Recherche 'ma...' : 1293 mots trouvés

• marc'h-poster
  marc'h-poster

  m. Cheval de poste.

  ●(1732) GReg 162a. Cheval de poste, tr. «Marc'h Poster.»

• marc'h-raden
  marc'h-raden

  m. (entomologie) Sauterelle.

  ●(1931) VALL 677a. Sauterelle, tr. «marc'h-raden pl. mirc'hed-.»

• marc'h-red
  marc'h-red

  m. Cheval de course.

  ●(1732) GReg 224b. Coureur, cheval propre pour la course, pour la chasse, tr. «Marc'h-red. p. ronceed-red.»

  ●(1857) CBF 97. eur marc'h labour hag eur marc'h red, tr. «un cheval de trait et un cheval de luxe.»

• marc'h-sailher
  marc'h-sailher

  m. Étalon.

  ●(1732) GReg 162a. Cheval entier, tr. «marc'h sailher.» ●371b. Étalon, cheval entier pour couvrir les juments poulinieres, tr. «marc'h sailher.»

  ●(1876) TDE.BF 429a. Marc'h-sailler, s. m. V[annetais], tr. «Etalon ; pl. kezek-sailler.»

  ●(1931) VALL 806. Etalon, tr. «marc'h sailher.»

• marc'h-samm
  marc'h-samm

  m. Cheval de somme.

  ●(1732) GReg 162a. Cheval de somme, tr. «Marc'h samm.» ●874b. Sommier, bête de somme, tr. «Marc'h-samm. p. ronced samm.»

  ●(1876) TDE.BF 429a. Marc'h-samm, s. m., tr. «Cheval de charge.»

• marc'h-servij
  marc'h-servij

  m. Étalon.

  ●(1896) GMB 624. On dit en pet[it] tréc[orois] marc'h jervich étalon.

  ●(1920) FHAB C'hwevrer 235. ar Perch en deus gwerzet marc'hou-servich.

• marc'h-silioù
  marc'h-silioù

  m. (entomologie) Hydrophile.

  ●(1928) DIHU 202/57. Marh-sieu (s. m.) huil du, hanval doh en huil-kaoh, hag e gavér ér goèhieu.

• marc'h-steuer
  marc'h-steuer

  m. =

  ●(1905) FHAB Gouere/Eost 126. Pa vez dibunet aoualc'h evit eur viad, e teu ar guyader da steui. Digas a ra ganthan he varc'h-steuer.

• marc'h-taol
  marc'h-taol

  m. Ce qui soutient la table.

  ●(1879) ERNsup 161. marc'h taul, ce qu'on met pour soutenir la table, Lanr[odec].

• marc'h-tarv
  marc'h-tarv

  m. Étalon.

  ●(1931) VALL 275a. Etalon, tr. «marc'h-tarv.»

• marc'h-tennañ
  marc'h-tennañ

  m. Cheval de trait.

  ●(1633) Nom 32a. Equus helcyarius ; cheual qui tire nauire ou autre chose : vn march tennaff, da tennaff listry pe traezou all.

• marc'h-treut
  marc'h-treut

  m. plais. Vélo.

  ●(1987) DBHB 9. renour skol Sant-Yann-Vadezour e Kastell, a helle mond davetañ, gand eun taol marh-treut.

• marc'h-yod
  marc'h-yod

  m. Grand trépied pour mettre la poêle sur le feu.

  ●(1879) ERNsup 161. marc'h iòt, iout, grand trépied pour mettre la poêle, Trév[érec], St-M[ayeux].

• marc'ha / marc'hat
  marc'ha / marc'hat

  v. intr. (en plt d'une jument) Être en chaleur.

  ●(1633) Nom 30a. Catulire : demander le masle : marchaff, goulen mal, goulen tourch.

  ●(1876) TDE.BF 428a. Marc'ha, v. n., tr. «Être en chaleur, parlant d'une jument.»

  ●(1982) PBLS 147. (Langoned) marhad, tr. «être en chaleur (jument).»

• marc'had
  marc'had

  [vbr marcat, mcorn marghas, marras, virl marcad < lat pop *marcatus < lat mercatus par visl markadr (?) (voir aussi Jackson HPB : britto-lat mercatum + suff britto *-at- substitué au lat –āt-) ; le gall marchnad < fusion entre *marcatus et mercans (?) (LEIA, M-21) ou passé par le vnorv mark(n)aδr (GPC 2355b)]

  M. & adv. & adj. –où

  I. M.

  A. (commerce)

  (1) Marché.

  ●(1499) Ca 132b. Marchat. g. marchie. ●(1612) Cnf 44b-45a. Nep à guerz eth è mis hezreu termen bedé mis maé gant condition ma paezher dezaff quement euel à taluezo an eth è mis Maé en marchat.

  ●(1659) SCger 76a. marché, tr. «marc’hat.» ●158b. marc’hat, tr. «marché.» ●(1732) GReg 601b. Marché, tr. «Marc’had. p. marc’hajou. Van[netois] marhad. p. marhadëu.»

  ●(1821) SST 159. er ré e dromp én affærieu, ér marhadeu.

  (2) Marché, lieu de vente.

  ●(846) Credon ch. 53 f° 61v°. factum est inloco marchato rannaco.

  ●(c.1500) Cb 31b. g. le lieu ou len vent les beuffz. b. marchat an saout. ●(1608) B II 79c. Mar da moues dan marchat. ●(1612) Cnf 44b. monet dan foaryou ha marchatgiou. ●(1633) Nom 225b-226a. Nundinæ : foires, marchez publics : faryou (lire : foaryou), marchadou publicq. ●241b. Emporium : marché, ville marchande, lieu où on tient foire : marchat, kær marchadour, an læch ma vez an foar. ●242b. Forum, mercatus : le marché, ou le lieu du marché : an marchat, pe an marchat-læch. ●(1647) B III 79c. Mar da moues dan marchat, tr. «Quand la femme va au marché.»

  ●(1732) GReg 602a. Le marché des bêtes à cornes, tr. «marc’had ar saoudt.»

  ●(1849) LLB 1964. a p’en dé d’er marhad. ●(1878) EKG ii 304. eun trafiker amann a Vontroulez, a veze bep meurs e marc’had Kastel.

  ●(1902) PIGO i 69. eur merc’her, devez ar marc’had. ●(1922) FHAB C’hwevrer 52. marc’had Brest hag hini Landerne, a zeu re zister evit diboulla sivi Plougastel.

  (3) Marc’had a-drak : marché au tout venant.

  ●(1913) KZVr 25 - 24/08/13. Marc’had a-drak, koll pe c’honid, marché fait en bloc, tout venant.

  B.

  (1) =

  ●(1923) FHAB Genver 14. Eur gwenneg bennak da baea Perig ha va marc’had poaza.

  (2) Ober marc’had da =

  ●(1910) MAKE 47. me am eus great marc’had da zistoï an ti-man. ●(1955) STBJ 61. Choulas ha Bussière eo o devoa grêt marc’had d’ober al linenn.

  (3) Ober marc’had : faire marché, poser ses conditions.

  ●(1659) SCger 76b. faire marché, tr. «ober marc’hat pe feur.»

  ●(1872) ROU 78a. Je poserai mes conditions, tr. «me ra raio va divizou (abars ober marc’had).» ●(1878) EKG ii 152. Ar marc’had ne oue ket pell evit beza great.

  ●(1909) FHAB Genver 8. ober eur marc’had amzere.

  (4) Ober marc’had gant ub. : conclure un marché, un pacte avec qqn.

  ●(1955) STBJ 133. Hogen, a-greiz ma klaske Chañ-Mariou ar Gow ober marc'had gant ar pôtr, e tastumas hemañ prim e varc’hadourez hag e tec'has kuit. ●154. an dud a ouie lenn ar Vif hag ober sorserez, eus ar re a ree marc’had gant an diaoul.

  (5) Juntañ, siellañ, tonkañ ur marc’had : conclure un marché.

  ●(1857) HTB 53. Ar marc’had a oe juntet.

  ●(1930) FHAB Meurzh 91. evit siella ar marc’had.

  (6) Kerkoulz marc’had = ken aes all.

  ●(1877) EKG i 247. Fouge ennho o veza gellet en em zispega kerkouls marc’had diouc’h eun den ker rust.

  (7) Menel war ar marc’had : échouer.

  ●(1908) PIGO ii 30. mes betek breman, allas, oun manet war ar marc’had.

  (8) Marc’had du : marché noir.

  ●(2002) TEBOT 122. War sujet ar marc’had du.

  (9) Abaoe marc’had nav bloaz : depuis très longtemps.

  ●(1957) BLBR 100/12. evel eun nor ha n’eo ket bet eoliet abaoe marhad nao bloaz.

  (10) Lizher-marc’had =

  ●(1905) KANngalon Du 542. priz va lizer marc’had int. ●(1907) FHAB Gouere 151. Mall eo nevezi al lizer-marc’had. ●(1911) BUAZperrot 176. Er bloaz 1540 e reas lizer-marc’had eus un ti e Grenad. ●(1921) PGAZ 92. hag ar merour a vezo digollet var he lizer-marc’had.

  C.

  (1) Tâche.

  ●(1934) BRUS 271. Une tâche, tr. «ur marhad –eu, m.»

  (2) Bezañ, labourat dre varc’had : travailler à la tâche, à la pièce.

  ●(1935) ANTO 44. Pe labouront diouz an deiz pe dre varc’had. ●(1936) DIHU 296/29. Dré varhad é mant hag, a pe vè achiù ou labour, é vent dijap kaer. ●(1940) DIHU 350/123. En anderù-man éh a hon tud d’el labour. De grouizein boellenneu ou hasér, hag èl m’é mant dré varhad, é ma achiù fonapl ou deùeh dehé. ●(1941) DIHU 360/284. Hon tud e labour brema d’aozein en hent, trema Craonne. Met her ne lakér ket arnehè. Dré varhad é mant neoah.

  (3) Diouzh marc’had / diouzh varc’had : (travailler) à la tâche, à la pièce.

  ●(1909) BOBL 01 mai 227/2c. c’houennerien a vez klasket diouz an deiz, kerkoulz ha diouz marc’hat. ●(1911) FHAB Mezheven 135. Al labourerien a labouro d’euz varc’had e ti tud all.

  D. (politique) Mandat.

  ●(1975) UVUD 153. (Plougerne) Nint ket bet chomet pell e barz. N’int ket bet chomet ouzpenn eur marc’had marad.

  II. Loc. adv.

  A.

  (1) A-dreuz-varc’had : en bloc.

  ●(1732) GReg 99a. Il a acheté toute cette boutique en bloc, tr. «ar stalyad marc’hadourez-hont èn deus prénet oll a dreuz-varc’had.»

  (2) War ar marc’had : par dessus le marché.

  ●(1877) FHB (3^e série) 32/255a. Scrivet fall devet eo, var ar marc’had.

  ●(1921) PGAZ 28. var ar marc’had, ar fust oun sur da gaout.

  B. A-stok-varc’had.

  (1) À vil prix.

  ●(1915) HBPR 8. ha stok-varc’had, e paent menac’h ha beleien da bedi Doue. ●228. Eur vech, diou ar zizun, e teu da gerc’hat olen da C’hemene pe da Roazon, evit he verza stok-varc’had en he vro. ●(1919) BUBR 11-12/10. ha roet anezo e stok-varc’had, anat d’it. ●(1943) FHAB Gwengolo/Here 350. A stok-varc’had : evit eur priz izel kenan. ●(1982) MABL i 90. (Lesneven) pa veze roet a’ varc’hadourezh ’stok varc’had.

  (2) Prenañ a-stok-varc’had : acheter en bloc.

  ●(1931) VALL 70a. acheter en bloc, tr. «prena a stok-varc’had.»

  II. Adj. Re varc’had : trop bon marché.

  ●(1847) MDM 326. ar mestr (…) a gredo he goumanand kals re varc’had. ●(1866) FHB 68/128a. dioc’h costez an ed re varc’had. ●(1867) FHB 123/148a. va atant a zo re varc’had an holl.

  ●(1911) BUAZperrot 27. prena kalz re varc’had pe werza re ger.

  III.

  (1) Marc'had nav bloaz : attendre très longtemps.

  ●(1864) KLV 11. Euz ar marc'had nao bloaz hon deuz aoun ato.

  ●(1909) FHAB Mezheven 182 (L) *Jeanpi. Ken diot oc'h pe dost ha kolle Fanch Herry a jomad edog marc'had nao bloas a c'haoliad var eur c'hleuz ! ●(1913) FHAB Ebrel 121 (L) Y.-V. Perrot. Marc'had nao bloaz a zo abaoue m'eo bet savet Emgleo ar Bleun-Burg (lenn : Brug) e kastel Keryan. ●(1926) FHAB Eost 320 *Mabig Breiz. «Allo ! eme Léon, n'eo ket red d'id chom aze marc'had nao bloaz. ●(1957) BLBR 100/12 (L) *Mab an Dig. En eur hwirikal evel eun nor ha n'eo ket bet eoliet abaoe marhad nao bloaz. ●(1981) ANTR 207 (L) *Tad Medar. Meur a varhad nao bloaz a vezo red gortoz a-benn ma vezo tredan e pep ti. ●(1990) STBL 134 (L) *Tad Medar. Bez' ez eus beleien (...) a chom en ur barrez, n'eo ket hepken meur a vloaz met a-wechoù meur a varc'had nav bloaz.

  (2) Bezañ en em gavet eus ar re gentañ nemet e marc'had ar genaouioù : ne pas être très malin.

  ●(1870) KTB.ms 15 p 142 (T). Iannig keiz na oa em gavet euz ar re-genta nemet en marc'had ar genoo, evel ma ve lâret.

• marc'had-mat
  marc'had-mat

  [mbr marchat mat < marc’had + mat]

  Adj.

  (1) Attr./Épith. Bon marché.

  ●(1621) Mc 51. Il baille à fort vil prix le rachat si precieux faict de son ame par nostre Seigneur, tr. «Reiff à gra à marchat mat, an rachat quen precieux, gret é ves é eneuff gand hon saluer.»

  ●(1909) FHAB Eost 233. sur oa adarre da deuka gwin-ardant marc'had-mad.

  (2) Loc. adv. A-varc'had-mat : à bon marché.

  ●(1621) Mc 51. Il baille à fort vil prix le rachat si precieux faict de son ame par nostre Seigneur, tr. «Reiff à gra à marchat mat, an rachat quen precieux, gret é ves é eneuff gand hon saluer.»

  ●(1710) IN I 326. Guerza quer a fell deomp, ha prena a varc'hat mad. ●(1732) GReg 2a. A bon marché, tr. «A varc'had mad.» ●10b. Acheter à bon marché, tr. «Préna a varc'had mad.»

• marc'hadle
  marc'hadle

  [brpm marhalla, marhallé, marhatlé < marc’had + le .2]

  M. -ioù Marché, place du marché.

  ●(1659) SCger 76b. place du marché, tr. «marc’halla.» ●(1732) GReg 602a. Marché, le lieu du marché. Marc’hallac’h. (id ẽ, marc’had-leac’h) marhalla. marhallè. (id ẽ, marhad-lec’h.) Van. marhalé.) ●(1744) L’Arm 218a. Lieu public, pour exposer les marchandises en vente, tr. «Marhalé.. éïeu. m.» ●230a. Lieu du marché, tr. «Marhallé.. eïeu.» ●(1787) PT 2. pourmén ir marhatlé.

  ●(1856) VNA 16. un Marché, tr. «ur Marhallé.»

  ●(1906) DIHU 12/207. Diaul brein ! e laras Katelin én ur bouizein hé amonen ar er marhallé, fariet em es… ●(1913) AVIE 83. ér marhaléieu. ●(1934) BRUS 286. La place du marché, tr. «er marhalé.» ●(1940) DIHU 347/78. ar varhalé Rostren.

• marc'hadlec'h / marc'hallec'h / marc'hallac'h
  marc'hadlec'h / marc'hallec'h / marc'hallac'h

  [mbr marchatlech, marchat-læch, brpm marc’hallac’h < marc’had + lec’h .1]

  M. Marché, place du marché.

  ●(1499) Ca 132b. Marchatlech. g. marchies. ●(1633) Nom 242b. Forum, mercatus : le marché, ou le lieu du marché : an marchat, pe an marchat-læch.

  ●(1732) GReg 602a. Marché, le lieu du marché. Marc’hallac’h. (id ẽ, marc’had-leac’h) marhalla. marhallè. (id ẽ, marhad-lec’h.) Van. marhalé.)

  ●(1907) AVKA 36. diwallit na rafec’h gan ti ma zad ur marhallec’h. ●(1911) BUAZperrot 801. gwerzet e vezent var ar marc’hallac’h evel loened.

• marc'hadmataat
  marc'hadmataat

  [marc’had + mat + -aat]

  V. intr. Devenir meilleur marché.

  ●(1919) MVRO 1/2d. mar teufe an holl draou all da varc'hadmatât da heul ar c'hig maout. ●(1920) MVRO 43/1a. an traou (…) a c'hall eus an eil devez d'egile marc'hadmataat eun tamm.

• marc'hadour
  marc'hadour

  [mbr marchadour < marc’had + -our (gour .2)]

  M. –ion, marc’hadizion

  I.

  (1) Marchand.

  ●(1499) Ca 132a. Marchadour. g. marchant. ●(1575) M 104. Prélat, na Marchadour, tr. «prélat ni marchand.» ●(1612) Cnf 45b. An heny à gra accord gant an marchadouryen arall. ●(1621) Mc 36. an marchadour é trafic, hac é marchadourez.

  ●(1659) SCger 76b. Marchand, tr. «marc'hadour.» ●158b. Marc'hadour, tr. «marchand.» ●(1732) GReg 601b. Marchand, tr. «Marc'hadour. p. marc'hadouryen. Van[netois] marhadour. p. marhadizyon, marhadouryan.» ●(1744) L'Arm 230a. Marchand, tr. «Marhadourr.. dision. m. ●(17--) EN 960. me gred din ehe eur marhedour lien, tr. «je crois, moi, que c'est un marchand de toile.»

  ●(1845) GBI II 354. Marc'hadourienn Paris, marc'hadourienn Rouan, tr. «Marchands de Paris, marchands de Rouen.» ●(1849) LLB 1622. aveid bout marhadour.

  ●(1934) BRUS 285. Un marchand, tr. «ur marhadour –erion.»

  (2) [emploi adj.] Kêr varc’hadour : ville marchande.

  ●(1633) Nom 241b. Emporium : marché, ville marchande, lieu où on tient foire : marchat, kær marchadour, an læch ma vez an foar.

  (3) Lestr-marc'hadour : navire marchand.

  ●(1633) Nom 149a. Nauis oneraria, grauis, frumentaria : nauire marchande : lestr marchadour.

  ●(1744) L'Arm 230a. Vaisseau marchand, tr. «Læsstre marhadour. m.»

  ●(1874) FHB 488/143a. ar c'habiten a droaz he lestr varzu eul lestr marc'hadour.

  (4) plais. Marc’hadour gwinizh-du : charbonnier.

  ●(1928) LLLM ii 241. Ar marc’hadour gwiniz dû. On appelle ainsi, par plaisanterie, les charbonniers.

  II. Blasons populaires.

  (1) Marc’hadizion-moc’h : marchands de porcs (les gens de Landaul).

  ●(1911) DIHU 71/255. Marhadizion moh Landaul e houni argand ér vichér, rak kenevé-sé ne chomehent ket énni.

  (2) Marc’hadizion : marchands (les gens de Plumelin).

  ●(1911) DIHU 73/282. Tud Plérin e zou marhadizion.

  (3) Marc’hadourien-kaol : marchands de choux (les gens de Saint-Brieuc).

  ●(1732) GReg 839a. burlesquement on dit. marc'hadour caul. p. marc'hadouryen caul. id ẽ, marchand de choux.

• marc'hadour gwinizh-du
  marc'hadour gwinizh-du

  m. plais. Charbonnier.

  ●(1928) LLLM II 241. Ar marc'hadour gwiniz dû. On appelle ainsi, par plaisanterie, les charbonniers.

• marc'hadour-baleer
  marc'hadour-baleer

  [marc’hadour + baleer]

  M. Colporteur.

  ●(1911) BUAZperrot 176. Neuze ec'h en em c'hreas marc'hadour-baleer, hag e rede ar vro o werza taolennou ha levriou santel.

• marc'hadour-red
  marc'hadour-red

  [marc’hadour + red .2]

  M. Colporteur.

  ●(1859) MMN 61. marc’hadourien-red o tont ac o vont var ar méas. ●(1867) FHB 130/206a. Moriz koz oa eur marc’hadour red ha n’oa morse nemet he gi d’he heul. ●(1872) ROU 77b. Colporteur, tr. «Marc’hadour-red.»

• marc'hadour-reder
  marc'hadour-reder

  [marc’hadour + reder]

  M. Colporteur.

  ●(1902) MBKJ 120. mesaer, soudard, marc'hadour-reder.

• marc'hadourez
  marc'hadourez

  [mbr marchadoures < marc’had + -ourez (gourez)]

  F. –ed Marchande.

  ●(1499) Ca 132b. g. marchande. b. marchadoures.

  ●(1744) L'Arm 230a. Marchande, tr. «Marhadouréss.. ézétt. f.» ●(17--) BMa 370. Diou varchadoures so bet aman, tr. «Deux marchandes ont été ici.»

  ●(1859) MMN 165. Eur varc'hadourez eo a gount an histor-ma. ●(1876) SBI II 116. He vamm 'zo eur ragacherès, / Marc'hadourès pour ha panès ! tr. «Sa mère est une revendeuse, / Marchande de poireaux et de panais !»

  ●(1920) FHAB Genver 204. selaou ar varc'hadourezed d'en em rezoni war ar blasen.

• marc'hadourezh
  marc'hadourezh

  [mbr marchadourez, brpm marc’hadourez, marhadoureah < marc’had + -ourezh]

  F. –ioù

  (1) Marchandise(s).

  ●(1499) Ca 132b. Marchadourez. g. marchandise. ●(1612) Cnf 43a. paeaff è marchadourez. ●(1621) Mc 36. an marchadour é trafic, hac é marchadourez. ●(1633) Nom 4a. papier broüillard, qui sert pour enuelopper les merceries ou marchandises, tr. «paper broüillet, pehiny á seruig euit pacquaff an merceresou pe marchadourezou.»

  ●(1659) SCger 76b. marchandise, tr. «marc'hadourez.» ●158b. marc'hadourez, tr. «marchandise.» ●(1732) GReg 99a. Il a acheté toute cette boutique en bloc, tr. «ar stalyad marc'hadourez-hont èn deus prénet oll a dreuz-varc'had.» ●(1744) L'Arm 230a. Marchandise, tr. «Marhadoureah.. heu. f.»

  ●(1911) BUAZperrot 634. Eul lestrad marc'hadourez hag en devoa e lod enno. ●(1915) MMED 278-279. eno oun charboter, hag e kasan marc'hadourez.

  (2) Commerce.

  ●(1612) Cnf.epist 11. A hané eo diffennet ouz an bellegyen pep marchadourez.

  (3) Ober marc'hadourezh (eus) : faire commerce (de).

  ●(1612) Cnf 29b. ober marchadourez eues à traezou pe-ré n'a dynt quet necesser. ●44b. monet dan foaryou ha marchatgiou, eguit ober marchadourez.

• marc'haj
  marc'haj

  m. Bêtises.

  ●(1879) ERNsup 161. laret marc'hach, dire des bétises, Treg[uier], Pleud[aniel].

  ●(1920) KZVr 359 - 25/01/20. distaga marc'haj, tr. «conter merveille.»

• marc'hallac'h
  marc'hallac'h

  voir marc'hadlec'h

• Marc'hallac'h
  Marc'hallac'h

  oronyme (Lanrodec, Boquého).

  ●(1894) BUEr 6. Marc'hallac'h Lanrodek.

• marc'halle
  marc'halle

  voir marc'hadle

• marc'hallec'h
  marc'hallec'h

  voir marc'hadlec'h

• marc'hañ
  marc'hañ

  v.

  I. V. tr. d.

  A. Monter (une jument).

  ●(1633) Nom 321b. Peroriga, vel meliore lectione proriga, aut pruriga : qui garde les iuments, & les laisse saillir pour en auoir de la race, tr. «an hiny á mir quesequennet, hac á læs ô marchaff euit caffet an goüen.

  ●(1732) GReg 848b. Faire sauter, ou couvrir une jument, tr. «Lacqât marc'ha ur gasecg, evit cahout ar gouënn.»

  ●(1995) BRYV IV 68. (Milizag) ma'z e oa en oad da reseo ar marh… da veza marhet.

  B.

  (1) Mettre une porte (sur ses gonds).

  ●(1732) GReg 462b. Mettre des gonds à une porte, tr. «marc'ha un or.»

  ●(1872) ROU 92a. Monter, la porte, tr. «Marc'ha an nor.»

  (2) =

  ●(1905) BOBL 24 juin 40/1e. Corret a alc'houezaz hag a varc'haz an norejou.

  II. V. tr. i. Marc'hañ war ub. : s'emparer de qqn.

  ●(1872) ROU 82b. Le sommeil s'en empara, tr. «ar c'housked a varc'has varna.» ●(1890) MOA 234. Le sommeil s'empara de lui, tr. «ar c'housked a varc'haz var-n-han.»

  III. V. intr.

  (1) Stagner.

  ●(1921) FHAB Du 308. Pa vez sec'h ar park, pa ne chom ket a zour ennan da varc'ha er goanv.

  (2) Monter (plantes).

  ●(1931) VALL 478a. Monter en parl. des légumes, tr. «marc'ha.»

• Marc'harid
  Marc'harid

  n. pr.

  I. Marguerite.

  ●(1909) BOBL 23 janvier 213/2c. Breiz a goll, en eur zioueret ouz Marc'harit Phulup, unan euz ar grage a oa ar gwella skuer deuz an traou a wechall goz. ●(1929) MKRN 80. Skoaz-ha-skoaz gant he c'hoar Marc'harid.

  II. sens fig.

  A. Eau de vie.

  (1) Eau de vie.

  ●(1955) VBRU 35. Breizhiz a ra (...) Marc'harid hag all diouzh ar gwin ardant.

  (2) Marc'harid-gouzoug-hir : bouteille d'eau de vie.

  ●(1907) BOBL 29 juin 144/3c. goude bea gret enor da Varc'harit-gouk-hir.

  (3) Marc'harid pioche : eau de vie de fraude.

  ●(1732) GReg 312a. Eau de vie (de fraude), tr. «Burlesquement. marc'harid pioche.»

  B. (ornithologie)

  (1) (ornithologie) Marc'harid-ar-Skars : héron. cf. Marc'harid-ar-c'harzh.

  ●(1877) FHB (3^e série) 17/138b. hag e fidouac'h, ne ket eur bluen eo dioc'h lost Mac'harit ar Scarz.

  (2) (ornithologie) Marc’harid-gouzoug-hir : héron.

  ●(1925) BILZ 141. Hag o zri, o fesketerez lakaet er vag, a deuas war beg uhela ar roc’h, henvel eus teir vran-vor pe eus teir marc’harid-goug-hir.

• marc'hast
  marc'hast

  interj. juron. Mil marc'hast an diaoul ! : mille grandes putains du diable !

  ●(1964) LLMM 106/331. Mil marc'hast an diaoul !

• marc'hat
  marc'hat

  voir marc'ha

• marc'hata / marc'hataezh / marc'hatiñ
  marc'hata / marc'hataezh / marc'hatiñ

  v.

  I. V. intr.

  A.

  (1) Marchander.

  ●(1499) Ca 132b. g. marchander. b. marchata.

  ●(1659) SCger 76b. marchander, tr. «marc'hata.» ●158b. marc'hata, tr. «marchander.» ●(1723) CHal 117. Marhateah, tr. «marchander.» ●(1732) GReg 601b. Marchander, tr. «Marc'hadta. pr. marc'hadtet. Van[netois] marhateah. marahateiñ.» ●(1744) L'Arm 230a. Marchander, tr. «Marhatein, teah.» ●(1767) ISpour 279. marhatteah guet Doué. ●(1790) MG 372. hemb marhateah. ●(1790) Ismar 387. n'en dès quet de varhateah.

  ●(1974) TDBP III 210. Mad ! Roït anezo din evel emaint, kuit da varc’hata, tr. « eh bien ! donnez-les moi comme ils sont, quitte de marchander »

  (2) Marc'hata gant ub. : marchander avec qqn.

  ●(1790) MG 244. Pihue-benac en dès ur fal acustumance, ne faut quet ma hum abusou de varhateah guet-hi.

  ●(1864) SMM 48. nep ne varc'hato ket ganta, en devezo joausdet.

  B. sens fig.

  (1) Hésiter.

  ●(1732) GReg 601b. Marchander, être irrésolu, tr. «Marc'hadta»

  ●(1847) FVR 122. ne choumaz ket da varc'hata hag e lammaz enn he roched er meaz ann ti. ●(1867) MGK 69. hep marc'hata tamm e tarc'ho war ann or. ●(1878) EKG II 137. Aman n'oa ket da varc'hata. ●168. ar zitoianed ne varc'hateant ket kement-se evit lakaat an tan e tiez ar goueriaded.

  ●(1909) KTLR 53. Jakik ne varc'hataz ket. Dioc'h-tu e lakeaz an amann var he benn. ●(1932) BSTR 10. ne jomas ket da varc'hata.

  (2) Hep marc'hata : sans hésiter.

  ●(1864) SMM 174. Joseph en deus credet ep marc'hata kement so bet lavaret dezan abers Doue.

  ●(1905) BOBL 16 décembre 65/1a. a respountimp holl dostu, heb marc'hata. ●(1909) BLYA 63. Hep marc'hata pelloc'h ec'h ejout d'ar c'hloerdi.

  (3) N'eus ket da varc'hata : il n'y a pas à tergiverser.

  ●(1883) MIL 235. red eo dezhan kaout penn Mœlar kousto pe gousto. N'eus ket da varc'hata.

  ●(1911) BUAZperrot 56. red eo beza a du gant Doue pe a du gant Satan, unan a zaou ; n'eus ket da varc'hata !

  II. V. tr. d. Marchander, négocier.

  ●(1907) FHAB Here 248. mont a ra da varc'hata eur penn-oc'h du diouz e zoare. ●(1909) KTLR 142. Daou bried iaouank, o vond da zevel tiegez, a deuaz d'he marc'hata [ar vioc'h].

• marc'hatadeg
  marc'hatadeg

  f. –où Marchandage, acte de marchander en commun.

  ●(1931) VALL 449a. (un) Marchandage, tr. «marc'hatadeg f.»

• marc'hatadenn
  marc'hatadenn

  f. –où Marchandage, acte de marchander.

  ●(1931) VALL 449a. (un) Marchandage, tr. «marc'hatadenn f.»

• marc'hataerezh
  marc'hataerezh

  m. Marchandage, action de marchander.

  ●(1931) VALL 449a. Marchandage, tr. «marc'haterez m.» ●(1939) RIBA 112. marhatereh ha tabut.

• marc'hataezh
  marc'hataezh

  voir marc’hata

• marc'hatiñ
  marc'hatiñ

  voir marc’hata

• marc'heg
  marc'heg

  m. marc'heion Chevalier.

  ●(1499) Ca 132b. Marcheg pe marhegues. ga. cheualier ou cheualiere. ●(1575) M 547-548. vn marhec hegas, / A descueze drouc scuezr, tr. «un chevalier odieux / Qui montrait le mauvais exemple.»

  ●(1732) GReg 162b. Chevalier, le premier degré d'honneur de l'ancienne Milice, tr. «Marhecq. p. marhéyen.»

• marc'hegañ / marc'hegiñ
  marc'hegañ / marc'hegiñ

  v. tr. d. Armer, adouber chevalier.

  ●(1921) GRSA 235. er roué Évalach, en doè éan marheget. ●382. Marheget e oè a neùé-so hag un dén kaer e oè agren. ●(1929) FHAB Mezheven 24. pa voe marc'heget d'e 12 voaz, er bloaz 1422.

• marc'heger
  marc'heger

  m. –ion Cavalier.

  ●(1499) Ca 132b. Marhegour pe marhegoures. cheuaucheur ou cheuaucheresse / homme ou femme a chenal (lire : cheual).

  ●(1732) GReg 139b. Cavalier, ou, maître soldat qui sert, & qui combat à cheval, tr. «Marheguer. mareguer. p. maregueryen.»

  ●(18--) SBI I 202. Tri marc'heger a rancontris, tr. «Trois cavaliers je rencontrai.»

  ●(1963) LLMM 99/264. hep mont ur gammed war-raok evel marc’hegerien kouezhet a-ziwar o jav.

• marc'hegerez
  marc'hegerez

  f. –ed Cavalière.

  ●(1499) Ca 132b. Marhegour pe marhegoures. cheuaucheur ou cheuaucheresse / homme ou femme a chenal (lire : cheual).

  ●(1939) MGGD 20. en em gavas ar varc'hegerez er c'hoad teñval.

• marc'hegez
  marc'hegez

  f. –ed Femme de chevalier.

  ●(1499) Ca 132b. Marcheg pe marhegues. ga. cheualier ou cheualiere.

  ●(1732) GReg 162b. La femme d'un Chevalier, tr. «Marhegues. p. marheguesed.»

• marc'hegezh
  marc'hegezh

  v.

  (1) V. intr. Aller à cheval.

  ●(1499) Ca 132b. Marheguez. g. cheuaucher.

  ●(1732) GReg 130b. Aller à cheval à califourchon, tr. «maregues d'ar fourch.» ●162b. Chevaucher, tr. «marheguez. pr. marheguet.» ●507b. Aller à cheval, jambe deçà, jambe delà, tr. «Marheguez a c'haulad.»

  (2) V. tr. d. Chevaucher.

  ●(1659) SCger 24b. chevaucher, tr. «mareguez.» ●(17--) EN 640. breued etoud ma horf o vareges quesec, tr. «mon corps est tout moulu de voyager à cheval.»

• marc'hegiezh
  marc'hegiezh

  f. Chevalerie.

  ●(1499) Ca 132b. g. cheualierie. b. marheguiez. ●(c.1500) Cb. g. commancier a armer en cheualerie. b. dezrou en em armaff e marhecyez / enem custumaff a bresel.

  ●(1732) GReg 162a. Chevalerie, haute & ancienne Noblesse issuë des anciens Chevaliers, tr. «Marheguiez.»

• marc'hegouriezh
  marc'hegouriezh

  f. Chevalerie.

  ●(1931) VALL 118a. Chevalerie, tr. «marc'hegouriez f.»

• marc'hekaat
  marc'hekaat

  v. intr. Chevaucher.

  ●(1659) SCger 158b. marecat, tr. «cheuaucher.»

  ●(1732) GReg 162b. Chevaucher, aller à cheval, tr. «Marhecqât. pr. marhecqeët.»

  ●(1870) MBR 72. pa'z ema ar marc'h-man aman, ez ann d'he gemeret ha d'he vareka.