Brillant, éclatant.

    (c.1718) CHal.ms i. Eclattant, tr. «Lugüer nant, scler.»

  • lugernerezh
    lugernerezh

    m. Action de briller.

    (1935) GRSA 191. ligernereh el luhed.

  • lugerniñ / lugernal
    lugerniñ / lugernal

    v.

    I. V. intr.

    (1) (en plt de qqc. qui subit l'action d'une source de lumière) Briller.

    (1499) Ca 129a. Luguaerniff vide in sclear. ●(c.1500) Cb 63a. [diffenn] Jtem cest esclarscir resplendir. b. luguerniff. ●82a. [ezn] Jtem hec nicedula / le. g. cest vng oyseau luysant de nuyt. b. ezn a luguernn en nos. ●102b. Jtem mico / as / cui. et caret supinus. n. g. resplendir / ou luyre. b. luguerniff.

    (1659) SCger 47b. eclater, tr. «luguerni.» ●100b. raionner, tr. «luguerni.» ●102b. reluire, tr. «luguerni.» ●(17--) TE 303. ou hlèanniér é linguêrnein hac ou dirènneu-eur é luihein.

    (1894) BUZmornik 143. ann aour hag ar perlez a lugerne etouez he bleo blansonet.

    (1903) MBJJ 155. A-dal d'imp, e lugern moskeen Omar. ●(1912) MMPM 110. ar maen da deu da flourât ha da lugerni. ●(1922) FHAB Ebrel 114. an heol a lakae da lugerni gwerinier an holl diez.

    (2) (en plt d'une source de lumière : feu, étoile, etc.) Étinceler.

    (1659) SCger 15a. bluetter, tr. «luguerni.» ●157b. luguerni, tr. «etinceler.» ●(c.1718) CHal.ms i. bluetter ou Etinceler, tr. «fulennein, luguernein Eluennein, sterennein.» ●(1732) GReg 779a. Raionner, tr. «lugerni. pr. lugernet.» ●(17--) TE 2. Ean e ras hoah er Stirèt (…) eit linguêrnein durand en noz.

    (1835) AMV 82. e sclerigen a leuc'herne quement, ma trêvelle e zaoulagat. ●(1849) LLB 539. er stered e ligernou splannoh. ●(1894) BUZmornik 117. lugerni a rea evel ann heol o para.

    (1903) MBJJ 59. an tanio a lugern a lajado. (1907) BSPD I 189. legernein e hré èl en héaul é kreiz é splandér. ●(1911) BUAZperrot 46. e barr an nenv ar stered a vil vern a lugerne.

    (3) Lugerniñ gant : étinceler de.

    (1878) EKG II 305. evelen lagad ar c'here o lugerni gand an drouk ouc'h va c'hlevet.

    (4) Lugerniñ gant : resplendir sous (l'effet de la lumière).

    (1866) SEV 87. Herodez a lugerne gant ar gwazennou heol a bare war-n-ezhan.

    (1944) EURW I 118. o lugerni gant an alaouraj.

    (5) (en plt du regard) Briller de convoitise.

    (1878) EKG II 149. he zaoulagad a lugernaz.

    (1905) DIHU 1/7. É lugern sel er merhed koant.

    (6) =

    (1857) CBF 56. ha pa ve ker krak da lagad ha m'eo lemm da douchen, me viro ouzid bepred da lugerni ha da flippata re, tr. «et quand même tu aurais la vue aussi perçante que ta langue est bien affilée, je t'empêcherai de lui faire des yeux et de faire claquer ton fouet.»

    (1924) SBED 18. Doh ou guélet é ligernal.

    II. V. tr.

    A. V. tr. i.

    (1) Lugerniñ war ub. : regarder qqn avec des yeux brillants.

    (1874) FHB 483/103b. daoulagad ruz o lugerni varnhan.

    (2) Lugerniñ ouzh ub. : reluquer, lorgner qqn.

    (1866) BOM 36. Ar botret lemm, dindan ho zao, / A lugern ouc'h ar plac'hed vrao, tr. «Les garçons égrillards reluquent, sous cape, les jolies filles.» ●(1874) FHB 484/111a. ne ehanont da lugerni ouzoc'h. ●(1876) TDE.BF 419a. Lugerni oc'h eur verc'h, tr. «regarder amoureusement une fille.»

    B. V. tr. d. Reluquer.

    (17--) FG II 40. luguernit ègassit ar servicherien.

    (1929) MKRN 112. Ar grenn-baotred a lugern ar c'hroer bras, tr. «Les gamins reluquent le grand crible.»

    III.

    (1) Lugerniñ evel ar brogon : voir brogon.

    (2) Gwelet kant steredenn o lugerniñ : voir stered.

  • lugernus
    lugernus

    adj. Brillant.

    I.

    (c.1500) Cb 29a. [brandon] Jtem faculentus / a / um. g. luysant / cler. b. luguernus.

    (1732) GReg 586a. Luisant, ante, qui brille qui éclate, tr. «Luguernus.» ●779a. Raionnant, ante, environné de raïons, tr. «luguernus

    (1821) SST 83. Corveu er ré eurus e vou (…) luguernus. ●(1849) LLB 901. É rastel hag é strep hag é bâl ligernus. ●(1849) LLBg I 2. en heol zou ligernus. ●(1857) HTB 23. lugernuz evel gwer. ●(1877) EFV 25. Quentéh direc er bobl é apparissas a drès é bèn ur gogussen ligùernus péhani en hum chanjas é deur hag er golhas pen-d'er-ben.

    (1902) PIGO I 197. lugernuz evel milouriou. ●(1903) MBJJ 58. war c'houre an dour lugernuz. ●(1907) PERS 56. ken lugernuz he zaoulagad. ●(1924) BILZbubr Mae/950. plun e lost gwer c'hlas, lugernus, o vransigellat war e gein [ar c'hilhog].

    II.

    (1) Lugernus evel tan : voir tan.

    (2) Lugernus evel an heol : voir heol.

    (3) Lugernus evel gwer : voir gwer .2.

  • luget
    luget

    adj.

    (1) (météorologie) Bouché, gris.

    (1929) SVBV 66. pa vez digompes ar mor pe luget an amzer.

    (2) (en plt de qqn) Chom luget =

    (1965) LLMM 109/85. ne chomo ket luget Joz da gas e stal en-dro !

    (3) Difficile.

    (1915) FBBF 93 (27 août). Goal luguet kaout boëd da zribi, mes gwin a gavont da brena.

  • lugn
    lugn

    v. = (?) leuniañ (?).

    (1909) DIHU 174/371. Er hâs hag er glahar e lugné me feden.

  • lugnañ
    lugnañ

    v. (argot de La Roche-Derrien)

    (1) V. tr. d. Reluquer.

    (1885) ARN 38. Regarder. – Br. : Sellout ou sellet. Arg[ot] : Lugna. – Lugned ann ostand, regardez (donc) cet individu. ●(1893) RECe xiv 268. i añjes a lugnes i jes.

    (2) V. intr. Regarder.

    (1975) BAHE 87/7. Lugnañ a ra dre ar prenestr. ●14. Lugnañ : sellet, sellout. ●(1975) LLMM 169/101. Lugn 'ta miñsoner, an dovergn minik !...

  • lugud
    lugud

    m. Lenteur, stupidité.

    (1752) PEll 557. Lugut, Lenteur, stupidité.

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...