Recherche 'ma...' : 1293 mots trouvés

• marbrennet
  marbrennet

  adj. (en plt de linge) Piqué de noir.

  ●(1942) FHAB Meurzh/Ebrel 149. (Plouarzhel) Marbrennet = eun tamm dilhad marbrennet : pikou du warnan.

• marbrer
  marbrer

  m. –ion

  (1) Marbrier.

  ●(1732) GReg 601a. Marbrier, tr. «Marprer. p. marpréryen. Van[netois] marprour. p. eryon.»

  (2) Marbreur.

  ●(1744) L'Arm 455b. Marbreur, tr. «Marbrourr.»

• marbrerezh
  marbrerezh

  m. Marbrure.

  ●(1732) GReg 601a. Marbrure, l'imitation du marbre, tr. «Marprérez.»

• marbret
  marbret

  adj. Marbré.

  ●(1732) GReg 601a. Du bois marbré, tr. «Coad marpret.»

• marc'h .1
  marc'h .1

  m. & adv. –où, –ed, mirc’hed, mirc’hi, mirc’hien

  I. M. (zoologie)

  A.

  (1) Cheval.

  ●(1499) Ca 3b. Abonn march. g. fient de cheual. ●32b. Carr limon a dou march. ga. charrete a deux cheualx. ●96a. Golchedenn march. g. pannell. ●100b. Greer vide in march. ●107b. Hanter den hanter march. g. g. demy homme demy cheual. l. centaurus. ●108b. Harnes march. g. aornemens de cheualx. comme frains poiltraux. ●132a. March. g. cheual. ●(1633) Nom 26b-27a. Iumentum clitellarium, dossuarium, farcinarium, faginarium, veterinum, vectarium ; beste à somme, sommier, cheual ou asne qui porte bahuz : loezn da douguen sammou, march pe asen á douc bahuou. ●30a. Caballus : cheual : march. ●136b-137a. Distrahere, distrahere in diusersum actis curribus, in diuersum quadrigis differe, displicare, despicare currus axi vinctum : deschirer à quatre cheuaux : dispen pe tennaff vn dan (lire : den) entre peuar march. ●179a. Quadrigæ : quatre cheuaux attelez : peuar march harniset, accoutret.

  ●(1659) SCger 158b. marc’h pl. roncet, tr. «cheual.» ●(1732) GReg 161b. Cheval, animal, tr. «Marc’h. p. qesecq. ●162a. Cheval qui est le premier de l’attelage, tr. «Treg[or] Marc’h ambilh.» ●576b. Limonier, cheval de limon, tr. «marc’h ambilh.»

  ●(1846) BAZ 241. eur marc’h a daill hac harnezet caer. ●(1849) LLB 1025. er marh bras. ●(1878) EKG II 305. e roiz eun taol fouet d’am marc’h, ha me ac’hano.

  ●(1907) FHAB Even 110. ha pa dâl e kolle, bep bloas, unan pe unan eus he virchen. ●(1910) MAKE 52. eur marc’h pe eur gazeg vihan.

  (2) Marc’h ar babu : mauvais cheval.

  ●(1910) FHAB Mae 153. sklear eo, al loën-ze n’eo ket goest da redet... marc’h ar babu n’eo ken.

  (3) (en plt d’une jument) Resev ar marc’h =

  ●(1995) BRYV iv 68. (Milizag) ma’z e oa en oad da reseo ar marh… da veza marhet.

  (4) Marc’h pig : cheval pie.

  ●(c.1718) CHal.ms i. cheual pie, tr. «marh pic.»

  B. [races de chevaux]

  (1) Marc’h pounner : cheval de trait.

  ●(1920) FHAB C’hwevrer 234. Ar pez zo gwir evit ar c’hezeg pounner, a vefe ken gwir evit ar c’hezeg skanv pe hanter-bouez. ●(1921) FHAB Ebrel 89. kezeg Breiz a zo troet e diou ouenn nevez, hanvet, unan pounner (race de trait), eun all hanter-bouez (race postière).

  (2) Marc’h skañv : cheval de demi-trait.

  ●(1920) FHAB C’hwevrer 234. Ar pez zo gwir evit ar c’hezeg pounner, a vefe ken gwir evit ar c’hezeg skanv pe hanter-bouez.

  (3) Marc’h hanterbouez : cheval de demi-trait.

  ●(1920) FHAB C’hwevrer 233. ar c’hezeg hanter-bouez posterien. ●234. Ar pez zo gwir evit ar c’hezeg pounner, a vefe ken gwir evit ar c’hezeg skanv pe hanter-bouez.

  C. Kaout eur paz-marc’h : avoir une mauvaise toux.

  ●(1921) FHAB Even 147. diou verc’h (...). Eben a zo bep ar mare o klochat, eur paz-marc’h he deus, ha me gred ema hi o neza he neuden ziveza.

  D. (phycologie)

  (1) Saccorhiza polyschides.

  ●(1968) NOGO 217. Saccorhiza polyschides. marh, sing., marhu, pl. «cheval», par allusion au bulbe Karreg-Hir en Kerlouan, Menham en Kerlouan.

  (2) Sac’h-marc’h : bulbe de l’algue Saccorhiza polyschides.

  ●(1968) NOGO 218. Saccorhiza polyschides. sah-marh, le bulbe, «testicules de cheval» («sac») : Korrejou en Plouguerneau.

  E. fig. Marc’h-labour : bourreau de travail.

  ●(1943) HERV 113. Eur marc’h labour eo pa vez ret hag eun den a benn.

  II. Adv.

  (1) A-varc’h : à cheval.

  ●(1924) SBED 10. D’er hours-sé é hent a varh. (…) Ne basér liés meit a varh.

  (2) War varc’h : à cheval.

  ●(1499) Ca 147a. Oar march vide in march. ●(1612) Cnf 26b. Vn certen Chalony (…) à tremene var march dré an roudoez ves a vn Riuyer. ●(1633) Nom 189a. Turma : bande de gens à cheual : vn banden tut voar march.

  ●(1849) LLB 576. Tu dar droed, tud ar varh. ●(1878) EKG II 176. Persoun Plouenan a deuaz var varc’h.

  III. [emploi épith.] Louzoù marc’h : remède de cheval.

  ●(1978) BRUD à partir de janvier 1977).">BRUDn 19/11. Da gleñved grevuz louzou marh !

  IV. (blasons populaires)

  (1) Marc’hed : (les) étalons (de Crac’h).

  ●(1947) BRMO 31. ceux de Crac'h, Marhed (étalons). ●(1970) ADBr tome lxxvii/653 [Léon Fleuriot]. M. Jaffré, d'Auray, rappelle que les gens de Crach où se trouve la chapelle [de Lomarec] sont appelés marhed "chevaux", forme qui se distingue du pluriel habituel kezeg et surtout de la forme roñset usitée à Crach, Atlas Linguistique de Basse-Bretagne, carte 443. Là où marhed est ou était usité, le sens était en particulier "chevaux entiers, étalons". Y a-t-il un rapport entre le "marhec" de Lomarec et les "marhed" de Crach ?

  (2) Marc’h ar Gêveur ! : imbécile, sot.

  ●(2002) PDIB 71. marc'h ar Gerveur ! « cheval de Belle-Île ». C'est de cette manière que les gens de la petite île de Hœdic désignent les sots !

  V.

  (1) Marc'h Hamon : jalousie.

  ●(1732) GReg 506b. Etre jaloux de sa femme (métaphoriquement on dit : cahout marc'h hamon. beza var marc'h hamon. ●Il est jaloux de sa femme, tr. G. Rostrenenn «Ez ma marc'h hamon gadhâ.» ●(17--) EN 1137 (Go). Ne neus den march-Amon, na galous deus evroec, tr. G. Dottin «On n'a cheval d'Hamon, ni jalousie de sa femme.»

  ●(1825-1830) CON 1963 (Go) J. Conan. dre ma voelan march amon en louag nos a dé, tr. F. Faverau «Je vois le cheval d'Aymon en service jour et nuit.» «Marc'h Amon(ig) : symbole de la jalousie et de la fureur conjugale...» ●(1854) GBI I 236 (T). Me 'm euz aouen-braz, ma mamm-baeron, / Na veac'h et war ar marc'h-Hamon, tr. F.-V. an Uhel «je crains bien, ma marraine, que vous ne soyez montée sur le cheval de Hamon.» (not. p. 237 : dicton breton pour exprimer la jalousie, comme on dit en français monter sur le bidet. Quelle en peut-être l'origine ? ●(1868) SBI II 28 (T). Ar re dimêt, / 'Zo ho speret chagrinet, / Darn gant paourente, / Darn gant marc'hamon, tr. F.-V. an Uhel «... D'autres, par la jalousie, (m-à-m par le cheval de Hamon).» ●(1878) SVE 431. Kaout marc'h Hamon, tr. L.-F. Salvet «Avoir le cheval d'Hamon.»

  ●(1962) TDBP Ia 58 (T). Eet eo war varh Amon, tr. J. Gros «il est monté sur le cheval d'Aymon (il est jaloux de sa femme) Souvenir de la tragédie populaire «Ar pevar mab Amon (ou : Emon)» «Les quatre fils Aymon». ●(1970) BHAF 251 (T) E. ar Barzhig. Mamm Ivona a zigoras daoulagad he merh hag homañ, ze 'zo sklaer, da vont war varh Amon ha da flatoullad he gwaz d'an Aotrou Denmad ha da Bier ar Hozaned.

  (2) Mont war ar marc'h ruz : être jaloux.

  ●(1912) MELU XI 359 (T-Trevereg). Mont war ar marc’h ru, tr. E. Ernault «Aller sur le cheval rouge, être jaloux. Trév[érec].»

  (3) Kaout marc'h rous // Bezañ ar marc'h rous gant ub. : être jaloux. Cf. kaout marc'h Hamon.

  ●(1870) MBR 218 (L) A. Troude. Nemet dre ma karie anezhi, ha dre m'en devoa eunn tammik marc'h rouz. ●(1878) SVE 430. Kaout marc'h rouz, tr. L.-F. Salvet «Avoir le cheval roux.»

  ●(1936) FHAB Du 427. Aoun az poa, emezo, na vije kavet koant ganeomp ? Ar marc'h rouz a zo ganez, n'eo ket gwir ?

  (4) Mont war gein ar marc'h : être jaloux.

  ●(1943) SAV 29/11 (T) *Jarl Priel. Ne baoueze ket ar paour kaez dogan da vont war gein ar marc'h... ●(1957) AMAH 161 (T) *Jarl Priel. E dibenn an eil arvest e teue un denjentil da c'houzout en devoa mil abeg da vont war gein ar marc'h rak ne rae e wreg nemet ober al lu gantañ. ●(1965) BRUD 20/35 (T) E. ar Barzhig. Eur wir liboudenn a rae din, ouspenn, mond aliez war gein ar marh. ●(1962) TDBP Ia 58 (T). On dit aussi tout simplement : eet eo war gein ar marh, il est monté sur le dos du cheval -même sens). ●(1978) PBPP 2.2/364 (T-Plougouskant). Aet eo war gein ar marc'h, tr. J. le Du «il fait une crise de jalousie /lit. il est allé sur le dos du cheval/»

  (5) Bezañ marc'h : être jaloux.

  ●(1993) (T- Plufur) Riwanon Gervella. Hennezh zo marc'h.

  (6) Mont war varc'h : être jaloux.

  ●(1920) KZVr 359 - 25/01/20. Mont war varc'h, tr. «être jaloux.»

  (7) Bezañ marc'h etre : se quereller.

  ●(1967) BAHE 52/48 (T) A. Duval. Pa dostae da Ouel-Yann e save gred e bugale ar c'hontre, kaoz all ebet ken nemet eus an Tantad, ha marc'h etrezo piv en dije serret a muiañ a zanvez-tan.

  (8) Bezañ diwar ur marc'h-red : enfant de père inconnu.

  ●(1993) (T) PLUFUR R. Gervella. Hennezh zo diwar ur marc'h-red : c'est un enfant naturel.

  (9) Bezañ kreñv evel ur marc'h : très fort. Cf. kreñv-marc’h.

  ●(17--) EN 24 (Go). Me a sou creoch cals evit na ve eur march, tr. G. Dottin, «je suis beaucoup plus fort que ne serait un cheval.» ●1224. Me sant eston creuoch evid na ne eur march, tr. G. Dottin «Je sens que je suis plus fort que n'est un cheval.»

  ●(1889) ISV 422 (L) G. Morvan. Un all hag en doa a veac'h an doare euz a eun den; bras ha cre evel eur marc'h, lijer evel eur c'haz, hag he vizach roudennet oll e guer, ruz ha glaz.

  ●(1909) FHAB Here 311 *Laouig Beg ar Spins. Biel a oa eur paotr eus an dibab, krenv evel eur marc'h. ●(1964) LLMM 107/436 (K) Y. Gwernig. Kreñv evel ur marc'h war ar marc'had. ●(1970) BHAF 56 (T) E. ar Barzhig. Feulz ha kreñv evel eur marh e oa. ●24O. Eun trohad a baotr, kreñv evel eur marh. ●(1978) PBPP 2.2/319 (T-Plougouskant). Kreñv evel ur marc'h, tr. J. le Du «fort comme un cheval.»

  (10) Labourat evel ur marc'h : travailler dur.

  ●(1935) ANTO 118 (T) *Paotr Juluen. Hennez a labour evel eur marc'h.

  (11) Cheñch marc'h el limon : changer de dirigeant.

  ●(1981) ANTR 170 (L) *Tad Medar. Beza a du gand ar bolitikerez a lavar eo ingaled fall madou an douar, eo mall braz cheñch penn d'ar vaz ha cheñch marh el limoun.

  (12) Stagañ ar marc'h ouzh (ar, ur) ruilhenn fall : s’engager où ne devrait pas. Cf. mal enfourner une affaire.

  ●(1872) ROU 74 (L) V. Roudaut. Express. prov. Ouz ur rillenn fall em euz staget va merc'h (lire : marc'h), je me suis engagé où je n'aurais pa dû... Il s'agissait d'une discussion. ●(1890) MOA 117 (L). Je me suis engagé dans un mauvais anneau (où je n'aurais pas dû), parlant d'une discussion, oc'h eur rillenn fall em euz staget va marc'h. (Expression proverbiale.) ●238. Je me suis engagé là où je n'aurais pas dû (parlant de discussion), tr. J. Moal «oc'h eur ruilhenn (rillen) fall em euz staget va marc'h.»

  ●(1931) VALL 257. Je me suis engagé dans un mauvais pas, tr. F. Vallée «ouz eur ruilhenn fall em eus staget va marc'h.» ●(1981) ANTR 186-187 (L) *Tad Medar. Eur vicher diêz a-walh ober ganti. (...) dalh-mad teuler evez da dreuzkammad. Arabad staga ar marh ouz ar ruillenn 'fall...

  (13) Dibrañ e varc'h da vont : avoir décidé d’y aller.

  ●(1978) PBPP 2.1/118 (T-Plougouskant). Koulskoude en doa dibret e varc'h da vont, tr. J. le Du «il avait pourtant décidé d'y aller /lit. il avait sellé son cheval pour y aller/»

  (14) Bezañ war e varc'h : être en colère.

  ●(1732) GReg 462b. Il a sorti des gonds, parlant d'un homme fort en colère, tr. G. Rostrenenn «Ez ma war e varc'h.»

  (15) Pignat war e varc'h bras : monter sur ses grands chevaux.

  ●(1942) FHAB Mae/Mezheven 171 (Ki Sant-Vig) J.-L. Peron. Pignat war e varc'h bras = se froisser facilement et répondre de façon hautaine et bruyante : an distera tra a vez lavaraet da Yann ema prest da bignat war e varc'h bras.

  (16) Mont da varc'h ... : devenir prostitué(e) pour…

  ●(1868) GBI I 334 (T). Hag o koueza a deuz laret : / N'iaje ket da varc'h-zoudarded, / D'ann aotro Tremblai ken-neubed, tr. F.-V. an Uhel «...qu'elle ne servirait pas de monture à des soldats, pas davantage au sieur La Tremblaie.»

  (17) Lakaat da welet marc'h e-lec'h merienenn : faire prendre des vessies pour des lanternes.

  ●(1911) FHAB Genver 2 *Fañch. Eaz eo rei da gredi d'ezo du e leac'h gwenn, pe o lakaat da welet marc'h eleac'h merienen.

  (18) Koll ar marc'h hag e gabestr : perdre le capital et les intérêts.

  ●(1857) CBF 42 (L). Me gav d'in kaout tri pe bevar hanter dre gant ha beza paeet rik-ha-rak a dal muioc'h eget koll ar marc'h hag e gabestr, tr. Troude/Milin «... que de perdre le capital et les intérêts.»

  (19) Bezañ aet e varc'h e gaou : se tromper (dans la conversation).

  ●(1942) VALLsup 169. Vous vous trompez (dans la conversation), tr. F. Vallée «n’emaoc’h ket reiz ; aet eo ho marc’h e gaou, vous n’y êtes pas ; votre cheval s’est embarrassé dans ses rênes.»

  (20) Trokañ ar marc'h born gant ar marc'h dall : aller d’une mauvaise situation à une situation pire.

  ●(1936) IVGA 149 (Ki) Y. Drezen. An dra-se 'oa kinnig, evel ma lavarer, troka ar marc'h born gant ar marc'h dall.

  (21) Klask ar marc'h o vezañ war e gein : chercher qque chose d’évident.

  ●(1878) SVE 542. Klask ar marc'h o veza war e gein, tr. L.-F. Salvet «Chercher le cheval sur le dos duquel on est monté.»

  (22) Klask kaout ar marc'h hag an arc'hant : chercher à tout avoir.

  ●(1942) VALLsup 169-170. A celui qui veut avoir tout on dit : Arabat klask kaout ar marc'h hag an arc'hant, tr. F. Vallée «il ne faut pas chercher à avoir (à la fois) le cheval et l'argent (son prix).»

  (23) Reiñ kentr d'e varc'h : voir kentr.

  (24) Kac'het en deus e varc'h outañ; ouzh e garr : voir kac'hat.

  (25) Klask pemp (troad, pav) d'ar (maout, marc'h) : voir troad.

  (26) Mont war marc'h ar bided : voir bided.

• marc'h .2
  marc'h .2

  m. –où

  (1) Gond.

  ●(1921) FHAB Du 292. pa glevas an nor o wigourat war he marc’hou.

  (2) =

  ●(1878) EKG II 231. peder verzid goloet a neud a ioa var marc’h ar c’harr...

  (3) spécial. Meule de goémon, circulaire à la base et hémispérique.

  ●(1987) GOEM 199. Parfois les tas sont en forme de meules, circulaires à la base et hémisphériques au sommet, il s’agit alors d’un dolzen bijin, marc’h en pays pagan.

• marc'h .3
  marc'h .3

  voir marzh

• marc'h sot
  marc'h sot

  m. Imbécile.

  ●(1944) GWAL 165/318. (Ar Gelveneg) Marc'hsot : genaoueg ; an daou c'her a vez anavezet hag implijet ken ha ken.

• marc'h-aer
  marc'h-aer

  m. (entomologie) Libellule.

  ●(1877) UEP 9. marc'h-ær (cheval de couleuvre ?), libellule (Lanrodec).

  ●(1942) SAV 25/62. ... Klevet gant va breur-kaer eus ar C'hastell-Neve ar ger : «marc'h-naer». Eur seurt nadoz-aer eo, bras-bras, a flemm ar c'hezeg hervez an dud, hag a laz anezo.

• marc'h-aguilh
  marc'h-aguilh

  m. –ed (ichtyonymie) Équille.

  ●(1977) PBDZ 930. (Douarnenez) ar marc'haguilhed n'int ket re skantek anezho, tr. «les équilles n'ont pas trop d'écailles.» ●(1979) VSDZ 93. (Douarnenez) Ur marc'h-aguilh n'eo ket memes-tra 'n eus tamm beg-hir, tr. (p. 258) «Les équilles ne sont pas semblables, elles n'ont pas de long nez.» ●98. Taladreg, marc'h-agwi, tout an dra-se zo memes-tra, tr. (p. 262) «Les lançons et les équilles sont les mêmes poissons.»

• marc'h-ambilh
  marc'h-ambilh

   m. Cheval de limon, premier de l'attelage.

  ●(1732) GReg 162a. Cheval qui est le premier de l'attelage, tr. «Treg[or] Marc'h ambilh.» ●576b. Limonier, cheval de limon, tr. «marc'h ambilh.»

• marc'h-antier
  marc'h-antier

  m. Étalon.

  ●(1920) FHAB C'hwevrer 233. asambleou marc'hou antier.

• marc'h-ar-c'hwen
  marc'h-ar-c'hwen

  m. plais. Surnom du chien.

  ●(1908) BOBL 26 décembre 209/2d. Ma ket ar c'hiz gant boserien / Mond da ziwada marc'h ar c'hoënn.

• marc'h-arar
  marc'h-arar

  m. Chevalet pour amener les anciennes charrues.

  ●(1732) GReg 155a-b. Le chevalet pour supporter la charruë par les chemins, tr. «Marc'h-alazr.»

  ●(1876) TDE.BF 428a. Marc'h-alar, s. m., tr. «Chevalet qui supporte la charrue.»

  ►(insulte)

  ●(18--) SAQ II 69. Marc'h alar, didalvez, lounk he zizun !

• marc'h-bez
  marc'h-bez

  m. Catafalque.

  ●(1990) TTRK 194. E-lec'h kouezhañ war vein an iliz e kouezhas war ar marc'h-bez.

• marc'h-blein
  marc'h-blein

  m.

  (1) Cheval de tête.

  ●(1732) GReg 162a. Cheval qui est le premier de l'attelage, tr. «marc'h bleyn.»

  ●(1834) SIM 21. Ar marc'h bleyn a voa discaret. ●(1857) CBF 97. ar marc'h kleur a zo kre-meurbet hag ar marc'h blein ivez, tr. «le limonier est bien robuste et le cheval de tête aussi.»

  (2) sens fig. Leader, figure de proue.

  ●(1877) FHB (3^e série) 31/243b. Gambetta e unan, marc'h blein ar radicaled.

• marc'h-bleiner
  marc'h-bleiner

  m. Cheval de tête.

  ●(1732) GReg 162a. Cheval qui est le premier de l'attelage, tr. «Marc'h bleyner.»

• marc'h-dibr
  marc'h-dibr

  m. kezeg-dibr Cheval de selle.

  ●(1827/29) VSA 1511. dond den herhad gand eur march dib.

• marc'h-dibunañ
  marc'h-dibunañ

  m. Dévidoir.

  ●(1879) ERNsup 161. marc'h dubunein, Lanr[odec] ; dubunañ, Trév[érec] instrument pour dévider.

• marc'h-dimeziñ
  marc'h-dimeziñ

  m. Entremetteur de mariage.

  ●(1974) YABA 01.06. d'ober ar marh-diméieu. ●(1974) LIMO 01 juin. Marh-diméeu, tr. «littéralement le cheval des mariages, ainsi désignait-on celui que l'on chargeait de négocier les accordailles. Ailleurs on dit kasour.»

• marc'h-dor
  marc'h-dor

  m. Pivot de gond.

  ●(1732) GReg 462b. Gond, pivot sur quoi tourne une porte, tr. «marc'h-dor.» ●726b. Pivot, fer pointu sur lequel tourne une porte, tr. «marc'h dor.»

  ●(1876) TDE.BF 428b. Marc'h dor, s. m., tr. «Gon de porte.»

  ●(1931) VALL 563a. Pivot de gond, tr. «marc'h-dor.»

  ►absol.

  ●(1903) MBJJ 220. hag e tro an nor war he marc'h.

• marc'h-du
  marc'h-du

  m. fam. Locomotive.

  ●(1903) MBJJ 7. hon marc'h du, ha ni d'e heul, a zeblant ive bean lonket ha dislonket gant an tunnelo e tremen enne. ●(1905) IVLD 254. Ar marc'h-du a dec'haz divar an houarn.

• marc'h-gagn
  marc'h-gagn

  m. Charogne.

  ●(18--) EER 15. Mar goul béan plantet, en douar, evel ki, / Laret, eo eur varc'h-kagn, stoufet buan ho fri.

• marc'h-glaouaer
  marc'h-glaouaer

  m. Cheval de charbonnier.

  ●(1838) CGK 3. samet vel eur marc'h glaouër.

• marc'h-hesked
  marc'h-hesked

  m. (pathologie) Abcès en suppuration.

  ●(1876) TDE.BF 428b. Marc'h-hesked, s. m., tr. «Abcès en suppuration.»

• marc'h-houarn
  marc'h-houarn

  m. Vélo.

  ●(1908) DIHU 34/62. ur marh-hoarn ag en ti-sé. ●(1909) FHAB Gwengolo 280. redadek marc'hou ouarn. ●(1932) FHAB Gouere 284. ar yaouankizou (...) eo a zo o tigeri trouz evit kaout eur marc'h-houarn. ●(1950) KROB 26-27/6. hen a yae atao war e varc'h-houarn, dizamant ouz e gorf.

• marc'h-kalc'h
  marc'h-kalc'h

  m. Étalon.

  ●(1919) DBFVsup 37. karh : marh karh (B[as] v[annetais], m., tr. «étalon. Cf. léon kalc'h.»

• marc'h-kaneller
  marc'h-kaneller

  m. Cannelier.

  ●(1732) GReg 133b. Cannellier, instrument qui comprend une douzaine de cannelles de fil pour ourdir une piece de toile, tr. «Marc'h-canneller.»

  ●(1877) FHB (3^e série) 2/13b. Pep leren a zo keit ha divesker eur marc'h caneller.

  ●(1905) FHAB Gouere/Eost 126. dornikel ar marc'h-kaneller.

• marc'h-kañv
  marc'h-kañv

  voir marc’h-kañvoù

• marc'h-kañvoù / marc'h-kañv
  marc'h-kañvoù / marc'h-kañv

  m. Catafalque.

  ●(1844) LZBg 2^l blezad-1^añ lodenn 85. Ér stad-cé é chom ar é varcan. ●(1879) ERNsup 161. marc’h kañvo, Trév[érec] kaoñ, Go[ello], catafalque.

  ●(1903) MBJJ 69. N’euz ket savet a varc’h-kaon evit al libera. ●(1982) PBLS 94. (Sant-Servez-Kallag) marc’h-kañv, tr. «tréteau funèbre.»

• marc'h-karr .1
  marc'h-karr .1

  m. Cheval de trait.

  ●(1633) Nom 27a. Iumentum plaustrarium, plostrarium : cheual de charrette : march carr, euit miger an carr.

• marc'h-karr .2
  marc'h-karr .2

  m. Chevalet pour charrette.

  ●(1879) ERNsup 161. marc'h-karr, levier qu'on met sous la charrette pour la soutenir pendant qu'on graisse l'essieu, Lanv[ollon], Paimpol.

  ●(1906-1907) EVENnot 19. Marc'h-kar, tr. ce qui soutient les brancards d'une charrette pendant qu'elle n'est pas attelée.»

• marc'h-kezeg
  marc'h-kezeg

  m. Cheval.

  ●(1990) STBL 78. Evel ur marc'h-kezeg prest da zialanañ.

• marc'h-kleur
  marc'h-kleur

  m. Limonier.

  ●(1857) CBF 97. ar marc'h kleur a zo kre-meurbet hag ar marc'h blein ivez, tr. «le limonier est bien robuste et le cheval de tête aussi.»

  ●(1916) KZVr 151 - 23/01/16. Al loan blein, le premier cheval de l'attelage à trois chevaux ; les autres sont «ar marc'h kleur» et «ar marc'h limon» en Léon.

• marc'h-kloc'h
  marc'h-kloc'h

  m. Sonnailler.

  ●(1876) TDE.BF 429a. Marc'h-kloc'h, s. m., tr. «Sonnailler ou cheval d'attelage qui porte une clochette.»

• marc'h-kloued
  marc'h-kloued

  m. Chevalet de barrière.

  ●(1890) MOA 167b. Chevalet (…) Parlant de barrières, tr. «marc'h-kloued, m.»

• marc'h-koad
  marc'h-koad

  m.

  (1) Chevalet de bois pour scier.

  ●(c.1718) CHal.ms i. cheualet, tr. «marh coet.» ●(1732) GReg 162a. Chevalet, chantier de charpentiers, de scieurs de long, de bucherons, tr. «marc'h-coad.»

  ●(1908) BOBL 03 octobre 197/2c. pignet var eur bill koat evid hen heskenn pa dorraz ar chaden a zalc'he ar bill deuz ar marc'h-koat.

  (2) Chevalet pour supplice.

  ●(1839) BESquil 180. Er Sant e oé bet tourmantet ar ur marh-coêd. ●318. ou astenne ar ur marh-coêd.

  (3) Chevalet pour crêpes.

  ●(1942) DHKN 223. Ar en daol, paket ar ur marh-koed, é ma bern krampoeh en tiegeh.

• marc'h-krampouezh
  marc'h-krampouezh

  m. Chevalet pour crêpes.

  ●(c.1897) GUN.dihu 147/332. Tostik tra d'er belig e lak er marh-kranpoeh.

  ●(1903) EGBV 48. marh-kranpoeh, m., tr. «clayon, chevalet.» ●(1910) EGBT 68. marc'h krampoez, tr. «clayon pour crêpes.» ●(1928) DIHU 201/45. Marh-Krampoeh, tr. «(s. m.) chevalet pour crêpes.» ●(1931) VALL 169a. chevalet à crêpes, tr. «marc'h-krampoez.» ●(1934) BRUS 239. Un clayon pour crêpes, tr. «ur marh-krampoeh.»

• marc'h-kulier
  marc'h-kulier

  m. sens fig. Leader.

  ●(1877) FHB (3^e série) 33/259b. Dioc'h an tu-all, brema, lakeomp e ve treac'h ar radikaled hag ho marc'h kulier Gambetta.

• marc'h-laou
  marc'h-laou

  m. fam. Pouilleux.

  ●(1890) MOA 399b. Un pouilleux, tr. «eur marc'h-laou (Triv[ial]).»

  ●(1943) VKST Kerzu 419. Hirio, kement «marc'h-laou», kement «lost-leue», kement «sklip-dour» a oar en em denna e galleg.

• marc'h-levr
  marc'h-levr

  m. Pupitre.

  ●(1931) VALL 604a. Pupître, tr. «marc'h-levr pl. marc'hou-levr.» ●(1986) PTGN 108. eur marh-levr euz ar re gaerra.

• marc'h-limon
  marc'h-limon

  m.

  (1) Limonier.

  (2) sens fig. Leader.

  ●(1877) FHB (3^e série) 40/309a. ann aotrou Thiers, he varc'h-limon zo maro.

• marc'h-loaioù
  marc'h-loaioù

  m. Petit meuble à ranger les cuillers.

  ●(1879) ERNsup 161. marc'h loaiou, loaio, ancien meuble pour mettre les cuillers, Trév[érec], Go[ello].

  ●(1988) TIEZ II 223. Il existe parfois un porte-cuillers : parailher, kanastell, panner-loaiou ou encore marc'h-loaiou.

• marc'h-loar
  marc'h-loar

  m. (insulte) =

  ●(1972) SLVT I 28. Tad ar vosenn, penn-bombard, penn-peul, marc'h-loar, boc'h bidi Botigao, genoù gwelien, torc'h togn hoc'h-gouez Plovan, ampoezon, droch ar pardon, leue geot, mab Kain, muzelloù kig-sall, chug biz, jañ-blev diforlinket !... ●(1974) SKVT III 40. Te 'lakafe ur marc'h-loar da c'hoarzhin.

• marc'h-mel
  marc'h-mel

  m. fam. Vantard.

  ●(1931) VALL 772b. Vantard, tr. «marc'h-mel fam.»

• marc'h-menez
  marc'h-menez

  m. (zoologie) Bidet.

  ●(1939) MGGD 47. e lost reunek a denne da hini eur marc'h-menez. ●(1940) SAV 18/11. bep a varc'h-menez yaouank ha brao. ●(1955) STBJ 83. Daoust m'o c'have bihan eun distera, e prize kalz ar c'hezek menez pe ar bidochenned, evel ma lavare.

• marc'h-mul
  marc'h-mul

  m. (zoologie) Mulet. Pennek evel ur marc'h-mul : très entêté.

  ●(1957) BRUD 2/48 (K) Y. ar Gow. Klask a reas marhata, med ar Bleveg, ken penneg hag eur marh-mul, a zalhas ken kaled war e briz, ma rankas Yann kodiana.

• marc'h-ode
  marc'h-ode

  m. marc'hoù-ode Poteau de barrière.

  ●(1960) EVBF I 332-333. Le poteau de la barrière (…) marc'h-ode pl. marc'hou-ode, Sizun.

• marc'h-ourgouilh
  marc'h-ourgouilh

  m. Personne orgueilleuse.

  ●(1910) MAKE 111. ar paour kez marc'h-ourgouilh pinvidik.

• marc'h-paotr
  marc'h-paotr

  m. =

  ●(1924) BILZbubr 41/944. Jobig ar marc'h-pôtr. ●(1947) TNOG 5/24. (Tregor ha Goelo) Marc'h-paotr, diwar-benn ur plac'h fall.