Recherche 'ken...' : 436 mots trouvés
Page 2 : de kendalc_her (51) à kenebet (100) :- kendalc'herkendalc'her
m. –ion
(1) Continuateur.
●(1912) MMKE xvi. kendelc'herien ar c'hiziou yac'h. ●(1920) LZBt Here 3. Mwanga, mab ha kendalc'her da Mouesta, a viras en e gichen servijer leal e dad. ●(1931) VALL 149a. Continuateur, tr. «kendalc'her pl. ien.»
(2) Congressiste.
●(1905) BOBL 19 août 48/3a. ar Gendalc'herien a ielo da bourmenn bete Rosko. ●(1910) MBJL 93. Lizer ar Pab Pi X d'ar gendalc'herien. ●(1944) EURW I 177. Bep noz ez ae ar gendalc'herien da glevout kaniri.
- kendalc'hiad
- kendalc'hidigezh
- kendalc'hus
- kendalc'husted
- kendamallad
- kendamouezhkendamouezh
m.
(1) Émulation.
●(1659) SCger 167a. quendamouez so etrezo, tr. «il y a de l'emulation entre eux.» ●(1732) GReg 337a. Emulateur, ou émule, rival, concurrent, qui donne, ou qui reçoit de l'amulation, tr. «nep a ro, pe a receo qendamouëz.» ●Emulation, noble jalousie de gloire, désir d'imiter, tr. «Qendamouëz.» ●Il y a de l'émulation entr'eux, tr. «Qen-damouëz a so èñtrezo.» ●Ce jeune homme n'a nulle émulation, tr. «ar pautr yaouancq hont n'en deus qet an distérã qen-damouëz.» ●356b. A l'envi, par émulation, à qui mieux fera, tr. «Gand qendamouëz.»
●(1839) BSI 90. qendamoüez a yoa entrezo da c'houzout pehini en divize great ar guellâ. ●230. ra vezo etrezomp qendamouez da guempen hon ilisou.
(2) Bezañ kendamouez = bezañ helebini etre.
●(1870) FHB 270/67a. ha peb hini anezo en doa labour avoalc'h oc'h entent euz peb hini euz ar gristenien-ze kendamouz da lakat urz en ho c'houstiansou. ●67b. ha kendamouz oant da veza interrojet.
- kendarvoud
- kendebrer
- kendegouezh
- kendegouezhout
- kendelc'herkendelc'her
voir kenderc'hel
- kendentadur
- kendentañ
- kenderc'hel / kendelc'herkenderc'hel / kendelc'her
v.
I. V. tr. d.
A. (en plt de qqc.)
(1) Contenir, maintenir, retenir.
●(1499) Ca 171a. Quenderchell. g. contenir. l. contineo / es. ●(c.1500) Cb 59b. [derchell] retineo / es / ui / tentum. g. retenir. b. quenderchell.
(2) Entretenir, continuer, perpétuer, garder, conserver.
●(1530) Pm 13. Euel merch a quendelch guerchdet, tr. «Autant que fille qui gardez la virginité.»
●(1659) SCger 30a. conseruer, tr. «quenderc'hell, p. quendalc'het.» ●(1732) GReg 521b. L'impunité perpetuë les crimes, tr. «An dibuniz hag an digoust a guendalc'h an torfedou.»
●(1854) PSA II 168. canderhel er peah hag ur reihtæt vad é peb bro. ●(1856) GRD 212. eit canderhel é nerh hag é yehaid. ●(1868) FHB 188/251b. An Iliz goude, dre zerr ar Pab, an Iskibyen, ar veleyen ha re-all, a gendalc'h an anaoudegez euz ar guyrionezou-ze e touez an dud. ●(1882) BAR 46. kenderc'hel ha creski ho devotion.
●(1910) ISBR 25. kanderhel er peah étré en dud. ●(1932) KANNgwital 358/225. talvoudegez ar beden evit kendelc'her gras Doue e pep ty.
(3) Entretenir, tenir propre.
●(1857) LVH 70. Devær er Sacrist e zou canderhel bràu er chapél.
(4) Kenderc'hel e vrud : entretenir sa réputation.
●(1939) RIBA 138. Brudet e oè èl urisinour (…) ha kenderhel é vrud e oè ret mat dehon.
(5) Kenderc'hel al lez : faire la cour.
●(1849) LLB 1836. Ne golant ket amzer é kandrehel el lez.
B. (en plt de qqn)
(1) Kenderc'hel ub. en udb. : maintenir, entretenir, confirmer qqn dans qqc. (respect, foi, etc.).
●(1612) Cnf 67b. equit ho quenderchell (mar queret) bepret è gracc Doué.
●(1862) JKS 325. hor c'henderc'hel a ra [ar c'hras] e gwir zoujans Doue. ●(1882) BAR 10. evit ho c'henderc'hel stard er feiz.
●(1905) DIHU 1/5. mar faut d'emb kenderhel hun henvroiz én hent mat.
(2) Kenderc'hel ub. : maintenir qqn dans sa charge, à son poste, le reconduire dans ses fonctions.
●(1857) LVH 58. ma vou changet pé candalhet er Priol.
(3) Préserver.
●(1867) FHB 104/410a. kenderc'hel hon Tad Santel ar Pap.
(4) Doue d'ho kendalc'ho : Dieu vous préserve.
●(17--) SP I 291. Salud, autro ar homt Doue do qendalho, tr. «Salut, monsieur le comte, que Dieu vous conserve.» ●(17--) EN 3629. Doue do quendelhou, tr. «Dieu vous maintienne.»
II. V. tr. i.
(1) Kenderc'hel d'udb. =
●(1882) BAR 225. ar c'hofessour ho aliaz da genderc'hel d'ar vreuriez-ma ha da evesaat mad e mysteriou ar Rozera epad ma lavarent ho chapeled.
●(1912) MMPM 128. Mari a zesk deomp kenderc'hel d'ar beden.
(2) Kenderc'hel gant : poursuivre, continuer.
●(1955) STBJ 49. e kendalc'has Yeun ar Gow gant e vicher charretour ha louacher. ●146. e-keit ha ma kendalc'he ma c'henseurt, ken distambouc'h ha tra, gant e bred iskis.
III. V. pron. réfl. En em genderc'hel.
(1) Se maintenir.
●(1612) Cnf (couv.). beuaff heruez Doué, hac em quenderchell bepret en stat à gracc.
●(1846) DGG 460. Evit en em genderc'hel er garantez-ma.
(2) Se conduire, se comporter.
●(1843) LZBg 1añ blezad-2l lodenn 123. N'en dé quet èl-cé en hum gandalh en dud gouihue aral ag en Amériq. ●(1862) JKS.lam 70. Ma ne vijac'h ket eat er meaz, ma n'ho pije ket selaouet ar c'heleier, neuze ho pije en em gendalc'het easoc'h er gwir beoc'h.
IV. V. intr.
(1) [sujet : qqn] Continuer.
●(1732) GReg 204a. Continuer, persister, être ferme, tr. «Qenderc'hel. pr. qendalc'het.»
●(1847) MDM 129. An hini ne kendalc'h ket da lenn, a-benn-nemeur ne oar mui lenn.
●(1910) MAKE 4. Kolaïg Dorndu (…) a gendalc'h da vont gant e hent. ●(1932) BSTR 96. Theresa a gendalc'he da lavaret ar rest, goudeze, a zindan envor. ●(1935) FHAB Mae 205. ha ma kendalc'h e vo paket en toull-bac'h ne vo ket pell.
(2) [sujet : qqc.] Continuer.
●(1868) FHB 189/264a. Ann trouz a guendalc'he stancoc'h toump... toump... toump...
●(1925) KANNgwital 275/4., met al labour a gendalc'he, en despet d'ar glao.
V. Kendelc'her gant erv ub. : voir erv.
- kenderekendere
m. –où
(1) Gens de la même condition sociale, du même rang, de la même classe.
●(1872) ROU 78a. Ils fréquentent ceux de leur condition, tr. «O c'hendere, ar re ar memes kendere ganto a entont, a eûliont. (h[aut] et b[as] L[éon]).» ●Chacun doit se marier selon sa condition, tr. «peb ini a dle fortunia gant e gendere, gant ar memes kendere tud.» ●(1876) TDE.BF 335a-b. Ken-dere, kendere, s. m., tr. «Ce mot s'emploie à peu près au sens de ken-vreur, confrère. He gen-dere, les gens de son espèce, de sa qualité.»
(2) Diouzh, eus kendere ub. : de la même condition sociale, rang, classe que qqn.
●(1868) KMM 222-223. Eus or c'hendere-ni, eus ar memez renc tud ganeomp-ni. ●(1870) MBR 270. Ivon, klevit, ne zell ket breman oc'h ann dud deuz he gen-dere, tr. «Ivon, sachez-le bien, ne regarde plus maintenant les gens de sa condition.» ●(1872) ROU 78a. Ils fréquentent ceux de leur condition, tr. «Ar re eus o c'hendere a entont.» ●Chacun doit se marier selon sa condition, tr. «peb ini a dle fortunia diouz e gendere, ervez e gendere.» ●(1889) ISV 393. An escob a ioa er maner, eur vanden aotronez euz he vignoned hag euz he gendere en dro dezhan.
●(1905) HFBI 266. é vézé prénét dézi dillat névés, eus ar c'his vraoa à vézé goélet gant ar ré all eus hé c'hendéré. ●(1905) IVLD 23. Louisa (...) a zigemere re vad an dud dioc'h he c'hendere. ●(1927) TSPY 16. dibab unan eus ho kendere.
(3) Diouzh, hervez kendere ub. : comme il convient à la condition sociale de qqn.
●(1872) ROU 78a. Selon leur condition, tr. «Diouz o c'hendere.» ●(1889) SFA 93. Guisket kaer, ervez he c'hendere.
●(1905) HFBI 286. scoliet eguis ma voa dlet, da viana dious or c'hendéré.
(4) Bezañ eus kendere ub. ober udb. : appartenir à qqn de faire qqc.
●(1871) FHB 313/413a. ne ket euz va c'hendere servicha ho c'hofiserien.
- kenderenkenderen
v. tr. d. Mener à bout, épuiser (qqn).
●(1557) B I 480. Quemeret diff tiz hoz bizyer, / Ha scourgezou calet seder, / Ha gruet antier he quenderen, tr. «Prenez-moi vite vos bâtons et des fouets bien durs, et amenez-la à bout.»
- kendereout
- kendervkenderv
m. –ed, kendirvi
I. (famille)
(1) Cousin.
●(1499) Ca 170a. Quenderu. g. cousin. ●(1576) H 52. an quenderu dan queniteru hac an queuenderu nac d’o holl priedou na graguez ha ho querent, tr. « the male cousin to the female cousin and the female second cousin : nor to all their husbands ans wives and their relations. » ●(1580) G 178. ma quenderou huec, tr. «Mon cher cousin.» ●371. Gant abec quenderou huec eno trugarecaf, tr. «Avec raison, doux cousin, je vous remercie.»
●(1659) SCyez 6. vr c'henderf, tr. «vn cousin.» ●(1659) SCger 167a. quendervv quindirui, tr. «cousin.» ●(c.1680) NG 697. Me canderuë sant Jehan. ●(1732) GReg 227a. Cousin, tr. «Qenderv. p. qendirvy, qendervy. Van[netois] qanderv. p. qanderüi.» ●(17--) EN 391. gand da ginderf, tr. «avec ton cousin.»
●(1878) EKG II 13. he zaou genderf. ●(1883) MIL 25-26. Milliau hag Argant a ioa kendirvi. ●(1896) GMB 547. pet[it] tréc[orois] kindirvi.
●(1913) HIVR 12. é iondr, é ganderùed. ●(1921) PGAZ 16. evel m'en doa eun tammig oad var he gendirvi. ●(1936) PRBD 182. ur c'hender d'ezan.
(2) Eil kenderv : cousin issu de germains.
●(1941) FHAB Meurzh/Ebrel 36. (Skrignag) an eil gendirvi = issus de germains.
II. fam. Ami, camarade.
●(1895) FOV 265. Mont e hrant é tivis de huél er handerüet, tr. «Tout en causant, il vont voir les camarades.»
III. (blason populaire) Ma c’henderv.
●(1911) DIHU 71/255. Ré Kistinig deustou dehé bout Prosézerion e zou kar de rah en dud : me handerù e larant d'en ol.
- kenderv-kentañkenderv-kentañ
m. kendirvi-gentañ Cousin germain.
●(1941) FHAB Meurzh/Ebrel 36. (Skrignag) Kendirvi = Cousins ; ar gendirvi genta Cousins germains. «E vamm ha me a oa ar gendirvi genta.»
- kenderv-kompezkenderv-kompez
m. kendirvi-gompez (famille) Cousin germain
●(1580) G 111. Quenderou compes ompny, tr. «Nous sommes cousins germains.» ●(1633) Nom 333a. Patrueles, è duobus fratribus nati : cousins germains : quindiruy coumpes.
●(1659) SCger 138a. quendervv compes, tr. «cousin germain.» ●(1732) GReg 227a. Cousin, germain, tr. «Qenderv compes. p. qendirvy gompès.»
●(1857) HTB 171. daou ginderv gompoz. ●(1894) BUZmornik 152. mar d-int kendirvi gompez, pe vugale, pe vugale vihan da gendirvi gompez. ●(1896) GMB 362. pet[it] tréc[orois] kinder goñpas cousin germain.
●(1906-1907) EVENnot 24. (Ar Veuzid) Kindirvi gompoz ec'h omp ha kouskoude nan imp bleustromp ket. ●(1911) BUAZperrot 114. eur c'henderv kompez d'ezan.
- kendervezkendervez
f. –ed (famille) Cousine.
●(1907) AVKA 4. O kendérvez Elizabeth. ●7. war du ar ger ma oa he c'hendervez o chom. ●113. e gendirvi hag e gendervezed.
- kenderviañ / kenderviñ
- kenderviezh
- kenderviñkenderviñ
voir kenderviañ
- kendervodkendervod
s. (pathologie) Coup de vent, panaris.
●(1612) Cnf 24b. dememes eues an ré à coniur Bar auel autramant hanuet quenderuot. tr. Herve Bihan ; ETCE t. 41 p. 205-208 « ainsi que de ceux qui conjurent un ‘coup de vent’ autrement appelé panaris »
- kendeuz
- kendeuzadur
- kendeuziñkendeuziñ
v.
(1) V. tr. d. Allier (des métaux).
●(1931) VALL 20a. Allier (métaux), tr. «kendeuzi.» ●(1962) EGRH I 30. kendeuziñ v., tr. « fondre ensemble. »
►absol. Se fondre l’un dans l’autre.
●(1962) EGRH I 30. kendeuziñ v., tr. « se fondre l’un dans l’autre. »
(2) V. pron. réci. En em gendeuziñ : se confondre.
●(1960) BAHE 23/2. gwelout an daou spered, hag an daou gultur ouzh en em gendeuziñ.
- kendeverkendever
m. Obligation mutuelle, devoir réciproque.
●(1732) GReg 648a. Il y a des obligations mutuelles, des devoirs réciproques entre les peres & leurs enfans, tr. «Bez' ez eus qendeveryou èñtre an tadou hac ho bugale.»
- kendiskibl
- kendoare .1kendoare .1
m. –où Rapport de ressemblance.
●(1942) VALLsup 146a. Rapport de ressemblance, tr. «kendoare m.»
- kendoare .2kendoare .2
adj. Semblable, ressemblant.
●(1962) EGRH I 30. kendoare a., tr. « semblable, ressemblant. »
- kendon
- kendonerezh
- kendonezonkendonezon
m. –où Don mutuel.
●(1732) GReg 301a. Don mutuel des conjoints par mariage, tr. «Qen-dounéson. p. qen-dounésonou.»
- kendoniañ
- kendonour
- kendonouriezh
- kendorfedourkendorfedour
m. –ion Complice.
●(1732) GReg 188a. Complice, qui a eu part à un crime, tr. «Qen-dorfetour. p. qen-dorfetouryen.» ●248b. Deceler ses complices, tr. «Disculya e guen-dorfetouryen.»
- kendoueziek
- kendrec'hetkendrec'het
adj. Convaincu.
●(1732) GReg 207b. Il a été convaincu de larcin, tr. «Qendræc'het eo bet var ul laeroncy.»
●(1834) SIM 191-192. ha qendrec'het gant rêson n'em boa ezom evit se nac eus a un hano puissant, nac eus a nep fortun nemet al labour, e commancis d'en em studia, en em observi, evit dont a ben d'en em hanavezout.
- kendrec'hiñ
- kendrec'hus
- kendrechidigezhkendrechidigezh
f. Conviction par des arguments.
●(1931) VALL 152b. Conviction par des arguments, tr. «kendrec'hidigez f.»
- kendreizhad
- kendruezkendruez
f. Compassion.
●(1732) GReg 187a. La compassion de la très-sainte Vierge, tr. «qen-druëz ar verc'hez sacr.»
●(1931) VALL 137b. Compassion, tr. «kendruez f.» ●(1955) VBRU 131. e zremm leun a furnezh, a gendruez hag a veurded. ●(1957) AMAH 139. met kement a dan, a denerigezh, a boan, a gendruez a dreuzluc'he war e zremm, en e selloù.
- kendrueziñ
- kenebedkenebed
plur. kenabad
- kenebet