Recherche 'pen...' : 384 mots trouvés
Page 6 : de penniliz (251) à pennsodin (300) :- penniliz
- pennimepennime
m. Chose dont on ne se rappelle pas le nom, truc, machin.
●(1732) GReg 167a. Chose, dont-on ignore le nom, ou qu'on ne se souvient pas, tr. «penn-ime.»
- penniñpenniñ
voir pennañ
- pennivinetpennivinet
[penn + ivin .3 + -et .1]
adj. (Animal) dont l'entrave est coincée dans la fente du sabot.
●(1879) ERNsup 148. penn-ivinet e'vioc'h, le lien de la vache est pris dans la fente de son pied, Trév[érec]. ●(1896) GMB 477. pet[it] tréc[orois] pen-ivinet, se dit d'un animal attaché, dont la corde s'est prise dans la fente de son pied.
- pennkaletaatpennkaletaat
[penn + kaletaat]
v. intr. Devenir plus entêté.
●(1931) VALL 261b. Devenir plus entêté, tr. «pennkaletaat.»
- pennkanañpennkanañ
v. intr. Chanceler.
●(1659) SCger 122b. vaciller, tr. «pencana.» ●(1732) GReg 114b. Branler, chanceler, tr. «penncana. pr. penncanet.» ●Il a tant bû, qu'il en branle, tr. «penncana a ra gand e goffad güin.»
●(1876) TDE.BF 505b. Penkana, v. n. C[ornouaille], tr. «Chanceler, parlant d'un homme ivre.»
- pennkaoz / penn-kaozpennkaoz / penn-kaoz
[brpm penn-caus, penncaus < penn + kaoz .1]
m. –ioù
(1) Cause principale.
●(1732) GReg 140a. Cause, principe, cause principale, premiere cause, tr. «penn-caus. p. pennou-caus, penn causyou.» ●183b. Commencement, tr. «penncaus.» ●Dieu n'a ni commencement ni fin, & est le commencement, le principe de toutes choses, tr. «An autrou Douë ne'n deus na dezrou na finvez, hac a so ar penn-caus a bep tra.» ●(1790) MG 54. Chetui er pèn-caus ag é zannation. ●(17--) TE 245. er pèn-caus ag é anquin.
●(1824) BAM 26. ar pen caus eus a condaounation ar seurt tud-se. ●(1877) BSA 24. Ar penn-caos euz kement-se. ●(1894) BUZmornik 147. Hogen, ar penn-kaoz euz ann distro euruz-ma a oue sant Leandr. ●223. ar penn-kaoz euz ar garantez-se oa he zantelez. ●728. ar penn-kaoz ma kuiteaz peb tra. ●(18--) SAQ I 133. penn-kaos a bec'het evidoc'h.
●(1911) SKRS II 152. skoueriou ar gerent, ha dreist holl re an tad eo a vez ar penn kaoz…
(2) Bezañ pennkaoz da : être la cause de.
●(1829) CNG 100. E oai pèn-caus d'é souffranceu.
●(1907) PERS 300. penn kaoz d'ar brud. ●(1911) SKRS II 188. N'eo ket e Bro Zaoz hebken eo e vez ar vesventi penn-kaoz da galz darvoudou.
- pennkarrpennkarr
[penn + karr]
adj. (Cheval) de tête.
●(1982) MABL I 146. (Lesneven) a' 'ni [ar gazeg] penn-karr.
- pennkêrpennkêr
[brpm penher, penn-kær, peenn-hære < penn + kêr]
m. –ioù
I.
(1) Ferme isolée, hameau, écart.
●(c.1718) CHal.ms ii. hameau, tr. «squiberic, penher, logellic.»
●(1849) LLB 782. lausket en ined de dostat d'hou panner. ●831. Tro ha tro d'hou panner, plantet ur geneueg.
●(1904) DBFV 180a. penhér, pannér, m., tr. «ferme isolée, village, hameau, habitation.» ●(1911) DIHU 69/221. e vé lézet en anho de ridek ér penhérieu. ●(1913) AVIE 128. monet e hrent a benhér de benhér. ●(1913) HIVR 61. penhérig a barréz Pluneret. ●(1929) MKRN 78. Eur iarig goz eus va fenker. ●(1934) BRUS 278. Une ferme isolée (les bâtiments), tr. «ur penhér –ieu.»
(2) Issue, sortie d'un villlage.
●(1744) L'Arm 36a. Bout du village, tr. «Peenn-hære.. rieu. m.»
●(1904) DBFV 180a. penhér, pannér, m., tr. «bout, issue, sortie d'un village.»
(3) Yann ar pennkêr dianaou : surnom du diable.
●(1957) DSGL 198. Yann er Penhér Dianeu, tr. «Jean du Bas-Royaume (...) Surnom du diable en breton.»
(4) Capitale.
●(1732) GReg 135a. La Ville capitale du Roïaume, de la Province, tr. «Ar penn-kær eus ar Rouantélez, eus ar Brovinçz.»
●(1876) TDE.BF 507b. Penn-kear, s. f., tr. «Capitale, ville principale d'un pays.»
II. Kas ar c'hazh d'ur pennc'her arall : voir kazh.
- pennkêriadpennkêriad
[penn + kêriad .2]
m. –où A bennkêriadoù : par pleins villages.
●(1972) LIMO 30 décembre. Eraok er brezél bras, eh hè en dud ar droed, a benheriadeu.
- pennkomzpennkomz
[brpm /ben goms, pèn-conz, pèn conze < penn + komz]
m.
(1) Sujet de conversation.
●(c.1718) CHal.ms iii. pour parlé, tr. «ben goms, Taul comps.»
●(1838) OVD 198. péré de bep pèn-conze e gaige én ou discorieu hilleih a gonzeu santel ha berhuidant.
●(1936) DIHU 302/113. éh oè saùet pen-konz a unañnein skritur er brehoneg.
(2) N'eus ken pennkomz nemet a : il n'y a pas d'autre sujet de conversation que.
●(1790) MG 45. Quel liès gùéh ma hum gav gueneign, n'en dès quin pèn-conz guet-ou meid a chervige Doué. ●365. Ne vou quen pen-conz guet-ai meid ag er ré en dès danné. ●(17--) VO 143. ha n'en dès quen pèn conze guet-t'ou meid a chervad.
(3) N'en deus ken pennkomz nemet a : il ne parle que de.
●(17--) VO 83. n'hi doai quin pèn conze meid a vanité, a inour, a blijadur, a zanné, a zeværrance, a vragueriss, &c.
- pennlavarenn
- pennlec'hpennlec'h
[brpm pennlec'h < penn + lec'h .1]
m. –ioù
(1) Endroit principal.
●(1732) GReg 43a-b. Il a eu pour partage la maison principale avec toutes ses appartenances, tr. «Evit e lod èn deus bet ar pennlec'h gand e oll virou.» ●159b. Chef-lieu, maison principale, tr. «Pennlec'h. p. pennlec'hyou.» ●(1744) L'Arm 218a. Lieu principal, tr. «Peenn-léh. m.»
(2) Capitale (ville).
●(1857) HTB 135. Ar gear a Gosmi a oa ar penn-lec'h euz eur rouantelez vraz. ●(1866) LZBt Ebrel 103. Enn kalz a benno-lec'h. ●104. er penno-lec'h-all euz hon rann-vro. ●(1872) ROU 93b. penn-leac'h qui signifie aussi, siège de la principale autorité. ●(1876) TDE.BF 507b. Penn-leac'h, s. m., tr. «Chef-lieu, une des villes principales d'une région.»
(3) Origine.
●(1872) ROU 93b. Origine, tr. «penn-leac'h.»
- pennlestrpennlestr
[brpm penn-lestr < penn + lestr]
m. pennlistri (marine) Navire principal.
●(1732) GReg 135a. Capitane, la principale galere d'une Escadre, tr. «Ar penn-lestr, eus ar galeou.»
- pennlevierpennlevier
[penn + levier .2]
m. –ion Directeur principal.
●(1931) VALL 220b. Directeur (…) principal, tr. «penlevier pl. ien.»
- pennlezenn
- pennlinadpennlinad
[penn + glin + -ad .1]
m. –où Génuflexion.
●(1931) VALL 334b. Génuflexion, tr. «penlinad m.»
- pennlinañpennlinañ
[penn + glinañ]
v. intr. Faire une génuflexion.
●(1931) VALL 334b. Génuflexion, tr. «penlina m.»
- pennlinennpennlinenn
[penn + linenn .1]
f. –où Ligne maritime principale.
●(1944) EURW I 174. Eno emañ pennlinenn al listri treuz-morek.
- pennlizherennpennlizherenn
[brpm penn-lizereñ < penn + lizherenn]
f. –où (imprimerie) Majuscule.
●(1732) GReg 593a. Majuscule, lettre majuscule, tr. «Penn-lizereñ. p. pennlizerennou.»
●(1947) YBBK 60. Gouzout a reer ez eus daou seurt lizherennoù skrivet : al lizherennoù bihan pe lizherennoù boutin hag al lizherennoù bras pe pennlizherennoù.
- pennmarc'hennpennmarc'henn
[brpm pen marhen < penn + marc'h + -enn]
f. –ed, pennmarc'hed (entomologie) Frelon.
●(c.1718) CHal.ms ii. freslon mouche, tr. «pen marhen, pen marhet.»
●(1907) VBFV.fb 46a. frelon, tr. «penmarhen, f. (pl. –hed).» ●(1934) BRUS 248. Un frelon, tr. «ur benvarhen -ned f.» ●(1931) VALL 320a. Frelon, tr. «V[annetais] penmarc'hen f. pl. –c'hed.»
- pennmezviñ
- pennmoaladur
- pennmoalañ
- pennmoalerezhpennmoalerezh
[penn + moalerezh (voir moal & -erezh)]
m. Décalvation.
●(1931) VALL 185b. Décalvation, tr. «pennmoalerez m.»
- pennmoalidigezhpennmoalidigezh
[penn + moalidigezh]
f. Décalvation.
●(1931) VALL 185b. Décalvation, tr. «pennmoalidigez f.»
- pennoberpennober
[penn + ober]
m. –où Chef-d'œuvre.
●(1889) ISV 13. n'en deus great nemet lavaret ur goms epken evit sevel an oll penn-oberou-ze hag ho zevel euz a netra !
●(1931) VALL 116a. Chef-d'œuvre, tr. «pennober.» ●(1931) DIHU 245/355. Ne vank ket dehon met skedenneu er ré en des braùeit pen-obér Pitre-Chevalier ●(1943) VKST Mae/Mezheven 272. penn-oberou an arz breizek.
- pennoberennpennoberenn
[pennober + -enn]
f. –où Chef-d'œuvre.
●(1955) VBRU 179. levrioù a bep seurt, lod anezho pennoberennoù, ha lod all na dalvezont ket ul louf-ki. ●(1968) BAHE 56/76. ur bennoberenn a ouiziegezh. ●(1970) BRUD 35-36/143. Moarvad, danevellou kaer-dreist Geotenn ar Werhez ez eus outo e benn-oberenn.
- pennoberourpennoberour
[pennober + -our]
m. –ion Auteur principal.
●(1869) FHB 219/80a. An Aotrou Morvan (Goulc'hen) eo pennoberour gazetten Feiz-ha-Breiz.
- pennokpennok
voir pennek
- pennoùpennoù
[voir penn]
pl.
(1) Pennoù kentañ : personnalités.
●(1866) FHB 96/348b. Ac'hané ec'h éaz da vernan gant ar veleien hag ar penno kentan deûz ar barrouz. ●(1868) FHB 159/20a. ar pennou kenta euz ar bobl.
(2) fam. Pennoù chas : nuages.
●(1979) VSDZ 150. (Douarnenez) a ouient sellout hag-eñ ar pennoù-chas a vie e sevel euc'h ar Gern, tr. (p. 312) «ils regardaient les nuages qui se levaient au-dessus du Gern.»
- pennoù-moust
- pennozvezhpennozvezh
[penn + nozvezh]
f. –ioù Moitié de la nuit.
●(1942) VALLsup 50a. Demi-journée, nuit, tr. «penn-devez, penn-nozvez.»
- pennpaketpennpaket
[penn + paket]
s.
(1) Femme qui porte la coiffe de Roscoff, du haut Léon.
●(1942) VALLsup 34b. Coiffe (…) à pointe, à barbes (algenn) koef algennet ; de la campagne de Roscof, et femme ainsi coiffée pennpaket. ●(1974) COBR 410. Penn poked – coll. coiffe et femmes qui la portent de la région du Haut Léon.
(2) Femme qui porte la coiffe du pays de Guéméné-Pontivy.
●(1974) COBR 410. Penn paked – coll. sobriquet donné à la coiffe et aux femmes qui la portent de la région de Guémené-sur-Scorff et Pontivy.
(3) Femme qui porte la coiffe de Château-Neuf-du-Faou.
●(1955) STBJ 44. eur penn-paket pe eun dardoupez, da lavarout eo giz Ar C’hastell-Neve ganti.
- pennpaolig
- pennpêrig
- pennpoullpennpoull
[penn + poull (cf. Pempoull)]
m. An Aotroù Bennpoull : La Mort.
●(1974) TDBP III260-261. Me na zimezin ket ken : me n'am-bo gwaz ebed ken med an Aotrou Bennpoull, je ne me marierai plus : je n'aurai plus d'autre mari que Monsieur de Paimpol (jeu de mots avec penn poull, le bout de la fosse, de la tombe, c-à-d. l'Ankou, la Mort.
- pennrannpennrann
[penn + rann]
f. –où (grammaire) Racine, radical.
●(1947) YBBK 108. Ar silabenn digemm kan eo pennrann ar verb kanañ. (…) Peurvuiañ e chom digemm-kaer ar bennrann a-hed an displegadur.
- pennrenerpennrener
[penn + rener]
m. –ion
(1) Directeur.
●(1903) MBJJ 28. penn-rener ar pelerinaj. ●45. an Tad Bailly, ar penn-rener. ●199. Setu ganet an Iliz Zantel, gant sant Per da benn-rener. ●(1907) BOBL 20 avril 134/2e. pennrener syndikat al labourerien douar. ●(1913) PRPR 13. pennrener ar Mengleuziou. ●(1927) KANNkerzevod 13/18. penn-rener eur gompagnunez.
(2) Président.
●(1905) BOBL 17 juin 39/1b. Penn-Rener ar Republik.
- pennroll
- pennruzpennruz
[brpm penn-ru < penn + ruz .1]
m. –ed (ornithologie) Macreuse.
●(1732) GReg 589a. Autre Macreuse commune à la côte de Vannes, tr. «Penn-ru. p. pennrued.» ●(1744) L'Arm 382a. Tiers, tr. «penrù.. ùétt. m.»
●(1907) VBFV.bf 59b. penru, m. pl. ed, tr. «macreuse, oiseau de mer.» ●(1934) BRUS 253. Une macreuse, tr. «ur penru –ed, m.»
- pennsac'hpennsac'h
[brpm pennsac’h < penn + sac'h .2]
F. (pathologie)
(1) Érysipèle.
●(1896) GMB 474. pet[it] tréc[orois] penzac'h f. érysipèle.
●(1931) VALL 270b. Érysipèle (…) de la face, tr. «pensac'h.»
(2) Oreillons.
●(1931) GWAL 136-137/430. (kornbro Perroz, Treger-Vras) Pensac'h : ar ger-mañ a zo gwregel amañ ha gantañ an hevelep talvoudegez hag ar galleg «oreillons» (kleñved). ●(1967) BAHE 51/44. pennsac'h (jotorell) gg. e Treger.
(3) Dépôt d'humeurs.
●(1732) GReg 269b. Depôt d'humeurs qui se fait au fond d'une plaïe qu'on n'a pas laisser assez suppurer, sac, tr. «Pennsac'h. p. pennséyer, pennsayou.» ●343b. Enflure à la gorge, dépôt d'humeur, tr. «Pensac'h.»
●(1876) TDE.BF 508b. Pensac'h, s. m., tr. «partie d'une plaie ou sinus ; pl. ou.»
(4) Goître.
●(1842) TDE.FCB 275a. Goître, tr. « Pensac’h, m. ; pl. ou. » ●(1876) TDE.BF 508b. Pensac'h, s. m., tr. «Goître.» ●(1878) SVE 140 §905. Salud d'e-hoc'h, burlu gwenn, / Me a zo deut d'ho tispenn, / Evit m'am lakafet iac'h, / Rak klanv oun gand ar pennzac'h, tr. «Salut à vous, blanche digitale, / Je suis venu vous cueillir / Pour que vous me rendiez la santé, / Car d'un goître je suis affligé.»
- pennsac'hennpennsac'henn
[brpm peñsac’heñ < penn + sac'h .2 + -enn]
f.
(1) (anatomie) Caecum.
●(1967) BAHE 51/44. pennsac'henn = kaekom ivez.
(2) (charcuterie) Cervelas.
●(1732) GReg 146a. Cervelas, court, & gros boudin épicé, tr. «Peñsac'heñ. p. peñsac'hennou. peñsac'heñ spiçzet. peñsac'hennou spiçzet.»
●(1876) TDE.BF 508b. Pensac'henn, s. f., tr. «Cervelas ; pl. ou.»
- pennsaoutañ / pennsaoutiñ
- pennsaouzaniñpennsaouzaniñ
[penn + saouzaniñ]
v. tr. d. Étonner grandement.
●(1958) LLMM 65/13. Pennsaouzanet Seza gozh, ken na oa mui evit distagañ ur ger.
- pennskouerpennskouer
[penn + skouer]
f. –ioù Paradigme.
●(1931) VALL 529b. Paradigme, tr. «penskouer f. pl. iou.»
- pennsod
- pennsodenn
- pennsodenniñpennsodenniñ
v. intr. Être étourdi, ébloui.
●(1896) GMB 474. pet[it] tréc[orois] penjôdeneign, tr. «être étourdi, ébloui.»
- pennsodiñpennsodiñ
v. intr. Devenir fou, perdre la tête.
●(1732) GReg 17b. Affolir, devenir fou, endéver, tr. «pensaudi.» ●Cet homme me fait affolir, tr. «an dèn-ma a lacà ac'hanoun da beñsaudi. pensaudi a raé un den gand hemmâ.» ●163b. Chevroter, ou prendre la chevre, se fâcher, se mettre en colère legerement, tr. «peñsaudi. pr. pensaudet.» ●427b. Devenir comme fou par étourdissement, tr. «Pensaudi. pr. pensaudet.»
●(1876) TDE.BF 509a. Pensodi, pensaudi, v. n., tr. «Enrager de dépit, en devenir comme fou, comme imbécile.» ●(1889) ISV 210b. Enrager de dépit, – être fou de dépit, tr. «pensodi.»
●(1924) ZAMA 197. mar doun dimezet, n'em eus ket great marc'had chom da bennzodi ganti. ●209. Ya, ya, tudou kêz, pennzodi a rean. ●(1942) VALLsup 165b. perdre la tête, tr. «pennsodi.»