Recherche 'ti...' : 271 mots trouvés
Page 2 : de ti-menaj (51) à tieurenn (100) :- ti-menaj
- ti-meur
- ti-milin
- ti-moc'hti-moc'h
m. Soue.
●(1988) TIEZ II 19. Dans le Cap-Sizun, le mot ti remplace kraou pour désigner la crèche : ti-masosi, ti-saout, mais tiez-moc'h, car les soues y sont le plus souvent jumelées.
- ti-nezañ
- ti-palem
- ti-pediñti-pediñ
m. (religion) Oratoire.
●(1911) BUAZperrot 273. tiez-pedi ar Vorianed. ●(1931) VALL 515a. Oratoire ; subs. lieu de prière, tr. «ti-pedi m. tiez-pedi.» ●(1933) OALD 45/206. eur maread nevedennou pe tïer-pedi.
- ti-plouz
- ti-postti-post
m. Bureau de poste.
●(1931) VALL 87a. Bureau de poste, tr. «ti-post m.» ●578a. bureau de poste, tr. «ti-post m. pl. tiez-post.»
- ti-pri
- ti-reputi-repu
m. Refuge.
●(1911) BUAZperrot 570. sevel a reas eun ti-repu evit ar merc'hedigou paour ha dilezet.
- ti-ruz
- ti-saoutti-saout
m. (agriculture) Étable.
●(1988) TIEZ II 19. Dans le Cap-Sizun, le mot ti remplace kraou pour désigner la crèche : ti-masosi, ti-saout, mais tiez-moc'h, car les soues y sont le plus souvent jumelées.
- ti-sistr
- ti-skolti-skol
m. tiez-skol École (local).
●(1847) MDM 29. tiez-skol savet esprez. ●(1866) FHB 95/344a. tiez scol ha clandiez. ●(1866) LZBt Ebrel 115. bizitan tie-skol. ●(1869) FHB 210/1b. var skigner an ti-skol. ●(1876) TDE.BF 574a. Ti skol, tr. «la maison d’école, où se fait l’école.» ●618b. Ti-skol, s. m., tr. «Maison où se tient l’école.» ●(1887) LZBg 45et blezad-3e lodenn 172. chapéligueu (...) laqueit de vout tyér-scôl.
●(1905) BOBL 05 août 46/3b. E porz an ti-skol. ●(1907) FHAB Here 233. hag eun ti-skol evit o bugale. ●(1920) AMJV 70. ar Vam e doa savet eun ti skol evit he zud.
- ti-soulti-soul
m. tiez-soul Chaumière.
●(1659) SCger 18b. cahuette, tr. «ti-soull.» ●23b. chaumine, tr. «ti soul.» ●172a. tisoul, tr. «maison couuerte de paille.» ●(1732) GReg 158b. Chaumiere, petite maison couverte de chaume, tr. «Ty-soul. p. tyez-soul.» ●592a. Maison couverte de glé, tr. «Ty soul. p. tyez soul.»
●(1847) MDM 43-44. Eus ho tiez-soul ez eus sortied tud a lez ha tud a iliz. ●(1857) CBF 107. Ti soul, tr. «Maison couverte chaume.» ●(1876) KTB.ms 14 p. 58. ar paour keas a zistroas neuze d'he di zoul.
●(1909) NOAR 4. ne vezo kavet en hon tiez-soul netra. ●(1916) KANNlandunvez 64/463. Ar c’henta ti ma tiskennaz Jezuz ennhan a oa eun ti soul dirapar. ●(1924) BILZbubr 41/950. eur c'hoz ti-soul.
- ti-tanti-tan
m. tiez-tan
(1) Maison d’habitation.
●(1732) GReg 592a. Maison manale, où le paysan mange & couche, tr. «Ty tan. p. tyez tan.»
●(1876) TDE.BF 618b. Ti-tan, s. m., tr. «Maison de la ferme où se fait la cuisine et où sont les meubles et les lits.»
(2) Cuisine.
●(1903) EGBV 48. ti-tan, m., tr. «cuisine.» ●(1908) NIKO 115. É ti-tan person Pluneret, tr. «dans la cuisine du presbytère de Pluneret.» ●(1932) BRTG 76. é lost en ti-tan.
- ti-tavarn
- ti-traoñ / ti-traouti-traoñ / ti-traou
m. Pièce annexe dans une maison.
●(1962) TDBP ii 520. An ti-traoñ, tr. «la maison d’en bas (pièce annexe servant de laiterie et de débarras.» ●(1980) MATIF 177. ti-traou, tr. « pièce qui servait de débarras ».
- ti-traouti-traou
voir ti-traoñ
- tiadtiad
m. & adv. –où
(1) M. Maisonnée.
●(1732) GReg 592b. Maisonnée, terme populaire, tr. «Tyad. p. tyadou. Van[netois] tyad. p. tyadëu.»
●(1844) LZBg 2l blezad-2l lodenn 76. tyadeu tud. ●(1868) GBI I 496. O welet seiz mab 'n un tiad / O vont d'ann douar 'n ur c'harrad ! tr. «En voyant sept fils d'une même maison, / Allant en terre dans une même charrette !» ●(1869) FHB 230/166b. Dre diadou e c'houlennont peur vuia gras ar Vadiziant. ●(1878) EKG II 95. eun tiad tud. ●302. Truezuz oa, evel a velit, doare an tiad tud-se.
●(1907) BOBL 09 février 124/2f. Pevarzek tiad tud a zo diabri. ●(1907) KANngalon Ebrel 364. ar vestrez ti (...) a bared, da bemdez, prejou an tiad tud. ●(1909) FHAB C'hwevrer 40. e oa tout an tiad er gear. ●(1909) FHAB Gouere 224. beva hag wiska (sic) an tiad tud. ●(1907) PERS 336. Da betra e servichfe eun tiad aour.
(2) Adv. A-diad : par maisonnée.
●(1790) MG 245. èl ma vèmb ol a diad.
- tiadañtiadañ
v. tr. d. = (?).
●(18--) TVG 3. Hac hi pa glêvas se, azea em c'hichen / Dre ur guir guriosite da diada va fenn.
- tialatiala
m. Agitation, remue-ménage.
●(1960) BAHE 24/19. e-kreiz an digoroù, an distalac'h hag an tiala a vezo graet en hoc'h enor. ●(1988) TOKO 37. Pebez tiala 'barz ar barrouz. Eet gwreg ar zakrist gand ar Varsianed ! ●135. tiala (eun tiala) fourgas. ●(1996) GRVE 34-35. Med petra ar gesenn a oa digouezet dezañ plegañ e benn, kroget an aspirateur 'n e vleo hir ha sachet 'nezañ beteg e hroñj en duellenn, ha savet tiala.
- tiartiar
adj. (argot de La Roche-Derrien) Vieux.
●(1965) KATR 5. koz-tiar. ●(1970) BHAF 387. Tiar. Koz-«tiar», koz-koz, koz-Noe. «Tiar» = koz, a zo eur ger euz «tunodou» Ar Roh, med anavezet mad eo bremañ e leh all. ●(1976) BAHE 91/38b. klask c'hoazh eme an drutell tiar. ●(1975) BAHE 87/4. an hini tiar a zo tortet. ●14. Tiar : kozh.
- tiarañtiarañ
m. (argot de La Roche-Derrien) Père.
●(1893) RECe xiv 268. Pegement a c'houilerien zo ba' c'houes ën qyara kos. (...) Më jes a didorto ag e hei de laret d'ën qyara : (...). Hag eñ divoaret war ar beos da glask ën qyara qôs. (...) Neuze qyara lares d'i ostañtet : (...).
- tiarenn
- Tibetad
- Tibetan
- tibiditibidi
m. Oratoire.
●(1868) GBI II 570. Me 'savo d'hec'h un tibidi, tr. «je vous élèverai un oratoire.»
- Tibr
- tich
- tidtid
f.
(1) Désir, caprice.
●(1931) VALL 790b. Volonté, désir, tr. «tid T[régor] f.» ●à sa volonté (à son caprice), tr. «hervez e did.» ●(1962) BAHE 30/16. hervez tid pep hini.
(2) Ober e did (ouzh ub., da ub.) : faire ses volontés à qqn, se plier à ses désirs.
●(1931) VALL 790b. le diable est aimable quand on lui fait ses volontés, tr. «an diaoul a zo paotr jentil pa vez graet e did d'ezañ Dicton.» ●faire les volontés de qqn, tr. «ober e did da u. b.» ●(1955) VBRU 141. dre ne blegen ket d'ober e did. ●(1964) BAHE 39/62. an diaoul e-unan a zo paotr jentil pa vez graet e did outañ. ●(1968) LOLE 65. oh ober o did oute. ●(1969) BAHE 62/40. Ur bugel klañv ne vez ket gourdrouzet ; graet e vez e did outañ.
- tie
- tiegtieg
m. tieion
(1) Économe (chargé de la dépense).
●(1499) Ca 197b. Tiec g. menasgier despenseur dung hostel.
●(1732) GReg 614a. Ménager, celui qui ménage, qui travaille, tr. «Tyecq. p. tyéyen, tyegued. Van[netois] tyecq. p. tyeyon, tyeryon.»
(2) Exploitant agricole, fermier.
●(1862) JKS.lam 301. ann tiek a c'hortoz sioul glaoeier ann nevez-amzer ha re ann diskar-amzer. ●(1866) FHB 84/254a. An tieg a zalc'he he verouri dioc'h antergroaz. ●(1867) MGK 90. D'ann tiek choum war ar meaz ha d'ar bourc'hiz e kear. ●92. tieien zo ganet war ar mez. ●(1889) ISV 305. eun tiek koz a du Guened. ●455. eun tiec eus ar re genta, eun ozac'h mad, eur moundian. (…) An tieg a zalc'he he verouri dioc'h antergroaz.
●(1900) KEBR 10. Eun tiek, tr. « Un fermier » ●An dieien, tr. « Les fermiers ». ●(1949) KROB 17/5. Eun tieg a zo ret dezañ en em denna e unan gant al ludueier a bep seurt.
(3) Chef de famille.
●(1659) SCger 175a. tiec, tr. «pere de famille.» ●(1732) GReg 396b. Pere de famille, tr. «Tyecq. p. tyéyen.»
(4) Ozhac'h-tieg : maître de maison.
●(1741) RO 2250. da dy un oach tiec.
●(1868) SBI II 10. Me n'estiman ket eun oac'h tiec, / Mar na sav kent ewit he wreg, tr. «Je n'estime rien un maître de maison, / S'il ne se lève plus tôt que sa femme.»
(5) Penn-tieg : chef d'exploitation agricole familiale.
●(1857) AVImaheu 31. chetu ur pentiec e dostas dehou.
●(1905) BOBL 21 octobre 57/2c. Gwaz a ze evidomp ! eme ar penn-tiek.
- tiegerez
- tiegerezh
- tiegeztiegez
f. –ed Ménagère.
●(1575) M 2623. vn magueres, hac vn tiegues fur, tr. «une nourrice et une ménagère sage.»
●(1732) GReg 614a. Ménagere, celle qui conduit le ménage, tr. «Tyeguès. p. tyeguesed.» ●Une bonne ménagere, tr. «Un dyeguès vad. p. tyeguesed vad.» ●(1738) GGreg 35. tyeguès, tr. «ménagère.»
- tiegezhtiegezh
m. –où
I. (domaine familial)
A.
(1) Famille, ménage.
●(c.1500) Cb 66a. [dispensaff] economica / ce. g. dispensation de famille. b. disping an tyeguez. ●(1633) Nom 63b. Vinum operarium : vin de Manouuriers ou de famille : guin an Mescherouryen, pe guin tieguez. ●155b. Suppellex : le mesnage, les meubles : tyeguez an meublou.
●(1659) SCger 55b. famille, tr. «tieguez.» ●174b. tieguez, tr. «famille.» ●(1732) GReg 396b. Famille, ménage composé d'un chef, & de ses domestiques, tr. «Tyéguez. p. tyéguezou. Van[netois] tyegueah.» ●(1790) MG 352. me ouair, quer clous èl hanni, armèh ha campènnein un tiegueah. ●(1884) BUR I 30. Nag a wech en evoa kemeret ar boan da labourat eur prez, eur gwele, eun dol evit ann tiegezo paour euz he amezeienn !
●(1912) CHEG 8-9. Plac'h oun en eun tiegez tuchentil eus ar re wella. ●(1928) BREI 54/3a. Gant ar yalc'had dastumet evelse e ve roet eun adpae d'an tiegeziou niverus, herve an niver a vugale o deus. ●(1942) FHAB Du/Kerzu 215. Eno, n'eus Buhez ar Zent na pedenn ebet ken, en tiegéz da bemdez. ●(1955) STBJ 148. Eur gêr distourm e oa ive, netra nemet eun tiegez enni.
(2) Mont da diegezh : se mettre en ménage.
●(1938) FHAB Kerzu 244. tud yaouank hag a vefe goubet da «vont da diegez». ●(1976) LLMM 178/330. ar pezh a viras ouzh an dud nevez fortuniet da vont da diegezh ha da gavout douar.
(3) Ober an tiegezh : faire le ménage.
●(1883) HJM 6. me em euz 2000 livr leve ha ne ran ken tiegez den ebet, tr. «j'ai 2,000 fr. de rente et je ne fais plus les ménages.»
●(1924) BILZbubr 38/841. e roe d'ê he ôtre da vont da c'hoari gant ar re all, e-pad ma vije oc'h ober he ziegez.
(4) Ober e diegezh : habiter.
●(1924) BILZbubr 37/807. War penn ar c'hra, maner an ôtrou kont Tremedern, maner Penn-ar-Run, kastell Brechou. An ôtrou hag an itron a rê eno o ziegez gant o daou vugel e-pad an hanv ; deut ar goanv ec'h ênt da gastell Tremedern, en koajou bras ar Jaou.
(5) Bara tiegezh : pain de ménage.
●(1872) ROU 59. Bara tiegez, tr. «du pain de ménage.»
(6) Penn-tiegezh : chef de famille.
●(1732) GReg 159b. Chef de famille, tr. «Penn tyéguez. p. pennou tyéguez. Van[netois] peen-tyegueah. p. penneü pyegueah.» ●396b. Pere de famille, tr. «penn-tyéguez. p. pennou-tyéguez.»
●(1839) BESquil 552. Penneu tyegueah, queméret aveit oh ha groeit hélie én hou tyér er reihtæt caër en dès bet dalhet sant Elzéar én é hani. ●(1865) LZBt Gouere 20. War ar zun kalz a dud, plac'hed, groage ha zoken penno tiegez, ho gweler enn ofern gant douj braz.
●(1925) FHAB Mae 183. pep penn tiegez a gase unan bennak eus e di, ma ne c'helle ket mont e unan. ●(1941) FHAB Gwengolo/Here 81b. Ar pennou-tiegez a vo pedet da zont d'an oferenn-bred.
B. par anal. Ruchée.
●(1942) DIHU 375/122. Mar da er vam ha merùel, é varù en tiegeh ar un dro geti.
II. (domaine agricole)
A.
(1) Exploitation agricole familiale.
●(1866) FHB 61/69a. ne zigassent d'an tieguez nemet guinerez ha trouz. ●(18--) CST vii. E dud, hep beza en o leve, a oa eun tiegez mat ganto hag a oa en o aez.
●(1932) KWLB 23. E-barz eun tiegez bihan, pemp pe c’houec’h penn-chatal ennañ. ●(1942) SAV 23/65. E zanvez en devoa bet en arc’hant (soulte) hag an tiegez a oa bet roet d’ar breur p’o devoa graet o zud o dilez (donation-partage) kalz vad (plus-value) a oa deuet en douar abaoe ar mare-se.
●(1956) BLBR 92/13. Wardro ar Rufa ez eus tiegeziou gagn. ●(1958) BRUD 3/15. ne oar ket eur hagnad wardro eun tiegez. ●(1959) BRUD 10/13. Tiegez gagn a oa e Meznaod.
(2) par ext. Bâtiments de l'exploitation agricole.
●(1878) EKG II 298. Pa veze lakeat eun tiegez e skrab, ar pez a c'hoarveze aliez.
●(1949) KROB 20/15. Ma n'eo ket re bounner ar glao, e ray tro an tiegez hag an douarou.
(3) Stal-diegezh : exploitation agricole familiale.
●(1957) BRUD 2/29. ar stal-diegez hag an douar. ●30. pe briz lakaad ar stal-diegez hag an atant. ●(1965) LLMM 109/84. o stal-diegezh, loened ha benviji, a dalveze ivez un tamm brav a arc'hant.
(4) Penn-tiegezh : chef d'exploitation agricole familiale.
●(1847) FVR 240. Park ar penn-tiegez a zo karget a zreok. ●(1894) BUZmornik 291. Pennou-tiegez divar ar meaz.
●(1904) ARPA 248. eur penn-tiegez a blantas eur viniec, a gaeas tro var dro d'ezhi, a gleuzas ennhi eur voaskel. ●(1907) AVKA 242. Bea oa ur pentiegez, a blantas ur winien, a lakaas endro dehi ur c'hae, a gleuzas ur wask hag a zavas un tour evithi.
B. [empl. sans art.]
(1) Sevel, forjañ tiegezh : monter un ménage, une explotation agricole familiale.
●(1908) PIGO II 1. a-rôk sevel tiegez, ez eo red kaout, en tu-hont d'eur plac'h da lakat en ti, saoud ha loened da lakat er c'hraou, dilhad ha lienaj da lakat er pres, plous ha foenn da glenkan er zolier. ●(1911) KANNgwital 100/20. Daou o deuz prenet ti, daou savet tiegez. ●(1915) HBPR 242. An aotrou de Saint-Ouen a forjaz tiegez d'ezho.
(2) Derc'hel, kunduiñ tiegezh : tenir un ménage, une exploitation agricole familiale.
●(1925) FHAB Mae 195. derc'hel tiegez a goust hir. ●(1941) DIHU 357/221. duah de gondui tiegeh ar er méz.
- tiegezhel
- tiegezher
- tiegezhiad
- tiegezhiennoùtiegezhiennoù
plur. Exploitations agricoles.
●(1975) UVUD 84. (Plougerne) En tiegezchennou bian e vez great, met en tiegezchennou bras e vez ket great ken. ●(1982) MABL I 25. (Lesneven) da soñjal 'n tiegezhiennoù mont en-dro.
- tiektiek
adj.
(1) Aotrou tiek =
●(1867) MGK 88. Eul lastez aotrou-tiek.
(2) Merer tiek : exploitant agricole.
●(1867) MGK 89. He vereur-tiek a-vad en devoe peadra.
(3) Mevel tiek =
●(1874) FHB 493/184a. goulennit digant ar mevel tiog a ioa var al leac'h.
(4) Penn-tiek : exploitant agricole.
●(1905) BOBL 21 octobre 57/2c. Gwaz a ze evidomp ! eme ar penn-tiek.
- tiekaattiekaat
v. intr.
I. Fonder une famille.
●(1659) SCger 175a. tiecaat, tr. «construire vne famille.»
●(1869) FHB 210/5a. muioc'h a dro, a ziere evit tiekaad gand goazed ha bugale.
II. (agriculture)
(1) Diriger une exploitation agricole.
●(1659) SCger 78a. ménager, tr. «tiecaat.»
●(1867) MGK 92. Hep gouzout tiekaat kemeret koumanant. ●93. na c'hwesinn biken tamm e-bed tiekaat.
►[empl. comme subst.]
●(1864) KLV v. ann tiekaat euz ar vroiou-huel. ●(1890) MOA 80 & 105b. l'administration d'une ferme, tr. «an tiekaat.»
(2) Tiekaat dre zaouhanter =
●(1959) BAHE 21/11. An tiekaat dre zaouhanter o vont da get.
- tiekaer / tiekaourtiekaer / tiekaour
m. –ion Exploitant agricole.
●(1866) FHB 94/336b. eun ali roet gant eur miliner bras d'an tiekerien.
●(1907) KANngalon Meurzh 341. frankiz d'an tiekerien. ●(1942) FHAB Du/Kerzu 217. Brudet eo ar Vretoned evit beza kouerien yac'h, tiekourien start d'al labour. ●(1931) VALL 176b. Cultivateur exploitant, tr. «tiekaer pl. ien.»
- tiekaourtiekaour
voir tiekaer
- tiekoùtiekoù
plur. Manières, façons maniérées.
●(1918) LZBt Mae 17. Eun tambour-major a deue goude, tieko da-vat gantan. ●(1922) LZBt Meurzh 17. tiekou a zo ive etouez an dud. ●(1964) LLMM 107/415. gant forzh pecheroù ha tiekoù. ●(1967) BAHE 54/27. ur bern charre ha tiekoù ganti. ●(1968) BAHE 58/43. ma n'eus ket re a diekoù gantañ. ●(1970) BHAF 43. Neuze e krog gand tiekou, peadra da lakaad darn da hlebia o dillad, kemeret gantañ mouez Soaz.
- tierntiern
m. –ed
(1) Prince.
●(1732) GReg 754b. Prince qui est souverain sur ses terres, tr. «ãls. tyèrn. p. tyerned.» ●(1752) PEll 880. Tiern n'est plus en usage. D. Alexis Lobineau, Auteur de la Nouvelle Histoire de Bretagne, a donné un Glossaire à la fin, où il explique Tiern, par Prince.
●(1921) RNDLmocaer XI. ag un tiern e garé dreist oll, en ur gomz d’oc’h Doé.
(2) Penn-tiern : chef de nation.
●(1876) TDE.BF 508a. Penn-tiern, s. m. (anc.), tr. «Chef de nation.»
- tiersa
- tieurenntieurenn
voir keurenn