Résultat de la recherche

Recherche 'a...' : 5083 mots trouvés

Page 4 : de a-chardenn (151) à a-daol-darzh (200) :

a-c'hardenn
a-c'hardenn
adv. En quantité.
●(1867) FHB 119/116c. Ni vel, siouaz ! ac'harden, / Hag a zeou hag a gleiz, / O tivoan mevierezed.
a-c'henaouadoù
a-c'henaouadoù
adv. Par bouchées.
●(1926) FHAB Mezheven 230. Kadiou a ziskolpe bara a c'henaouadou.
a-c'henoù
a-c'henoù
adv.

(1) Oralement, vocalement, de vive voix.

●(1576) H (avec vérification sur l’original).">Gk I 228. Confes à calon hac à guenou. ●(1576) H 8. Confessaomp a guenou ha credomp a calon, tr. « Let us confess by mouth and believe in heart. » ●(1621) Mc 42. pe quement bennac ez lauaré an contrel á guenaou.

●(1727) HB 69. nonpas hepquen a c'henou. ●498. a-speret hac a-c'henou. ●(1732) GReg 785b. Réaliser des offres labiales, tr. «Reali an offrou græt a c'henou.»

●(1859) MMN 76. n'eo ket a c'hinou hebken. ●(1869) EGB 30. a c'héno, tr. «de bouche.» ●(1870) FHB 266/34a. da gridi a galon ha da brezeg a c'hinou. ●(1889) SFA 40. en eur bedi a c'hinou hag a galoun.

●(1906) BOBL 03 novembre 110 (stagadenn)/2b. ar pez a m'oa lavaret d'id a c'hinou disadorn diveza. ●(1911) BUAZperrot 490. hen anzav a ran a c'hinou.

(2) Loc. adv. a-c’henoù-mat : franchement.

●(1907) AVKA 173-174. ur gwir wirione a laran deoc'h a c'heno mat. ●295. Komzet am eus a c'heno mat ouz ar bed. ●310. Egile a rebechas a c'heno mad : «N'et eus ket eta mui a doujans Doue evid ar re-ze ?

(3) A c’henoù da c’henoù : de bouche en bouche.

●(1893) IAI 6. deuet beteg ennomp eb skrid, a rum da rum hag evel a c’hinou da c’hinou.

(4) Loc. adj. Pedenn a-c’henoù : prière orale, vocale.

●(1732) GReg 754a. Priere vocale, tr. «Pedenn a c'henou.»
a-c'her
a-c'her
adv. Verbal.
●(1872) ROU 107b. Verbal, tr. «a c'her.»
a-c'hin
a-c'hin
adv. & prép.

(1) Adv. À contresens.

●(1732) GReg 206a. A contre-poil, contre le sens ordinaire, tr. «a-c'hin.» ●786a. Rebours, le contrepoil, l'opposite, tr. «a c'hin.» ●Mettre les choses à rebours, tr. «Lacqaat an traou a c'hin.»

●(1893) IAI 54. ar re ne gavent ket deread krister an Novasianed, a gosteze re ir a-gin hag a roe ar pardoun abarz gouzout d'ar zur ha keuz en doa ar pec'her.

●(1927) GERI.Ern 8. a-c'hin adv., tr. «En sens inverse, en arrière.» ●(1934) GWAL 70/31. Kerkent avat, e kouezas a-c’hin, e-harz ar wezenn-bupli, faoutet e benn gant eun taol keuneudenn.

(2) Loc. prép. A-c'hin d'ar blev : à contre-poil.

●(1928) GWAL 14/14. Ar marc'hadour a dremenas e zourn war gein al loen, a-c'hin d'ar bleo.
a-c'hiz
a-c'hiz
prép. Comme.
●(c.1680) NG 1456-1457. Satan a yas neze, a guis vr serpent. / Mais é visage a oue a quis vr verh iouan.
a-c'hiz-all
a-c'hiz-all
adv. Autrement.
●(1872) GAM 33. Ma vije gellet ober a c'hiz all.
●(1906) KPSA 11. A c'hiz all, ker braz eo ma n'ez euz netra war an douar hag a ve a-walc'h evitan. ●61. Neuze e sonjoc'h a-c'hiz all. ●107. A-c'hiz all n'ez euz nemet gouliou nevez war-gorre ar re goz.
a-c'hoari-gaer
a-c'hoari-gaer
adv.
(1) Pour de bon, bellement.
●(c.1718) CHal.ms i. bien attaqué, bien defendu, tr. «ean him zihüen a hoari gäer, peh aüeit peh.» ●decrepit, tr. «oüedet bras, coh a hoari gaer.» ●(c.1718) CHal.ms ii. Ie lui ai flanqué un bon soufflet, tr. «ur goal Iotad em més reit dehou, ur Iotad ac er choes, ur Iotad a hoari gaer.» ●(1744) L'Arm 314b. A pur & à plein, tr. «A hoari gaire.» ●326a. Recogner, tr. «Foætal à hoari-gaire.»
(2) Abondamment, en abondance.
●(c.1718) CHal.ms ii. Ils ont bien haussé le temps le Coude, tr. «int oudés iuet er hat, a hoari gaer.» ●(1732) GReg 65b. A verse, tr. «a c'hoary-gaër.» ●Il pleut à verse, tr. «glibya a ra a c'hoary gaër.» ●723a. Piler, bien manger, tr. «Pilat. pr. pilet. pilat boëd a c'hoary gaër.»
●(1855) MAV 43. Kof braz o doa great goude pilat boed a c'hoari gaer. ●(1876) TDE.BF 151b. Distremenet eo bet a c'hoari gaer, tr. «il a été bâtonné d'importance.»
●(1904) DBFV 108b. treu a hoari gaer, tr. «du bien en abondance.» ●(1907) VBFV.fb 23a. copieux, tr. «a hoari gaer.»
(3) [empl. comme épith.] (en plt de qqn) Qui s'amuse, qui aime bien divertir.
●(1856) GRD 375. bout avel d'hai pautr a hoari gaër, ridour ha filageour.
●(1926) FHAB Ebrel 143. Me 'grede d'in emezoun, ne oa ar franmasonerez-ze nemet eun dastumadeg tud a c'hoari gaer ha ne glaskent etrezo nemet en em didui ?
a-c'hortoz
a-c'hortoz
adv. = (?) En attendant (?).
●(1727) HB 422. A-c'hortos, evit birviquen / Ma liquin hoc'h-adversourïen / Da servichout deoc'h da scabel. ●(1727) IN 368. hac a c'hortos, bevomp gant ar mel eus a guen alies a instruction hac a exempl mad.
a-c'houde
a-c'houde
prép., adv. & conj.

I. Prép.

(1) Après.

●(1829) IAY 86. chom hep dibrin quen a c'houde ar gousperoù.

(2) Depuis.

●(c.1718) CHal.ms iii. Il est tout rabbesti depuis quelque temps, tr. «assottet é a oudé un amser benac.» ●(1745) BT 55-56. Quement Map zou gannétt / A oudé seih vlai sou, bloh é veint massacrétt, tr. «Tout garçon né / depuis sept ans, tous seront massacrés.»

●(1821) SST.ab ii. a oudé création er béd bet en deluge. ●(1849) LLBg II 3. A houdé pel amzer. ●(1838) OVD 87. A houdé en aviél bet goudé er Gredo (…) A houdé er Gredo bet er Bater noster.

●(1913) HIVR 31. er grechénion e ié a vostad, a houdé pèl amzér, de huélet er léhieu santél. ●(1913) DIHU 94/250. Beleg e oé Iouañn a houdé un nebed-so. ●(1919) BSUF 11. a houdé tri dé-sou. ●(1921) BUFA 158. A houdé seih kant vlé. ●167. A houdé en dé-sé. ●(1925) SFKH 17. a houdé foér devéhan Sant-Lorans. ●20. A houdé é ma lakeit en doar lann de tallout en doar labour, é ma chanjet pen d'en treu. ●(1942) DHKN 77. Met a houdé, éh es ér gérig-hont, ken didrous, ken kun, ha groeit get Doué aveit kuhunein eurusted un tiegeh Breihiz iah, sonn hag onest, ur galonig hag e losk noz ha dé get er glahar.

(3) A-c'houde un tazoù amzer : depuis longtemps.

●(1927) DIHU 187/203. Iehann, ean e gerhé a houdé un tazeu amzér. ●(1929) DIHU 217/300. énet a houdé un tazeu amzér.

(4) A-c'houde … kent : depuis (…).

●(1913) THJE 26. e oé klan a houdé dek vlé kent. ●(1918) BNHT 7. a houdé pear blé kent. ●(1919) BSUF 10. Ur gerteri vras e hoalauzé er vro a houdé ur blé kent. ●27. unan maheignet a houdé 18 vlé kent.

II. Adv. Depuis.

●(1732) GReg 270a. Depuis, du depuis, tr. «Van[netois] a-oude.» ●(1790) MG 81. amzér e mès bet d'en ancoehad a oudé.

●(1904) DBFV 4a. ahoudé, adv., tr. «depuis ce temps, dès lors.» ●(1924) SBED 38. Chetu guersou mat a houdé.

►Épith. Qui suit.

●(1907) AVKA 254. Hag oll gement-ze na vo nemed an tanva deus ar gwaleno a c'houde.

III. Loc. conj. A-c'houde ma : depuis que.

●(1790) MG 352. Eid-on-mé, a oudé ma mès hum daulét de chervige Doué, ne yan mui de bromèn é nep-léh. ●en drespèt d'em frièd, péhani n'eèll quet me souffrein a oudé ma mès hum daulét guet en devotion.

●(1913) HIVR 13. A houdé ma oé oeit er Roméned ér méz ag er vro. ●(1913) AVIE 12. A houdé ma oèt (lire : oè) bet kaset de Vabilonn.

IV. Loc. adv.

(1) A-c’houde gwerso : depuis longtemps.

●(1905) LZBg Meurzh 59. A houdé guersou bras. ●(1913) THJE 8. Digor èl me oé hé spered a houdé guerso. ●(1913) HIVR 60. hanaùet a houdé guersou. ●(1921) BUFA 86. Diméet e oent a houdé guerso.

(2) A-c’houde pegoulz : depuis quand.

●(1790) MG 320-321. A oudé pegource é ma dihuènnet hum æzein, a pe eèllér hemb gobér gueu doh en nessan !

●(1925) SFKH 22. D’oh hui, e reskond Iann, a houdé pegours ta ?

(3) A-c’houde pell zo : depuis longtemps.

●(1925) SFKH 20. É vam, intanvéz a houdé pelzo.

(4) A-c’houde-se : ensuite.

●(1792) HS 20-21. A oudé-zé n’ou doai cavet meit poénieu ar enn douar.

●(1907) BSPD i 76. A houdezé, pep kristén, mar fell dehon bout ag en Iliz (…). ●475. A houdézé en Ariéned e geméras kement a gaz d’oh t-hon. ●505. A houdézé é ma bet er sant ur skuir vat. ●527. mes a houdézé é oé hoah devotoh.
a-c'houde gwerso
a-c'houde gwerso
adv. Depuis longtemps.
●(1905) LZBg Meurzh 59. A houdé guersou bras. ●(1913) THJE 8. Digor èl me oé hé spered a houdé guerso. ●(1913) HIVR 60. hanaùet a houdé guersou. ●(1921) BUFA 86. Diméet e oent a houdé guerso.
a-c'houde pegoulz
a-c'houde pegoulz
adv. Depuis quand.
●(1790) MG 320-321. A oudé pegource é ma dihuènnet hum æzein, a pe eèllér hemb gobér gueu doh en nessan !
●(1925) SFKH 22. D'oh hui, e reskond Iann, a houdé pegours ta ?
a-c'houde pell zo
a-c'houde pell zo
adv. Depuis longtemps.
●(1925) SFKH 20. É vam, intanvéz a houdé pelzo.
a-c'houde-se
a-c'houde-se
adv. Ensuite.
●(1792) HS 20-21. A oudé-zé n'ou doai cavet meit poénieu ar enn douar.
●(1907) BSPD I 76. A houdezé, pep kristén, mar fell dehon bout ag en Iliz (…). ●475. A houdézé en Ariéned e geméras kement a gaz d'oh t-hon. ●505. A houdézé é ma bet er sant ur skuir vat. ●527. mes a houdézé é oé hoah devotoh.
a-c'houdevezh
a-c'houdevezh
adv. Depuis.

●(1659) SCger 39b. du depuis, tr. «a oudeuez.» ●(1710) IN I 109. Hac ac'houdevez pa veze attaquet gant ar bed, ne receve incommodite ebet diountâ. ●(1732) GReg 270a. Depuis, du depuis, tr. «A-c'houdevez. a-oudevez. Van[netois] a-oudeuëh.» ●Je ne l'ai point vû depuis, tr. «N'em eus qet e vellet a oudevez.» ●Cela s'est passé depuis, tr. «An dra-ze a so bet a-oudevez.» ●(1790) MG 138. a oudévéh ean em sorb de ziscoein dehou en Eutru-Doué. ●313. A oudévéh, a pe uélan ur fal grechén é tiscoein seblanteu a gonversion.

●(1847) FVR 163. Ann hevelep skoueriou a zou bet gwelet ac'houdevez. ●(1862) JKS.lam 255. hag a-c'houde-vez, ann den war ann douar a oe laouen hed he vuez. ●(1877) EKG I 118. ne gredan ket en defe a c'houdevez izoum da denna ar mec'hi anezhan ken. ●(1884) BUR I 19. A-c'houde-vech eta, Virginie na glaskaz netra ken nemet ann tu da zont da vea zanteloc'h c'hi e-unan, ha da lakaat he goaz evuruz.

●(1904) SKRS I 222. An hini oa kentoc'h ken rust ouz an dud kez / Oue mad outho ac'houdevez. ●(1904) DBFV 4a. ahoudéùeh, adv., tr. «depuis ce temps, dès lors.» ●(1907) PERS 253. A c'houdevech e oue eur c'hristen mad. ●(1925) SFKH 22. é ma abarh a houdéveh. ●(1929) MKRN 88. A-c'houdevez, masoner ebet (…) n'eus kredet zevel na ti na loch ebarz an tachad-se !

►[empl. comme épith.]

●(1905) KANngalon Genver 302. Eiz dervez ac'houdevez. ●(1907) KANngalon Genver 307. Daou viz ac'houdevez. ●(1912) KANNgwital 114/130. heulia piz anezho en he buez ac'houdevez. ●(1915) KANNlandunvez 44/334. An dra-ze a vez promettet ober ne ket epken e deiz ar pask, mes epad ar vuhez ac’houdevez.
a-c'houez
a-c'houez
voir a-ouez
a-c'hourgammoù
a-c'hourgammoù
adv. En zigzaguant.
●(1877) FHB (3^e série) 18/150b. ar penn araog o crimpat, a gorgammou, evel eur zarpant.
a-c'hourlamm
a-c'hourlamm
adv. (En tombant) lourdement.
●(1787) PT 77. savamb bremen é groès hir a hé sav / (…) / chetui hi oeit en é léh a hurlam.
●(1825) COSp 194-195. Goudezé é plantant er groez én doar ; int hé lausq de gouéh a hurlam én toul déon-zé. ●(1831) RDU 185. Goudezé é plantant er groéz én doar ; int hé lausq de gouéh a hurlam én toul deon-zé.
●(1905) IMJK 379. Seùel e hrér me hroéz, hag hi lezel e hrér de zichen a hurlamm én toul e zou bet groeit eit hé digemér. ●(1919) DBFVsup 33b. hurlam : koeh a hurlam, tr. «tomber lourdement (gourlam ?).»
a-c'hourvez
a-c'hourvez
adv. À plat ventre.
●(1878) EKG II 89. en em daolet a-c'hourvez etouez ar balan.
a-c'houst-vat
a-c'houst-vat
adv. De bon gré.
●(1861) JEI 302. ur sacrefice a houst vad dirac é Vajesté santél.
a-c'hrad-vat
a-c'hrad-vat
adv. De bon gré.
●(c.1500) Cb 100b. [grat] Jtem sponte. ad. g. de bon gre. b. a grat mat.
●(1861) JEI 176. Offrein e hra é gorv hag é hoaid, èl ur sacrifice général a hrat-vad agréabl bras dirac Doué. ●181. a pe offré ar er Groèz er sacrefice ag hur Rédamption, guet péh santimanteu a hrat-vad hag a garanté. ●222. Aman èl m'en dé é natur er garanté a hrat-vad desirein, clasq, gober ha cresquein ol er péh e helle troein de vad en hani e gâramb.
a-c'hras Doue
a-c'hras Doue
adv. Grâce à Dieu.
●(1908) PIGO II 144. Me zo bepred divac'hagn ha digabestr, a c'hras Doue. ●152. mes, a c'hras Doue, n'hallas ket skei e dôl. ●(1925) CHIM 7. (Soaz) Ha da dad, goût a ra kement-se ? / (Marc'harit) Ra ket, a c'hras Doue !
a-c'hrugell
a-c'hrugell
voir a-grugell
a-c'hruzuilh
a-c'hruzuilh
adv. En grande quantité.
●(1870) FHB 258/392a. e vezo, en nevez amzer a zeu, c'huilet tann a c'hruzuil. ●(1870) FHB 306/353b. an Allmanet a ia dre'n hentchou-ze a c'hruzuil a zo e bar ho levenez.
a-c'hwel
a-c'hwel
adv. Au moins.

●(1790) MG 345. Mæs ahoël, n'en dai quet un droug credein é huélér Semeilleu. ●383. ahoël , ur uéh én hé buhé , me moès e vou bet ræsonabl. ●(1792) HS 5. Ahouèl, livreu enn Tadeu santèl, enn Doctorèt ag enn Ilis, ha livreu er ré-hont e hannüér el livreu sacret, er scritur santèl ? 12. pérac ne laret-hui ur guir benac ahouèl à nehai ? ●143. Hou Toué, e-mé-ean dehai, e zou martezé enn unn davarn benac, pé énn hent ; pé cousquet é ahouèl.

●(c.1802-1825) APS 10. ahoel un nebet benac. ●(1849) LLB 1148. Hui e hortei m'ou dou ahoel deu pé tri blai. ●(1877) EFV 20. ni e zeli enta ahoel hinihue hanàuein reih-mad er péh e sel er sacremant-men. ●(1893) DES 11. Un dé, ahoel, bout ur vleàüen, tr. « un jour, au moins, être un cheveu » ●(1897) EST 11. P'en dé bet troeit er foen ahoèl diw pé tair guéh.

●(1904) DBFV 4a. ahoel, adv., tr. «du moins, au moins.» ●(1924) NOLU 14. En treu aoél e ia / Ag er choéj ! ●17. deit, hui aoèl.
a-c'hwen
a-c'hwen
adv.

(1) Sur le dos.

●(1530) Pm 250 (Mab Den). A huen eno nez vezo mez, tr. (DGVB 252a) «Sur le dos là ne te sera pouvoir (une fois mort tu ne pourras plus rien).» ●(1576) H 45. a huen en croas hep nep respet, tr. « his back on a Cross without any rest. » ●(1650) Nlou 201. En vn croas à chuen en menez / Ez tachat Iesus dytruez, tr. «Adossé à une croix sur la montagne / on attacha impitoyablement Jésus.» ●493. A chuen en croas, tr. «étendu sur une croix.»

●(1659) SCger 103b. a la renuerse, tr. «a c'huen.» ●128b. A huen, tr. «ala renverse.» ●(1728) Resurrection 975. A choen voar ma barlen.

●(1973) LBFR 51. e fein n'oa en emlaket evit lonka ar preiz.

(2) Horizontalement.

●(14--) Jer.ms 215. Querz oar tro a goen hogos / A lehet tregont troatet clos. / Hac a sont quement quent an nos, tr. «Certes tout autour ( ?) … ( ?) presque / Horizontalement trente pieds complets / Et verticalement autant avant la nuit.»
a-c'hwen e gorf
a-c'hwen e gorf
adv. De tout son long.
●(1659) SCger 103b. renuerser, tr. «discar a huen e gorf.»
●(1927) GERI.Ern 9. a-c'houen e gorf, tr. «à la renverse, sur le dos.»
a-c'hwen e groc'hen
a-c'hwen e groc'hen
adv. De tout son long.
●(1633) Nom 261a. Pandiculatio : s'estendre de tout son corps : en em asten á chuen ez crochen.
●(1732) GReg 582b. Il a tombé de son long, tr. «couëzet eo bet a c'hüen e groc'hen.»
●(1927) GERI.Ern 9. a-c'houen e groc'hen, tr. «à la renverse, sur le dos.»
a-c'hwiban
a-c'hwiban
adv. (Donner un coup) violemment.
●(1580) G 667-668. Tro da gront dyouz hon ty, ha na deus muy dyot, / Pe me roy dyt breman a huyban var an chout, tr. «Détourne ton grognement de chez nous, et ne reviens plus, imbécile, / Ou je vais te donner en sifflant sur la joue.»
a-chantelloù
a-chantelloù
adv. En tranches.
●(1908) DIHU $$$/167. Diskrohennet 4 pe 5 aval trenk (aigre) ; trohet ind a chantelleu ha lammet er gran e zou é kreiz en aval. ●(1912) DIHU 79/16. Trohet hous avu a chantelleu.
a-cher
a-cher
[mbr acher < mfr a chere (FLMB 69), voir cher]

Adv. Avec joie. cf. cher

●(14--) Jer.ms 148. Ameux affer seder acher scler prederet, tr. « J’ai médité une affaire, certes, avec joie »
a-choaz
a-choaz
adv.

I. Adv.

(1) Avec soin.

●(14--) N 1149-1151. Me az suply ez gruy espediant / Vn sin vaillant prudant e pep bandenn / Groa sin an croas a choas, tr. «Je te prie que tu fasses vite / Un signe comme il faut, sagement de chaque côté ; / Fais un signe de croix soigné.»

(2) Très bien.

●(1901) LZBg 59 blezad-2^l lodenn 90. pautred ha merhed (...) e gañnas a choéj kañnenneu gaer.

II. [empl. comme épith.]

(1) (en plt de qqc.) De premier choix.

●(c.1718) CHal.ms ii. Ie lui ai flanqué un bon soufflet, tr. «diuandet em mes doh tou ur Iotad a choes.» ●(1790) MG 256. ur uiniêq a choæge.

●(1854) PSA I 30. un æst mad hag a choès. ●(1891) CLM 19. ur biuanç a choéj.

●(1901) LZBg 59 blezad-2^l lodenn 85. skraperion a choéj e gavér amen.

(2) (en plt de qqn) Très bien.

●(14--) N 255. Pan of den bras den a choas hac a stat, tr. «Comme je suis un grand homme, distingué et noble.» ●300. An tut a choas tut bras a diasez, tr. «Les gens distingués, les grands bien posés.»

●(c.1718) CHal.ms i. chois, tr. «choes, un deen ac er chöes, un deen a chois.»

●(1854) PSA I 29. ur marhadour a choès, ur marhadour a dal.
a-choch
a-choch
voir a-jaoj
a-chouk-kil
a-chouk-kil
adv. À la renverse.
S3m a-chouk e gil
●(1659) SCger 103b. renuerser, tr. «discar, teurl a chouc a guil.»
a-dach
a-dach
adv. (jeu de boules) Tennañ a-dach : tirer.
●(2004) LBBCA 93. Tu tires ou tu pointes ? tr. «Tennañ 'ri a dach pe a-ruilh ?»
a-dachadoù
a-dachadoù
adv.
(1) Par endroits, localement.
●(1911) BUAZperrot 182. ar strouez a deue d'e c'holo a dachadou. ●307. ma oa goloet a dachadou gant he c'hroc'hen.
(2) Par moments.
●(1872) ROU 90a. Par intervalles, tr. «a dachadou.» ●(1872) FHB 384/149b. A dachadou e vez tom, vol dom, hag a dachadou all e vez ien, ien braz.
a-dag
a-dag
voir a-dizh hag a-dag
a-dailh
a-dailh
adv. & adj.

I. Adv. De belle manière.

●(1732) GReg 83a. Il a été bâtonné qu'il n'y manquoit rien, tr. «raouënnet eo bet a-dailh.» ●382b. Par excellence, tr. «a dailh.»

●(1867) FHB 130/206a. paket ounn bet a daill ha ne vezinn mui.

II. Épith.

(1) De belle taille.

●(1846) BAZ 241. eur marc'h a daill hac harnezet caer.

(2) Comme il faut.

●(1862) JKS 239. Goulenn a reer hag hen zo (…) eunn den a daill ha desket kaer.

●(1962) EGRH I 3. a-dailh adv., tr. « comme il faut. »
a-dakadoù
a-dakadoù
adv. Par endroits.
●(1941) SAV 19/9. Gwelout a reer c'hoaz ar vein-ben anezañ a-dakadou, dindan an dour. ●(1957) ADBr lxiv 4/470. (An Ospital-Kammfroud) leurennet eo ar waremm a dakadou gand ar honikled, kement a zo aneo ! ●(1973) SKVT II 20. o tisvlevañ a-dakadoù.
a-dakot
a-dakot
adv. En tapinois, en catimini.
●(1906) HPSA 30. é hobér elsé é berhinded a dakot. ●(1912) BUEV 4. Er franmasoned, én ur labourat a dakot, èl perpet, en doé lakeit de goéh ar er vro ol en trebilleu-sé. ●10. e oé bet laret dehé, pep hani a dakot ha d'é du. ●(1931) VALL 727b. Tapinois (en), tr. «V[annetais] a-dakot.» ●(1934) BRUS 123. En tapinois, tr. «a dakot.» ●(1939) ANNI 20. Sellet hui a dakot doh er merhed iouank-sé.
a-dal .1
a-dal .1
adv. & prép.
I. Adv.
A.
(1) De front.
●(c.1718) CHal.ms ii. on a attaqué les ennemis de front, tr. «attaquet e bet en anemiset a dal, pe, dre ou dirac, attaquet e bet en anemiset a ben.»
(2) (Lancer) d'aplomb.
●(1919) DBFVsup 1a. adâl, adv., tr. «(lancer) d'aplomb.»
(3) (Attaquer) sans préambule.
●(1919) DBFVsup 1a. adâl, adv., tr. «(attaquer) sans préambule.»
(4) À merveille.
●(1919) DBFVsup 1a. adâl, adv., tr. «à merveille.»
B. Loc. adv.
(1) A-du hag a-dal : d'un côté et de l'autre, des deux côtés.
●(c.1718) CHal.ms iv. on l'a battu dos et ventre, tr. «pilet e bet a du, hac a dal.»
●(1955) STBJ 114. e tilammas da vouchat dezi a-du hag a-dal.
(2) A-dreuz hag a-dal : à tort et à travers.
●(1910) ISBR 257. Taulet e oé bet, a dréz hag a dal, er prizon, er ré e huché rè ihuél. ●(1934) MAAZ 128. deusto ma seblant bout téchet de bohonein a dréz hag a dal.
(3) A-dal-kaer : frontalement.
●(1825) COSp 210. rac m'éma (?) a dâl cair contrel d'é (?) berfectioneu divin.
II. Loc prép.
A. A-dal : de devant.
(1) De devant, d'auprès.
●(1744) L'Arm 22b. D'auprès, tr. «A-dal.»
●(1856) GRD 250. en deur béniguet, péhani e laq en diaul de déhein adal en hani clan. ●(18--) GBI II 338. Ar vates vihan, a-dal ann tan, / E d-eus lavaret ken buhan, tr. «La petite servante, du coin du feu, / A répondu aussitôt.» ●(1931) VALL 47a. (venir) d'auprès, tr. «a-dal.»
(2) Lemel a-dal ub. : quitter qqn.
●(1861) BSJ 300. Diméet-on, emé en aral, ha dré guement-cé ne fehen quet lemel adal me moès.
●(1942) DHKN 73. Vonick ne lam ket mui adal hé guellan karet.
B. A-dal da : vis-à-vis de, en face de.
●(1872) ROU 99b. Être vis-àvis, tr. «beza a dal da.» ●(1879) ERNsup 167. a dal da, vis-à-vis de ; 'dal 'n eil d'egile, vis-à-vis l'un de l'autre, Trév[érec], L[an]r[odec].
●(1907) AVKA 56. bro Jerasa, a zo a dàl d'ar Galile. ●121. En ur arruout a dâl d'ar ster vraz. ●(1910) MBJL 79. A-dal da dour koz Londrez, war ster an Tamez, e zo eur pont. ●(1913) AVIE 269. Azéet adal d'er héf. ●(1931) GUBI 25. A dal d'e fenestr é chomé / Un eutru bras goleit a eur. ●(1939) RIBA 61. Er gorig diaol (…) e chom é pen é spered adal d'en diù voéz. ●(1943) FHAB Gwengolo/Here 337. Azeza 'reas ar plac'h yaouank diouz eun tu d'an daol, eeun a-dal d'ar c'hont.
(2) En em gavout a-dal gant ub. : se trouver face à face avec qqn.
●(1969) BAHE 60/24. Ne blije ket din tamm ebet en em gaout a-dal gant soudarded o kantren.
(3) Sellout a-dal ouzh ub. : regarder qqn de face.
●(1857) HTB 63. na sellet morse a dal ouz ar merc'hed.
►[form. conju.]
S1 adalon
●(1829) CNG 65. Mæs sel breman, quênt lemel a dal-on, / D'out a telhai laret d'unan-benac pihue on. ●(1857) GUG 100. Mæs sel bermen quênt lemel adal on, / Ha t'hellehé larèt d'unan-benac pihue-on.
►[form. comb.]
S1 a-dal din
●(1903) MBJJ 3. Digoueout a ra d'in kaout a-dal d'in, en em c'hombot, medisin ar pelerinaj.
S3m a-dal dezhañ
●(1904) BSAB 10. eur pez loen spontuz o tont a-dal d'ean.
P1 a-dal dimp
●(1903) MBJJ 155. A-dal d'imp, e lugern moskeen Omar.
P2 a-dal deoc'h
●(1907) AVKA 233. Et, emehan, d'ar geriadenn a welet aze a dâl deoc'h.
a-dal .2
a-dal .2
adv. De valeur.
●(1854) PSA I 29. ur marhadour a choès, ur marhadour a dal.
a-damm-da-damm
a-damm-da-damm
adv. Peu à peu.
●(1878) EKG II 138. me ne rean nemed rikla a damm-a-damm. ●139. me a zave atao goustadik hag a damm-a-damm er siminal.
●(1908) PIGO II 181. A dam da dam, eur strilh bue a darzas c'hoas war e zremm. ●(1969) BAHE 62/40. A damm da damm e oa tec'het ar c'hleñved.
a-dammoù / a-dammigoù
a-dammoù / a-dammigoù
adv.

(1) Par morceaux.

●(1774) AC 70. pehini a sorti, goude-se, a tamou, tr. «qui sort par lambeaux.» ●182. Mare un eum tor a damou, tr. «Si elle se rompt par parties.»

●(1921) GRSA 16. é tiflosk an doar a dammeu. ●(1942) DRAN 79. Sed amañ unan, tangwallet-holl, o koueza a dammou.

(2) Lakaat a-dammoù : mettre en pièces.

●(1904) BSAB 7. hag e lakeaz a-dammo ar fals-kredenn.

(3) Peu à peu.

●(1857) GUG 54. Er péhèd veniel (…) / E huéh a damigueu en tan ag é vangeanç.

●(1903) MBJJ 31. setu ni o tistagan a dammigo bihan deuz ar c'hæ. ●(1921) GRSA 17. splanndér en héol é hoannat a dammigeu. ●(1954) LLMM 42/12. hag ouzh e dreid e kendalc’h ar stêrig da vourbouilhat en ur strivañ da gleuzañ a-dammoù ar bili kalet.

(4) A-bezhioù hag a-dammoù : de bric et de broc.

●(1905) BOBL 21 janvier 18/1b. Gret eo a bejou hag a dammou.
a-daol
a-daol
adv. Tout d'un coup.
●(1877) EKG I 240. Dre eno e voat kouezet a daol var ar veleien. ●(1878) EKG II 166. ar zoudarded hag ho c'habiten a lammaz enn ti a-daol. ●(1879) BMN 37. Guelit an heol : ne zav ket a daol, a nebeudou eo e teu da zevel.
●(1906) KANngalon Mae 112. Souden, an or a zo digoret a daol. ●(1907) PERS 168. diunet a daol. ●(1913) KZVr 25 - 24/08/13. A-dôl, tr. «violemment, brusquement.» ●(1936) FHAB Eost 300. Hag eus an eil trubuilh d'eben, setu emaomp en em gavet e miz eost, evel a daol.
a-daol-askell
a-daol-askell
adv. À tire d'aile.

●(1926) FHAB Eost 286. D'an traon, d'ar red, a daol-askell… ●(1962) LLMM 95/411. a-daol-askell e nijent a spered d’ar gêr.
a-daol-da-daol
a-daol-da-daol
adv. Balotté.
●(1790) MG 316. Mæs me mès pemb a vugalé, hac a pe chongean penaus, pe vanquehèn guet-t'ai, é vehènt a-daul-de-daul é-mésq en dud.
a-daol-dak
a-daol-dak
adv. Tout à coup.

●(1942) DADO 21. Ha m’ac’h eus c’hoant da skopa war ar pleñchod, gra hardiz, a-daol-dak ! ●(1955) VBRU 5. e tisammis a-daol-dak va bec’h dirak va zud. ●(1977) LLMM 182/200. Ken prim all, a-daol-dak, e krogas hor mignoned da ziskenn.
a-daol-dall
a-daol-dall
adv.
(1) À corps perdu.
●(c.1836) COM II moj. 5. A ia adarré a-daol-dall.
●(1909) KTLR 184. Mez ar c'hoant da zavetei he vuez a reaz d'ezhan kregi a daol dall e beg eur roc'h vraz. ●(1931) VALLsup 40b. A corps perdu, tr. «a-daol-dall.»
(2) À tout hasard.
●(1913) KZVr 25 - 24/08/13. A-daol dall, tr. «à tout hasard.»
a-daol-darzh
a-daol-darzh
voir a-daol-tarzh

'a...' p. 4