Devri

Recherche 'm...' : 3749 mots trouvés

Page 11 : de mamm-grampouezh (501) à manac_herezh (550) :
  • mamm-grampouezh
    mamm-grampouezh

    f. fam. Marâtre.

    (1907) BOBL 25 mai 139/2e. roï d'ezan eur vamm-gaër, eur vamm-grampoëz, evel ve lavaret en hon bro. ●(1910) FHAB Mezheven 183. Petra 'reas, a zonj d'eoc'h, ar vamm grampoez gant ar madou a ziframmas ken dizamant diouz kerc'hen he bugale hanter mac'hagnet ? ●(1935) CDFi 27 avril. Eur vamm-grampoez ez peus ivez, mignon ?

  • mamm-guñv
    mamm-guñv

    f. (famille)

    (1) Bisaïeule, arrière-grand-mère.

    (1732) GReg 617a. La mere de la grand'mere, bisaïeule, tr. «Mamm-guñ

    (1900) KEBR 12. Ar vamm-gun, tr. « La bisaïeule » ●Ar mammou-kun, tr. « Les bisaïeules ». ●(1931) VALL 38a. Arrière-grand-mère, tr. «mamm-guñv f. mammou-kuñv

    (2) Mamm-guñv-likun =

    (1935) ANTO 49. diou c'hoar hag ez oa o mamm, o mamm-goz pe o mamm-you, o mamm-gun, likun pe reverkun ; o mamm-bardi pe vom-bardi.

    (3) Mamm-reverkun =

    (1935) ANTO 49. diou c'hoar hag ez oa o mamm, o mamm-goz pe o mamm-you, o mamm-gun, likun pe reverkun ; o mamm-bardi pe vom-bardi.

  • mamm-iou
    mamm-iou

    f. (famille)

    (1) Trisaïeule.

    (1732) GReg 940a. Trisaieule, tr. «Mamm you

    (1935) ANTO 49. diou c'hoar hag ez oa o mamm, o mamm-goz pe o mamm-you, o mamm-gun, likun pe reverkun ; o mamm-bardi pe vom-bardi.

    (2) Aieule, grand-mère.

    (1744) L'Arm 23b. Ayeule, Gran-mére, tr. «Mamïeu.. uér. f.» ●(1790) MG 133. a pe oai bihue me mamieu.

  • mamm-iou-gozh
    mamm-iou-gozh

    f. (famille) Trisaïeule.

    (1955) VBRU 23. Daou vloaz goude e veze e Krec'h Elies o vezurat va rnerc'h Anna, evel ma voen bet luskellet ivez gant va mamm-you-gozh Ivona...

  • mamm-leanez
    mamm-leanez

    f. (religion) Mère supérieure.

    (1868) KMM 73. e lavaras d'ar vam-leanez : (…).

  • mamm-nevez
    mamm-nevez

    f. mammoù-nevez Jeune mère.

    (18--) KTB.ms 14 p 53. en skouarn ar vamm-nevez.

  • mamm-vaeron
    mamm-vaeron

    f. Marraine.

    (1732) GReg 605a. Marreine, tr. «mamm-maëron. p. mammou-maëron

  • mamm-vager
    mamm-vager

    f. Nourrice.

    (1870) MBR 32. he dad hag he vamm mager.

  • mamm-voualc'h
    mamm-voualc'h

    f. (ornithologie) Merlette

    (1732) GReg 618a. Femelle du merle, ou merlesse, tr. «ur vam voüalc'h. p. mamou-voüalc'h.» ●(1744) L'Arm 237a. Merlesse, tr. «Mam mouïalh ou vouialh. f.»

  • mamm-vuoc'h
    mamm-vuoc'h

    f. Vache suitée.

    (1633) Nom 30a. Bos lactaria : vache à laict : bieuch læz, mam-broch (lire : mam-bioch).

  • mamm-wenan
    mamm-wenan

    f. (apiculture) Reine des abeilles.

    (1732) GReg 826b. Le Roy des abeilles, tr. «Mam ar guënan. ar vam vénan

    (1922) EOVD 108. Er vam-guérén ne lam ket ag hé ruchen, bet ken ne huél ol hé sujité tolpet tro-ha-tro dehi.

  • mamm-wiz
    mamm-wiz

    f. mammoù-gwizi Truie mère.

    (1868) FHB 153/388a. eur vam-viz a zo ledan, a zo kovek, a ro bep bloaz moc'higou dioc'h an dousen.

    (1984) ECDR 208. ur vamm-viz, hag ur vuoc'h. ●211. ar c'hreizoù moc'h, ar c'horriked hag ar mammoù gwizi.

  • mamm-wrizienn
    mamm-wrizienn

    f. (botanique) Racine principale.

    (1866) FHB 62/80a. dreist oll ar vam-c'hrizien, a ia eünoc'h ha dounoc'h en douar.

  • mamma-gozh
    mamma-gozh

    Mémé.

    (1921) PGAZ 50. hag am euz lakeat droug em mamma goz.

  • mammamm
    mammamm

    f. enfant. Maman.

    (1744) L'Arm 227b. Maman, tr. «Memam. f.»

    (1935) BREI 392/stag 2. Diskouezet Marijan d'he vavamm. ●(1934) MAAZ 172. Loloig el lolo, marù é lolo é vemam !

  • mammdiegez
    mammdiegez

    f. Sage-femme.

    (1732) GReg 838a. Sage-femme, matrône, accoucheuse, tr. «(Van[netois] mamdyegues. p. mamdyeguesed.» ●(17--) TE 64. hac e ordrénas d'er Mameu-Dieguês péré e yai d'ulevoudein er grouaguê Hebrus, mouguein ol er bautrèt quentéh èl ma vezènt gannét. ●(1744) L’Arm 233b. Sage-Femme, tr. « Mam-Dïéguéss.. Mam-Dïéguézétt. f. »

    (1934) BRUS 271. Une sage-femme, tr. «ur vamdiegez –ed

    (2007) DGRG 173a. mammdiëgez [< amiegez] f. -ed, tr. « sage-femme. »

  • mammdilec'h
    mammdilec'h

    f. (pathologie) Chute de matrice.

    (1934) BRUS 222. La chute de matrice tr. «er vam-diléh

  • mammeg
    mammeg

    f. –ed Belle-mère, marâtre.

    (c.1718) CHal.ms i. belle mere, tr. «mamec, mameguet mam cäer.» ●(1732) GReg 88b. Belle-mere, Femme de nôtre Pere, tr. «Van[netois] mammeq. p. mammegued, mammegëu.» ●(1744) L'Arm 29a. Belle-Mere, seconde femme de notre pere, tr. «Mamêcq.. êguétt.» ●Belle-Mere, mere du mari ou de la femme, tr. «Mamêcq. f.» ●(1790) MG 333.mamêq ne gonz dehi meid a vodeu ha custumeu er béd. ●(17--) TE 137. é falai d'où mamêq ou huittad.

    (1821) SST 147. un tadec ha mammec. ●(1839) BESquil 118.mamêg, cri ha dinatur, n'ellas quet hé andur. ●(1896) HIS 39. un tarh-kaloñ aveit hé diú gouhé, rag ind e garé ou mameg.

    (1913) AVIE 57. Mammeg Simon e oé dalhet ar hé gulé.

  • mammelezh
    mammelezh

    f. Maternité.

    (1921) GRSA 218. El liù guen e oè aroué guerhted Èv ; el liù guerh aroué hé mammeleh.

  • mammenn
    mammenn

    f. –où

    I.

    (1) (hydrologie) Source.

    (1505) Vc 7. Mammen beff, tan ac carantez, tr. «Source vive, feu et amour.»

    (1659) SCger 113a. source, tr. «memen (lire : mamen).» ●158a. mamen, tr. «source.» ●(1732) GReg 882a. Source, endroit où les eaux sourdent, tr. «mammenn. p. mammennou.» ●(1787) BI 42. mamenneu creihuë.

    (1855) BDE 227. er Jourdæn e zistroas trema é vamen. ●(1899) BSEc xxxvii 143 / KRL 8. ar momenno, tr. «les sources.»

    (1906) HIVL 101. mammenneu deur mingl.

    ►sens fig.

    (1732) GReg 882a. Source, origine, principe, cause de quelque chose, tr. «mammenn. p. mammennou

    (c.1802-1825) APS 48. hui zou er vamen ag er vuhé éternel. ●(1821) SST 106. ur vammen a vonheur eit er bed aral. ●(1854) PSA ii 169. mamen a baud a zisordreu hag a vultreu memb liès. ●(1879) GDI 2. er vamen ag en eurustèd.

    (2) (géographie) Lit d’un gros ruisseau.

    (1744) L’Arm 219b. Lit (...) De gros ruisseau, tr. «Mameenn. f.»

    (3) Emañ ar mammennoù en o flas : les sources ont retrouvé leur niveau.

    (2021) TREGO 14.01 p. 27a. emañ ar mommenno en o flas, tr. « les sources ont retrouvé leur niveau. »

    II. Sens divers.

    (1) =

    (1929) SVBV 55. Mar n’oulomp ket beza siferniet, n’eomp ket da lakaat hor fri e-kreiz mammenn ar vourjounenn.

    (2) (apiculture) Reine.

    (1924) ARVG Ebrel 76. evel gwenan endro d’ar vammenn.

    (3) (religion) Pec’hed mammenn : péché capital.

    (1868) FHB 187/243b. Ar seiz pec’het mammen a veler splam livet.

    (4) Sorte de mousse à la surface de l’eau.

    (1879) ERNsup 161. sorte de mousse qui vient sur l’eau et espèce de croûte qui se forme dans le cidre quand il tire à sa fin, Trév[érec], Gur[unhel], mammenn, Sarzeau mammienn.

    (5) Croûte qui apparaît lorsque le cidre tire à sa fin.

    (1879) ERNsup 161. sorte de mousse qui vient sur l’eau et espèce de croûte qui se forme dans le cidre quand il tire à sa fin, Trév[érec], Gur[unhel], mammenn, Sarzeau mammienn.

    (6) (géologie) Gisement.

    (1902) LZBt Du 5. eur vammen glaou douar.

    (7) (agriculture) (?) Plant laissé monter en graine (?).

    (1969) BAHE 62/17. Ret e veze e gwirionez lakaat spontailhoù war ar mammennoù kaol pe irvin pe na vanje ket un haden.

  • mammenn-lagad
    mammenn-lagad

    f. (anatomie) Prunelle, pupille.

    (1876) TDE.BF 424b. Mammenn-al-lagad, s. f., tr. «Prunelle de l'œil.»

    (1924) BILZbubr 47/1122. Ar werennad kenta a domme d'ê o c'halon, a sklerae mammenn o lagad.(1925) BILZ 112. Sellet outi [ar vorgazenn], pegen lemm eo he lagad gwerc'hlas, hanter-digor war he mammenn, sklêr evel ar skorn. ●167. [Bilzig] serret e galon, eur vrumennig war vammenn e lagad.

  • mammenn-vev
    mammenn-vev

    f. (hydrologie) Source vive.

    (1861) BSJ 72. deur ur vamen bihue.

  • mammenniñ
    mammenniñ

    v. intr. (hydrologie) Prendre sa source, sourdre.

    (1906) HIVL 5. en deur burhudus en des mammennet ér groh édan dorn Bernadet. ●(1913) HIVR 12. én tachad ma komans mamennein er Blañoah. ●(1919) DBFVsup 47b. mammennein, tr. «sourdre.» ●(1932) GUTO 35. É kreiz er maléz é vammenné ur fetan deur kaer. ●(1934) BRUS 84. Sourdre, tr. «mammennein

  • mammez
    mammez

    f. mammizien (ichtyonymie) Crabe femelle.

    (1952) LLMM 34/45. (Douarnenez) Mammez gg mammizien : crabe femelle. ●(1977) PBDZ 136. (Douarnenez) mammez, tr. «femelle (du crabe).»

  • mammiliz
    mammiliz

    f. (religion) Métropole.

    (1732) GReg 325b. Eglise Parroissiale qui a des filles, ou des succursales, tr. «Mamm-Ilis.» ●(1744) L'Arm 125a. Eglise (…) Cathedrale, tr. «Mamm-Iliss.» ●233b. Eglise matrice, tr. «Mam-Iliss

    (1839) BESquil 297. Priol a chabistre é vam-ilis. ●(1844) LZBg 2l blezad-1 lodenn 21. Mam-ilis Pise. ●(1876) TDE.BF 424b. Mamm-iliz, s. f., tr. «Cathédrale.»

  • mammlouzoù
    mammlouzoù

    f. (botanique)

    (1) Camomille.

    (1838) OVD 188. a p'en devehé ivet esprès deur diar er vam-lezeu.

    (1934) BRUS 264. La camomille, tr. «er vam-lezeu

    (2) Absynthe.

    (c.1718) CHal.ms i. absynthe, tr. «ur uam leseu, en uhelen hueru.»

  • mammou
    mammou

    enfant. Maman.

    (1936) LVPR 76. Dre ma teue ho teod da zistagella da c'hellout lavaret tata, mammou...

  • mammoù
    mammoù

    plur. (anatomie) Matrice.

    (1691) CF 32. drouc ar mamou, tr. «le mal de la matrice.» ●(1732) GReg 593b. Mal de mere, maux de mere, tr. «droucq ar mammou.» ●(1744) L’Arm 233b. N’én dé ur bourtt cléhuéd ur goass / E larétt de vihan ha brass : / Mouguein a ran, né badan quét : / Me mameu a zou diléhétt !

    (1876) TDE.BF 425a. Mammou, s. f., tr. «Matrice de la femme, et aussi le mal de mère.»

  • mammskrid
    mammskrid

    m. –où Texte original.

    (1960) BAHE 22/26. chomet feal d'ar vammskrid dre vras.

  • mammvro
    mammvro

    f. –ioù

    (1) Patrie.

    (1834) SIM 176. exemplou caer eus e garantez evit e vam-brô. ●(1869) TDE.FB 662. Patrie, tr. «ar vamm vro.» ●(1876) TDE.BF 425a. mamm-vro, s. f., tr. «Patrie. – Mamm, mère, et bro, pays.»

    (1905) BOBL 29 juillet 45/1b. ar binvidigien vraz n'o deuz mam-vro ebed. ●(1912) MMPM 8. eur c'habiten yaouank (…) en em zavaz a eneb he Vam-Vro. ●(1957) AMAH 110. anez-se ne blegfec’h ket da stardañ hon dorn ha sellout a rafec’h ouzhimp evel ouzh spierien o werzhañ o mamm-vro.

    (2) Pays natal.

    (1847) FVR 79. kure e Plouaret, e vamm-vro.

  • man .1
    man .1

    adj. poss. Mon, ma, mes.

    (c.1680) NG 279. Tremin dre men douar.

    (1907) BSPD I 195. men gloér ha mem boneur. ●(1924) NOLU 14. men Doué, nag a stal ! ●31. Sklasein e hra men goèd.

  • mañ .1
    mañ .1

    interj. Onomatopée qui imite le beuglement des vaches.

    (1912) FHAB C’hwevrer 63. Man, man, man eme va bioc’h.

  • man .2
    man .2

    f. & adv.

    I. F.

    A.

    (1) Lakaat man, van : faire cas.

    (1889) CDB 224. Ne lakfen van, pa ve laret, tr. «Je n'en ferais pas de cas...»

    (1926) FHAB Mae 182. Ar pôtrig (…) ne lakas man ebed evit en em zispartia diouz e dad. ●(1929) FHAB Du 410. ne lakont man da glevet ar vamm. ●(1929) MKRN 27. den ebet ne lak van, tr. «personne ne le craint.»

    (2) Ober, reiñ van ouzh ub. : faire cas.

    (1879) ERNsup 161. ober vañn deus u. b., faire cas de qqn, diouzin, de moi, Trév[érec].

    (1902) PIGO I 100. ne reaz van na deuz Per na deuz e wreg. ●(1907) PERS 288. An tad maleüruz ne roaz van evit klevet ar c'homzou poaniuz-se. ●(1911) SKRS II 111. Hen avad ne rea ket kalz a van evit klevet.

    (3) Ober van ouzh + v. : faire attention à, tenir compte de.

    (1911) BUAZperrot 94. mes Andre ne rea van ebed ouz o c'hlevet.

    (4) Ober (ur) van : tenir compte.

    (1889) KANngalon Gouere 75. Rak-se eta boazomp da vont da govez aliez kement hini a ra eur vân benag euz hor c'huzuliou.

    (1934) PONT 26. Keit all 'zo e pedan ha na rit van ! (…) Ha c'houi na rit van !

    (5) Chom e van-van : ne pas changer, rester tel quel (en plt d'un prix, d'un cours).

    (1868) FHB 188/255b. An ed a jom e van van, ervez ar c'hazetennou. ●(1868) FHB 201/360b. Ar priz a jom couls lavaret e pep leac'h e van-van... ●(1869) FHB 251/336a. An ed, eme gazeten ar Meziou, zo chomet e van van, er sizunveziou-ma, ep sevel na disken. ●(1872) ROU 104a. Stationnaire, tr. «Choumed e van-van

    (6) Ober man, van : feindre, faire semblant.

    (1659) SCger 56b. feindre, tr. «ober man.» ●109b. faire semblant d'estudier, tr. «ober neuz studia, pe man

    (7) Ober van ouzh + n. : faire attention à, tenir compte de.

    (1959) TGPB 79. Aner eo dit kunujenniñ ha dismegañsiñ, ne ra van ebet ouzh da veogadennoù.

    (8) Na ober van ouzh : ne pas craindre.

    (1857) CBF 91. Ann irvin, me gred, ne reont van ouz ar skourn ?, tr. « Les navets, je crois, ne craignent pas la gelée »

    (9) Hep ober ken a van ouzh + n. : sans faire plus attention à, sans tenir plus compte de.

    (1942) DRAN 78. Krapa a reont ouz ar run hep ober ken a van ouz an tarzadennou.

    B. F. Ur van.

    (1) [an négat.] N'ober ur van : n'avoir aucune réaction.

    (1934) FHAB Mae 197. Salaün ne reas ket eur van evit klevet gourdrouzou an eskibien c'hall.

    (2) Sell aze ur van : en voilà une histoire.

    (1936) IVGA 164. Sell aze eur van evit kas eur goziadez d'an douar !

    (3) Un rien (de temps, etc.).

    (1907) AVKA 125. pemp bara heiz ha daou besk : ur vann evid kement-ze a dud ! 128. en eur vann a amzer e tigouejont. 298. Ur vann goude, e kav ur mevel.

    (4) Ur van int : ils sont tous de même.

    (1659) SCger 125b. ils sont tout de mesme, tr. «vr van int.» ●176b. vruan int, tr. «ils sont de mesme.» ●(c.1718) CHal.ms iv. Ils sont tous de méme, tr. «ur van Int

    (5) Bezañ ur van da ub. : être égal à qqn.

    (1659) SCger 125b. ce m'est tout vn, tr. «vr van eo din.» ●176b. vruan eo dîn me, tr. «ce m'est tout vn.»

    II. Loc. adv.

    (1) A van da van : de fil en aiguille.

    (1966) BRUD 30/14. A van-da-van ez eas adverenn da goan ganim.

    (2) Dre van : sous prétexte.

  • mañ .2
    mañ .2

    m. enfant. Baiser.

    (1879) ERNsup 161. mañ, m. reiñ eur mañ, donner un baiser (enf[antin]), Trév[érec], Lanr[odec]. Diminutif mañekh, Trév[érec].

    (1942) DADO 18. Selaou ’ta, Kato, dek vloaz ec’h omp dimezet, hag eiz vloaz bennak n’am eus ket poket d’it. ’C’hanta, evit va finijenn, setu amañ eur mañig.

  • man .3
    man .3

    m.

    (1) Mousse.

    (c.1718) CHal.ms ii. mousse espece d'herbe, tr. «man, quiuini.» ●(1732) GReg 644a. Mousse terrestre, mousse rampante, tr. «H[aute] Cor[nouaille] & Van[netois] man

    (1849) LLB 994-996. én hou pradeu glas ne blantet ket a hué, / Ma ne venet émber ou guélèt é peurat, / Er man doh ou gôlein. ●1650. leneu biwenet ged man ha heot tiner.

    (1908) DIHU 34/60. divañnein er gué e zou talvoudus : er man e hoarn ré bel en douster. ●(1934) BRUS 266. De la mousse, tr. «man, m.»

    (2) Man rous : mousse des talus.

    (1931) VALL 484a. mousse des talus, tr. «man rous

    (3) Man moger : mousse des murs.

    (1942) DHKN 100. é liù ar ru, brikemardet get man-magoér.

  • mañ .3
    mañ .3

    part. dém.

    I.

    (1) [après un subst.] Ci.

    (14--) Ab inscription. An materi a studiaff, pe prederaf a cafaf garu / Goude hon holl fet en bet man, divez peb vnan eu an maru. « Le sujet que j’étudie, quand je le médite, je le trouve dur : / Après toute notre carrière en ce monde, la fin de chacun est la mort. » ●(14--) Jer.ms 43. Dre amour den courtes / Ouz ma gres denessyt. // En ty man damany / Loget menbry vyhet : // Her huy so a bro pell / Me en sell, ha travellet, // Queffret lequet an taoll / Setu an caoll benet, tr. « Par amour, homme courtois, approchez de mon sein. / En cette maison, certes, vous serez logé, je l’assure. / Car vous êtes d’un pays lointain, je le vois, et avez voyagé. / Ensemble dressez la table. Voici les choux coupés » ●(1499) Ca 77b. Entrentraezou man. g. entre ces choses.

    (c.1680) NG 76. en treu-man. ●1848. En tan-men. ●(1792) HS 3. El livre-menn e vou el er réral.

    (2) [après une form. verb.] Qui vient, qui suit.

    (1941) FHAB Du/Kerzu 96b. an noz a zeu-man.

    (3) [après un équatif] Ken …-mañ : si … que ça.

    (1880) SAB 99. diskenn ken doun ma.

    (1919) BUBR 3/65. Pell-zo n’hon doa ket klevet a sort strakou ken tost-man d’eomp.

    (4) [après un toponyme] Ici.

    (1970) TDBP I 76. Tredrez-mañ a zo bet mad d'ar beorien ordinal, tr. « Trédrez ici a toujours été bon pour les pauvres, c'est-à-dire les habitants de Trédrez... ».

    (5) Ar re-mañ : ceux-ci.

    (1575) M 519. An reman nedaint quet, me cret dan priædez, tr. «Ceux-ci n’iront pas, je crois, au mariage.»

    (1893) IAI 40. Goad ar re-ma.

    (1909) FHAB Kerzu 382. Ar re-man zo maro !

    ►[avec la marque du plur.]

    (1890) MOA 158b. Ces vieillards-ci, tr. «ar re-maou goz.»

    II.

    (1) En hent-mañ : comme ceci.

    (1927) FHAB Genver 19. Ma vije bet graet en hent man e vije bet gwelloc’h.

    (2) Evel-mañ : comme ceci, comme il suit.

    (1787) BI 44. Èhel-le-man, e’m’ean, éma calon er pehour ahurtet. ●(17--) TE 261. Èl-men é vou inourét en hani e fal d’er Roué inourein.

    (1913) AVIE 14. Gañnedigeh Jézus-Krist e zou bet èlmen.

    III. [relie deux mêmes termes]

    (1) [entre deux substantifs répétés] Exprime une précision.

    (1621) Mc 5. Ma Tat diuezaff ma gris confession, voue en amser man han amser.

    (1732) GReg 909b. A telle & telle condition, tr. «En divis-ma-divis.»

    (2) [entre deux pronoms répétés] Henn-mañ-henn : untel.

    (1862) JKS 239. Goulenn a reer petra a vraz en deuz great hen-ma-hen.

  • man-draezh
    man-draezh

    m. Mélange de sable et de fumier.

    (1857) CBF 104. Man-dreaz, m., tr. «Mélange de sable et de fumier.»

  • man-roial
    man-roial

    m. (botanique) Lichen plat.

    (1919) DBFVsup 40b. lichen plat, appelé autrement man roial, qui a des propriétés médicinales. ●47b. man roial, tr. «lichen plat.»

  • manac'h
    manac'h

    m. & interj. –ed, menec'h

    I. (religion) M.

    (1) Moine.

    (1499) Ca 130b. Manach. g. moine. ●(1580) G 762. ha huy ho menec'h, tr. «vous et vos moines.» ●(1612) Cnf 36a-b. mar deo bellec, pé cloarec constituet en vn vrz sacrr bennac, pé manach, pé religius.

    (1659) SCger 80b. Moine, tr. «Manac'h p. Menec'h.» ●158a. Manac'h p. Menec'h, tr. «Moine.» ●(1732) GReg 631b. Moine, Religieux solitaire, religieux rentez, tr. «Mañnac'h. p. menec'h. meneac'h, menac'h. Van[netois] Monac'h.p. menah. meneh

    (1821) SST 127. ur Menah santel. ●(1849) LLBg II 100. meneh, guisket é guen. ●(1877) FHB (3e série) 21/171a. nemet e prezek ar manac'h evit he zac'h. ●(1878) EKG II 177. ar venec'h hag al leanezed a oue lakeat er meaz eus ho c'houentchou. ●(1894) BUZmornik 234. mar karjenn beza he lezet da vont da vanac'h.

    (1907) BSPD I 11. menahed kouvand Tabennez. ●(1911) BUAZperrot 93. e wiskas eno saë ar venec'h. ●(1925) SFKH 5. ur monah santél.

    (2) Chaloni-manac'h : chanoine régulier.

    (1911) BUAZperrot 482. beza digemeret e touez chalonied-menec'h sant Augustin.

    (3) Urzh menec'h : ordre monastique.

    (1911) BUAZperrot 425. eun urz menec'h. ●(1915) MMED 240. en eun urz menec'h, striz ar reolen ennan.

    II. sens fig.

    (1) Moine, bouillotte.

    (1944) EURW I 138. lakaet ganti eur manac'h d'in em gwele.

    (2) Sexe masculin, membre viril.

    (1888) ADBR IV 164. Jan Robic ha Jan er Marechal / Ou des touzet en nos aral ; / Touzet ouent get Chouannet fal ; / En div Janet, en div briet / E lare ne rent forh erbet / meit ne vizé ou monah touzet, tr. «Ils ont tondu la nuit dernière Jan Robic et Jan Le Maréchal. Ils ont été tondus par ces Chouans pervers ; les deux Jeanette, les deux femmes disaient que cela leur était bien égal, pourvu qu'on ne leur tondit pas leur monac'h (1).» (1) Mot à mot moine (pudenda).

    (3) (Coquillage) Espèce de volute.

    (1840) EBB 18. monahh, tr. « moines (…) espèce de volute. »

    III. (ichtyonymie) Pesk-manac’h : moine, ange de mer commun (Local. Houat & Hœdic). cf. angl. Monkfish (?).

    (1850) HHO 71. Moines, Squalus squatina, tr. « Pesquet Meneh. »

    IV. Loc. interj. ; juron.

    (1) Forme euphémique de «damnac'h da vin».

    (1943) SAV 29/18. Manac'h da vin ! ano hennez n'emañ ket war ar c'halander. ●26. Manac'h da vin ! ma'c'h en em selaoufen, e rafen hizio eur c'hofad... ●27. Manac'h da vin ! Setu amañ va gwerenn !...

    (2) Pe 'vin manac'h !

    (1834) SIM 91. Ah ! jarnidiaoul, sell : an amezec Maze eo, pe vin manac'h !

    (3) Manac'h rous ! : Moine brun !

    (1895) FOV 241. Menah Rous ! 'mé Yehan, tr. «Par les moines rouges, dit Jean.»

    V.

    (1) Na vezañ graet se da vanac'h : il ne l’emportera pas au paradis.

    (1912) MELU XI 270 (T-Trevereg). N'eus ket gret ze dë vanac'h, ou Ne ket dë vannac'h 'n eus gret ze, tr. E. Ernault «Ce n'est pas à un moine qu'il a fait cela (je me souviendrai de cet affront, ce n'est pas tombé dans l'eau; il ne l'emportera pas au paradis). (Trév[érec].»

    (2) ...pe e vezin manac'h ! : j’en jurerais !

    (1931) VALL 410. J'en jurerais ! tr. F. Vallée «pe e vezin manac'h !

  • manac'h-baleer
    manac'h-baleer

     m. Religieux mendiant.

    (1909) NOAR 5. ha hi gwelet eur manac'h baleer en e zav e-kichen dor ar voger. ●(1911) BUAZperrot 275. bez e vezo eur manac'h baleer.

  • manac'h-beleg
    manac'h-beleg

     m. Moine-prêtre.

    (1868) FHB 196/316a. Var ho lerc'h e teue ar venac'h-beleien.

  • manac'h-gwenn
    manac'h-gwenn

     m. Cistercien.

    (1908) FHAB Eost 243. an Eskibien vras hag ar venec'h gwen. ●(1929) FHAB Du 431. eur manac'h gwenn eus a abati Beauport.

  • manac'h-pik
    manac'h-pik

     m. Templier.

    (1896) GMB 489. à St-Mayeux menac'h piq, tr. «Templiers.»

    (1931) VALL 731b. Templier, tr. «manac'h pik (rouge et blanc).»

  • manac'h-rous
    manac'h-rous

     m. Moine capucin.

    (1931) VALL 96b. Capucin, tr. «manac'h rous fam.» ●(1938) DIHU 324/102. léandi er Meneh rouz. ●(1990) STBL 39. urzh ar Gabusined, ar «venec'h rous» evel ma vezont anvet.

  • manac'h-ruz
    manac'h-ruz

     m. Templier.

    (1871) FHB 311/398b. eur gouent Menac'h ruz (Templiers). ●(1896) GMB 489. à St-Mayeux menac'h ru, tr. «Templiers.»

    (1911) BUAZperrot 251. urz ar venec'h ruz. ●(1931) VALL 731b. Templier, tr. «manac'h ruz

  • manac'hegezh
    manac'hegezh

    f. Esprit monastique.

    (1931) VALL 475b. esprit monastique, tr. «manac'hegez f.»

  • manac'hek
    manac'hek

    adj. Monastique, monacal.

    (1914) DFBP 215a. monastique, tr. «Manac'hek.» ●(1931) VALL 475b. Monacal, tr. «manac'hek.» ●Monastique, tr. «manac'hek

  • manac'hel
    manac'hel

    adj. Monacal.

    (1914) DFBP 215a. monacal, tr. «Manac'hel.» ●(1931) VALL 475b. Monacal, tr. «manac'hel.» ●Monastique, tr. «manac'hel

  • manac'helezh
    manac'helezh

    f. État monastique.

    (1931) VALL 475b. état monastique, tr. «manac'helez f.»

  • manac'herezh
    manac'herezh

    s. État monastique.

    (1744) L'Arm 243a. Moinerie, tr. «menahereah.. heu.» ●243b. Monacal, tr. «A aparchantte d'er Venéhage ou Venahereah

    (1931) VALL 475b. état monastique, tr. «manac'herez m. (Grég. : vie, occupation des moines.»

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...