Recherche 'm...' : 3749 mots trouvés
Page 15 : de mannouzez (701) à maol-2 (750) :- mannouzez
- mannouziñmannouziñ
voir mannouzat
- manoutmanout
v. intr. cf. menel
(1) Manout war udb. = (?) se tromper sur qqc. (?).
●(1869) FHB 205/389b. manout atao var an traou-ze, a zo dianaout noblans an den.
(2) (domaine maritime ; en plt de la marée) Diminuer d'amplitude, perdre, amortir.
●(1988) HYZH 177/17. manout. Da c'houde ma vez bet ar reverdi en e vrasañ, e kustum ar mor manout, le coéfficient diminue. Gwall vanout en deus graet ar mor hiziv. ●(1995) EIGV 142-143. Dao oa dezañ avad dond a-benn euz e daol d'an trede devez, rag ar mor a oa o komañs manoud hag an dervez diweza oa da veza tre ar roh a-raog pell amzer.
- manouzerezh
- mañsard
- mañsion .1
- mañsion .2mañsion .2
s. Mention.
●(1576) Gk I 212. Ves ma costez mé a desirhé an leur-man euel maz edy, ez vé laquaet en golou, hep ober nep mention ves ma hanu.
- mañsionet
- mañsonmañson
m. –ed
(1) Maçon.
●(1499) Ca 126b. Linenn maçzon pe caluez. l. hic amusis/sis. ●129b. Maczon. g. idem. ●160b. Plom maczon. g. cramaillee. ●(1521) Cc. mazconn. (d'après GMB 383).
●(1732) GReg 588b. Maçon, tr. «Van[netois] maçzonn. p. ed.» ●(1744) L'Arm 219a. Limousin, tr. «Masson.. nétt.» ●224b. Maçon, tr. «Maçon.. nétt.»
●(1913) AVIE 259. Er mén distaulet get er vasoned.
(2) Loa-vañson : truelle.
●(1499) Ca 127a. Loa maczon. g. truelle. ●(1633) Nom 195b. Trulla : truelle : vn loà maçcoun.
●(1744) L'Arm 392b. Truelle, tr. «Loy vasson.. loyeu-vasson.» ●(17--) ST 62. Kemer da loa-vasoun, tr. «Prends ta truelle.»
- mañsonadmañsonad
f. –où (architecture) Maçonnage.
●(1744) L'Arm 224b. Maçonnage, tr. «Maçonnatt.. adeu. m.» ●285a. Pile (…) Masse de maçonnerie au bout des ponts & au milieu, pour en soutenir les arches, tr. «Massonatt tihüe, doh péhani é vatissér ur pond ar ouarêgui.» ●400a. Écoinson, tr. «Digordaid ag er vassonnad ag ur fenæstre.» ●(17--) VO 92. quent ma hoai sauét er vassonad drès en doar. ●146. é tispèn er vassonad.
- mañsonadur
- mañsonaj
- mañsonañmañsonañ
voir mañsonat
- mañsonat / mañsoniñ / mañsonañmañsonat / mañsoniñ / mañsonañ
v.
I. V. intr.
(1) Maçonner.
●(1732) GReg 589a. Maçonner, tr. «Maçzounat. pr. maçzounet. maçzonat. pr. et. Van[netois] maçzonnat. maçzonneiñ. ppr. et.» ●(1744) L'Arm 224b. Maçonner, tr. «Maçonnein, natt.. nétt.» ●(1790) MG 250. Er proverb e lar : é vassonad é tér de vout masson.
●(1868) FHB 169/98a. breudeur hag a voar mad mansonat. ●(1869) FHB 229/159a. En diou fourn-ze, emez-ho, e kaver raz prest da vasonat. ●(1879) GDI 111. ol el labourieu e hrér guet benhuégueu, èl munuzein, maçonnat, gouriat, goveliat, mâlein.
●(1903) MBJJ 308. n'haller ken mansounat dre zianez a zour. ●(1913) HIVR 4. masonat ha seùel tiér.
(2) Loa-vañsonañ : truelle.
●(1986) CCBR 121. (Brieg) la grande truelle, tr. «al loa vañsonañ al loaioù m-.»
II. V. tr. d.
(1) Murer.
●(1744) L'Arm 249a. Murer une porte, tr. «Massonnad unn orr.»
●(1804) RPF 83. de vassonnat é zore. ●(1861) BSJ 135. ind ou maçonné [er béieu] guet mein a rancad.
(2) (argot de La Roche-Derrien) Mañsonat lanteoz : beurrer (une tartine).
●(1969) BAHE 59/35. «C'hwel ac'he eur goukou da vasonat lanteoz war hentriz da jech !» (Sed aze ur gountell da ledañ amann war da vara).
III.
(1) Mañsoniñ an diabarzh : être en prison.
●(1912) MELU XI 211. Masonad diabarz, tr. E. Ernault «Maçonner en dedans, être en prison. (Hing.,52)» ●(1957) AMAH 33 (T) *Jarl Priel. Barnet d'ar marv gant al lez-vrezel pe da vihanañ kaset da vañsoniñ an diabarzh e-pad un toullad mat a vloavezhioù.
(2) Na vezañ lemmoc'h e spered eget ul loaiad pri-mañsonañ : voir pri.
- mañsonermañsoner
m. –ion
I.
(1) Maçon.
●(1659) SCger 77b. masson, tr. «massonner.» ●(1732) GReg 588b. Maçon, tr. «Mañçzonner. p. mañçzonnéryen. maçzoñner. p. yen.» ●(1744) L'Arm 224b. Maçon, tr. «Maçonnérr.. nerion.» ●(17--) ST 54. Daou vasouner o labourat, tr. «deux maçons travaillant.»
●(1847) MDM 27. beza darbarer pe vansouner. ●(1857) CBF 56. e teskaz beza mansouner. ●(1878) EKG II 116. eur mean benerez lakeat er voger gand eur mansouner. ●(1889) SFA 148. mansounerien ha kilvizien o sevel eur gouent.
●(1920) AMJV 66-67. eun nebeut artizaned : marichaled, kilvizien, mansounerien. ●(1934) BRUS 270. Un maçon, tr. «ur masonér –erion.» ●(1957) AMAH 244. en ur ger an holl danvezioù he devoa ezhomm diouto, ha kas a reas va zad da gemenn mañsonerien ha toerien d’he bete.
(2) Mestr-mañsoner :
●(1883) MIL 175. eur mestr-mansouner ne fellas ket dezhan chom a za gant he labour en deis-se. Edo o sevel ilis sant Stephan. Deis ar gouel, he vansounerien a deuas eta, var he urs, da labourat.
II. Pelec'h eo bet faziet ar mañsoner : là où se trouve le pas de la porte.
●(1877) FHB (3e série) 18/147b (L) *Mik an Dourdu. Ma c'houffen e ve guir kement-se, me a ziscueze buhan d'eoc'h peleac'h e manket ar mansouner.
●(1958) BRUD 3/30 (K) Y. ar Gow. Ma sentfen ouz ma imor, sellit, e tiskouezfen deoh e pe leh eo bet faziet ar mañsoner ama !
- mañsonerezhmañsonerezh
m.
(1) Maçonnage, ouvrage de maçon.
●(1744) L'Arm 224b. Maçonnage, tr. «Maçonnereah.. aheu.»
●(1869) HTC 12. Red mad e oue eta dezho lezel eno ho mansounerez hag o darbarerez.
●(1958) ADBr lxv 4/511. (An Ospital-Kammfroud) L'action de maçonner se dit : mañsonerez.
(2) Maçonnerie (construction ou partie de construction)
●(1744) L'Arm 337b. Retraite de maçonnerie, tr. «Stréhadur massonnereah.»
●(1937) DIHU 310/255. ur haù a 5 m. a zonded, krouizet én doar hep masonereh.
- mañsoniajmañsoniaj
f. Maçonnerie (construction ou partie de construction). Cf. mañsoniezh.
●(1869) FHB 212/23b. torret lod euz an neud orjal ha discaret lod euz ar vansoniach.
●(1903) MBJJ 228. leuniet a vasoniaj. ●(1958) ADBr lxv 4/511. (An Ospital-Kammfroud) La maçonnerie, le gros œuvre d’une construction (...) Echu eo ar vañsoniaj, hag ar hoataj braz a zo e plas.
- mañsoniezh
- mañsoniñmañsoniñ
voir mañsonat
- mant
- mantal
- MantallodMantallod
n. de l. Mantallot.
●(1925) ARVG 3/68. kêr Lanuon a tilammas warni eur bagad tud diwar ar maez, meur a vil anê, eus Rospez, Kemperven, Langoat, Koatreven, Berbet, Prat, Kavan, Trezeni, Mantallot, Kamlez, hag a veur a lec'h all.
●(2002) TEBOT 106b. Kawan Prad ha Mantallod / Kemperven, Trogeri / Ar Roc'h, Hengoad / Pleuzal ha Pomerid Jodi.
- manteledmanteled
m. –où (habillement) Manteau de deuil.
●(1951) DGEShy (d’après HYZH 83/71). manteled, s. m. grand manteau de deuil ; femmes. Châteaulin, 1951.
- mantellmantell
f. –où, mentell, mintilli
I. (habillement)
(1) Manteau.
●(1499) Ca 131a. Mantell. g. manteau. ●(1580) G 643. mentell real, tr. «manteaux royaux.» ●(1612) Cnf.epist 25. pé soudanennou, hac ò mentell. ●(1612) Cnf 80b. ha goudé maz diuisquet an mantel.
●(1659) SCger 76b. manteau, tr. «mantel p. mentel.» ●158a. mantel p. mentel, tr. «manteau.» ●(1732) GReg 600a. Manteau, tr. «Mantell. p. mentell, mentellou, mentilly. Van[netois] mantell. p. mentell, mantellëu.»
●(1821) SST 44. goleit guer ur vantel. ●(1857) CBF 25. Me ia da brena eur vantel, tr. «Je vais acheter un manteau.» ●(1867) FHB 120/124b. o vez he skoulmet enn ho mintili. ●(1868) KTB.ms 14 p 119. pa laki ar vantell-se war-ann-tu-gill, na vi gwelet gant den. ●(1869) HTC 85. ar brinset a Israel gant ho mantilli-moug.
●(1955) VBRU 30. un druez hepken sellout ouzh o mañchoù re hir pe re verr, ouzh ar vantell o tivilhal en-dro dezho e-giz ur c’hozh sac’h dindan patatez.
(2) Mantell-gañv : mante de deuil.
●(1732) GReg 600a. Mante, grand voile de deüil, tr. «Mantell-gañv.»
●(1938) BRHI 141. Les hommes n'ont plus d'autre signe de deuil qu'un gilet moins brodé, car leur manteau (mantel-kanv) s'est envolé à un tournant de la ruine des coutumes.
II. (architecture) Manteau de cheminée.
●(1732) GReg 600a. Manteau de cheminée, tr. «Mantell ciminal. p. mentellou ciminal. Van[netois] manteel cheminal.»
●(1889) ISV 436. mantel ar jiminal.
●(1912) DIHU 84/105. Mantel er cheminal. ●(1942) FHAB Meurzh/Ebrel 149. (Plouarzhel) Hini ar siminal a vez graet : mantell anezan.
III. sens fig.
(1) Ce qui recouvre le sol (verdure, etc.).
●(1909) FHAB Kerzu 369. an douar o viska eur vantel a c'hlasvez. ●(1926) FHAB Kerzu 449. Peseurd nerz o deus al louzeier / A zo mantel ar parkeier.
(2) Mantell an izelegezh : le manteau de l'humilité.
●(1933) MMPA 76. Hed-da-hed he buhe, Mari a chomas kuzet dindan mantell an izelegez.
(3) Mantell-den : dépouille mortelle.
●(1935) BREI 434/1d. pa lezi war an douar da vantel-den, da gorf.
IV. Lakaat e letern dindan e vantell : voir letern.
- mantell-disglavmantell-disglav
f. Imperméable.
●(1732) GReg 600a. Manteau contre la pluïe, tr. «Mantell disc'hlav, ou, disc'hlao.»
- mantell-frezennekmantell-frezennek
f. (habillement) Manteline.
●(1744) L'Arm 229b. Manteline, tr. «Mantêll-frezennêc.»
- mantelladmantellad
f. –où Couche épaisse de, tapis de.
●(1929) FHAB C'hwevrer 55. Ar Suis, an Danmark hag ar Skos a oa warno eur vantellad erc'h ha skourn.
- mantellañ
- mantellet
- mantelliet
- mantilhmantilh
f. (habillement) Mantille.
●(1949) SIZH.llmm 37. rouedig mailhennoù he mantilh. ●43. rouedenn ar vantilh.
- mantilhennmantilhenn
f. –où (habillement) Mantille.
●(1949) SIZH.llmm 46. traoñ ar vantilhenn, a c'holoe dremm e amezegez. ●rouedenn danav he mantilhenn.
- mantok
- mantr .1
- mantr .2
- mantr-kalonmantr-kalon
f. Abattement moral.
●(1864) SMM 43. Bez ho deus eur velconi, eur vantr calon euzus. ●(1867) FHB 146/329b. O velet ar reuziou hag ar vantr-calon-ze coezet var an Iliz. ●(1867) FHB 148/350a. ar pez a vije bet eur vantr calon evithan. ●(1870) FHB 270/65a. Na gemerit ket eta re a vantr-calon.
- mantradenn
- mantradurmantradur
m. –ioù Consternation.
●(1732) GReg 206b. Contrition, veritable douleur d'un penitent, tr. «mantradur a galoun.»
- mantrañ / mantriñmantrañ / mantriñ
v.
I. V. tr. d.
(1) Accabler, oppresser.
●(1659) SCger 86a. oppresser, tr. «mantra.» ●(1688) MD I 41. an affeillou a rit er pec'het o distrei adarre a deu da vantra e galon. ●(1732) GReg 653a. Navrer le cœur, tr. «mantra. pr. et.»
●(1864) SMM 101. evit miret oc'h ar velconi hag an anken da vantri ho calon.
●(1939) RIBA 126. Ha ne ouiet ket petra e zo é vantrein hé halon ?
(2) Navrer.
●(1659) SCger 83a. naurer, tr. «mantra.»
●(1866) HSH 18. hac alies e vantront, evelthan, ho breudeur.
►absol.
●(1864) SMM 57. Kemense a dle mantri, gouscoude eo guir.
(3) =
●(1911) BUAZperrot 315. Hi (…) a vantras an holl dre uhelder he gouziegez.
II. V. intr. Être consterné.
●(1860) BAL 118. e crenan ac e vennan mantri. ●(1870) FHB 300/305a. mantri a ra ar galon o lenn hiniennou euz ho zorfejou. ●(1862) BSH 38. Mantri ra ma c'halon. ●(1872) ROU 81a. Désoler, tr. «Mantri, Act[if] et n[eutre], com[me] la plup[art] des v[erbes].» ●(1880) SAB 56. mont araug atau, elec'h mantri. ●(1891) MAA 27. Mantri, ha ranna a rea he galoun.
●(1905) KANngalon Here 509. Mantri a c'heller o klevet traou ken euzuz. ●(1906) KANngalon Eost 192. mantri a reer o velet fallagriez mevelien an diaoul ! Mes ne ket aoualc'h skrija ha mantri. ●(1922) FHAB Here 303. e-lec'h chom da vantri o sellet ouz an droug. ●(1925) BUAZmadeg 317. He galoun a vantre aliez, an daelou a veuze neuze he zaoulagad. ●700. mantri a reaz gant ar glac'har.
- mantretmantret
adj. Consterné.
●(1732) GReg 7b. Elle est accablée de douleur, tr. «Mantret eo he c'haloun gand glac'har.» ●653a. Il a le cœur navré de douleur, tr. «mantret eo e galoun gand ar glac'har.»
●(1870) MBR 22. mantret he galoun gant ar c'hlac'har. ●(1872) ROU 78a. Confus de tant de bontés, tr. «Evel mantred o velet kement a vadelez.» ●78b. Consterné, tr. «mantred.» ●(1889) ISV 458. mantret oll o sonjal e vije red dezho disteleur ar pez o doa bet.
●(1904) SKRS I 13. gant eun ear mantret. ●(1906) KANngalon Meurzh 53. Mantret e chommer. ●(1909) KTLR 221. Ar roue a jomas mantret. ●(1931) FHAB Du 415. mantretoc'h e voe c'hoaz.
- mantridigezh
- mantriñmantriñ
voir mantrañ
- mantrusmantrus
adj.
I. Attr./Épith.
A.
(1) Consternant.
●(1860) BAL 107. ac ez eo trist a mantruz beza lezed e-unan eb sicour ebed. ●(1872) ROU 78b. Qui consterne, tr. «mantruz.» ●(18--) SAQ I 178. ar pec'het a vo evidomp eur beac'h mantruz.
●(1906) KANngalon Genver 4. Mantruz eo kementze. ●(1906) KANngalon Eost 191. mantruz eo gouskoude ar pez a c'hoarvez. ●(1925) DLFI n° 7/2a. Ia, mantruz a vez fe meumez, mag eo guir kement-se. ●(1929) FHAB Ebrel 122. hag e kav an dra-se mantrus. ●(1941) FHAB Du/Kerzu 96b. mantrus eo ar gaou a reont ouz o bugale.
(2) Bezañ mantrus e zoare : être dans une situation peu enviable.
●(1911) BUAZperrot 147. kristenien an douar santel a ioia mantrus o doare.
B. par antiphr.
(1) Mantrus eo (+ v. d'action) =
●(18--) SAQ I 121. anavout a raan kaloun eun den honest hag ar galoun-ze a zo mantruz he studia piz.
(2) Incroyable, incomparable.
●(1911) BUAZperrot 150. ha mantrus eo ar vad a reas en dro d'ezi. ●403. Mantrus eo pegement ec'h en em gar an dud-ze ! ●(1936) PRBD 86. Eur blijadur mantrus en doa, o klevet ar veleien sarmoun… ●(1941) FHAB Du/Kerzu 96a. mantrus peger mat eo evit ar re a zo eün a galon.
►absol.
●(1912) KANNgwital 113/124. Hen-ma a gaozeaz, mantruz pegen helavar.
II. Adv.
(1) Beaucoup, énormément.
●(1929) FHAB C'hwevrer 54. ar plant a zave hag a en em lede mantrus war an douar. ●(1929) FHAB Ebrel 131. hag e lartae hag e tevae mantrus.
(2) Adv. intens. Très.
●(1907) FHAB Meurzh/Ebrel 48. pal hag a zo pell mantrus diouzomp. ●(1911) BUAZperrot 294. Tomm oa mantrus. ●(1923) KNOL 196. eur c'houez fall mantrus. ●(1941) FHAB Gwengolo/Here 86b. dizesk mantrus.
- Mantua
- manuel
- manumitañ
- Maodez .1Maodez .1
n. pr.
I. N. d'h. Maudé.
●(1499) Ca 133b. Maudez. g. maude.
●(1935) ANTO 35. sant Modez, sant Ildut, hag all... ●(1943) HERV 118. Karout a rae Maodez e vugale.
II. (pathologie)
(1) Droug-sant-Vaodez : enflure aux genoux.
●(1890) MOA 238b. Enflure aux genoux, tr. «drouk-Sant-Vode, m.»
●(1929) FHAB Genver 15. evit parea diouz ar c'hoenv, anvet «droug sant Vaudez».
(2) Glizenn (kleizhenn) Vaodez : phlegmon produit par le frottement du sabot sur le cou de pied.
●(1897) ADBr xiii 110. les phlegmons fréquemment produits, chez nos paysans, par le frottement du coude-pied (sic) contre le bois du sabot (…) c'est la glizen Vaudez dont on est atteint.
- Maodez .2Maodez .2
voir Enez-Vaodez
- maol .1maol .1
s. (phycologie) Algues Fucus serratus. (?) cf. malv (?).
●(1960) GOGO 558. à Sarzeau, le fucus serratus est appelé «maol».
- maol .2maol .2
voir paol