Devri

Recherche 'm...' : 3749 mots trouvés

Page 15 : de mannouzez (701) à maol-2 (750) :
  • mannouzez
    mannouzez

    f. –ed Femme nasillarde.

    (1744) L'Arm 250b. Nasilleuse, tr. «Manouzéss ézétt

  • mannouziñ
    mannouziñ

    voir mannouzat

  • manout
    manout

    v. intr. cf. menel

    (1) Manout war udb. = (?) se tromper sur qqc. (?).

    (1869) FHB 205/389b. manout atao var an traou-ze, a zo dianaout noblans an den.

    (2) (domaine maritime ; en plt de la marée) Diminuer d'amplitude, perdre, amortir.

    (1988) HYZH 177/17. manout. Da c'houde ma vez bet ar reverdi en e vrasañ, e kustum ar mor manout, le coéfficient diminue. Gwall vanout en deus graet ar mor hiziv. ●(1995) EIGV 142-143. Dao oa dezañ avad dond a-benn euz e daol d'an trede devez, rag ar mor a oa o komañs manoud hag an dervez diweza oa da veza tre ar roh a-raog pell amzer.

  • manouzerezh
    manouzerezh

    m. Action de nasiller.

    (1732) GReg 649b. Action de nasiller, tr. «Van[netois] mannousereah.» ●(1744) L'Arm 250b. Action de nasiller, tr. «Mannouzereah

  • mañsard
    mañsard

    m. –où Mansarde.

    (1957) BRUD 1/11. Eun estaj, ha daou vañsart.

  • mañsion .1
    mañsion .1

    s. Demeure.

    (1499) Ca 131a. Mansion. g. idem

  • mañsion .2
    mañsion .2

    s. Mention.

    (1576) Gk I 212. Ves ma costez mé a desirhé an leur-man euel maz edy, ez vé laquaet en golou, hep ober nep mention ves ma hanu.

  • mañsionet
    mañsionet

    adj. Mentionné.

    (1621) Mc 93 [lire : 36]. pere n'an int quet mentionet aman.

  • mañson
    mañson

    m. –ed

    (1) Maçon.

    (1499) Ca 126b. Linenn maçzon pe caluez. l. hic amusis/sis. ●129b. Maczon. g. idem. ●160b. Plom maczon. g. cramaillee. ●(1521) Cc. mazconn. (d'après GMB 383).

    (1732) GReg 588b. Maçon, tr. «Van[netois] maçzonn. p. ed.» ●(1744) L'Arm 219a. Limousin, tr. «Masson.. nétt.» ●224b. Maçon, tr. «Maçon.. nétt

    (1913) AVIE 259. Er mén distaulet get er vasoned.

    (2) Loa-vañson : truelle.

    (1499) Ca 127a. Loa maczon. g. truelle. ●(1633) Nom 195b. Trulla : truelle : vn loà maçcoun.

    (1744) L'Arm 392b. Truelle, tr. «Loy vasson.. loyeu-vasson.» ●(17--) ST 62. Kemer da loa-vasoun, tr. «Prends ta truelle.»

  • mañsonad
    mañsonad

    f. –où (architecture) Maçonnage.

    (1744) L'Arm 224b. Maçonnage, tr. «Maçonnatt.. adeu. m.» ●285a. Pile (…) Masse de maçonnerie au bout des ponts & au milieu, pour en soutenir les arches, tr. «Massonatt tihüe, doh péhani é vatissér ur pond ar ouarêgui.» ●400a. Écoinson, tr. «Digordaid ag er vassonnad ag ur fenæstre.» ●(17--) VO 92. quent ma hoai sauét er vassonad drès en doar. ●146. é tispèn er vassonad.

  • mañsonadur
    mañsonadur

    m. –ioù Bâtiment, bâtisse.

    (1931) VALL 60b. Bâtisse, tr. «mañsonadur m.»

  • mañsonaj
    mañsonaj

    m. –où

    (1) =

    (1744) L'Arm 214b. Maçonnerie, art de maçonner, tr. «Maçonnage.. geu

    (2) =

    (1913) AVIE 270. sellet pebéh mein ha pebéh masonaj.

  • mañsonañ
    mañsonañ

    voir mañsonat

  • mañsonat / mañsoniñ / mañsonañ
    mañsonat / mañsoniñ / mañsonañ

    v.

    I. V. intr.

    (1) Maçonner.

    (1732) GReg 589a. Maçonner, tr. «Maçzounat. pr. maçzounet. maçzonat. pr. et. Van[netois] maçzonnat. maçzonneiñ. ppr. et.» ●(1744) L'Arm 224b. Maçonner, tr. «Maçonnein, natt.. nétt.» ●(1790) MG 250. Er proverb e lar : é vassonad é tér de vout masson.

    (1868) FHB 169/98a. breudeur hag a voar mad mansonat. ●(1869) FHB 229/159a. En diou fourn-ze, emez-ho, e kaver raz prest da vasonat. ●(1879) GDI 111. ol el labourieu e hrér guet benhuégueu, èl munuzein, maçonnat, gouriat, goveliat, mâlein.

    (1903) MBJJ 308. n'haller ken mansounat dre zianez a zour. ●(1913) HIVR 4. masonat ha seùel tiér.

    (2) Loa-vañsonañ : truelle.

    (1986) CCBR 121. (Brieg) la grande truelle, tr. «al loa vañsonañ al loaioù m-

    II. V. tr. d.

    (1) Murer.

    (1744) L'Arm 249a. Murer une porte, tr. «Massonnad unn orr.»

    (1804) RPF 83. de vassonnat é zore. ●(1861) BSJ 135. ind ou maçonné [er béieu] guet mein a rancad.

    (2) (argot de La Roche-Derrien) Mañsonat lanteoz : beurrer (une tartine).

    (1969) BAHE 59/35. «C'hwel ac'he eur goukou da vasonat lanteoz war hentriz da jech !» (Sed aze ur gountell da ledañ amann war da vara).

    III.

    (1) Mañsoniñ an diabarzh : être en prison.

    (1912) MELU XI 211. Masonad diabarz, tr. E. Ernault «Maçonner en dedans, être en prison. (Hing.,52)» ●(1957) AMAH 33 (T) *Jarl Priel. Barnet d'ar marv gant al lez-vrezel pe da vihanañ kaset da vañsoniñ an diabarzh e-pad un toullad mat a vloavezhioù.

    (2) Na vezañ lemmoc'h e spered eget ul loaiad pri-mañsonañ : voir pri.

  • mañsoner
    mañsoner

    m. –ion

    I.

    (1) Maçon.

    (1659) SCger 77b. masson, tr. «massonner.» ●(1732) GReg 588b. Maçon, tr. «Mañçzonner. p. mañçzonnéryen. maçzoñner. p. yen.» ●(1744) L'Arm 224b. Maçon, tr. «Maçonnérr.. nerion.» ●(17--) ST 54. Daou vasouner o labourat, tr. «deux maçons travaillant.»

    (1847) MDM 27. beza darbarer pe vansouner. ●(1857) CBF 56. e teskaz beza mansouner. ●(1878) EKG II 116. eur mean benerez lakeat er voger gand eur mansouner. ●(1889) SFA 148. mansounerien ha kilvizien o sevel eur gouent.

    (1920) AMJV 66-67. eun nebeut artizaned : marichaled, kilvizien, mansounerien. ●(1934) BRUS 270. Un maçon, tr. «ur masonér –erion.» ●(1957) AMAH 244. en ur ger an holl danvezioù he devoa ezhomm diouto, ha kas a reas va zad da gemenn mañsonerien ha toerien d’he bete.

    (2) Mestr-mañsoner :

    (1883) MIL 175. eur mestr-mansouner ne fellas ket dezhan chom a za gant he labour en deis-se. Edo o sevel ilis sant Stephan. Deis ar gouel, he vansounerien a deuas eta, var he urs, da labourat.

    II. Pelec'h eo bet faziet ar mañsoner : là où se trouve le pas de la porte.

    (1877) FHB (3e série) 18/147b (L) *Mik an Dourdu. Ma c'houffen e ve guir kement-se, me a ziscueze buhan d'eoc'h peleac'h e manket ar mansouner.

    (1958) BRUD 3/30 (K) Y. ar Gow. Ma sentfen ouz ma imor, sellit, e tiskouezfen deoh e pe leh eo bet faziet ar mañsoner ama !

  • mañsonerezh
    mañsonerezh

    m.

    (1) Maçonnage, ouvrage de maçon.

    (1744) L'Arm 224b. Maçonnage, tr. «Maçonnereah.. aheu

    (1869) HTC 12. Red mad e oue eta dezho lezel eno ho mansounerez hag o darbarerez.

    (1958) ADBr lxv 4/511. (An Ospital-Kammfroud) L'action de maçonner se dit : mañsonerez.

    (2) Maçonnerie (construction ou partie de construction)

    (1744) L'Arm 337b. Retraite de maçonnerie, tr. «Stréhadur massonnereah

    (1937) DIHU 310/255. ur haù a 5 m. a zonded, krouizet én doar hep masonereh.

  • mañsoniaj
    mañsoniaj

    f. Maçonnerie (construction ou partie de construction). Cf. mañsoniezh.

    (1869) FHB 212/23b. torret lod euz an neud orjal ha discaret lod euz ar vansoniach.

    (1903) MBJJ 228. leuniet a vasoniaj. ●(1958) ADBr lxv 4/511. (An Ospital-Kammfroud) La maçonnerie, le gros œuvre d’une construction (...) Echu eo ar vañsoniaj, hag ar hoataj braz a zo e plas.

  • mañsoniezh
    mañsoniezh

    f.

    (1) Maçonnage.

    (1732) GReg 589a. Maçonnerie, art de maçonner, tr. «maçzounyez

    (2) Maçonnerie (construction ou partie de construction). Cf. mañsoniaj

    (1499) Ca 129b. Maczonyez. g. maczonerie.

    (1944) DGBD 45. un ti koad, savet war bileroù mañsoniezh uhel.

  • mañsoniñ
    mañsoniñ

    voir mañsonat

  • mant
    mant

    m. (botanique) Menthe.

    (1818) HJC 206. bèd en diaugle à er menthe, à er hrue, ac à bep sort reüage.

    (1913) AVIE 190. er mant, er rut ha kement lezeuen e zou. ●267. Hui e bé en déaug ar er mant, ar en aniz, ar er humin.

  • mantal
    mantal

    adj. Mental.

    (1825) COSp 181. En Oræson mantal e hroér é dihue fæçon, unan dræt-cair, un aral diar-dro. ●(1863) GOM 270. An oræson mantal, (pe a galon) a so ur sao eus hor speret varzu Doue.

  • Mantallod
    Mantallod

    n. de l. Mantallot.

    (1925) ARVG 3/68. kêr Lanuon a tilammas warni eur bagad tud diwar ar maez, meur a vil anê, eus Rospez, Kemperven, Langoat, Koatreven, Berbet, Prat, Kavan, Trezeni, Mantallot, Kamlez, hag a veur a lec'h all.

    (2002) TEBOT 106b. Kawan Prad ha Mantallod / Kemperven, Trogeri / Ar Roc'h, Hengoad / Pleuzal ha Pomerid Jodi.

  • manteled
    manteled

    m. –où (habillement) Manteau de deuil.

    (1951) DGEShy (d’après HYZH 83/71). manteled, s. m. grand manteau de deuil ; femmes. Châteaulin, 1951.

  • mantell
    mantell

    f. –où, mentell, mintilli

    I. (habillement)

    (1) Manteau.

    (1499) Ca 131a. Mantell. g. manteau. ●(1580) G 643. mentell real, tr. «manteaux royaux.» ●(1612) Cnf.epist 25. pé soudanennou, hac ò mentell. ●(1612) Cnf 80b. ha goudé maz diuisquet an mantel.

    (1659) SCger 76b. manteau, tr. «mantel p. mentel.» ●158a. mantel p. mentel, tr. «manteau.» ●(1732) GReg 600a. Manteau, tr. «Mantell. p. mentell, mentellou, mentilly. Van[netois] mantell. p. mentell, mantellëu

    (1821) SST 44. goleit guer ur vantel. ●(1857) CBF 25. Me ia da brena eur vantel, tr. «Je vais acheter un manteau.» ●(1867) FHB 120/124b. o vez he skoulmet enn ho mintili. ●(1868) KTB.ms 14 p 119. pa laki ar vantell-se war-ann-tu-gill, na vi gwelet gant den. ●(1869) HTC 85. ar brinset a Israel gant ho mantilli-moug.

    (1955) VBRU 30. un druez hepken sellout ouzh o mañchoù re hir pe re verr, ouzh ar vantell o tivilhal en-dro dezho e-giz ur c’hozh sac’h dindan patatez.

    (2) Mantell-gañv : mante de deuil.

    (1732) GReg 600a. Mante, grand voile de deüil, tr. «Mantell-gañv

    (1938) BRHI 141. Les hommes n'ont plus d'autre signe de deuil qu'un gilet moins brodé, car leur manteau (mantel-kanv) s'est envolé à un tournant de la ruine des coutumes.

    II. (architecture) Manteau de cheminée.

    (1732) GReg 600a. Manteau de cheminée, tr. «Mantell ciminal. p. mentellou ciminal. Van[netois] manteel cheminal.»

    (1889) ISV 436. mantel ar jiminal.

    (1912) DIHU 84/105. Mantel er cheminal. ●(1942) FHAB Meurzh/Ebrel 149. (Plouarzhel) Hini ar siminal a vez graet : mantell anezan.

    III. sens fig.

    (1) Ce qui recouvre le sol (verdure, etc.).

    (1909) FHAB Kerzu 369. an douar o viska eur vantel a c'hlasvez. ●(1926) FHAB Kerzu 449. Peseurd nerz o deus al louzeier / A zo mantel ar parkeier.

    (2) Mantell an izelegezh : le manteau de l'humilité.

    (1933) MMPA 76. Hed-da-hed he buhe, Mari a chomas kuzet dindan mantell an izelegez.

    (3) Mantell-den : dépouille mortelle.

    (1935) BREI 434/1d. pa lezi war an douar da vantel-den, da gorf.

    IV. Lakaat e letern dindan e vantell : voir letern.

  • mantell-disglav
    mantell-disglav

    f. Imperméable.

    (1732) GReg 600a. Manteau contre la pluïe, tr. «Mantell disc'hlav, ou, disc'hlao

  • mantell-frezennek
    mantell-frezennek

    f. (habillement) Manteline.

    (1744) L'Arm 229b. Manteline, tr. «Mantêll-frezennêc

  • mantellad
    mantellad

    f. –où Couche épaisse de, tapis de.

    (1929) FHAB C'hwevrer 55. Ar Suis, an Danmark hag ar Skos a oa warno eur vantellad erc'h ha skourn.

  • mantellañ
    mantellañ

    v. tr. d. Vêtir d'un manteau.

    (1732) GReg 600a. Couvrir d'un manteau, tr. «Mantella. pr. et

    (1931) VALL 448a. couvrir d'un manteau, tr. «mantella

  • mantellet
    mantellet

    adj. Vêtu d'un manteau.

    (1872) ROU 60. Mantelled, tr. «qui porte manteau.»

    (1914) DFBP 115a. emmantelé, tr. «Mantellet.» ●(1939) MGGD 12. Eur mell gwaz, mantellet-mat d'ezan. ●(1955) STBJ 11. mantellet gant krec'hin geored.

  • mantelliet
    mantelliet

    adj. Couvert, tapissé.

    (1933) ALBR 28. D'ar park manteliet a c'hlasvez.

  • mantilh
    mantilh

    f. (habillement) Mantille.

    (1949) SIZH.llmm 37. rouedig mailhennoù he mantilh. ●43. rouedenn ar vantilh.

  • mantilhenn
    mantilhenn

    f. –où (habillement) Mantille.

    (1949) SIZH.llmm 46. traoñ ar vantilhenn, a c'holoe dremm e amezegez. ●rouedenn danav he mantilhenn.

  • mantok
    mantok

    adj. Maladroit.

    (1901) EPLQ 36. mañtok maladroit, à Ploumagoar.

  • mantr .1
    mantr .1

    adj. Consterné.

    (1872) ROU 78b. Consterné, tr. «Mantr

  • mantr .2
    mantr .2

    m./f. Consternation.

    (1732) GReg 206b. Contrition, veritable douleur d'un penitent, tr. «mantr

    (1872) ROU 78a. mantr, signifie aussi consternation, dont l'effet extérieur ressemble à la confusion. ●(1890) MOA 183a. Consternation, tr. «mantr, m. Peu, ou pas usité»

  • mantr-kalon
    mantr-kalon

    f. Abattement moral.

    (1864) SMM 43. Bez ho deus eur velconi, eur vantr calon euzus. ●(1867) FHB 146/329b. O velet ar reuziou hag ar vantr-calon-ze coezet var an Iliz. ●(1867) FHB 148/350a. ar pez a vije bet eur vantr calon evithan. ●(1870) FHB 270/65a. Na gemerit ket eta re a vantr-calon.

  • mantradenn
    mantradenn

    f. –où Drame.

    (1964) LLMM 102/10. Mantradenn an (lire : en) un arvest.

  • mantradur
    mantradur

    m. –ioù Consternation.

    (1732) GReg 206b. Contrition, veritable douleur d'un penitent, tr. «mantradur a galoun.»

  • mantrañ / mantriñ
    mantrañ / mantriñ

    v.

    I. V. tr. d.

    (1) Accabler, oppresser.

    (1659) SCger 86a. oppresser, tr. «mantra.» ●(1688) MD I 41. an affeillou a rit er pec'het o distrei adarre a deu da vantra e galon. ●(1732) GReg 653a. Navrer le cœur, tr. «mantra. pr. et

    (1864) SMM 101. evit miret oc'h ar velconi hag an anken da vantri ho calon.

    (1939) RIBA 126. Ha ne ouiet ket petra e zo é vantrein hé halon ?

    (2) Navrer.

    (1659) SCger 83a. naurer, tr. «mantra

    (1866) HSH 18. hac alies e vantront, evelthan, ho breudeur.

    ►absol.

    (1864) SMM 57. Kemense a dle mantri, gouscoude eo guir.

    (3) =

    (1911) BUAZperrot 315. Hi (…) a vantras an holl dre uhelder he gouziegez.

    II. V. intr. Être consterné.

    (1860) BAL 118. e crenan ac e vennan mantri. ●(1870) FHB 300/305a. mantri a ra ar galon o lenn hiniennou euz ho zorfejou. ●(1862) BSH 38. Mantri ra ma c'halon. ●(1872) ROU 81a. Désoler, tr. «Mantri, Act[if] et n[eutre], com[me] la plup[art] des v[erbes].» ●(1880) SAB 56. mont araug atau, elec'h mantri. ●(1891) MAA 27. Mantri, ha ranna a rea he galoun.

    (1905) KANngalon Here 509. Mantri a c'heller o klevet traou ken euzuz. ●(1906) KANngalon Eost 192. mantri a reer o velet fallagriez mevelien an diaoul ! Mes ne ket aoualc'h skrija ha mantri. ●(1922) FHAB Here 303. e-lec'h chom da vantri o sellet ouz an droug. ●(1925) BUAZmadeg 317. He galoun a vantre aliez, an daelou a veuze neuze he zaoulagad. 700. mantri a reaz gant ar glac'har.

  • mantret
    mantret

    adj. Consterné.

    (1732) GReg 7b. Elle est accablée de douleur, tr. «Mantret eo he c'haloun gand glac'har.» ●653a. Il a le cœur navré de douleur, tr. «mantret eo e galoun gand ar glac'har.»

    (1870) MBR 22. mantret he galoun gant ar c'hlac'har. ●(1872) ROU 78a. Confus de tant de bontés, tr. «Evel mantred o velet kement a vadelez.» ●78b. Consterné, tr. «mantred.» ●(1889) ISV 458. mantret oll o sonjal e vije red dezho disteleur ar pez o doa bet.

    (1904) SKRS I 13. gant eun ear mantret. ●(1906) KANngalon Meurzh 53. Mantret e chommer. ●(1909) KTLR 221. Ar roue a jomas mantret. ●(1931) FHAB Du 415. mantretoc'h e voe c'hoaz.

  • mantridigezh
    mantridigezh

    f. Consternation.

    (1860) BAL 97-98. O ! pebez mantredig’ez ho p-oue eno o velet dirazoc’h oll bec’hejou ar bed. ●(1872) ROU 78b. Consternation, tr. «Mantredigez.» ●(1890) BSS 11. n’oc’h euz da c’hortoz nemet mantrediguez. ●(1890) MOA 183a. Consternation, tr. «Mantredigez, f.»

  • mantriñ
    mantriñ

    voir mantrañ

  • mantrus
    mantrus

    adj.

    I. Attr./Épith.

    A.

    (1) Consternant.

    (1860) BAL 107. ac ez eo trist a mantruz beza lezed e-unan eb sicour ebed. ●(1872) ROU 78b. Qui consterne, tr. «mantruz.» ●(18--) SAQ I 178. ar pec'het a vo evidomp eur beac'h mantruz.

    (1906) KANngalon Genver 4. Mantruz eo kementze. ●(1906) KANngalon Eost 191. mantruz eo gouskoude ar pez a c'hoarvez. ●(1925) DLFI n° 7/2a. Ia, mantruz a vez fe meumez, mag eo guir kement-se. ●(1929) FHAB Ebrel 122. hag e kav an dra-se mantrus. ●(1941) FHAB Du/Kerzu 96b. mantrus eo ar gaou a reont ouz o bugale.

    (2) Bezañ mantrus e zoare : être dans une situation peu enviable.

    (1911) BUAZperrot 147. kristenien an douar santel a ioia mantrus o doare.

    B. par antiphr.

    (1) Mantrus eo (+ v. d'action) =

    (18--) SAQ I 121. anavout a raan kaloun eun den honest hag ar galoun-ze a zo mantruz he studia piz.

    (2) Incroyable, incomparable.

    (1911) BUAZperrot 150. ha mantrus eo ar vad a reas en dro d'ezi. ●403. Mantrus eo pegement ec'h en em gar an dud-ze ! ●(1936) PRBD 86. Eur blijadur mantrus en doa, o klevet ar veleien sarmoun… ●(1941) FHAB Du/Kerzu 96a. mantrus peger mat eo evit ar re a zo eün a galon.

    ►absol.

    (1912) KANNgwital 113/124. Hen-ma a gaozeaz, mantruz pegen helavar.

    II. Adv.

    (1) Beaucoup, énormément.

    (1929) FHAB C'hwevrer 54. ar plant a zave hag a en em lede mantrus war an douar. ●(1929) FHAB Ebrel 131. hag e lartae hag e tevae mantrus.

    (2) Adv. intens. Très.

    (1907) FHAB Meurzh/Ebrel 48. pal hag a zo pell mantrus diouzomp. ●(1911) BUAZperrot 294. Tomm oa mantrus. ●(1923) KNOL 196. eur c'houez fall mantrus. (1941) FHAB Gwengolo/Here 86b. dizesk mantrus.

  • Mantua
    Mantua

    n. de l. Mantoue.

    (1499) Ca 131a. Mantua / e f. generis. cest vne cite de lombardie.

  • manuel
    manuel

    m. Manuel (livre).

    (1499) Ca 131a-b. Manuel g. manuele. cest vng libure ainsi appelle.

  • manumitañ
    manumitañ

    v. tr. d. Affranchir.

    (1499) Ca 131b. Manumittaff. g. manumitter.

  • Maodez .1
    Maodez .1

    n. pr.

    I. N. d'h. Maudé.

    (1499) Ca 133b. Maudez. g. maude.

    (1935) ANTO 35. sant Modez, sant Ildut, hag all... ●(1943) HERV 118. Karout a rae Maodez e vugale.

    II. (pathologie)

    (1) Droug-sant-Vaodez : enflure aux genoux.

    (1890) MOA 238b. Enflure aux genoux, tr. «drouk-Sant-Vode, m.»

    (1929) FHAB Genver 15. evit parea diouz ar c'hoenv, anvet «droug sant Vaudez».

    (2) Glizenn (kleizhenn) Vaodez : phlegmon produit par le frottement du sabot sur le cou de pied.

    (1897) ADBr xiii 110. les phlegmons fréquemment produits, chez nos paysans, par le frottement du coude-pied (sic) contre le bois du sabot (…) c'est la glizen Vaudez dont on est atteint.

  • Maodez .2
    Maodez .2

    voir Enez-Vaodez

  • maol .1
    maol .1

    s. (phycologie) Algues Fucus serratus. (?) cf. malv (?).

    (1960) GOGO 558. à Sarzeau, le fucus serratus est appelé «maol».

  • maol .2
    maol .2

    voir paol

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...