Devri

Recherche 'ma...' : 1293 mots trouvés

Page 5 : de maen-yalp (201) à magazenn (250) :
  • maen-yalp
    maen-yalp

    m. (minéralogie) Jaspe.

    (1876) TDE.BF 445b. Mean-ialp, s. m., tr. «Jaspe, pierre précieuse.»

  • maenadurezh
    maenadurezh

    f. Pierres de taille. cf. benadurezh.

    (1911) FHAB Gouere 170. ar mogeriou ne zeuz enno nemed mein menadurez hag a zo ledan kenan.

  • maendresadur
    maendresadur

    m. –ioù Lithographie.

    (1931) VALL 429a. Lithographie, tr. «maendresadur m.»

  • maendresadurezh
    maendresadurezh

    f. –ioù Lithographie.

    (1931) VALL 429a. Lithographie, tr. «maendresadurez f.»

  • maendresañ
    maendresañ

    v. tr. d. Lithographier.

    (1931) VALL 429a. Lithographier, tr. «maendresa

  • maendreser
    maendreser

    m. –ion Lithographe.

    (1931) VALL 429a. Lithographe, tr. «maendreser

  • maenek
    maenek

    adj. Pierreux.

    (1499) Ca 134b. g. plain de pierres. b. menec.

    (1732) GReg 855b. En Pologne, en Hongrie, & en Catalogne il y a des montagnes de sel, tr. «Bez' ez eus menezyou c'hoalennecq ê Pologn, ên Hongry, hac ê Cataloign, ec'hiz ma ez eus menezyou mænecq er vro-mâ.»

  • maenekaat
    maenekaat

    v. Pétrifier.

    (1931) VALL 553b. Pétrifier, tr. «maenekaat

  • maenekadur
    maenekadur

    m.

    (1) Pétrification.

    (1931) VALL 553b. Pétrification, tr. «maenekadur m.»

    (2) Chose pétrifiée.

    (1931) VALL 553b. maenekadur, tr. «chose pétrifiée.»

  • maenerezh
    maenerezh

    m. cf. benerezh

    (1) Pierres de taille.

    (17--) CT Acte II 1225. porziou meneres, tr. «portes de pierres de taille.»

    (18--) EER 35. Groet ec'h eo gant minerez kaër.

    (1903) BTAH 70. Eur bez koant en meanerez, tr. «une tombe en granit.» ●(1920) FHAB Genver 215. eun ôter vras menerez. ●(1925) SATR 17. regennadou minerez Karnak. ●(1927) LZBt Genver 32. Ar statu, kizellet en minerez glaz.

    (2) Maen-maenerezh : pierre de taille.

    (1895) GMB 50. mein minéres, pierres de taille, à Pontrieux, de benerez.

    (1902) TMJG 345. o laboured ar gerrek d'ober mein minerez.

  • maenstal
    maenstal

    m. Partie en saillie d'une maison.

    (1633) Nom 142a. Podium : accoudoir, perron, saillie ou proiect de la maison : mæn stal, mencq an ty.

  • maer
    maer

    m. –ed, -ioù Maire.

    (1732) GReg 591b. Maire, Officier de police, tr. «Mear. p. meared. mær. p. mæred

    (1847) MDM 329. penaos oud lakeat da vear ? ●(1878) EKG II 18. me eo mear Guitevede. ●64. Ha n'oc'h ket bet ive dilennet da vear e parrez Guinevez ? ●65. ar garg a vear.

    (1907) PERS 95. An Aotrou mear. ●(1915) HBPR 77. Ar mear, ive, ha kalz deuz ar gonsaillerien. ●(1921) PGAZ 84. mear e Guinevez. ●(1931) VALL 440b. Maire, tr. «maer, mêr, mear. p. ed, iou

  • maerded
    maerded

    f. Charge de maire.

    (1931) VALL 440b. charge de maire, tr. «maerded f.»

  • maerdi
    maerdi

    m. –où Mairie.

    (1914) DFBP 203a. mairie, tr. «Maerdi.» ●(1931) VALL 440b. Mairie, tr. «maerdi m. pl. ou

  • maerelezh
    maerelezh

    f. Charge de maire.

    (1931) VALL 440b. charge de maire, tr. «maerelez f.»

  • maerl
    maerl

    m. (phycologie)

    (1) Maërl.

    (1499) Ca 136. Merll. g. merlle de mer. l. hec. alga / ge.

    (1732) GReg 346b. Engrais de rivages, menu sable de mer, mêlé de coquillages, tr. «Mærl. marl.» ●604b. Marne, engrais, tr. «marl. mærl

    (1857) CBF 104. Merl, m., tr. «Matières calcaires de la mer.»

    (1906) BOBL 07 avril 81/3b. mond da gerc'het merl var oad ar Minou. ●(1932) KWLB 17. An traez, ar merl a zo mat dre ar raz ez eus enno.

    (2) Algues Phymatolithon calcareum (anc. Lithothamnium calcareum) composantes du maërl.

    (1968) NOGO 222. Lithothamnium clacareum (lire : calcareum). merl : Molène, Tremazan, Porzall, Korrejou en Plouguerneau, Porz-Gwenn en Plouescat, Mogueriec en Sibiril, Carantec, Locquénolé. ●me:rel : Landeda.

    (3) Ober maerl : ramasser du maërl.

    (1925) BILZ 162. ar bagou a oa aet d'an ôd, darn da linenna, da gevella, da zragi, darn all da vejina, pe da ober maerl.

  • maeron
    maeron

    f. –ed, –ezed (famille) Marraine.

    (1499) Ca 133b. Mazron. g. marraine.

    (1659) SCger 76b. Maraine, tr. «maeron, maëronnés, p. eset.» ●157b. maëron p. maëronneset, tr. «maraine.» ●(1790) MG 282. joyus vér perpet ag ur pærén hac ur værén.

    (1869) FHB 255/365b. Maëron hor zoudard.

  • maeronez
    maeronez

    f. –ed (famille)

    (1) Marraine.

    (1659) SCger 76b. Maraine, tr. «maeron, maëronnés, p. eset.» ●(1732) GReg 605a. Marreine, tr. «Maërounès. p. maërounesed

    (1803) MQG 5. Hep na dour, n'hac holen, paëron, na maëronez.

    (1921) PGAZ 78. he baeroun hag he vœrounez.

    (2) (religion) Sainte patronne.

    (1855) GBI I 510. Radegonda, ma maerones, / Bezet 'wit-on avokades ! tr. «Radegonde, ma marraine, / Soyez ma protectrice !»

  • maesa
    maesa

    v. tr. d.

    I.

    (1) Garder, surveiller (les animaux dans les champs).

    (1870) GBI II 528. Nemet ur c'had, sparlet ez oa, / Un aer-wiber euz hi mesa.

    (1907) AVKA 206. da vaesa ar moc'h.

    ►absol.

    (1876) SBI II 148. Cassit ho pôtred da vessan, tr. «Envoyer vos garçons paître (les vaches).»

    (1908) PIGO II 156. pa oa eno o vêsa. ●(1969) BAHE 60/39. Maesa n'eo ket ur vicher start.

    (2) Maesa an dro : faire paître les animaux sur le bord des chemins.

    (1976) BAHE 91/23. Mesa an dro evit ar re na ouzont ket, ez eo kas al loened da beuriñ war gwrimennoù hag a-hed kleuzioù ar parkadoù-ed.

    II. par ext.

    (1) Maesa an ti, ar gêr : rester de garde à la maison.

    (1908) PIGO II 171. ar garg da vêsa an ti. ●(1909) TOJA 19. me ve tapet dalc'hmad da vesa'r ger.

    (2) Surveiller.

    (1908) PIGO II 120. da vêsa ar jendarmed (...) da vêsa an toull. ●(1924) BILZbubr 42/976. Diwall, Bilzig, a lavare d'ean Izabel, diwall, va fôtr, messet eo hon zi ! ●(1924) BILZbubr 47/1122. Holl emaint o vesa o c'hrennarded. ●(1935) BREI 415/2c. war digare mêsa segal bet dornet en deiou arôk. ●(1968) LOLE 53. prizoniad en eur hamp, meset gand fachisted Mussolini.

    (3) Maesa an dro =

    (1976) BAHE 91/23a. Evel m'emañ ar c'hiz e bro-Dreger, evit espern ar foenn o kreskiñ er pradoù, a oa aet Juliana da vesa an dro.

  • maesaat
    maesaat

    v. tr. Garder (les animaux).

    I.

    (1659) SCger 159b. messaat, tr. «garder les bestes.»

    (1869) FHB 232/177b. da vessaat hag an denved hag an oanet.

    (1911) BUAZperrot 492. e leac'h chom da vêsât al loened-ze.

    II. Kas ub. da vaesa : envoyer qqun paître.

    (1977) LIMO 15 janvier. eid kas de vaésad er ré ne gomprenant ket. ●Kas de vaésad, tr. «envoyer paître.»

  • maesaer
    maesaer

    m. –ion Gardeur, pâtre, pasteur, berger.

    (1659) SCger 14a. berger, tr. «messaer.» ●159b. messaer, tr. «berger.» ●(1732) GReg 450a. Gardeur, qui garde des troupeaux, tr. «Mæçzaër. p. mæçzaëryen

    (1866) FHB 80/220a. Messaerien denved int hag ho micher eo sevel tropellou.

    (1900) KEBR 10. Ar mesaer, tr. « Le berger » ●Ar vesaerien, tr. « Les bergers ». ●(1907) AVKA 290. Me a skoo ar maesaër hag oll ar vanden denved a vo ezaouet. ●(1907) PERS 217. evel ar vessaërien epad ar goanv.

  • maesaerez
    maesaerez

    f. –ed Gardeuse, bergère.

    (1732) GReg 450a. Gardeuse, celle qui garde des troupeaux, tr. «Mæçzaërès. p. mæçzaëresed.» ●(17--) ST 268. messaërez loëned, tr. «gardeuse de troupeaux.»

    (1852) MML 17. eur vesaeres deved. ●(1869) KTB.ms 14 p 37. ur vesaeres-denved a zo èt-kuit.

    (1900) KEBR 10. Eur vesaerez, tr. « Une bergère » ●Ar mesaerezed, tr. « Les bergères ».

  • maesaergan
    maesaergan

    m. Pastorale.

    (1954) VAZA 24. Skrivet am boa da geñver Nedeleg ur mesaergan hanter-vrezhonek hanter-c'hallek.

  • maez .1
    maez .1

    adv. Dehors.

    (1575) M 3235. Abarz ha mæs, tr. «Dedans et dehors.»

    (1659) SCger 159b. mes, tr. «dehors.»

  • maez .2
    maez .2

    m. & prép. –ioù, –eier

    I. M.

    A.

    (1) Extérieur, dehors.

    (1878) EKG II 83. pa deuaz unan anezho euz ar meaz en ti. ●(18--) SAQ I 410. arabat kozeal na c'hoarzin : ar meaz 'zo great evit-se.

    (2) En tu d'ar maez : à l'extérieur.

    (1910) MAKE 37. e bao a-drenv, en tu d'ar maez, a zo eun tammig «boul».

    (3) Bezañ da vaez gant ub. : épier qqn.

    (1879) ERNsup 162. hennes zo da væs ganimp, gañd hon c'hoario, il est à nous épier, Trév[érec] ; St-M[ayeux].

    (4) Mont war vaez : aller à la selle.

    (1732) GReg 201b. Constipé, ée, tr. «ne all qet mônet var væs

    (1932) ALMA 92. Te n'out ket bet var veaz tri miz so, me zo sur.

    (5) War/Àr ar maez : à la campagne.

    (14--) N 249. Orzca breman deomp buhan voar an maes, tr. «Or çà, maintenant allons vite à la campagne.» ●(1633) Nom 190a. Æstina : lieux champestres où il fait frais : læchyou voar an mæs ma vez fresq, yen. ●233b. Rus : lieu aux champs : an ploüe, vn læch voar an mæs.

    (1659) SCger 159b. voar an mes, tr. «au champs.» ●(1710) IN I 45. hac e kear vezo peautramant var ar meas ? ●(1732) GReg 132a. A la campagne, tr. «Var ar maeas. var mæs

    (1876) TDE.BF 446a. Choum a ra war ar meaz, tr. «il habite la campagne.»

    (1907) PERS 33. Ganet oa var ar meaz. ●(1911) SKRS ii 72. ober eun droiad var ar meaz. ●(1942) DHKN 77. Ar er méz é tegoéh liés d’en diméenneu bout torret.

    ► Paotr war ar maez : campagnard.

    (1968) PENM 107. Le paysan qui vit dans le bruit de la mer, ramasse les algues, rend de courtoises visites dans les ports à son obligé d'hier, n'entend pas être confondu avec son congénère de Plomeur, de Saint-Jean [Trolimon] ou de Plonéour, qu'il s'appelle "paotr varmaez" (le campagnard) tandis que celui des environs de Quimper est "paotr an douarou" (celui de l'intérieur).

    (6) Diwar ar maez : de la campagne.

    (1633) Nom 33b. Mus agrestis, nitedula, vel nitella : souris des champs : logoden diuoar an mæs, logoden mors.

    (1659) SCger 21b. gens des champs, tr. «tut dioar ar més.» ●(1763) SE 87. Eur belec eus a Vrest, ac hunan d'or ar meas, tr. «Un prêtre de Brest et un de la campagne.» ●88. er belec dor ar meas, tr. «Un prêtre de la campagne.»

    (1878) EKG II 147. an dud paour divar ar meaz.

    (1902) PIGO I 120. en eun ti diwar ar maez. ●(1904) SKRS I 208. eun den divar ar meaz. ●(1906) KPSA 7. an dud diwar ar meaz. ●(1907) PERS 19. evel an dud divar ar meaz. ●314. ho daou edont divar ar meaz. ●(1910) MAKE 1. eur c'houeriad diwar ar meaz.

    B. (agriculture)

    (1) Pièce de terre close comprenant plusieurs terrains bornés ; grand champ ; pâturage.

    (1499) Ca 129b. Maes. g. champ. ●(1633) Nom 233b. Ager : champ : vn mesou, mesyou. ●234a. Ager noualis, nouale, veruactum, requietus ager : iacherre, terre qu'on laisse reposer en friche : vn mesou pehiny á leser da labourat, vn mesou coundoun ha coz. ●238b. Cardo : chemin trauersant les champs, de midy vers la minuict : an hent á tremen an maezyou diouz an cræs-dez bette'n anter-nos.

    (1732) GReg 132a. Vaste campagne, tr. «mæzéyer bras.» ●149a. Grand champ, étenduë de terre close, où il y a plusieurs portions marquées par des pierres bornales, tr. «Mæs. p. mæsyou, mæseyer.» ●703b. Paturage, ou pacage, pâture, ou pâtis, tr. «Mæs. p. mæsyou.» ●Il y a ici un bon pâturage, tr. «peury mad a so a so er mæs mâ.» ●(17--) TE 52. é hoèmb ol ér mæzeu é hindram æd.

    (1919) FHAB Gwengolo 78. Ar sparfel o plava azioc'h ar mecheier.

    ►[au plur. après un art. ind.] Ur maezioù.

    (1633) Nom 233b. Ager : champ : vn mesou, mesyou. ●234a. Ager noualis, nouale, veruactum, requietus ager : iacherre, terre qu’on laisse reposer en friche : vn mesou pehiny á leser da labourat, vn mesou coundoun ha coz.

    (1710) IN I 57. emaouc’h en ur mesyou bras.

    (1866) SEV 149. eur mesiou braz leun a vokedou.

    (2) Étendue de parcelles ouvertes.

    (1960) EVBF I 331. L'ancien mot, maes, mes, qui désignait un champ, ne semble avoir subsisté que dans les expressions war-mez, à la campagne, er-mez, dehors... ; mais son collectif mejad (env. de Pont-Croix) et son pl. mejou (env. de Pont-1'Abbé) désignent une étendue de parcelles ouvertes (ces deux mots peuvent être employés par les mêmes personnes, avec un sens légèrement différent : mejad, un groupe de parcelles, mejou, mechou, des campagnes découvertes — Ploz[évet]).

    (3) Kas da vaez : mener paître.

    (1869) FHB 211/16a. o vond da gas ar c'hezek da vêz. ●(1879) ERNsup 162. Moñd da væs gañd al loenet, aller garder les troupeaux, Trév[érec] ; St-M[ayeux].

    (1906) BOBL 20 janvier 70/2a. setu ar paotr saout da vont da gas e zaout da veaz. ●(1908) PIGO ii 31. ne ouie nemet kas ar zaoud da vez. ●40. an de ma kavis Fransoizig da vez gant he bioc'h. ●(1910) YPAG 4. Pez sonj da gas ar vioc'h-ze da vêz ! ●(1929) DIHU 212/221. Kas er seud de véz. (Au paturage).

    C. (marine)

    (1) Large.

    (1905) RNDL 66. aùél er méz e huéh, tr. «le vent du large souffle.»

    (2) Er-maez : au large.

    (1909) FHAB Mae 136. Mez e vit mont var ar c'herrek a zo muioc'h er meaz, larkoc'h er mor, eo ret kaout bag.

    II. Loc. adv.

    (1) War-vaez : dehors.

    (1908) PIGO II 160. Deus war veaz ; mougan ri aze.

    (2) Diwar ar maez : de la campagne.

    (1774) AC v. an amiegueset divar ar meas, tr. «des Sages-Femmes des Campagnes.»

    (3) Na mui na maez : ni plus ni moins.

    (1710) IN I 58. na mui na meas Doue (…) a zesir (…) e choassac'h ar Barados. ●(1727) HB 591. Mar gu'erru nicun eus ar Gouelyou-mâ da Sul, e vezo grêt na mui na meas Ofiç ar Gouel. ●(1732) GReg 732b. Ni plus, ni moins, tr. «na muy, na mæs

    (1854) MMM 174. question eo martese evintân eus eur mallos eternel, er gout a ra ive, na-mui-na-mæs, e peur-achu ê grim. ●(1859) MMN 22-23. Na mui na méas, savet oun bet evel eur c'hristen. ●(1868) FHB 153/388a. Na mui na meaz, Laouik, mar d'eo ar chigoden eun dour a vuez evit ar re a c'halvit Gallaoued, evit hor Bretoned ez eo eun dour a varo. ●(1869) SAG 268. evel-ze eo plijet da Zoue hor c'hroui er bed-man ; a na mui-na-mœz en doare-all. ●(1870) MBR 204. Na mui na meaz, ne dalvez ket d'ezhan hirvoudi na klemm.

    (4) Mont er-maez a : quitter l'état de.

    (1936) BREI 455/3d. An negus, koulskoude, ne fell ket d'ezan mont er-mêz a roue nag a vestr. ●(1969) BAHE 62/46. Met da be oad ez aer 'maez a vugel ? Evidon-me, va bugaleaj a oa echu an deiz ma oan kaset d'ar skol.

    (5) Bezañ taolet er-maez a : être déchargé de.

    (1904) BOBL 03 décembre 11/3c. Ar Rouz, taolet er meaz a vaer hevlene.

    III. Prép. De.

    (17--) Cc 2050. priuet mes ar goellet. 2144. cheff mes on lesen.

    ►[form. conju.]

    S1 maezon

    (1982) PBLS 584. (Sant-Servez-Kallag) 'maeson, tr. «(hors) de moi.»

    S2 maezout

    (1982) PBLS 585. (Sant-Servez-Kallag) 'maesout, tr. «(hors) de toi.»

    S3m maesañ

    (1982) PBLS 585. (Sant-Servez-Kallag) teu komz ebed 'maesañ, tr. «il ne vient pas un mot (hors) de lui, il n'ouvre pas la bouche, ne veut pas ouvrir la bouche.»

    S3f maesi

    (1982) PBLS 585. (Sant-Servez-Kallag) 'maesi, 'maesehi.

    P1 maezomp

    (1982) PBLS 585. (Sant-Servez-Kallag) 'maesomp.

    P2 maezoc'h

    (1982) PBLS 585. (Sant-Servez-Kallag) 'maesoc'h.

    P3 maeze

    (1982) PBLS 585. (Sant-Servez-Kallag) 'maese.

    IV. Roeñviñ d'ar maez, roeñviñ er-maez : voir roeñviñ.

  • maez-ar-stourm
    maez-ar-stourm

    m. Champ de bataille.

    (1867) MGK 68. Mez-an-stourm. (Ce mot composé aujourd'hui nom propre de famille), signifie champ de bataille. Je ne l'ai jamais vu ni dans aucun écrit breton ni dans aucun dictionnaire.

    (1905) BOBL 24 juin 40/1f. Interet a oa en eur bez, var maez-ar-stourm, e benn troet var zu an Enebour. ●(1911) BUAZperrot 611. e kreiz meaz-ar-stourm.

  • maez-bro
    maez-bro

    s. & adv.

    I. S. Pays étranger(s).

    (1896) HIS 31. Moïs (…) e ias de véz-bro.

    (1905) LZBg Du 257. Er visionerion eit méz-bro.

    II. Adv. A-vaez-bro : de l'étranger.

    (1) Loc. adv. De l'extérieur, de l'étranger.

    (1849) LLB 814-815. Lausket en dudchentil de hadein ou hoedeu / A hué deit a vez bro.

    (1910) ISBR 13. tuchentil deit a véz-vro. ●(1931) GUBI 200. tud arriù a véz-bro.

    (2) Épith. Étranger, extérieur au pays.

    (17--) TE 201. hum aliein guet mèrhèt a væz-bro. ●244. En aliance e ras er Juivèt-hont guet mèrhèt a væz-bro.

    (1844) LZBg 2l blezad-2l lodenn 67. er Vissionerion a vès-bro. ●110. er missioneu a Vès-bro. ●(1855) BDE 468. en treu préciussan a vés-bro. ●(1861) BSJ 38. aveit monnèt én un doar a væz-bro. ●(1866) LZBt Ebrel 115. ar boblo a vez-bro. ●(1896) HIS 51-52. èl ma tenné d'er gouhoni, èañ e amoèdas get merhied a véz-bro.

    (1907) VBFV.bf 52b. tud a véz bro, tr. «étrangers.» ●(1929) MKRN 23. an dud a vez-bro, tr. «les étrangers.» ●(1942) DHKN 25. er Misioneu a véz-vro.

  • maez-kêr
    maez-kêr

    m. Faubourg.

    (1876) TDE.BF 446a. Meaz-kear, s. m., tr. «Faubourg de ville. Il ne s'emploie que dans la forme suivante : E meaz-kear, dans le faubourg.»

    (1927) LZBt Meurzh 75. hanvet da berson en eur barrouz neve c'hret e mezkear Lyon.

  • maezad
    maezad

    s. -où Petit champ allongé.

    (1985) OUIS 175. petits champs allongés, tr. « mezadou ».

  • maezaer
    maezaer

    m. –ion Campagnard.

    (1939) RIBA 20. aveit lakat er mézeuour de labourat.

  • maezhur
    maezhur

    voir mezhur

  • maezhurat
    maezhurat

    voir mezhur .2

  • maeziad .1
    maeziad .1

    m. –ed Campagnard.

    (1934) BRUS 269. Un campagnard, tr. «ur méziad –ed.» ●278. Un campagnard, tr. «ur méziad –ed.» ●(1939) RIBA 22. ur haeh méziad.

  • maeziad .2
    maeziad .2

    m. –où Contenu d'un grand champ.

    (1732) GReg 728a. Une belle plaine de bled, tr. «ur mésyad caër a ed. p. mésyadou caër a ed.»

  • maeziadoù
    maeziadoù

    plur. Grands champs.

    (1732) GReg 149a. Grand champ, étenduë de terre close, où il y a plusieurs portions marquées par des pierres bornales, tr. «mæsyadou

  • maezioù
    maezioù

    voir maez .2

  • maezouad
    maezouad

    m. –où (agriculture) Contenu d'un grand champ formé de parcelles.

    (1849) GBI i 54. Kenta ma lakiz ma louzou, da c’houd ha hi oa mad, / Oa ’n ur mezoad segall hen doa hadet ma zad, tr. « La première fois que j’employai mon sortilége, pour l’éprouver, / Ce fut un champ de seigle ensemencé par mon père ».

  • maezouer
    maezouer

    m. –ion Homme de la campagne.

    (1934) MAAZ 171. Ur mézeuour e oè oeit, un dé, de strepein lann-groah.

  • mag .1
    mag .1

    adj. Nourri.

    (1921) PGAZ 46. Krouadur re vag ha dalc'het en diegi. ●(1959) BRUD 7/26. re fin eo ha re vag !

  • mag .2
    mag .2

    voir ma .3

  • mag-e-doull
    mag-e-doull

    m. Goinfre.

    (1982) HYZH 147/61. (Treboull) mag-e-doull : goinfre, égoïste pour la nourriture.

  • mag-e-gorf
    mag-e-gorf

    m. Qui ne pense qu'à manger.

    (1868) KMM 224. un den mag-e-gorf, danvez braz deza, enored, saluded dre ma z-aa.

  • magadell
    magadell

    f. –ed

    (1) Nourrisson.

    (c.1718) CHal.ms iii. nourrisson, tr. «magadel, magaden.»

    (1904) DBFV 2b. magadel, tr. «nourrisson.» ●(1927) GERI.Ern 10. magadell V[annetais], tr. «nourrisson.»

    (2) Vaurien.

    (1732) GReg 949b. Vaurien, tr. «Van[netois] magadell. p. magadelléü

    (3) Fainéant.

    (1904) DBFV 2b-3a. magadel, tr. «être insouciant.» ●(1907) VBFV.fb 41b. fainéant, tr. «magadel, f.» ●(1927) GERI.Ern 10. magadell V[annetais], tr. «être insouciant.»

  • magadenn
    magadenn

    f. –où

    (1) Nourrisson.

    (1633) Nom 13a. Alumnus : nourrisson : an magaden.

    (1659) SCger 84a. nourrisson, tr. «magaden.» ●158a. magaden, tr. «nourisson.» ●(c.1718) CHal.ms iii. nourrisson, tr. «magadel, magaden.» ●(1732) GReg 662a. Nourriçon, tr. «Magadenn. p. magadennou

    (1877) BSA 87. ar vagaden gaer ha burzuduz euz a gorf santes Anna.

    (1915) HBPR 206. Ar re a oa o vaga a zouge o magadennou var ho breac'h.

    (2) = (?) Vaurien (?).

    (1957) BRUD 2/82. Unan euz ar zonerien a oa eur vagadenn, pesketer deuz e vicher.

  • magadur
    magadur

    m. –ioù

    (1) Nourriture.

    (1633) Nom 87a-b. Iuncus odoratus, officinis squinanthum, vulgus pastum ; siue pabulum camelorum nominat : nourriture de chameaux : pasturaig pe magadur dan cauallt (lire : cauallet).

    (1659) SCger 84a. nourriture, tr. «magadur.» ●(1727) IN II (avis) iii. ur vagadur spirituel. ●(1727) HB 424. ar vagadur admirabl. ●(1732) GReg 662a. Nourriture, aliment, tr. «Magadur

    (1849) LLB 46. freh goudask, er vagadur huerwan. ●(1874) POG 92. ar vagadur burzuduz.

    (1906) KPSA 48. Red eo 'ta gouzout piou zo oc'h hon hencha. Ma n'e ket ar Spered-Santel eo, kaer hon devezo ne vezo na magadur na blaz en traou a raimp.

    (2) sens fig. =

    (c.1802-1825) APS 131. Berman hui e ra demb er magadur bourabl a hou conzeu santel.(1876) TIM 388. ur vâgadur spirituel ha divin.

    (1912) BUEV 2. ur vagadur arall eit é inean.

    (3) = peadra da vagañ.

    (1942) DHKN 55. magadur peder buoh getè.

    (4) local. Bestiaux.

    (1744) L'Arm 255a. A Rhuys, Magadurr, veut dire, Bestiaux. Mauvais usage.

  • magadurezh
    magadurezh

    f.

    (1) Nourriture.

    (1499) Ca 130a. Magadurez. g. nourrissement. ●(1575) M 2483-2484. o pez magadurez, pez dicufnez, pez poan, / pez quemesq drouc esquem, pez palem dan reman, tr. «Oh ! quelle nourriture, quelle infortune, quelle peine, / Quel mélange échanges funestes, quel écrasement pour ceux-ci.» ●(1633) Nom 51b. Alimentum, alimonia : nourriture : magadurez.

    (1659) SCger 84a. nourriture, tr. «magadurez.» ●157b. magadurez, tr. «nourriture.» ●(1732) GReg 662a. Nourriture, aliment, tr. «magadurez. Van[netois] magadureh

    (1847) FVR 200. traou hag a denn ho magadurez hag ho c'hreskadurez euz a zruzoni ann douar.

    (1911) SKRS II 177. n'hellomp ken nebeut chom goal bell heb rei d'ar c'horf ar vagadurez a c'houlen. ●(1932) BSTR 10. ar vagadurez vad hag ear ar meaziou.

    (2) sens fig. Éducation.

    (1659) SCger 48a. education, tr. «magadurez

    (1907) FHAB Ebrel 50. Ne dal ket ar fred poania da vaga spered breizad ar yaouankiz ma laosker anezan heb magadurez.

  • magadurus
    magadurus

    adj. Nourrisant, nutritif.

    (1907) FHAB Du 262. an ear a en em daol var ar sev evit hen aoza ha peur-rei d'ezhan he natur magadurus. ●(1910) BOBL 05 août 293/2d. ar mel zo iac'hus ha magadurus.

  • magadus
    magadus

    adj. Nourrissant.

    (1895) FOV 236. léah dru ha magadus, tr. «un lait exquis et nourrissant.»

    (1903) LZBg Gwengolo 237. En treu magadus e zou bet dégaset amen ag en Europ.

  • magañ / magiñ
    magañ / magiñ

    v.

    I. V. tr. d.

    A.

    (1) Élever.

    (1970) GSBG 14. (Groe) magiñ, tr. «nourrir, élever (des enfants, des animaux.»

    (2) Nourrir.

    (1575) M 222. bezaff re goac maguet, tr. «être trop délicatement nourris.» ●(1576) Cath p. 19. gant ma saluer iesus-christ dre e aelez ez ouff bezet maguet, tr. «mon sauveur Jésus-Christ m'a nourri par ses anges.» ●(1612) Cnf 41b. Nep à macq en è ty chacc. ●(1633) Nom 34b. Porcus colluuiaris : porceau nourry de laueure des escuëlles, ou d'amas d'ordures ; ouch maguet gant guelyen, ha gant faillançcou.

    (1659) SCger 84a. nourrir, tr. «maga.» ●157b. maga pe mezur, p. maguet, tr. «nourir.» ●(c.1680) NG 1809. Namait seih blé ne uo maguet. ●(1790) PEdenneu 209. maguein chass.

    (1821) SST 148. A obliget u er vugalé de vaguein (…) hou zut ? ●(1889) ISV 411. Ne zemezin ket evit n'am bo na greg na bugale da vaga.

    (1909) KTLR 107. maga hor bugale.

    (3) Hanter vagañ =

    (1874) FHB 474/29b. he gorf ne anter vage ket soken couls lavaret.

    (4) absol. Allaiter.

    (1904) ARPA 266. Maleur d'ar merc'hed a zougo ha d'ar re a vago en deveziou-ze ! ●(1907) AVKA 256. Maleur d'ar groage a vo o vaga pe war gaout bugel ! ●(1915) HBPR 206. Ar re a oa o vaga a zouge o magadennou var ho breac'h.

    (5) absol. Être nourrissant.

    (c.1718) M 325/422) (N 1/31 - O 32/70 - P 71/219 - Q 220/242 - R 242/426) (S 1/138 - T 149/251 - U/V/W 252/343 - Y 343/344 - Z 344/345)">CHal.ms iii. nourrissant, voila qui est bien nourrissant, tr. «chetu ur boet endés cals a substanç, chetu a vagu' er hat.»

    (6) par ext. s’occuper de qqun devenu trop vieux ou atteint d’incapacité.

    (1790) MG 160. mem bugalé em magou a pe vein coh.

    (1915) HBPR 139. Egile all, ezom d'ezhan, var he venou, da vaga he dad.

    B. Cultiver (des arbres fruitiers).

    (1936) BREI 457/3a. En hon bro, e c'hallfe beza maget kalz muioc'h a frouez evit na ve.

    C. sens fig.

    (1) =

    (1922) FHAB Mezheven 188. e c'hellomp maga, lemma ha pinvidikat ar sperejou. ●(1923) FHAB Meurzh 117. peadra da vaga o spered.

    (2) = kaout.

    (1928) SAKO 25. Eur c'horf ken dismeg ha hennez, ha dleout a ra magan kement-se a ezommou ?

    (3) Magañ karantez, kasoni, kounnar... : ressentir, nourrir, couver de la haine, de la colère...

    (1907) PERS 255. Maga­­ a rea en he c'halon eur gasoni bero a eneb ar veleyen. ●(1911) BUAZperrot 426. Ar plac'h fall (…) a vagas kasoni ouz ar zant. ●(1926) FHAB Mezheven 235. Ar gounnar a vagent a greskas kement... ●(1939) MGGD 51. da vaga kasoni. ●(1948) KROB 9/2. Ar paour ne vag, re alies, nemet kasoni ha youl-dispac'h enep ar pinvidig.

    (4) Magañ soñjoù : réfléchir.

    (1936) IVGA 53. Hag en ur vont-dont (...) e vagas an Ao. Kerdraoñ e soñjou betek taol an Añjelus.

    (5) =

    (1926) FHAB Genver 34. Lannuon, eur gêr goz evel Gwengamp (...) hag a vag, marteze, ar gwellan brezoneg a gomzer en eskopti.

    (6) =

    (1855) BDE 778. hemb maguein-clem.

    II. V. pron. réfl.

    (1) En em vagañ : se nourrir, s'alimenter.

    (18--) SAQ II 44. n'eo ket e tidalvezi, – e chomm dilabour, – en em vagin, e vagin va greg ha bugale.

    (1900) MSJO 71. ma ne gav pe a dra d'en em vaga. ●(1906) KPSA 85. an oll draou krouet o deuz izoum d'en em vaga evit choum beo. ●(1907) BSPD I 39. N'hum n'éhansé ket get petra en devehé hum vaget hag hum husket.

    (2) En em vagañ eus, gant : se nourrir de.

    (1869) SAG 82. e leac'h enem vaga, edoare ar guenan, euz a fleuraziou. ●(1874) FHB 513/341b. oc'h en em vaga gant pesked crogennog a gave var an aod.

    ►Paradigme

    prétérit

    S3 magjod

    (1575) M 943. Penaux en boetesot, nac en macqsot noter, tr. « Comment tu le nourris et le sustentas, notoirement. »

  • magazenn
    magazenn

    f. –où Magasin.

    (1870) MBR 92. eur vagazenn vraz leun a c'hreun touesiet mesk-e-mesk. ●(1894) BUZmornik 622. Sevel a eure magajennou hed ann diou ster.

    (1900) MSJO 140. an tan a oa kroget en eur vagajen alcool. ●(1904) SKRS I 233. en eur vagazin vouteier. ●(1909) MMEK 151. doriou ar vagajennou digor-braz. ●(1915) HBPR 132. Euz ar chapel oa great eur vagajen foen. ●(1942) HERV 104. magajinier ar varc'hadourien. ●(1955) STBJ 43. Labour ar vagazin.

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...