Recherche 'tro...' : 300 mots trouvés
Page 3 : de troc_h (101) à trogeri (150) :- troc'htroc'h
m. & adv. –où
I.
A.
(1) Coupe, action de couper.
●(1633) Nom 77b. Asparagus : la premiere tige de l'herbe : an trouch quentaff an lousaou.
●(c.1718) CHal.ms i. une coupe de bois, tr. «un troh coet.» ●(1732) GReg 222b. Couppe, separation d'un corps solide, tr. «Trouc'h. Van[netois] troh.» ●223a. La coupe d'un melon, &c., tr. «An trouc'h eus a ur sucrin.» ●223b. Couppure, tr. «Trouc'h. p. trouc'hou. Van[netois] trouh. p. trohëu.»
●(1849) LLB 979-980. Lod (…) / e hra bet er vouiden un troh a drez él lué. ●(1866) FHB 54/13b-14a. bouez treza ha trempa an douarou-ze e doare, eller caout enho daou droc'h bennag er bloas ; en douarou guinis, ar melchen ro tri droc'h ha pevar zoken, pa ne zigouez ket re a sec'hor. (...) Ar charrons ne ro nemet eun troc'h. ●(1871) EVA 2. an trouc'h bizin e parrez Landeda. ●(1876) TDE.BF 641b-642a. Ar melchenn ruz ne ro nemet eunn eunn trouc'h, tr. «le trèfle rouge ne donne qu'une coupe.» ●642a. Ann eil drouc'h, tr. «la seconde coupe d'un fourrage.»
●(1907) VBFV.bf 78b-79a. troh (b[as]-van[netais] trouh), m. pl. eu, tr. «coupe.» ●(1922) KANNgwital 234/382. Trouc'h ar bizin du a goumanso d'an eil merc'her euz ar miz, d'an 10 a Vaë. ●(1934) GWAL 70/10. he geot ne dalvez nag an trouc'h nag an doug.
(2) Ober un troc'h da =
●(1932) FHAB $$$ 171. m'ho peus c'hoant e rin eun trouc'h all d'ezo !
(3) Coupure.
●(1499) Ca 203b. Trouch. g. trancheure.
●(1659) SCger 33a. coupure, tr. «troc'h.»
●(1868) FHB 191/277b. p'o po græt eun troc'h en ho piz. ●(1872) GAM 3. Eun trouc'h a vez great d'ar red ; aliez ha pell e renker louzaoui evit her parea. ●(1878) EKG II 85. an trouc'h a oa em morzed.
●(1907) VBFV.bf 78b-79a. troh (b[as]-van[netais] trouh), m. pl. eu, tr. «entaille, incision, coupure.»
(4) Tranchant.
●(1633) Nom 183b. Acies cultri : le fil, le trenchant ou taillant du couteau : an trouch pe'n taillant ves á vn coutell.
(5) Lakaat an troc'h e : mettre en coupe.
●(1944) DGBD 182. prientiñ al lodenn goad-se a vo lakaet dizale an troc'h enni. ●(1990) TTRK 81. bep pemzek vloaz eo eveze (lire : e veze) lakaet an troc'h enno [ar c'heuneud].
(6) Digeriñ un troc'h = digeriñ ur c'hlaz.
●(1924) ARVG Here 229. Fanch a gemeras eur falz hag a zigoras eun troc'h war-lerc'h e c'hoar-gaer.
(7) Tronçon.
●(1659) SCger 121b. tronçon, tr. «vn troc'h.»
B.
(1) Koad-troc'h : bois de coupe.
●(1974) LLMM 166-167/365. un dachenn goad-troc'h nav bloaz.
(2) Bezhin-troc'h : goémon de coupe.
●(1876) TDE.BF 641b. Bezin trouc'h, se dit du goémon que l'on coupe ou drague au fond de la mer.
●(1909) FHAB Mae 136. Da genta me gaozeo euz ar bizin-troc'h pe tourin.
(3) Gwez-troc’h : baliveau.
●(1895) RUSq.BF 134a. Gwezen-trouc’h, sf., tr. «Baliveau ; pl. gwez-trouc’h.»
●(1942) VALLsup 17b. Baliveaux, tr. «gwez-trouc’h col., sg. gwezenn-drouc’h (Rusq.).»
►gwezenn-droc’h f. Baliveau.
●(1895) RUSq.BF 134a. Gwezen-trouc’h, sf., tr. «Baliveau ; pl. gwez-trouc’h.»
●(1942) VALLsup 17b. Baliveaux, tr. «gwez-trouc’h col., sg. gwezenn-drouc’h (Rusq.).»
II. sens fig.
A. (en plt de qqc.)
(1) Choix, ordre.
●(1950) KROB 22/12. Dre ma oant gavred kenta trouc'h, / O diou diwar ar gwella bouc'h, / Ne giljont ket tamm, nag an eil nag eben. ●(1950) KROB 25/3. N'omp ket, ni katoliked, frañsizien eus an eil pe trede troc'h, met frañsizien evel ar re all.
(2) Digeriñ troc'h =
●(1949) KROB 17/13. Er penn kenta, ar mevel bras, goude beza klasket tro war an ed stoket, en deus digoret troc'h.
(3) Reiñ troc'h =
●(1935) BREI 428/3a. Janig a roe troc'h d'he c'hôz : he gwalc'h a blijadur he devoa bet.
(4) Situation, état (dans la société).
●(1931) FHAB Meurzh 110. c'hoant em bije bet da gaout eur mab kaer eus eun trouc'h uheloc'h eget da hini hag a vije bet muioc'h a skouejou en e c'hodell, met derc'hel a rin da'm ger.
(5) Quantité de.
●(1790) MG 446. me hum laq de larèt un troh-pedènneu. ●(1792) HS 70. un troh grillandet brass e zivorai tout, er frèh, er guyaut, enn ædeu.
●(1912) BUEV 105. ar é daul un troh lihérieu. ●(1913) AVIE 75. Un troh en hélié ha ean ou guellé. ●192. un troh golvañni. ●234. pen dé guir é hra en dén men un troh burhudeu.
►absol.
●(1844) LZBg 2l blezad-2l lodenn 86. hag un troh e zou a nehai.
●(1913) AVIE 163. un troh e gredé én hou.
(6) Couche.
●(1908) AVES 27. Bout e oé un troh géaut én tachad hont.
(7) Baquet.
●(1934) BRUS 272. Un baquet, tr. «un troh –eu.»
B. (en plt de qqn)
(1) Kaout troc'h da : avoir la capacité de, être taillé pour.
●(1925) FAHB Kerzu 449. Pa lavaran galloudus, e fell d'in komz eus eur gevredigez hag he defe troc'h a-walc'h da voda, en eur ober eun nebeut bloaveziou, an dekvet lodenn eus ar Vretoned, eur gevredigez hag en em gemerfe diouz starda hec'h izili etrezo. ●(1926) FHAB Mae 189. troc'h d'ezan, n'eo ket da redek, met da nijal.
(2) Paotr a droc'h : homme qui a de l'abattage.
●(1935) BREI 398/2a. eur pried ouesk, eur pôtr a droc'h, barrek da labourat kement ha tri.
III. [terme qui entre dans des injures] Espèce de.
●(1919) BUBR 11-12/9. Kea ganti d'ar gear, neuze, troc'h diot. ●(1939) MGGD 24. Tec'h kuit, troc'h-laer ! eme Levenez d'hec'h enebour.
IV. Adv.
A. A-droc'h.
(1) En quantité.
●(1905) LZBg Du 275. ean e resèué mélasion en dud konvertiset ha goapereh a droh er baiañned.
(2) Épith. Compétent.
●(1941) ARVR 8/4. kavout a raen anezañ eun den a drouc'h.
B. Loc. adv.
(1) En un troc'h : d'un seul coup.
●(1744) L'Arm 386b. Tout à la fois, tr. «Eénn unn trouh.»
(2) Troc'h-didroc'h : tailladé.
●(1977) PBDZ 783. (Douarnenez) troc'h-didroc'h, tr. «tailladé.»
(3) Un troc'h : beaucoup.
●(1910) ISBR 29. U dra neoah en doé galéieu er Romañned estroh aveit lestri er Venetiz : skanùoh e oent un troh.
V.
(1) Digeriñ troc'h : commencer un travail. Cf. digeriñ klaz.
●(1869) (L) Goulc'hen Morvan FHB 246/292a. Hogen an dra-ze en voa nemet digeri trouc'h evit goalogner all goasoc'h.
●(1936) (L) K. Jezegou PRBD 174. Met hirio, netra nemet eun taol falz evit digeri troc'h : ni gozeo diwar-benn an dimeziou en amzer goz.
(2) Bezañ rust an troc'h etre : se disputer beaucoup.
●(1896) (T) GMB 726. pet[it] tréc[orois] Gwel rust e 'n troc'h trezé, tr. Émile Ernault «ils se disputent beaucoup.»
(3) Bezañ rust an troc'h gant ub. : être très abrupt vis-à-vis des autres, être de mauvaise humeur.
●(1896) (T) GMB 726. pet[it] tréc[orois] rust e 'n troc'h gañtañ, tr. Émile Ernault «il est de mauvaise humeur.»
●(1942) VALLsup 93. Disposé à la mauvaise humeur, tr. F. Vallée «garo (et rust) an trouc'h gantañ. ●(1956) (T) *Jarl Priel LLMM 58/16. Rust daonet e oa ganti an troc'h; loariadoù 'veze e tapen diganti un distro lous gant ar strakell-se. ●(1957) (T) *Jarl Priel AMAH 41. O vezañ ma'z oa ur gwaz kalz re rust an troc'h gantañ e krede dezhañ e tennje warnañ a-ziadreñv unan bennak eus ar baotred gwallgaset gantañ. ●182-183. Egile 'vat a dremene evit bezañ un aotrou rust an troc'h gantañ.»
(4) Bezañ an troc'h hag ar son gantañ : faire la pluie et le beau temps.
●(1878) SVE 581. Eman ann troc'h hag ar zon gant-han, tr. L.-F. Salvet «C'est lui qui tranche et fait la chanson. (Il fait la pluie et le beau temps.)»
(5) Bezañ lemm an troc'h gant ub. :
●(1950) (L) *Ab Sulio KROB 26-27/19. Edo ar zoubenn o vont da drenka gant an diou wreg, kel lemm ha m'edo an troc'h ganto : ar golvizier a oa savet er vann, prest da lopa.
(6) Kas ar penn hag an troc'h : avoir la haute main sur (une entreprise, etc).
●(1942) VALLsup 110. Avoir la haute main sur (une entreprise, etc.), tr. F. Vallée «kas ar penn hag an trouc'h evel ma kar («Breiz»).»
- troc'h-dourtroc'h-dour
m. (marine) Grosse cheville de bois qui étanchifie un assemblage.
●(1987) GOEM 76. Les assemblages réalisés [de la quille, de l'étrave et de l'étambot], on les consolide par un massif de bois (tousog, littéralement crapaud), puis on les rend étanches en perçant au niveau de la râblure des trous dans lesquels on enfonce une forte cheville de bois (trouc'h-dour) : celle-ci en se dilatant à l'humidité empêchera l'eau de pénétrer par l'assemblage.
- troc'h-gouzougtroc'h-gouzoug
m. Décapitation.
●(1866) LZBt Ebrel 105. A vec'h e oant erruet eno, ma krogaz an troc'h-goug.
- troc'h-gwerzenn
- troc'h-trañchtroc'h-trañch
adv.
I. Toute affaire cessante.
●(1890) MOA 162a. Toute affaire cessante (adv.), tr. «trouc'h-tranch.»
II. A-droc'h-trañch.
(1) Tout à coup.
●(1867) FHB 149/357b. deuet evelse a drouc'h tranch en ho mesk. ●(1896) LZBt Meurzh 11. n'heller ket kregi a droc'h-tranch gand ar re vraz.
●(1908) PIGO II 145. Hag hen warlerc'h, a droc'h-tranch. ●(1920) FHAB C'hwevrer 245. hag a skoas a-droc'h-tranch warzu touriou Breiz-Izel.
(2) par ext. À l'emporte-pièce.
●(1926) FHAB Mezheven 209. eur yez lennek grêt a droc'h-tranch.
(3) Toute affaire cessante.
●(1889) ISV 115. ha pa guiteas Brozaoz e voue red dezhan mont en hent a drouc'h-tranch ep caout amzer da gas ganthan dillad da chench.
●(1962) TDBP I 109. a-droh-trañch, tr. «sans délai, toute affaire cessante.»
- troc'hadtroc'had
m. –où
(1) Tranche, tronçon.
●(1872) ROU 106b. Tronçon, tr. «troc'had.» ●(1878) EKG II 219. trouc'h eun trouc'had mad a vara. ●(1889) ISV 435. eun troc'hat euz eun dors vara zegal.
(2) Balafre.
●(1876) TDE.BF 642a. Trouc'had, s. m., tr. «Balafre ; pl. ou.»
(3) Couche.
●(1857) CBF 85-86. Eunn trouc'had loustoni zo out-han, tr. «Il a sur lui une couche de saleté.»
●(1912) DIHU 88/149. ar un trohad plouz pé raden. ●(1942) DHKN III. Rak bara krazet hor bezè en noz-sé. A pe vezè melénet mat get er ouréz, doh en deu du liés, é lakèt arnehon un trohad amonen pé mél, hag e drezè aben, dré gant toul er bara, aveit donet de dapennein ar en dorn.
(4) (Homme, animal) de belle taille.
●(1869) FHB 206/398b. Eun troc'hat teo a zen.
●(1924) FHAB Gouere 259. Eun troc'had mat a zen a oa anezan. ●(1942) DADO 7. Gwilho, eun trouc’had mat a zen. ●(1969) BAHE 62/51. N'eo ket gant un tammig bazh e teuer a-benn eus un troc'had loen a seurt-se...
(5) Grande quantité.
●(1939) RIBA 27. ur iondr dizimé ha dehon un trohad madeu. ●72. un trohad groagé.
(6) Quantité.
●(1939) RIBA 41. en trohad méh e oè taolet arnehon.
(7) spécial. Travée.
●(1986) CCBR 127. (Brieg) Une travée : un troc'had. Il fallait compter 3 travées pour le crépissage du pignon.
- troc'hadegtroc'hadeg
f. –où Coupe faite en commun.
●(1879) ERNsup 146. troc'hadek, action de couper ensemble, Corn[ouaille], Trév[érec], Lanr[odec].
- troc'hadenntroc'hadenn
f. –où
(1) Coupure.
●(1879) ERNsup 146. troc'hadenn, coupure, Lanr[odec].
(2) Grande et belle femme.
●(1933) BLGA 14. 'c'h eus ket soñj em boa bet eur gwiskamant penn-da-benn evit pardon ar Werc'hez, pa oamp anvet hon-diou gant ar banniel bras ? – A ! eo, soñj am eus… eun drouc'hantenn e oas an deiz-se ! ●(1983) PABE 100. (Berrien) eun drohadenn, tr. «une femme grande (et belle).»
- troc'hadurtroc'hadur
m. –ioù
(1) Coupe, taille.
●(c.1500) Cb. [squeigadur]. alias trouchadur. g. trancheure / couppeure. ●(1633) Nom 15b. Præsegmen vnguium, resegment : la taillure des ongles : trouchadur, pe tailladur an iuinou.
●(c.1718) CHal.ms i. découpure, tr. «trouhadur.» ●(1732) GReg 223b. Couppure, l'action, ou la maniere de coupper, tr. «trouc'hadur.» ●(1744) L'Arm 80b. Coupure, l'action ou la maniere de couper, tr. «Trouhadur.. reu. m.»
(2) Douleur.
●(17--) CSbsm 7. Santein e ras quent pêl droug ha trohadur bras.
●(1861) BSJ 40. É voélleu, rah carguet a horeu brein, e ré dehou un trohadur quer blaouahus quen n'en dès bet torfætour erbet anduret un tourmant rustoh.
- troc'han
- troc'hañ / troc'hiñtroc'hañ / troc'hiñ
v.
I. V. tr. d.
A.
(1) Couper, trancher.
●(1499) Ca 203b. Trouchaff. g. trancher. ●(c.1500) Cb 34b. g. battre / dampner / coupper aulcun membre. b. trouchaff vn membr. ●62b-63a. diegraff. g. desenaigrir. l. exacerbo / as. gal. ou cest cueillir grapes de veriut. bri. trouchaff grapou verius. Inde exacerbatio/ onis. b. digryziadur. ●(1576) Cath p. 22. gant tenaillou houarnn ez trouchsont he diffronn, tr. «avec des tenailles de fer ils lui coupèrent ses seins.» ●(1633) Nom 102a. Resex, palmes subsidiarius, præsidiariusnpalmes, palmes vinarius, & custos : sarment qu'on coupe pour fructifier : sarmant pe brancq á troucher euit rej frouez. ●137a. Adigere stipitem per medium hominem : empaler : trouchaff vn den dre'n hanter.
●(1659) SCger 33a. couper, tr. «troc'ha.» ●120b. trancher, tr. «troc'ha.» ●176a. troc'ha, tr. «couper.» ●(1732) GReg 223a. Coupper, separer avec un instrument tranchant, un corps continu & solide, tr. «Trouc'ha. pr. trouc'het. Van[netois] Trouheiñ. pr. et. Treg[or] troc'hañ. pr. et.» ●507b. Couper des bruïeres, du jan &c pour faire de la litière dans la cour &c., tr. «trouc'ha gouzer.» ●721b. Couper par grandes pièces, tr. «trouc'ha a bastellou.»
●(1849) LLB 735-736. Trohet, ged ur goutel, un tranch pé ur huiltan, / Ol er brinsad izel. ●(1867) FHB 101/388a. trouc'ha er veo cant tamm euz he gig.
●(1943) FATI 41. ar sizailhou o troc'ha gloan fuilh an deñved.
►absol.
●(1633) Nom 184a. Gladius anceps : espée ou glaiue trenchant des deux costez : vn cleu pe clezeu á trouch á pep penn.
►[empl. comme subst.] Coupe.
●(1868) FHB 187/244b. krog en eost, e mare an troc'ha. ●(1869) EGB 212. il faut couper un peu les ronces qui gênent la route, tr. «réd eo ober eunn troc'ha d'ann dreiz a ziesa ann hent.»
(2) Castrer.
●(1849) LLB 1152. Groeit émber en trohein.
●(1931) VALL 115a. Châtrer, tr. «trouc'ha.»
(3) Troc’hiñ dilhad : couper des vêtements.
●(1942) DHKN 58-59. é lennent d’ou skolaerézed, kentél en dé, diar er fèson d’obér bouid, de zesaù bugalé, pé de drohein dillad, ha hoah é chanjent liù, ohpen ur uéh, a pe vezè ret dehè komz ag er « rèr » lavreg pé a « dalikon » ur hroédur bihan !
B.
(1) Troc'hañ broioù : parcourir des pays.
●(1879) BMN 263. Eur c'habiten coz, daoubleget gant ar bloavesiou ha gant an abadennou, ne hell mui evit guir troc'ha broiou evit mont da stourm ouz an enebourien.
(2) Troc'hañ hent : faire de la route rapidement, tailler la route.
●(1931) VALL 667a. suivre sa route avec vitesse, tr. «troc'ha hent fam.» ●(1939) MGGD 82. Ne voe ket pell al loen o trouc'ha hent. ●(1974) SKVT III 18. Sed aze a zo troc'hañ hent !
(3) =
●(1910) MBJL 139. O mouezio skiltr ha lemm a droc'h d'imp hon diskouarn.
(4) Troc'hañ un taol gant ub. : donner un coup à qqn.
●(1934) BRUS 70. Lancer (un coup), tr. «trohein (un taol).» ●(1939) RIBA 13. trohein get é voéz un ajad paùadeu.
(5) Jeter, lancer (une parole, etc.) à qqn.
●(1929) DIHU 217/301. Er minour e droh fouilleu get é lon. ●(1939) RIBA 40. Met er maligorn e droh geton ur oapaden.
(6) Troc'hañ sailh : décamper par bonds.
●(1939) RIBA 40. Hag en tad-gad koutellein, trohein saill.
(7) Troc’hañ an akuilhetenn : se battre en duel.
●(1732) GReg 138a. Cartel de defy, pour se battre en duel, tr. «Dify dre scrid, evit èn em gafout da drouc'ha an acqüilhetenn.» ●310a. Se battre en duel (...) trouc'ha an acuilhetenn (cette expression, qui est aussi en Van[netais] veut dire metaphoriquement, se mettre la peau et le corps en éguillettes, se couper le filet.)
(8) Troc'hañ hent : tailler la route.
●(1926) FHAB Eost 310. Merc'hed Sant-pabu ato skanv a droad, a goate, a fuste, a faoute, a droc'he hend, hep sellet a-zehou nag a gleiz.
(9) Trahir, dénoncer.
●(1876) TDE.BF 441b. ar pesketaer a anavezas anezhan [an diaoul] dioc'htu enn despet d'he vouez ha d'he bedennou truezuz. Ann den fall a zo atao gant-han eunn dra-bennag hag a droc'h anezhan.
(10) Troc'hañ soub : tailler la soupe.
●(18--) SBI II 12. C'houeza 'n tan ha troc'ha zoup, tr. «Qui souffle le feu et taille la soupe.»
(11) Prononcer, dire.
●(1923) KTKG 8. Hor Zalver a jenchas an dour e guin en eured Kana heb finval eun dourn, na trouc'ha eur ger.
(12) (jeu de cartes) Couper.
●(1935) NOME 77. Yann. Ae ! paotred, kendalc'homp gant ar c'hoari 'c'hartou. D'in eo an dour. Youen. Ha d'in da drouc'ha.
(13) Troc'hañ er c'hlas : couper vert.
●(1872) ROU 107b. Couper vert, tr. «Troc'ha er c'hlaz.»
II. V. tr. i.
(1) Troc'hañ a-raok : prévenir (le mal).
●(1790) MG 240. ma ne larét temb petra-zou rét gobér eit trohein é raug malheurieu quer blaouahus !
(2) Troc'hañ gant e hent : se mettre en route.
●(1927) FHAB Gouere 140. Ha pep hini da droc'ha gant e hend.
III. V. intr.
(1) (en plt d'une boisson) = (?) être dur (?).
●(1911) RIBR 35. Kea buan da eva eur chopinad chistr ; eun tammig e troc'h er bloaz-ma hogen mat eo evelato !...
(2) Aller, se diriger.
●(1878) EKG II 10. evit gouzout e pe du e troc'he ar zitoyaned.
●(1924) ZAMA 173. Hep dale ivez Glaodina a droc'has d'ar gear.
(3) Troc’hañ kuit : partir rapidement.
●(1936) TKAL II 40. ha pa vezan tost e trouc'h kuit an tamaller.
(4) Troc'hañ berr : trancher net.
●(1894) BUZmornik 149. Evit trouc'ha berr var gement-se.
●(1959) TGPB 64. Evit troc’hañ berr, ne vane mann em spered nemet ar ganiri ha va banjo nevez.
(5) Troc’hañ berr : éliminer (le mal).
●(1925) BUAZmadeg 666. he zad a velaz e oa riskl eviti, ha setu hen, evit trouc'ha berr an drouk, ha kas anezi d'ar skol.
(6) Troc’hañ berr : écourter le chemin à faire.
●(1910) MAKE 82. ar wenojen eün-tenn a droc'h kalz berroc'h.
(7) Se couper.
●(1902) PIGO I 162. Mez an diaoul skourjez na droc'he ket.
IV. V. pron. En em droc'hañ.
(1) V. pron. réfl. Se couper.
●(1913) FHAB C'hwevrer 48. Mar d'oc'h en em c'hlazet pe en em drouc'het.
(2) V. pron. réci. : se contredire dans ses déclarations.
●(1854) PSA I 281. ol en hum drohant én ou honzeu.
●(1909) MMEK 181. Kaer e voue, den ne c'hellaz o lakaat d'en em drouc'ha.
V.
(1) Troc'hañ a-raok u.b : évincer, supplanter.
●(1890) MOA 254 (L). Évincer (supplanter), tr. J. Moal «troc'ha enn he raok.»
(2) Troc'hañ diouzh an daou du : être à double trancahnt (à propos de qqn).
●(1790-1794) PC II 398. Ennes a drouh diouh an daou du, tr. «Cet homme est à double tranchant.»
(3) Troc'hañ an dro diouzh ub. : couper l’herbe sous le pied.
●(1911) DIHU 77/344 (G) *Job en Drouz-vor. Génég !... Er pest ! trohet en des en dro dohein. Ne vern ket !
(4) Troc'hañ ar peuriñ eus a dre treid ub. : voir peuriñ.
(5) Troc'hañ ar geot dindan seulioù ub. : voir geot.
(6) Troc'hañ ar foenn dindan treid ub. : voir foenn.
(7) Troc'hañ e gerc'h a-raok e foenn : voir kerc'h.
(8) Troc'hañ broch da ub. : voir broch.
(9) Troc'hañ ar blouzenn etre daou : voir plouzenn.
(10) Troc'hañ ar berenn dre an hanter : voir perenn.
(11) Troc'hañ buzhug : voir buzhug.
(12) Troc’hañ brochig da : voir brochig.
- troc'hantenntroc'hantenn
voir troc'hadenn
- troc'her
- troc'her-buzhugtroc'her-buzhug
m. fam. Surnom des paysans.
●(1872) GAM 80. Mab eun Trouc'her buzuk. ●(1876) TDE.BF 642a. Trouc'her-buzug, s. m. A la lettre, coupeurs de vers de terre. Ce mot se dit, en plaisantant, d'un laboureur ou cultivateur.
●(1907) KANngalon Du 549. unan euz ar rimadellou a oar lavaret avechou an trouc'herien buzug da stanka ho ginou da baotred ker. ●(1908) KMAF 50. N'eus ket warnon tres eun troc'her-buzug. ●(1915) HBPR 190. daouarn eun troc'her buzug.
- troc'her-gouloùtroc'her-gouloù
m. Mouchettes.
●(1868) FHB 169/102b. eun troc'her-goulou pe eun divoucher-goulou a ioa var ar chiminal.
- troc'her-koad
- troc'her-moc'htroc'her-moc'h
m. Castreur de porcs.
●(1876) TDE.BF 642a. Trouc'her-moc'h, s. m., tr. «Celui qui fait métier de tuer les pourceaux.» ●(1877) EKG I 173. hag e ve zoken eun troc'her moc'h e ve. ●(1896) GMB 726. pet[it] tréc[orois] troc'her môc'h est celui qui coupe les verrats.
●(1939) KLDZgwal 126/38. Fañch Gourvest, an trouc’her-moc’h. ●(1942) DADO 12. Kemer da lunedou ha lenn pez a zo skrivet amañ dindan va biz : an trouc’her moc’h eus a Langoad en deus hanter-bruzunet e wreg a daoliou troad skourjez…
- troc'hereztroc'herez
f. –ioù (agriculture)
(1) Faucheuse.
●(1907) BOBL 10 août 150/2f. ar vederez pe troc'herez-ed. ●(1935) BREI 421/4b. aet da heul an droc'herez d'ar park.
(2) Barrenn-droc'herez : barre de coupe.
●(1907) BOBL 10 août 150/2f. Mar labourer en eur prad meinek, sevel c'houin al laonen da krec'h ha plega beg ar varren droc'herez.
- troc'herezhtroc'herezh
m. (?) Action de couper (?).
●(c.1500) Cb. dre troucherez l. lacerue.
- troc'hettroc'het
adj.
(1) Coupé.
●(1633) Nom 97b. Ramale : branche coupée, ou inutile : brancq trouchet, discoultr. ●237b. Concædes : branches d'arbres couppez : branchou guez trouchet.
●(1659) SCger 16b. branche coupée, tr. «branc troc'het.»
●(1905) DIHU 1/7. Lan é er prad é foen trohet. ●(1924) FHAB C'hwevrer 65. gant petra gelei eur biz trouc'het.
(2) (en plt de qqn) Troc'het mat : de bonne taille.
●(1877) FHB (3e série) 39/306b. Markis Pontcallec voa neuze eur paotr a zaou vloaz var'n uguent, braz, kre, troc'het mad, ha kaer neurbet (lire : meurbet).
(3) Castré.
●(c.1718) CHal.ms i. cheual hongre, tr. «marh spaoüet, trouhet.»
(4) Marque de moutons (Ouessant).
●(1985) OUIS 190note. oreille coupée : troc’hed.
- troc'hiellañtroc'hiellañ
v. intr. Bricoler.
●(1970) LIMO 21 novembre. Ni e drohiellè én ur horn park benag get ur strep pe soh un arér merglet. ●Ni e drohiell, tr. «nous bricolons.»
- troc'hiñtroc'hiñ
voir troc'hañ
- troc'holiañtroc'holiañ
v.
I. V. intr.
(1) (en plt d'une charrette) Verser.
●(1790) MG 164. goudé ma vai trehullét er harr.
●(1872) ROU 107b. La charrette va verser, tr. «Troc'heulia a rai ar c'harr.» ●(1876) TDE.BF 633a. Trehollia, v. n., tr. «Verser, parlant d'une charrette.» ●(1878) EKG II 176. ar c'har a droc'holiaz.
●(1906) KPSA 148. a laka ar vag da druc'huill. ●(1923) ADML 55. setu hi o truc'huilha.
(2) par ext. (en plt d'un bateau) Chavirer.
●(1894) BUZmornik 143. Ar vag a droc'holiaz ha Marc'harit a gouezaz enn dour.
●(1931) VALL 116a. Chavirer, tr. «treholia, troc'holia, truilha.»
(3) sens fig. Basculer.
●(1919) FHAB Gwengolo 76. Beziet ez-veo, an den a druc'hulh e spered.
II. V. tr. d.
(1) Verser (une charrette).
●(1907) VBFV.bf 78a. treùélein, v. a., tr. «verser, (en parlant d'une charrette).» ●(1912) AHBT 114. hoand en des er lon de dreuélein er har ! ●(1922) IATA 6. eur c'hoz-mean (...) en divije buhan awalac'h truc'huillet ar c'hiri a vije bet eat varnhan. ●(1958) BLBR 115/4. Kêzig a reas eur paz trumm ha treuz ma oe warnez treugna ar harr.
(2) Renverser, basculer.
●(1918) KZVr 273 - 26/05/18. Treuc'hia, tr. «renverser.»
- troc'holiettroc'holiet
adj. =
●(1906) CDFi 09 juin. ar jadenn pa vez torret a c'heller da zresa, hag ar c'har treuniet da zidreunia. ●(1918) KZVr 273 - 26/05/18. treuc'hiet eo ar c'harr. ●(1919) LZBl Genver 14. rak ar vagik, striz kenan, 'vije trulet ker buan ha me e riskl da veza debret gant ar c'haïmaned. ●(1936) PRBD 88. Ar c'har a oa troc'holiet hag ar paour keas mesvier oa taolet e strad ar ster.
- troc'hus
- trodroc'h
- trodroc'hadur
- trodroc'hañ
- trodroc'her
- trodroioùtrodroioù
plur. Environs, entours.
●(1944) DGBD 90. e trodroioù Ntoum. ●97. pa oan aet da studiañ tro-droioù Akok gant ar vag.
- troedanttroedant
adv. & prép. cf. trotant
I. Adv. Continuellement, constamment.
●(c.1718) CHal.ms ii. Ie le meneray tambour battant par un chemin ou il n'y aura point de Pierre, tr. «me daillou labour dehou, m'er c'honduou truettant dre vn heent n'endesquet a veen.» ●(1787) PT 22. Héliet mé troædant.
●(1921) GRSA 173. kenderhel e hra d'ou hétat troèdant. ●(1927) GERI.Ern 659. troetant, true-, tr. «V[annetais] adj. Toujours, constamment.» ●(1942) DIHU 369/33. ne hra forh meit heuli Virjil troèdant.
II. Loc. prép.
(1) Monet, bout troedant gant ub. : ne pas quitter qqn d'un pas.
●(c.1718) CHal.ms ii. Voila une fille qui marche sur les talons a sa mere, tr. «chetu ur üerh a so prest de guemer leh é mam, eha troittant guet e mam.» ●(17--) VO 103. Haval guenein perpet é hùélan un anqueu (…) / Erbad e mès ridecq (…) / Troædant é vai gueneign pe changean a ganton, tr. (GMB 725) «il me semble toujours voir un spectre ; j'ai beau courir, il est continuellement avec moi».
●(1934) BRUS 119. Du même pas que, tr. «troèdant get.»
(2) Bout troedant da ub. =
●(1919) DBFVsup 70b. troedant d'oh, tr. «du même pas que vous.» ●(1921) GRSA 127. Abrest é ma troèdant dehon. ●(1929) DIHU 212/222. É oè en Ankeu troèdant d'Elen. ●(1939) ANNI 39. Eh oè Hagen troèdant dehon é sellet doh er merk stage tar é gramaillon.
- troell .1troell .1
f. (pathologie) Tourniole.
●(1982) TKRH 63. Pet gwech am eus bet an droell ! Ar peurliesañ e vez er biz-yod. E palv va dorn 'm eus bet ivez, ur gac'hadenn-yar 'veze graet eus seurt gor.
- troell .2troell .2
f. –où
(1) Plateau du tour de potier.
●(1924) FHAB Eost 316. Evid ober al labour-man, ar poder n'en deus ken benveg nemet e zaouarn hag eun droel, da lavaret eo eur plankennig round, bihannoc'h eged eur bilig d'ober krampoez hag a dro war eun ael.
(2) = (?) Tourillon (?).
●(1936) CDFi 15 fevrier. an nor-hoged o skrignal en-dro d'he zrôell.
(3) Pièce de bois percée dans laquelle passe des cordes pour boucler et assurer une drôme de goémon.
●(1960) GOGO 214. (Kerlouan, Brignogan) Pour former les meulons de goémon on se sert de huit cordes, kōrden, pl. kērdin (kordenn, pl. kerdin) que l'on fait passer dans le trou de pièces de bois de 45 centimètres de long appelées drol (droll) pour mieux serrer et retenir le goémon. ●221. La meule terminée, on rabat sur la partie supérieure les extrémités des cordes qui sont réunies ensemble au moyen de «an drol». ●(1987) GOEM 164. Les cordages utilisés sont des cordages de charrettes, ereou karr, suïou karr ou kerdin karr, terminés par une pièce de bois, le troell. ●168. Pour cela, un des pikou utiliser pour caler les civières est enfoncé dans la gorge du troell où passe le filin, afin de bloquer celui-ci. Cette action porte le nom de ibillia ou bega an toull. Puis une demi-clé est capelée sur le bout effilé du troell.
(4) Piece de bois à divers usages percée de deux, trois trous dans lesquels passe une corde.
●(1982) TIEZ i 234. Chaque corde est interrompue en son milieu par une pièce de bois percée de deux trous, le troell. ●(1985) OUIS 191. Une cheville de bois ou de fer (strapenn) est plantée en terre, une courte corde la relie à un rectangle de bois (troel) percé de trois trous, l’un pour la corde, les deux autres pour les deux « bouts » qui enserrent le cou de chaque mouton.
(5) Manivelle.
●(1870) MBR 140. Pa veze ezomm da zevel ar mean milin da lemma, Iann ne d-ea ket da glask na kordenn na troell. ●(1876) TDE.BF 640b. Troell, s. f., tr. «Manivelle ; pl. troellou.»
●(1905) HFBI 562. ac ar gorden, an daou benn anézi stag ous eun droël, cajimant envel ous an troéllennou or beus ni ous ar punsou.
- troell .3troell .3
m. (botanique) Liseron.
●(1499) Ca 203b. Troel. g. jarfell vide in yell. ●(c.1500) Cb. cest vne mauluaise herbe qui gaste les bles. g. iargerie. b. troell. ●Troel. g. iarfell vide in ysell. ●(1521) Cc. Troel. g. iarfell vide in ysel.
●(1821) GON 453b. Trôel, s. f. Liseron ou liset ou volubilis, plante qui monte en tournant et s'attache aux autres plantes, en ligne spirale. On la nomme aussi bézvoud et gwéérez. ●(1876) TDE.BF 640b. Troel, s. f., tr. «Liseron, volubilis, plantes.» ●(1879) BLE 95. Liseron. (Convolvulus. L.) Troell.
●(1925) FHAB Gwengolo 336. An troell, e zelioù a zo eur spurj krenv. ●(1931) VALL 428b. Liseron, tr. «trôell f.»
- troell-blomtroell-blom
f. troelloù-plom Peson de fuseau.
●(1732) GReg 716a. Peson de fuseau, tr. «un droëll bloum. p. troëllou-ploum.»
- troell-nezañ
- troellenn
- troellennek
- troellrod
- troentroen
s.
(1) Spectacle impressionnant, cirque.
●(1955) STBJ 95. Sebezet e voen gant eur seurt troen.
(2) Ober ton ha troen : faire beaucoup de cirque, chercher à impressionner.
●(1955) STBJ 167. Eun den troet d'ober ton ha troen dreist d'e c'halloud, e lavared anezañ : «Hennez 'ra muioc'h a deil 'vit a blouz 'n eus da c'houzia».
- troenntroenn
f. –où
(1) (domaine maritime) Tourbillon.
●(1732) GReg 932a. Tournant, endroit de mer où les vaisseaux tournent, & sont en peril, tr. «un droënn.»
(2) Cercle.
●(1979) VSDZ 32. (Douarnenez) un droen houarn en-dro d'ar c'hoad, tr. (p. 201) «un cercle de fer autour du bois.»
(3) Pourtour.
●(1906) DIHU 8/134. el loñned lostek hont (…) hum lakas de grignat troen er houifeu.
(4) (botanique) Liseron.
●(1876) TDE.BF 640b. Troen, s. f., tr. «Liseron, plante.»
- troenn-vor
- troenniñ
- troer
- troereztroerez
f. (pathologie) Tourniole.
●(1925) FHAB Gouere 268. e vije rouesoc'h ar biziadou : ar viskoul, an droerez hag all.
- troettroet
adj.
(1) Troet da : orienté vers.
●(1955) STBJ 149. An daol-voued (...) a oa troet ar penn uhela anezi da doull ar prenestr.
(2) Bout troet àr, war = bezañ troet gant.
●(1911) BUAZperrot 46. troët var al labour hag er beden. ●(1936) DIHU 297/33. troeit ar er brehoneg. ●(1936) FHAB Kerzu 464. Re droet eo an itron-man war an dilhad kaer !
(3) [au compar. ou au superl.] Enclin.
●(1905) KANngalon Eost 462. ez int troetoc'h da velet an tu-mad. ●(1911) BUAZperrot 7. biskoaz n'oa bet gwelet manac'h ebed troëtoc'h var ar studi. ●167. Troëtoc'h eo darn var ar mad. ●362. Unan eus an oberou a drugarez m'oa troëta da ober. ●(1926) FHAB Here 397. sonjal a ran ez eo breman re droet an dud da c'hallegat.
►[empl. comme subst.]
●(1911) BUAZperrot 343. o welet an troet m'oa var ar studi.
(4) Bezañ troet : avoir mis bas.
●(1857) CBF 96. Ho kazek e deuz ebeuliet n'euz ket pell. Ia, troet eo eiz deiz zo, tr. «Votre jument a pouliné il n'y a pas longtemps. Oui, elle a mis bas il y a huit jours» ●(1931) VALL 6a. elle a accouché, tr. «(troet popul.) eo.»
(5) (cuisine) Tourné.
●(1857) CBF 4. Ann amann a zo troet, tr. «Le beurre est échauffé.»
- troeztroez
s. Bouillie.
●(1885) ARN 30. Bouillie. – Br. Iot. Arg[ot] : Troez. – Troez hirr (hirr, long), la bouillie de tailleur, bouillie d'avoine, peu épaisse, qu'on met beaucoup de temps à amnger. Autre chose est iot porpant, iot fetis, la bouillIe de blé noir.
- trofetrofe
m. Trophée.
●(1633) Nom 190b. Trophæum siue tropæum : trophée, enseigne de victoire : troffe, ansaing á victoer.
- trogell
- TrogeriTrogeri
n. de l. Troguéry.
I. Trogeri.
●(1847) FVR 73-74. paotred parresiou Hengoat, Peuzit (lire : Peurit) ar Roc’h, Ploezal, Pouldouran, Trogeri ha Runan. ●(1870) FHB 291/235a. tud euz a Landreger, euz a Beurit, euz a Langoat hag euz a Drogery. ●(1878) SVE 158 § 972. Ebarz e Trogeri / Eman bro ar babi, tr. «C’est à Troguéry / Qu’est le pays des guignes.» ●(1889) CDB 105. Ha kement all en iliz Trougeri, / 'Barz iliz Peurit meur a hini. ●(1894) BUEr 7. Trogeri. ●71. Trogerri.
●(1925) ARVG 3/67. Potred yaouank Pleuzal, Trogeri, Hengoat, Pouldouran, Ar Vinihi, Runan, Peurit, gante bijer, fuzuilhou, kontellou presour, a gerz warzu Ar Roc'h hag en em gav e kêr wardro eun eur goude kreizte.
●(2002) TEBOT 106b. Kawan Prad ha Mantallod / Kemperven, Trogeri / Ar Roc'h, Hengoad / Pleuzal ha Pomerid Jodi.
II.
(1) Dicton.
●(1878) SVE 972. Ebarz e Trogeri / Eman bro ar babi.
(2) Dicton.
●(1994) SKKL 30. Mogergleuz nevez-plantet gant kerez-gouez imboudet. En em blijout a ra ar gwez-kerez e Trogeri ("Pa ne vo ken a babi e Trogeri e varvo an holl vouilc'hi").
(3) Formule de métier.
●(2004) TROMK 204. Setu ar pezh a lavare gwechall ar marc'hadour pabu : / Babiolez, babiolez, / Kement hag ui polez, / Dre gant, a-wenneg, / Dre sac'had, dre vouteg ! / Kerse 'vo gant mouilc'hi Trogeri / Pa vo dilojet ar babi, / Ma lavarfont en eil d'eben : / - Ne van hini ebet ken!
(4) Dicton.
●(2016) TELGR (26.07.2016) [44a] (Daniel Giraudon). E Trogeri ne n'eus mann / Nemet brug ha tossoù lann / Merc'hed yaouank o divhar berr / A lamm al logod en o loer.
III. Blason populaire : voir klouar.
IV. [Toponymie locale]
●(1889) CDB 132. Ha kaset gant-he d'ar sabren / D'am dostik da Doull-ar-Serpant. ●(1894) BUEr 7. Traouoc'h evit Kervarzin, a-dal da Gerskarbot a zo eur vag da dremen.