Devri

Recherche 'pen...' : 384 mots trouvés

Page 3 : de penn-kristen (101) à pennadus (150) :
  • penn-kristen
    penn-kristen

    [penn + kristen]

    m. Chrétien.

    (1931) VALL 122a. (il n'y a, il ne reste) pas un chrétien, tr. «(penn-)kristen ebet.»

  • penn-kuch
    penn-kuch

    [penn + kuch .2]

    m. (habillement) =

    (1972) SKVT I 48. Gaid, war he fenn-kuch.

  • penn-maez
    penn-maez

    [penn + maez .2]

    m. (agriculture) Bout d'un champ.

    (1899) BSEc xxxvii 143 / KRL 8. Ha hadvern war penn-mez, tr. «et la collation au bout du champ.»

  • penn-marr
    penn-marr

    [penn + marr .2]

    m. pennoù-mar Outil agricole.

    (1976) LIMO 07 août. bohaleu, pigelleu, penneu-mar, strépeu, soheu, koutelleu-voem, é hortoz boud luemmet.

  • penn-marv
    penn-marv

    [brpm penn maro < penn + marv]

    m. pennoù-marv Tête de mort.

    (1752) BS 320. ur penn maro en e dorn.

    (1885) KAV 18. Ar pennou-maro bern var vern.

    (1921) BUFA 160. étal é dreid ur pen-marù. ●(1957) BRUD 2/105. eur pallenn marellet a zaelou hag a bennou maro gwenn.

  • penn-meot
    penn-meot

    [penn + meot (voir maout)]

    m. Mouton.

    (1931) VALL 484b. Mouton, tr. «sg. déterminé penn-meot

  • penn-merluz
    penn-merluz

    voir merluz

  • penn-moc'h
    penn-moc'h

    [mbr pen moch, brpm penmoc'h < penn + moc'h]

    m.

    (1) (zoologie) Porc.

    (1633) Nom 28b. Seta : soye de pourceau : reun vn pen moch.

    (1659) SCger 94b. porc, tr. «penmoc'h p. moc'h, vn oc'h.» ●(1710) IN I 116. un oanic debret gant ur penmoc'h. ●(1732) GReg 739a. Porc, pourceau, tr. «Penn-moc'h. p. moc'h.»

    (1876) TDE.BF 507b. Penn-moc'h, s. m., tr. «Porc, cochon, pourceau.» ●(1879) GDI 206. ur pèn-moh lard.

    (1919) KZVr 355 - 21/12/19. Divoeta ar penn-moc'h a raog e laza, tr. «cesser d'alimenter.» ●(1931) GUBI 29. Kentéh er penmoh ar é hoar / Um den un tammig a drechil. ●(1926) FHAB Meurzh 93. Pa vez sonj da larda eur penn-moc'h.

    (2) Homme malpropre.

    (1876) TDE.BF 507b. Penn-moc'h, s. m., tr. «par extension, homme malpropre.»

  • penn-moger
    penn-moger

    [penn + moger]

    m. (?) Bout de mur (?).

    (1910) MAKE 62. ha setu hon daou bôtr azezet dioc'htu war eur penn-moger.

  • penn-ognon
    penn-ognon

    voir ognon

  • penn-olier
    penn-olier

    [penn + olier (voir olier-penn)]

    m. Oreiller.

    (1910) EGBT 66. penn-olier, olier-penn, tr. «m. oreiller.» ●67. C'hwi a lako eun doagen wenn war ar penn-olier.

  • penn-orkestr
    penn-orkestr

    [penn + orkestr]

    m. (musique) Chef d'orchestre.

    (1961) BAHE 27/43. ar pennorkestr brudet.

  • penn-ouzh-penn / penn-oc'h-penn
    penn-ouzh-penn / penn-oc'h-penn

    [brpm pen oc'h pen < penn + ouzh + penn]

    adv. & prép.

    I. Loc. adv.

    (1) Face à face.

    (1659) SCger 118a. teste a teste, tr. «pen oc'h pen.» ●(c.1718) CHal.ms i. aboucher entretenir de bouche, tr. «coms pen oh pen, bec oh uec.» ●(1732) GReg 112b. Bout-à-bout, tr. «Penn-ouc'h-penn. Van[netois] peen-oh-peen.» ●440b. Front-à-front, tête-à-tête, tr. «penn-ouc'h-penn.» ●919b. Tête à tête, tr. «Penn ouc'h penn. Van[netois] peenn-oh-peenn

    (1876) TDE.BF 507b. Penn-oc'h-penn, adv., tr. «Tête-à-tête, tête contre tête.»

    (2) Lakaat penn-ouzh-penn : aligner.

    (1872) ROU 83a. Enligner, tr. «Lacaat penn-ouz-penn

    (3) Cheñch penn-ouzh-penn : changer complètement.

    (1907) FHAB Genver/C'hwevrer 16-17. an Iliz e devezo chenchet penn ouz penn d'he stad, d'he giz koz, ha reizet he buez, en hevelep doare ma c'hello keida ha korda gant al lezennou nevez.

    II. Loc. prép. Penn-ouzh-penn gant : en tête-à-tête, face à face avec.

    (1878) EKG II 136. p'en em gaviz penn-ouc'h-penn gand eur vandenn soudarded.

    (1905) HFBI 584. diou daol vian pen-ous-pen an éïl gant ében. ●(1906) BOBL 10 mars 77/1c. eur belek a en em gavaz e-kreiz eur pont (…) penn-oc'h-penn gant eun den difeiz. ●(1912) BUAZpermoal 11. da danva levenez an Nedeleg, penn-ouz-penn gant he Mab. ●(1920) FHAB C'hwevrer 228. ar 96et a zo tec'het ha setu ni penn-ouz-penn gant ar Boched. ●(1935) BREI 431/1b. penn-ouz-penn gant an Aerouant, e stourmas epad e vuhez.

  • penn-paotr
    penn-paotr

    [brpm penn-pautr < penn + paotr]

    m. Fille garçonnière.

    (1732) GReg 448b. Garçonniere, injure qui se dit aux petites filles qui se plaisent à hanter les garçons, tr. «Penn-pautr

    (1876) TDE.BF 508a. Penn-paotr, s. m., tr. «Garçonnière.»

    (1931) VALL 304b. Fille aux allures de garçons, tr. «penn-paotr

  • penn-pilh
    penn-pilh

    s. Frange.

    (1857) AVImaheu 31. ur voés clan (…) e dostas tehou a ziardran, hag e laquas hi zeourn arh er pen-pill ag é sei.

  • penn-pilh-begin
    penn-pilh-begin

    m. = (?) Frange de deuil (?).

    (1744) L'Arm 436a. Effilé, tr. «Peenn-pill-beguin. m.»

  • penn-red
    penn-red

    [brpm penn-red, pen ret < penn + red]

    m.

    (1) Kemer ur penn-red : se diriger vers un endroit en courant.

    (1862) BBR 204. Ne oe ket hir he sonj, rak diouc'h-tu e preder / Kemeret eur penn-red entrezeg hag er gher. / En eur ghemeret lans e ra eur zell a gorn, / Hag e welaz goulc'hen, eur c'hleze enn he zorn, tr. «Son parti fut bientôt pris, elle songea à se diriger vers sa maison. / En prenant son élan, elle jeta un regard de côté et elle aperçu Goulven l'épée à la main.»

    (2) Ober ur penn-red : parcourir une distance d'une seule traite, en courant.

    (1911) DIHU 75/314. En ur zigoéh tost d'hé ziig plouz étal en aud, Mogeden e hras ur pen rid eit digor en or d'hé ostiz

    (3) En ur penn-red : d'une seule traite, en courant.

    (1732) GReg 9a. Accourir, venir promptement, & en hâte, tr. «Dont èn ur penn-red.» ●(1766) MM 676. deomp var orchis en eur pen ret, tr. «revenons sur nos foulées tout d'une tire.»

  • penn-ruioù
    penn-ruioù

    [brpm peñ-ruyou < penn + ruioù (voir ru .1)]

    m. Carrefour de rues.

    (1732) GReg 137b. Carrefour de Ruë, tr. «Peñ-Ruyou. p. pennou-ruioù..»

  • penn-saout
    penn-saout

    [brpm penn-saoud < penn + saout .1]

    m. pennoù-saout

    (1) Bovin ; bête à cornes.

    (1732) GReg 212b. Bête à cornes, tr. «Ur penn-saoud.» ●Certaines bêtes à cornes, tr. «Pennou-saoud

    (1876) TDE.BF 508a. Penn-saout, s. m., tr. «Une bête à cornes.»

    (1933) ALBR 73. En Danmark, 'zo ken lies a benn-saoud 'vel a den. ●(1935) BREI 433/2a. 31 penn-saout.

    (2) Homme stupide.

    (1876) TDE.BF 508a. Penn-saout, s. m., tr. «s'emploie aussi au sens de homme stupide.»

  • penn-sardin
    penn-sardin

    [brpm penn-sardin < penn + sardin]

    m.

    I. (habillement) Coiffe des ports.

    (1912) BSAf xxxix 329. La coiffe Pen-Sardin des ports de mer.

    II. (blasons populaires)

    (1) spécial. Coiffe de Douarnenez.

    (1970) ICTB III 20. Penn-sardin, "les habitants de Douanenez". Cette dénomination s'applique actuellement exclusivement aux femmes qui portent la coiffe ainsi appelée, à Douarnenez, Audierne, Crozon, Concarneau... ●(1974) COBR 411. Penn sardin – coll. coiffe d'origine artisane et femmes qui la portent des régions de Douarnenez, Crozon, Concarneau, Audierne, île Tudy.

    (2) Habitant de Douarnenez.

    (1732) GReg 303b. On appelle ironiquement ceux de Doüarnenez têtes de Sardines, à cause de la pesche, & du commerce qu’ils en font, tr. «Douarnenezis a c’halver, penn-sardin

    (1907) FHAB Kerzu 310-311. Morse ne oue gwelet eun hevelep prosesion kemenerien. Beza e oa euz a bep leac'h : denved Pontivi, glaziked Kast, melaniked Elliant, pilhaouerien Poullaouën, juloded Gwiklan, ha zoken pennou sardin Douarnenez. ●(1955) STBJ 105. pennou-sardin ha pesketêrien eus Douarnenez.

    (3) Habitant d’Étel.

    (1912) PBHV 158. Pen sardin ag er Intel, / Pen ouignon ag er Erdeven. ●(1947) BRMO 31. ceux [= habitants] d'Etel, Chas (chiens) ou Penneu Sardrin (têtes de sardines).

    (2003) TRMOR 54. Penn sardin ag an Intel / Penn ognon ag an Ardevenn.

    (4) Coiffe de l’île Tudy.

    (1974) COBR 411. Penn sardin – coll. coiffe d'origine artisane et femmes qui la portent des régions de Douarnenez, Crozon, Concarneau, Audierne, île Tudy.

    (5) Coiffe et femme d’Audierne.

    (1970) ICTB III 20. Penn-sardin, "les habitants de Douanenez". Cette dénomination s'applique actuellement exclusivement aux femmes qui portent la coiffe ainsi appelée, à Douarnenez, Audierne, Crozon, Concarneau... ●(1974) COBR 411. Penn sardin – coll. coiffe d'origine artisane et femmes qui la portent des régions de Douarnenez, Crozon, Concarneau, Audierne, île Tudy.

    (6) Coiffe et habitant de Kerity-Penmarc’h.

    (1968) PENM 102. Terriens et maritimes du reste de la commune s'en moquaient bien ! Ils tenaient sur le compte des "Pennou Sardin" (les "têtes de sardines" désignaient les Kerityennes et toutes celles des ports voisins qui portent la coiffe d'artisane) des propos fort désobligeants, tandis que les Quimperois et leurs voisins de Plomelin furent "paotred a c'houill". ●143. Les "pennou sardin" firent de bonnes prises et le sentiment de supériorité qu'ils nourrissaient à l'égard de leurs voisins s'en accrut.

    (7) Coiffe et habitant de Concarneau.

    (1855) FUB 84. Penn-sardinenn ar C'honkiz, / Penn-éog ar C'hastell-Liniz, / Ha Penn-merluz ar C'honbridiz. ●(1878) SVE 951. Penn-sardinenn ar C'honkiz, / Penn-eog ar C'hastel-Liniz, / Ha Penn-merluz ar C'hon-Bridiz.

    (1970) ICTB III 20. Penn-sardin, "les habitants de Douanenez". Cette dénomination s'applique actuellement exclusivement aux femmes qui portent la coiffe ainsi appelée, à Douarnenez, Audierne, Crozon, Concarneau... ●(1974) COBR 411. Penn sardin – coll. coiffe d'origine artisane et femmes qui la portent des régions de Douarnenez, Crozon, Concarneau, Audierne, île Tudy.

    (2003) TRMOR 49. Kastelliniz penn eog / Kombridiz penn merluz / Konkiz penn sardinenn.

    (8) Coiffe et femme de Crozon.

    (1970) ICTB III 20. Penn-sardin, "les habitants de Douanenez". Cette dénomination s'applique actuellement exclusivement aux femmes qui portent la coiffe ainsi appelée, à Douarnenez, Audierne, Crozon, Concarneau... ●(1974) COBR 411. Penn sardin – coll. coiffe d'origine artisane et femmes qui la portent des régions de Douarnenez, Crozon, Concarneau, Audierne, île Tudy.

    (9) Habitant de Riantec.

    (1911) DIHU 73/282. Hag e Rianteg er penneu sardrin. ●(1947) BRMO 31. ceux [= habitants] de Riantec, Penneu Sardrin (têtes de sardines).

  • penn-sizhun
    penn-sizhun

    [penn + sizhun]

    m.

    (1) Warc'hoazh ar penn-sizhun : d'ici en huit.

    (18--) KTB.ms 14 p 191. 'Vijen êt warc'hoaz ar penn-zun.

    (2) Disul penn-sizhun : dimanche en huit.

    (1907) MVET 36. Dizul penn-zizun e vezo kanet eur zervij bras evit peoc'h e ene.

    (3) A-benn … penn-sizhun : d'ici … en huit.

    (1958) BRUD 3/34. A-benn dimeurz penn-zizun ema eured mab Fañch Kêrgelenn.

  • penn-skañv
    penn-skañv

    [brpm penneu scann (plur.) < penn + skañv]

    m. Personne écervelée.

    (1767) ISpour 329. enn amoédet, er penneu scann.

    (1803) MQG 9. Penn scanv, penn avelet, jacqezen, libouden. ●(1855) BDE 145. er penneu scan hag ahuélet. ●(1876) TDE.BF 508a. Penn-skañv, penn-skañ, s. m., tr. «Etourdi.» ●(1889) ISV 313. ar pennou scanv-ze a zarempred an tavarniou.

    (1924) FHAB Du 413. ar pennou skanv z'anezo. ●(1928) BFSA 22. Chom da c'hoariellat bepred gant eun toullad pennou skanv ?

  • penn-skerch
    penn-skerch

    m. Femme très volage.

    (1920) KZVr 365 - 29/02/20. Penn-skerch, tr. «femme très volage.»

  • penn-skoaz
    penn-skoaz

    [brpm penn ar scoaz < penn + skoaz]

    m.

    (1) (anatomie) Haut, pointe de l'épaule.

    (1732) GReg 358a. Le haut de l'épaule, tr. «Penn ar scoaz

    (1978) PLVB 57. Bount ar penn skoaz er-maez ! Hag un taol perchenn war kostez ar goloeg da zistagañ an tamm a re.

    (2) Taol penn-skoaz : coup d'épaule.

    (1878) EKG II 41. Rei a riz d'ezhi neuze eun taol penn-skoaz hag e tigoraz a-flao. ●(18--) SAQ I 145. Komzit dirazho a varadoz hag a ifern hag e respontint dre eun taol penn skoaz hag hen deuz an doare da lavaret : «Konchennou holl ha netra ken !

  • penn-skod
    penn-skod

    [brpm penn-scod < penn + skod .1]

    m. –où

    (1) Souche.

    (1732) GReg 164b. le tronc qui reste d'un arbre coupé, tr. «penn-scod. p. penn-scodou, pennou-scod.» ●878a. Souche, tronc d'arbre tiré de terre, grosse buche à brûler, tr. «Penn-scod. p. pennou scod, pennscodou

    (1876) TDE.BF 508a. Penn skod, s. m., tr. «Souche, tant celles qui sont extraites de terre quand l'arbre a été abattu, tant celles que l'on remarque dans les haies de Bretagne et qui sont destinées à fournir des branches appelés rondins.»

    (2) Bûche.

    (1876) TDE.BF 508a. Penn skod, s. m., tr. «On l'emploie aussi au sens de bûche, chicot d'arbre.»

    (3) sens fig. Homme stupide.

    (1876) TDE.BF 508a. Penn skod, s. m., tr. «On l'emploie aussi au sens de (…) homme stupide»

  • penn-skort
    penn-skort

    [brpm pen-scort < penn + skort]

    m. Inconstant.

    (1659) SCger 69a. inconstant, tr. «pen-scort

    (1876) TDE.BF 509a. Penskort, adj. (anc.), tr. «Mélancolique, triste. Il ne s'emploie, je crois, qu'en parlant des chevaux. Ce mot paraît composé de penn, tête, et de skort, adj., qui, en Vannes, a le sens de peureux, en parlant d'un cheval.»

  • penn-tan
    penn-tan

    [penn + tan]

    m. Boute-feu.

    (1876) TDE.BF 508a. Penn-tan, s. m., tr. «Boute-feu, terme d'artillerie.»

  • penn-tev .1
    penn-tev .1

    [penn + tev]

    m. pennoù-tev Grosse tête, autorité.

    (1872) DJL 25. enep penno-teo ho difen, pa ve ret.

  • penn-tev .2
    penn-tev .2

    [penn + tev]

    m. kleñved penn-tev = (?) oreillons (?).

    (1915) FBBF 105(11 décembre). Ar c'hlenved pen-teo a zo aman, eur vanden ac'hanomp a zo consignet 4 dervez.

  • penn-ti
    penn-ti

    [brpm pènn-ti < penn + ti]

    m. pennoù-tiez

    I. (en plt de qqn) Chef de famille.

    (1876) TDE.BF 508a. Penn-ti, s. m., tr. «Chef de maison.»

    (1908) FHAB Ebrel 99. pevar ouvrier, pevar penn-ti divar ar meaz, ha pevar penn-ti dious kear. ●(1909) NOAR i. ar penn-ti na vanke morse d'o fedi da gemeret ar skabell wella e kougn ar siminal.

    II.

    (1) Petite ferme.

    (1925) IZID 30. Ean en des é ben-ti hag é dammig doareu. ●(1955) STBJ 201. Kalz pennou-tier a oa war ar mêz, enno familhou niverus.

    (2) Penn-ti sec'h : maison sans terrain.

    (1955) STBJ 201. devezourien hep boemm-douar ebet, o chom e solierou pe e pennou-tier zec'h hag a veze grêt kamprourien outo. ●(1976) LLMM 177/263. Darn a yeas da benn-ti sec'h pe d'ar vourc'h pa ne guitaent ket ar vro.

    (3) Maison sans terrain.

    (1792) HS 120. red-é dehai hum dènn enn ur pènn-ti.

  • penn-tieg
    penn-tieg

    [penn + tieg]

    m. Chef d'exploitation agricole familiale.

    (1857) AVImaheu 31. chetu ur pentiec e dostas dehou.

    (1905) BOBL 21 octobre 57/2c. Gwaz a ze evidomp ! eme ar penn-tiek.

  • penn-tiegezh
    penn-tiegezh

    [penn + tiegezh]

    m. pennoù-tiegezh

    (1) Chef de famille.

    (1732) GReg 159b. Chef de famille, tr. «Penn tyéguez. p. pennou tyéguez. Van[netois] peen-tyegueah. p. penneü pyegueah.» ●396b. Pere de famille, tr. «penn-tyéguez. p. pennou-tyéguez

    (1839) BESquil 552. Penneu tyegueah, queméret aveit oh ha groeit hélie én hou tyér er reihtæt caër en dès bet dalhet sant Elzéar én é hani. ●(1865) LZBt Gouere 20. War ar zun kalz a dud, plac'hed, groage ha zoken penno tiegez, ho gweler enn ofern gant douj braz.

    (1925) FHAB Mae 183. pep penn tiegez a gase unan bennak eus e di, ma ne c'helle ket mont e unan. ●(1941) FHAB Gwengolo/Here 81b. Ar pennou-tiegez a vo pedet da zont d'an oferenn-bred.

    (4) Chef d'exploitation agricole familiale.

    (1847) FVR 240. Park ar penn-tiegez a zo karget a zreok. ●(1894) BUZmornik 291. Pennou-tiegez divar ar meaz.

    (1904) ARPA 248. eur penn-tiegez a blantas eur viniec, a gaeas tro var dro d'ezhi, a gleuzas ennhi eur voaskel. ●(1907) AVKA 242. Bea oa ur pentiegez, a blantas ur winien, a lakaas endro dehi ur c'hae, a gleuzas ur wask hag a zavas un tour evithi.

  • penn-tiern
    penn-tiern

    [penn + tiern]

    m. Chef de nation.

    (1876) TDE.BF 508a. Penn-tiern, s. m. (anc.), tr. «Chef de nation.»

  • penn-touz
    penn-touz

    m. (ichtionymie) Sorte de petit poisson bleu, sans écailles.

    (1950) LLMM 20/48 (Leon). bigachenn pesk bihan, glas, diskant, o vevañ er poulloù-mor, penn-touz e Melon (Leon).

  • penn-trell
    penn-trell

    m. Mauvaise tête.

    (1931) VALL 737a. mauvaise tête, tr. «penn-trell C[ornouaille].»

  • penn-yar
    penn-yar

    [penn + yar]

    m. Poule.

    (1876) TDE.BF 507b. Penn-iar, s. m., tr. «Une seule poule.»

  • penn-yer
    penn-yer

    [penn + yer]

    m. (agriculture) (Une) volaille.

    (1867) FHB 144/318b. eur penn ier.

    (1983) PABE 31. (Berrien) penn-yer, tr. «volaille.»

  • pennabeg
    pennabeg

    [penn + abeg]

    m. –où Cause originelle, principale, considérant ; moteur.

    (1866) SEV 1. ar penn-abek kenta euz ho daonasion. ●(1868) FHB 161/35b. ec'h ell meur a dra beza penn abeg a guementse. ●(1876) TDE.BF 505b. Penn-abek, s. m., tr. «Origine, principe, source, cause première.» ●(18--) SAQ I 140. petra a ioa penn abek euz eun dristidigez ker bras.

    (1907) PERS 165. klask a reant ive petra c'helle beza penn abeg da gementse. ●(1911) BUAZperrot 586. oa dizurziou ar groazourien ar penn abeg eus o c'hollou. ●(1931) VALL 581b. Pourquoi (…) subs. le pourquoi, tr. «ar pennabeg m.»

  • pennad
    pennad

    [mbr pennad, brpm pennad, pennat < penn + -ad]

    m., interj. & adv. –où

    I. M.

    A. (en plt de qqn)

    (1) Pennad : ce qu'il y a sur la tête, dans la tête.

    (1633) Nom 16a. Coma, crinis, capillus, capillitium, cæfaries, pilus : cheveul, perruque, cheuelure, poil : perruquen, bleuen, cheueluren, pennad caezr á bleu.

    (1876) TDE.BF 505a. Pennad, s. m., tr. «La plénitude de la tête.»

    (1931) VALL 736b. plein la tête, tr. «pennad m.»

    (2) Idée.

    (1659) SCger 86a. opiniastrise, tr. «pennat.» ●opiniastrement, tr. «dre vr pennat.» ●90b. pensée, tr. «pennat.» ●163b. vr pennat endeus quemeret, tr. «il a pris vne opinion.»

    (1861) BSJ 152. Ur huéh ma crog é mab-dén ur pennad benac, n'en dé quet caër en distag a zoh-t-hou. ●168. Er pennadeu e guemérer e barra liès doh er huirioné a zischen ér galon.

    (1910) ISBR 65. E bennad ne oé ket fall marsé ; er péh e hras aveit er has de ben e oé fal a dra sur. ●66. Donet e hré pennad Konomor de vad.

    (3) Lakaat, plantañ, bountañ, c'hwezhañ pennadoù en ub. : loger, fourrer des idées dans la tête de qqn.

    (1894) BUZmornik 729. planta pennadou er bobl a enep Simon ha Jud.

    (1910) ISBR 205. Tro-ha-tro dehon ne oé nameit Sauzon e zalhé de huéhein pennadeu énnon enep de Vreih. ●206. Sauzon é huéhein pennadeu é Jili. ●(1911) BUAZperrot 43. lakeat pennadou ennan gant an dud a veze war e dro. ●(1929) FHAB Mezheven 202. ar roue e-unan, a veze laket pennadou ennan gand e dostennerien. 208. ar roue Charlez VII a veze laket pennadou enna. ●(1996) GRVE 86. gweled a ran zo bet boutet pennadou ennout gant tud hag a lavar tremen heb paeañ.

    (4) Caprice.

    (1659) SCger 16b. boutade, tr. «pennat.» ●(1732) GReg 113a. Boutade, caprice, tr. «Pennad. p. pennadou. Van[netois] peennad. p. .» ●(1744) L'Arm 36a. Boutade, tr. «Peennatt.. adeu.» ●45a. Caprice, tr. «peennatt.. adeu. m.» ●(1767) ISpour 249. pep unan a nehai ne heli meit é béennat ha fantasi. ●(1792) HS 118. ur map (...) cruél dangeruss, à gauss dé bennadeu.

    (1856) VNA 159. par caprice, tr. «dré bennad.» ●(1876) TDE.BF 506a. Pennad, s. m., tr. «Caprice, fantaisie bizarre, boutade.»

    (1905) IMJK 308. Nen dé ket ur pennad benak, nag en hoant de huélet treu neùé. ●(1925) VINV 9. distroein hoah d'ul léh em boé kuiteit dré bennad.

    (5) Chapitre.

    (1876) TDE.BF 506a. Pennad, s. m., tr. «chapitre d'un livre.»

    (6) Bezañ e pennad : se soucier.

    (1912) BUAZpermoal 130. da rei da anaout d'ezan ne oa ket en pennad da chom ken er manati. ●134. Gwerok, da gentan, ne oe ket nemeur en pennad da ze. ●147. ne vijent ket en pennad da rannan o gouiziegez gant ar re-all.

    (7) = (?).

    (1907) AVKA 310. Med dindan ar pennad, e kerz ha ma talc'he unan da vlasfemi (...) Egile a rebechas a c'heno mad.

    (8) Kas e bennad da vad : mener son dessein à terme.

    (1939) KOLM 26. Ne fonnas ket dehè kas ou fennad de vad.

    (9) Serriñ ur pennad : s'enrhumer.

    (1907) VBFV.fb 36b. enrhumer (s'), tr. «cherrein ur pennad

    B. (en plt de qqc. qui a rapport au temps)

    (1) Pennad ebet : jamais, à aucun moment.

    (1911) BUAZperrot 667. ne veze pennad ebed dibreder. ●448. ne veze pennad ebet dievez. ●(1928) LEAN 43. an ene n'eo bet, pennad ebet, dilezet gant Doue.

    (2) Moment, laps.

    (1867) MGK 17. gortozit eur pennad ! ●(1874) FHB 493/182b. ar beleg a c'houlennas paouez outhan eur pennad. ●(1876) TDE.BF 506a. Pennad, s. m. C[ornouaille], tr. «Moment, instant.» ●(1880) SAB 221. ar pennadic poan-se.

    (1924) ZAMA 17. ober eur pennad c’hoari-boulou. ●(1959) TGPB 65. Ur pennad brav e vanas an daou ofiser tal-ouzh-tal, an eil o sellout a-bik ouzh egile, hep distagañ ur ger.

    (3) [devant un v.] Moment de.

    (1659) SCger 33b. course, tr. «pennat redec.» ●163a. pennad redec, tr. «course.»

    (1860) BAL 23. ober ur pennadic lenn. ●240. e rean pennadouigou discuiza. ●(1876) TDE.BF 506a. Ober eur pennad gouela, tr. «pleurer quelques instants.» ●(1894) BUZmornik 469. goude beza great eur pennad medita.

    (4) Quelques (années).

    (1889) SFA 171. a benn eur pennad bloaveziou, ar Zant en em ziskouezaz da zaou euz he vreudeur.

    (5) Ober, distagañ ur pennadig (kousket) : faire un somme, une sieste.

    (1910) MAKE 86. Herve Stroalleg a zistagas c'hoaz eur pennadig kousket. ●(1993) MARV xi 4. Me 'zo o vond d'ober eur pennadig.

    (6) Na vezañ pennad ebet = na vezañ pell.

    (1934) KOMA 39. ha chacha ar c'harr war an hent bras, n'eo bet pennad ebet. 40. N'eo ket bet pennad ebet evit rei 2 lamm all d'ezan. 41. Ar paotr 14 vloaz n'eo bet pennad ebet evit rei lamm d'e gamarad.

    C. (en plt de qqc.)

    (1) Morceau de qqc. de long et cylindrique, tronçon.

    (1774) AC 32. eur pennat boussellen tano, tr. «une portion d'intestin grêle.»

    (1857) CBF 44. Pegemend ar pennad korden-ma ? tr. «Combien ce bout de corde ?» ●(1868) SBI I 263. eur pennadic golô, tr. «un petit bout de chandelle.» ●(1878) EKG II 21. eur pennadik goulou koar. ●53-54. o amaro va fennad goulou. ●(1896) GMB 478. pet[it] Trég[uier] pennad m. bout (de bougie, etc.).

    (1902) PIGO I 179. eur pennad dimeuz ar skourje.

    (2) (Bout) de chemin.

    (1732) GReg 295b. Il y a une fort grande distance d'ici là, tr. «ur pennad-bras a hend a so ac'halen dy.»

    (1829) HBM 5. ur pennadic mad a hent hon eus da ober. ●(1868) KMM 99. ober ur guall bennad ent. ●(1889) ISV 155. ar c'hras da veza renet gant sant Josepj en eur pennad beach.

    (1900) MSJO 168. Eur pennadik dious kear Heliopolis. ●(1902) PIGO I 4. Êt an daou-man en hent, Yann war-lerc'h, Pipi eur pennadig a-raog. ●(1911) SKRS II 141. eur pennad mad euz an aod.

    (3) Tronçon (de route, de voie, etc.).

    (1907) BOBL 06 juillet 145/3b. ar pennad hent-houarn a ia deuz Ploueskat da Gastell-Paol.

    (4) Pan (de mur).

    (1732) GReg 688b. Pan, partie d'un mur, tr. «Pennad moguer. p. pennadou moguer.»

    (1882) BAR 231. eur pennad moger a gouezaz var unan euz ar vecherourien hag he flastraz.

    (1994) BRRI 85. pennadoù bras eus ar vri a oa kouezhet e-touez an traezh.

    (5) (botanique) Pennad barroù : ramure.

    (1849) LLB 795-796. Ur fawen (…) / ged hé fenad bareu.

    II. Interj. & Loc. interj.

    A. Interj.

    (1957) BRUD 3/11. «N'out ket re skuiz ?» / «Tra an oll ! Da ugent vloaz, pennad !» ●(1958) BRUD 5/47. Pennad ! emeve, petra 'hoari ganti! ●(1964) BRUD 18/19. Eun den eveldoh, pennad ! Eun den hag en- deus brud da veza dispont... ●39. N'oun ket pounnergleo, pennad ! ●(1973) KOBL 194. (Plougerne) O ! soubenn vat veze, pennad !... ●(1978) BRUD à partir de janvier 1977).">BRUDn 19/18. Med el liorz amañ n’ez eus ket a wez, ha koulskoude, pennad ! ez eus gwriziou an hanter re !

    B. Loc. interj.

    (1) Pennad torgenn !

    (1964) BRUD 18/31-32. Pegwir emañ an Aotrou Person oh overenna e rankan gedal. Pennad torgenn ! Amañ eo kalz re hir an interamañchou.

    (2) Pennad gal !

    (1958) BRUD 4/26. Traou distrantell, pennad gal ! ●41. Job ! Job ! Respont ta, pennad gal ! ●48. Ar strobinellou ! Me o hlev, pennad gal !

    (3) Pennad gac'h !

    (1936) BREI 441/2b. Pennad gac'h ! N'eo ket ret mont da Bariz evit deski galleg spagn evelse !

    (4) Pennad ganast !

    (1975) UVUD 66. (Plougerne) o pennad ganañst !… Ar rehe doa o klask laeres an dud. ●166. O ! pennad ganañst ! pije gwelet ar re-he o tic'hwista !

    (5) Pennad putenn !

    (1975) UVUD 76. (Plougerne) Poan e vehe !… O pennad puten ! pa jonjan, ar boan a vehe memestra.

    (6) Pennad kroc'hen !

    (1960) BLBR 124/19. Koulskoude, pennad-krohen ! n'ont (sic) ket eun dimezellig !

    III. Adv.

    (1) A-bennadoù : par moments.

    (1774) AC 183. ret eo ober an operation ma neubeut-a-neubeut, ac a bennadou mes ep re a ners.

    (1872) ROU 90a. Par intervalles, tr. «a bennadou.» ●(1876) TDE.BF 506a. A bennadou, tr. «par moments.» ●(1880) SAB 116. e veler a bennadou, etre daou benn ar bloaz, ar braz eus ar pez en d-euz grêt ha lavared Jesus-Christ.

    (2) Dre bennad : par caprice.

    (1831) RDU 106. ne zeliér quet na gobér na lezel en exerciceu-zé dré bennad, dré fantasi. ●(1856) VNA 159. par caprice, tr. «dré bennad

  • pennad-amzer
    pennad-amzer

    [pennad + amzer]

    m. Moment.

    (1834) SIM 167. Abars ur pennad amzer goude. ●(1860) BAL 55. mar em bize bet ur pennadic amzer c'hoas.

  • pennad-bazh
    pennad-bazh

    [pennad + bazh] cf. penn-bazh

    m. Gourdin.

    (1878) EKG II 81. ma kemerchont bep a bennad baz da skei var ar zoudarded.

    (1931) VALL 60b. gros bâton, tr. «pennad-baz

  • pennad-blev
    pennad-blev

    [brpm pennat bleo < pennad + blev]

    m. Chevelure.

    (1659) SCger 25a. chevelure, tr. «pennat bleo.» ●163a. pennat bleo, tr. «touffe de cheueux.» ●(1732) GReg 162b. Chevelure, tr. «Pennad-bléau. p. pennadou-bléau.» ●Longue chevelure, tr. «Ur pennad-bléau hirr.»

    (1876) TDE.BF 506a. Pennad-bleo, s. m., tr. «Chevelure.» ●Eur pennad bleo hirr, tr. «une longue chevelure.» ●(1894) BUZmornik 301. eur pennad bleo euz ar re gaera. ●(18--) GBI II 18. Bea defoa'r pennad bleo-melenn, tr. «Elle avait une belle chevelure blonde.»

    (1911) BUAZperrot 397. eur pennad bleo melen eus ar re vraoa.

  • pennad-red
    pennad-red

    [pennad + red .2]

    m. pennadoù-red cf. penn-red

    (1) Distance parcourue d'une traite en courant.

    (1876) TDE.BF 506a. Pennad-red, s. m., tr. «L'espace de terrain que l'on parcourt en courant, lice, carrière.»

    (2) Ober ur pennad-red : parcourir une distance d'une seule traite, en courant.

    (1938) ARBO 23. Guignein e hrezant unan d'en aral, épad ma hrè en hani goh ur pennadig red aveit monet de zigor dor he liorh d'héh ostiz. ●77. Fonapl é ma kavet dehi er ru voén e gas d'hé zi. Stardein e hra hé deu dam bara édan hé hazal hag é hra pennadeu red. Met mâl é dehi arriù : skuih é, ha dihuiget. Ne ven ket mui hé diùhar hé dougein pelloh. Donet e ra de ben, neoah, a grapein bet ou hambr. ●223. Éh oè justeroalh sant Piér é cherrein en nor, a pe ziboukas Jobig d'é dro, en ur ziroufal. «Ne cherret ket ! Ne cherret ket !» emé ean en ur obér ur pennad red.

  • pennad-skrid
    pennad-skrid

    [pennad + skrid]

    m. (journalisme) Article.

    (1906) GWEN 3. mar ouezan en devezo ma fennadou skrid rentet servich da unan bennak ac'hanoc'h. ●(1909) FHAB Gouere 202. eur pennad-skrid, divar benn an Assurans a enep an tan-gwall.

  • pennadañ
    pennadañ

    voir pennadiñ

  • pennadet
    pennadet

    [brpm pennadét < pennad + -et .1]

    adj.

    (1) Bout pennadet d'e soñj : être aheurté à son idée, s'entêter dans son idée.

    (1861) BSJ 212. Neoah, sant Pièr, attàu pennadet d'é chonge, n'hellé quet pad é huélèt Jesus doh é dreid.

    (2) Bout pennadet gant ub. : être entiché de qqn.

    (1790) PEdenneu 91. Mar doh pennadét, sodét guet unan-benac dré garanté raï-vras.

    (3) Bout pennadet a-enep : s'opiniâtrer contre.

    (1887) LZBg 45et blezad-3e lodenn 160. Pennadet-é énep d'er relijion catholiq.

  • pennadiñ / pennadañ
    pennadiñ / pennadañ

    [brpm pennadein < pennad + -iñ]

    v.

    I. V. tr. d.

    A. (en plt de qqc.)

    (1) Pennadiñ hent : entreprendre la route.

    (1936) IVGA 187. Va botou, ma pennadin hent dioustu. ●280. Ma c'hellimp pennadi en-dro hent ar Baradoz. ●(1947) YNVL 29. pa sav soñj dezho eo poent pennadiñ hent ar gêr.

    (2) Rempiéter (des chaussettes).

    (1872) ROU 98a. Raboutir, (des bas) tr. «Pennada.» ●(1890) MOA 137b. Rapiéter des bas, tr. «pennada lereier.» ●148a-b. Mettre de nouveaux bouts à des bas (rapiéter des bas), tr. «pennada lereier.»

    (1931) VALL 20a. mettre une allonge, tr. «pennada.» ●78b. mettre un bout à, tr. «pennada (des bas loerou).» ●(1990) TTRK 132. Alies a wech e veze ivez ret pennadañ al loereier, da lavaret eo e veze adc'hraet hepken ar penn-traoñ hag an troad anezho, hag a oa al lec'h ma uze ar buanañ ar gloan.

    B. (en plt de qqn)

    (1) Pennadiñ ub. enep ub. : monter la tête à qqn contre qqn.

    (1910) ISBR 101. Aktar hum dennas de léz Char hag ino é pennadas arré hennen énep d'er Vreihiz.

    (2) Pennadiñ ouzh udb. : s'opposer, résister à qqc.

    (1910) ISBR 275. Dén ne vou soéhet mar en des Noblans Breih pennadet doh en Nasion én arbenn a hé lézenneu ar ou madeu. ●277. ne hrent nitra meit dihuen ou lod é pennadein doh en Dispeah. ●278. Hañni ag en deu rumad ne bennadas neoah aben doh en neùétedeu.

    ►absol.

    (1910) ISBR 278. n'ou doé ket pennadet bras a pe oé bet troket dañné en Iliz é doar doh ur bé én argand.

    II. V. pron. réfl. En em bennadiñ.

    (1) S'entêter.

    (c.1718) CHal.ms i. S'embellucoquer, tr. «him bennadein.» ●(c.1718) CHal.ms iii. se preoccuper, tr. «him bennadein.» ●(17--) TE 267. é ma dangérus hum bennadein hag hum aheurtein.

    (1907) VBFV.bf 59b. hum bennadein, tr. «se faire une idée.»

    (2) En em bennadiñ en udb. : s'obstiner dans qqc.

    (1884) MCJ 154. gobér chair dehai p'hum pennadant ér fallanté.

    (3) En em bennadiñ gant udb. : s'obstiner dans qqc.

    (1825) COSp 36. isprideu curius, sontil, capable de zonnet de vout glorius ha de hum bennadein guet ou chongeu ha guet ou guéleu.

    III. V. intr.

    (1) S'entêter.

    (1732) GReg 176b-177a. Se coëffer, se préoccuper, tr. «Vann[netois] pennadeiñ. pr. pennadet.» ●351b. S'entéter, se mettre follement dans l'esprit, tr. «Van[netois] pennadeiñ

    (1876) TDE.BF 506a. Pennadi, v. n., tr. «s'entêter, s'obstiner.» ●Pennadi a ra, tr. «il s'entête.»

    (1907) VBFV.bf 59b. pennadein, v. n., tr. «s'entêter.» ●(1934) BRUS 63. Entêter – s', tr. «pennadein

    (2) Avoir des caprices.

    (1876) TDE.BF 506a. Pennadi, v. n., tr. «Avoir des boutades, des caprices.» ●(1890) MOA 148b. Avoir des boutades, tr. «pennadi, v. n.»

  • pennadur
    pennadur

    [mbr pennadur, mgall pennadurion (plur.) < penn + -adur]

    m. Autorités.

    (1650) Nlou 107. Neuse pront, ez spontat, / Tiz mat d'ren pennadut (lire : pennadur), tr. «Alors, rapidement, on s'effraya / tout de suite dans le gouvernement.»

  • pennadurezh
    pennadurezh

    [penn + -adurezh]

    f. –ioù

    (1) Autorité.

    (1914) FHAB Meurzh 70. Holl bennadureziou Bro-Leon a deuas da gas e gorf d'ar vered. ●(1920) FHAB C'hwevrer 226. pedet da vont da welet pennadureziou ar vro. ●(1929) FHAB Genver 7. pennadureziou hor bro. ●(1929) FHAB Ebrel 126. Pennadureziou an Departamant.

    (2) Époux, épouse.

    (c.1820) COF 38. Beza intaon hac intanves / A g'evont tout a so dies ; / Pa vez maro pennadurez, / ozac'h pe greg an tieg'ez, tr. (GMB 478) «époux, épouse.»

  • pennadus
    pennadus

    [brpm pennadus < penn + -adus]

    adj.

    (1) Capricieux, fantasque.

    (1732) GReg 96b. Bizarre, bourru, capricieux, fantasque, qui a des mœurs inégales, des opinions extraordinaires & particulieres, tr. «pennadus 113a. Sujet à des boutades, tr. «pennadus.» ●135a. Capricieux, tr. «Pennadus.» ●(1744) L'Arm 36a. Sujet à boutades, tr. «Peennaduss.» ●45a. Capricieux, tr. «peennaduss.» ●(1790) Ismar 67. dré bénigenneu divusul ha pennadus. ●448. Ne zeliér quet neoah choæge er stad-ce én ur momand bèrr a zevotion, pènnadus. ●(17--) VO 30. dré un himur pennadus. ●69. Biscoah devotion pennadus n'en dai bet padus.

    (1856) GRD 377. er verhig pennadus-cé. ●(1856) VNA 162. son humeur capricieuse, tr. «é imur pennadus.» ●(1868) FHB 198/335a. Amna e oa pennaduz eunn nebeud. ●(1876) TDE.BF 506a. Pennaduz, adj., tr. «capricieux.» ●(1878) BAY 19. pennadus, tr. «Sujet aux coups de tête.»

    (1907) VBFV.bf 59b. pennadus, tr. «fantasque.» ●(1912) BUAZpermoal 144. daoust pegen pennadus e oa. ●(1934) MAAZ 154. pennadus é ; pennadus èl ur boh !

    (2) Têtu.

    (c.1718) CHal.ms ii. opiniatre comme vne mule, tr. «aheurtet pennadus el ur mul.» ●(c.1718) CHal.ms iv. Ce n'est qu'un enfant uolontaire, tr. «n'endé meit ur pautr' pennec, pennadus, ahurtet.»

    (1876) TDE.BF 506a. Pennaduz, adj., tr. «entêté, opiniâtre.»

    (1907) VBFV.bf 59b. pennadus, tr. «entêté, têtu.»

    (3) Qui monte à la tête.

    (1876) TDE.BF 506a. Pennaduz, adj., tr. «Qui monte à la tête.»

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...