Recherche '"a-"...' : 1086 mots trouvés
Page 21 : de a-ziar-skanv (1001) à a-zivilh (1050) :- a-ziàr-skañva-ziàr-skañv
adv. (En s'y prenant) légèrement.
●(1849) LLB 965-966. Lod (…) / E feut ou gué goudask én hir a ziar skan. ●2112. Ged lamen hou koutel rahet a ziar skan / Er gloren koer tenaw lidet ar en touleu. ●(1854) PSA I 29. arlerh en devout studiet un tamig hag a ziar scan hemb quin.
●(1905) LZBg Genver 28. tabourineu skoeit a ziar skan.
- a-ziàr-vaeza-ziàr-vaez
adv. De l'extérieur.
●(1924) SBED 3. Én un tour kaer, ihuél, / Guélet pél a ziar véz. ●7. Dilézel me zi a ziar véz.
- a-ziàr-vrasa-ziàr-vras
adj. En gros, sans rentrer dans les détails.
●(1856) GRD 229. me larou a ziar vras ur péhèd benac a mem buhé a ziaguênt.
- a-ziàr-vremaña-ziàr-vremañ
adv. Désormais.
●(1913) AVIE 284. a ziar bremen n'en dèbrein mui [er Pask] betag ma vou groeit é ranteleh Doé.
- a-ziaraoka-ziaraok
adv. & prép.
I. Adv.
A. temp.
(1) Auparavant.
●(c.1500) Cb 19a. [auisaff] Jtem precantela / le. g. auisement par deuant. b. auis a diaraoc. ●100a. [gouzout] Jtem prescio / is. g. deuant sauoir. b. gouzout a diarauc. ●(1576) Cath p. 13. an gentiled hoaz ho deffoy a diaraoc lauaret an trase, tr. «les gentils eux-mêmes avaient à l'avance annoncé la chose.»
●(1732) GReg 62b. D'avant, par devant, tr. «A ziarauc.»
●(1870) FHB 290/232b. A ziarôg, enn miz meurz divean. ●(1877) EKG I 182. ho bro, aziaraok ken stard en he feiz. ●231. e peleac'h edo aziaraok. ●(1879) BMN 172. e lec'h ne oa ket zoken dour aziaraog ! ●(1889) SFA 215. evel em eus lavaret d'eoc'h a ziaraog.
●(1906) FHAB Gwengolo/Here 351. Distro d'an eskopti e kavaz eur rouden, skrivet a ziaraog, evit he gass d'al lezvarn.
(2) D'avance.
●(1869) EGB 124. quoi qu'il arrive, on sera prêt, si on s'est préparé d'avance, tr. «neuz fors pétra a erruo, é véfer prést, ma vér en em brésted a ziaraok.»
B. spat.
(1) Avant, précédemment.
●(1870) FHB 308/374a. ar pez a zo merket aziaraoc. ●(1887) SRD 21. evel ar re a zo enn imach a ziaraoc.
(2) Du devant.
●(1633) Nom 19b. Dentes primores, incifores, tomici : les dents de deuant : an dènt á diaraocq. ●268a. Recaluaster, recaluus : chauuve par deuuant : moal á diaraocq.
●(1774) AC 28. en andret aziarocq, tr. «à la partie antérieure.»
●(1849) LLB 1205. hou s-ebel (…) / Ihuel a ziaraug ha ront a ziar dran.
●(1904) DBFV 15b. a ziarauk, adv., tr. «de devant.»
(3) Par devant.
●(1732) GReg 282b. Par devant & par derrière, tr. «A ziaraucq hac a-ziadrê.»
(4) Sur le devant.
●(1904) SKRS I 230. Unan euz an tiez a ioa ledan hag huel, eun doare maner, mar kirit, daoust ma oa ive a hent all henvel avoalc'h ouz eur c'hazern. – A-ziaraok e velet eur verouri, an hini gaera euz ar vro ; a gostez e ioa eur fabrik da ober sukr hag a c'hounezet ennhi kalz arc'hant.
II. Loc. prép. A-ziaraok da : devant.
►[form. comb.]
P3 a-ziaraok dezho
●(1913) NECH 21. A-ziaraok d'ê, berniou bras a erc'h skornet a rê 'vel eur voger.
- a-ziarbenna-ziarbenn
prép. & adv.
I. Loc. prép. A-ziarbenn da.
(1) À la rencontre de, au devant de.
●(1732) GReg 282b. Devancer quelqu'un, aller au devant de lui, tr. «mont a ziarben da ur re.»
●(1868) KMM 75. ar verc'h iaouanc, pa velas Jesus o tostaat, a venne lammet a ziarbenn d'en digemeret. ●(1889) ISV 185. Lezet en doa an oll brosesionou all evit dont a ziarben da hini Kemper. ●(1890) BSS 9. escob Metz, pa glevas edo Serves e tistrei d'e escopti, a ieas ive a ziarben d'en diguemeret. ●(1890) MOA 216a. Aller au devant de, tr. «mont a-ziarbenn da.»
(2) Mont a-ziarbenn da : obvier à.
●(1872) ROU 93a. Obvier, tr. «Mont a ziarbenn da.»
►[form. comb.]
S3m a-ziarbenn dezhañ
●(1864) SMM 92. e za a ziarben dezan evit he vriata. ●(1889) ISV 154. al leanez a ieaz a ziarbenn dezhan.
S3f a-ziarbenn dezhi
●(1868) FHB 187/242b. oll dud kær a zeuaz a ziarben dezhi.
P1 a-ziarbenn dimp
●(1876) TDE.BF 113b. Dont a raio a ziarbenn d'e-omp, tr. «il viendra au-devant de nous.»
P2 a-ziarbenn deoc'h
●(1864) SMM 199. Ra deui a ziarben deoc'h ar Verzerien.
●(1876) TDE.BF 657b. Me ielo a-ziarbenn d'e-hoc'h, tr. «j'irai à votre rencontre.»
P3 a-ziarbenn dezho
●(1710) IN I 390. iit aziarben dezo d'o rancontr.
●(1868) FHB 163/50a. Eat omp a ziarben dezho gant ar muzik. ●(1880) SAB 230. Jesus a deuas a ziarbenn dezo. ●(1889) ISV 49. Evel eur vam e teu a ziarben dezho.
II. Adv. Devant.
●(18--) BAG 17. Rac a leonis eur vanden / En em leqas a ziarben, / A droc'has etre'r mor hag hi, Da viret outo d'ambarqui.
- a-ziavaeza-ziavaez
adv., prép. & adj.
I. Adv.
(1) À l'extérieur.
●(1659) SCger 55a. exterieur, tr. «adiauez.» ●128a. A diavez, tr. «au dehors.» ●(1710) IN I 172. ma en em zisquezzint a zianveas. ●(1790) MG 26. n'hur bou quet int discoeit a zianvès. ●(1792) HS 205. Lièssèt, à pe vé péah à zianvèss, é saüe brézél à ziabarh !
●(1829) CNG 68. Sàuet e mès deoh ur palæs / Argandet ol à zianvæz / A ziabarh fin aleuret. ●(1861) BSJ 170. bout neit a zianvæz tré m'en doh couciet ran a ziabarh. ●(1877) BSA 158. He doare da veva ken dister da velet hag ep skeuden a zianveaz. ●(1884) LZBt Mae 115. Enon e pedont en-keit ha ma ver oc'h ober goard a-ziavez.
●(1902) PIGO I 93. e zilhad a oe devet, mez e gik ne oa ket losket a diavez. ●(1922) SAIL 20. tro war zro, a-ziavêz, andouviou dôn. ●(1931) GUBI 198. Neoah a ziañvéz hi seblant dihoustek [er gisténen].
(2) En apparence.
●(1790) Ismar 188. Er garanté-ze ne zeli quet enta boud én apparance hac a zianvès eit hum gaërrad doh-t'ai.
●(1883) MIL 33. Ober a reint a ziaveas, en despet d'ho bolontez fall, ar pez a ra an dud vad.
II. Loc prép.
(1) De l'extérieur de.
●(1950) KROB 26-27/7-8. ar baotred yaouank deuet a ziavaez parrez.
(2) A-ziavaez a : à l'extérieur de.
●(1862) JKS 207. a-ziaveaz pe a-ziabarz ac'hanomp.
(3) A-ziavaez da : à l'extérieur de.
●(1926) FHAB Eost 289. a-ziavêz d'ar strolladou-ze. ●(1926) FHAB Kerzu 442. Kement kammed a ra ar beleg a-ziavêz d'an Iliz a vez tamallet d'ezan.
(4) sens fig. A-ziavaez da : en dehors de.
●(1926) FHAB Genver 3. a-ziavêz da bep menoz relijius.
III. Adj.
(1) Extrinsèque.
●(c.1718) CHal.ms i. extrinseque, tr. «exterior, a zianués.»
(2) Externe, extérieur.
●(1732) GReg 4a. Abavents, tr. «prenechou a ziavez.»
●(1876) BJM 150. Ne oaket franc avoalc'h kear evit loja an dud a ziaveaz.
●(1903) MBJJ 310. an dried rum eo hini ar glanvourien a-ziavæz. ●(1907) PERS 348. hag he labouriou a zianveaz.
►[form. comb.]
S3m a-ziavaez dezhañ
●(1856) GRD 302. en treu crouéet aral, péré e zou a zianvès dehou.
S3f a-ziavaez dezhi
●(1710) IN I 373. edo an traou-se a ziaveas dezi.
●(1925) FHAB Mae 164. a-ziavêz d'ezi n'eus nemet gaou ha maro.
- a-ziavaez-broa-ziavaez-bro
adv. Étranger, de l'extérieur.
●(1633) Nom 204a. Lautia : presens & dons donnez aux Ambassadeurs estrangers : præsantou ha donæsonou roet dan Ambassadeuryen á bro estraing, á diaues bro.
●(1847) FVR 311. Beljed hag ofiserien all a ziaveaz bro.
●(1906) KANngalon Eost 187. ar Missionou a zianvez bro. ●(1907) FHAB Du 286. An afferiou a zianveaz-bro. ●(1911) BUAZperrot 248. Pemzek eskob, eiz eus Breiz ha seiz a ziaveas bro. ●(1925) KANNgwital 274/9. eiz euz Breiz ha seiz a ziaveas bro.
- a-zibaba-zibab
adv.
(1) (en plt de qqn) Parmi les meilleurs, d'élite.
●(1923) LZBt Gwengolo 31. eur plac'h a zibab, d'ei kalon aour ha nan ouve kammed klemm na kulhieri. ●(1924) ARVG Here 225. micherourien a zibab. ●(1935) BREI 428/2a. holl ez int tud a zibab.
(2) (en plt de qqc.) De premier choix, de première qualité.
●(1935) BREI 410/2c. danvez a-zibab da ginnig d'e genvroiz. ●(1935) BREI 439/3c. Lenn ha dibluska pennadou-skrid a zibab.
- a-zibilh
- a-ziboueza-zibouez
adv. (Attaché, supendu, traîné) par, au moyen de.
●(1905) AGTG 106. leonet stag a zibouez eur gorden ! ●(1926) FHAB Meurzh 95. Goude e vezont staget a zibouez eul las, er siminal, da vogedi. ●(1929) FHAB Du 424. stlejet gant gant Yann Varc'heg a-zibouez e vleo. ●(1931) CDFi 22 août. a-zibouez eur rollig arc'hant. ●(1935) CDFi 23 mars. en em ispilla a zibouez eun dorn ouz ar funiou. ●(1945) DWCZ 74. Ar moc’h (…) nec’het bras moarvat o klask gouzout perak e oant bet lakaet er c’harr bremaik a-zibouez o skouarn hag o lost, ha perak breman e vezent taolet er-maez ken dichek.
- a-zibrad
- a-zifec'h / a-zifezha-zifec'h / a-zifezh
adv.
(1) Pour de bon.
●(17--) TE 131. Mæs èl ma falai dehai a ziffæh hum vangein d'ou zro.
●(1904) DBFV 15b. azifeh a zifeh, adv., tr. «entièrement, sans réserve.» ●(1922) EOVD 53. me hrata a-ziféh chervij, karein Doué. ●55. n'hellamb ket ou mougein a-ziféh. ●(1927) GERI.Ern 34. a-zifeh V[annetais] adv., tr. «Entièrement, sans réserve.»
(2) Absolument, sans réplique.
●(1896) HIS 41. er Filistined e vennas, a zipheh, donèt de ben a nehoñ. ●(1896) HISger 4. Zifeh (a), tr. «absolt., sans réplique.»
●(1904) DBFV 15b. azifeh a zifeh, adv., tr. «absolument, sans réplique.»
- a-zifec'h-kaer / a-zifezh-kaera-zifec'h-kaer / a-zifezh-kaer
adv.
(1) Pour de bon.
●(1787) BI 170-171. de Zoué, de behani é fallai dehou bout à-zifeah cair. ●(1790) MG 33. A ziffæh caër, laret adieu d'en davarn. ●(1792) CAg 117. A-ziffeah caer me vou dehou fidele.
●(c.1802-1825) APS 85. el m'an dé deoh a zifeah cair. ●92. eit derhel dohoh a zifeah-cair. ●(1838) OVD 47. ret-é hinihue, a ziffeah-caër, gobér hou choége. ●(1844) LZBg 2l blezad-1añ lodenn 140. oueit de Batmos a zifeah-caër. ●(1857) GUG 91. A ziffeah-caër, A vremen me renonç / Der bed.
●(1904) DBFV 15b. azifeh kaer, adv., tr. «entièrement, sans réserve.»
(2) Absolument, sans réplique.
●(1904) DBFV 15b. azifeh kaer, adv., tr. «absolument, sans réplique.» ●(1927) GERI.Ern 34. a-zifeh kaer V[annetais] adv., tr. «absolument.»
- a-zifezha-zifezh
voir a-zifec'h
- a-ziforc'h
- a-zifrap
- a-zifronk-marc'ha-zifronk-marc'h
adv. À étripe cheval.
●(1904) DBFV 51a. a zifronkl marh, adv., tr. «à étripe de cheval, de façon à crever un cheval (l'A.).»
- a-ziganta-zigant
prép. D'avec.
●(1855) BDE 61. lemel a zeguet un inean. ●139. lamet buhé er horv a zeguet er péhour.
►[form. conju.]
S1 aziganin.
●(1855) BDE 716. ean hi lam a zeguet-n-ein.
●(1939) RIBA 33. dén ar en doar n'hou lammo azegenein.
S2 aziganit.
S3m azigantañ.
●(1855) BDE 112. hou poé receuet a zeguet-hou.
S3f aziganti.
●(1921) GRSA 205. Skrapet e oè bet hé danùé azegeti.
P1 aziganimp.
●(1855) BDE 187. petra e houlen-ean a zeguet-n-emb.
P2 aziganeoc'h.
●(1855) BDE 89. bout ingorto a em bout pep tra a zeguet-n-oh. ●143. n'em bout bet goulennet hoah nitra a zeguet-n-oh.
P3 aziganto.
●(1861) BSJ 217. Hur Salvér e laras hoah dehai é oé mad eit-hai ma vehé oueit é hent a zé guet-hai. ●223. m'en devehé Jesus dré ur miracl hum dennet a zé guet-hai.
- a-zijaa-zija
adv. Déjà.
●(1792) HS 19. péhanni enn doai à zéja collet é eurustet énn néan. ●172. à zéja é commancent murmurein. ●198. hac e juge à zéja er péhour. ●234. Unan enn dèss collet er méh ér mod-cé, pé e zou à zéjà ur fall verh, pé quent pèl e vou. ●248. A zéja e hoai Sant Yahann ar vordènn er Jourdènn.
- a-zilerc'ha-zilerc'h
prép. & adv.
(1) Prép. Après, à la suite.
●(1464) Cms (d’après MNOTes 172). adilarch. ●(1499) Ca 5a. Adilarch. g. apres darriere. ●(c.1500) Cb 10b. Adilerch. g. apres derriere. ●(1521) Cc (d’après MNOTes 172). adilerch. ●(1575) M 1948. Nac á dilerch heman, tr. «Ni en arrière de lui.»
●(1659) SCger 128a. A dilerc'h, tr. «derriere.» ●(1727) HB 383. Achappet e hon ene o dilarc'h evel ma c'hachap ul labouz a zilarc'h ar chasseuryen.
●(1847) MDM 222. Petra a chom da ober na da forja a zilec'h eur spered ijinus. ●(1869) HTC 52. al loanet a ioa chomet beo a zilerc'h ar vossen. ●(1893) IAI 186. eun dra benag a jomo a zilerc'h ho keyer.
●(1911) BUAZperrot 389. chomet en he zav a zilerc'h ar Vretoned. ●(1935) FHAB Meurzh 125. an tammou kig poas a zo chomet ganeoc'h a-zilerc'h eur pred all.
(2) Adv. Chom, menel a-zilerc'h : rester, être de surplus.
●(1710) IN I 49. an tan (…) a zevo hac a lacaï e poultr hac e ludu oll faç an douar, hep e vano netra-tout e zilarc'h a guement a velomp var e c'horre. ●(1732) GReg 815a. Rester, être du surplus, être de reste, tr. «chomm a-zilerc'h.»
►[form. conju.]
P3 a-zilerc'h dezho
●(1732) GReg 815a. Il n'a rien resté après eux, tr. «N'en deus restet netra a-zilerc'h dézo.»
- a-zillo
- a-zinaoua-zinaou
adv. À torrent.
●(1530) J 190a. Ma daou lagat, a livat plen / Rentet a dinou dazlou yen, tr. «Versez, mes yeux, versez des flots de larmes.»
- a-zindana-zindan
prép., adv. & adj.
I. Prép.
A.
(1) De dessous.
●(1659) SCger 127a. A didan, tr. «de dessous.»
●(1878) EKG II 131. me a zavaz a-zindan ar bern kerdign.
●(1902) PIGO I 156. eur zilien a zoare a zifoupaz a zindan eur men. ●(1944) ATST 51. Mari a ziskoachas trum he fenn a-zindan al liñserioù.
(2) En moins de temps que.
●(1932) BSTR 7. goude tri miz var e vele, eo pareet a zindan eiz dez.
►[form. conju.]
S1 azindanon
●(1875) FHB 519/399a. va daivrsquer (lire : divesquer) a floge a zin dannon.
S3m azindanañ
●(1847) MDM 336. respeti pep-unan eus ar-re a zo a zindan-han. ●(1877) EKG I 178. ho boned glaz var ho fenn, ho bleo hir pleget azindan-han. ●(1889) SFA 64. pevar den all a ioa deuet da c'houlenn beva a zindan-han.
S3f azindani
●(1877) EKG I 195. poulladet ar goad azindan-hi. ●(1878) EKG II 120. en eur lakaat va dourn deou a-zindan-hi.
P1 azindanomp
●(1877) EKG I 162. bern-var-vern e vezint en hent azindanomp. ●(1878) EKG II 11. peb a vriad kolo da asten azindanomp.
P3 azindano
●(1878) EKG II 133. ar bern kerdign oan bet kuzet a-zindan-ho.
B. Dessous.
●(1633) Nom 23a. Grandedalæ : le poil de dessous l'aisselle : an bleu á dindan an casel. ●113a. Cinctus Gabinus, manteau qui par-dessous l'aisselle entortille tout le corps : mantell pehiny á dindan an casel á tortis an corf oll.
●(1774) AC 101. a zindan ar cham eus a asquorn ar pubis, tr. «au-dessous de la courbure des os pubis. »
●(1876) TDE.BF 805. lekeat gant-ho a zindan ar iar. ●(1878) EKG II 121. a-zindan ar skaoun. ●291. ar c'holo hanter-vrein a ioa a-zindan ar brizounerien. ●(1889) SFA 26. enn toull du a zindan ar skalier.
II. Adv.
(1) Au fond.
●(1868) FHB 193/294b. dour hon lennou-ni a zo peurvuïa tenval abalamour d'al lec'hit a zo a zindan.
(2) Loc. adv. A-zindan nebeut amzer : en peu de temps.
●(1925) FHAB Mae 182. hag a zindan nebeut amzer ar Rogasionou a en em astennas dre ar Frans a-bez.
III. Épith. (en plt de vêtements) De dessous.
●(1868) FHB 159/19b. Eur zae lin fin a viskent var ho dilajou a zindan.
- a-zindan-boan
- a-zindan-dorna-zindan-dorn
adv. À portée de la main.
►[form. comb.]
P1 a-zindan hon dorn
●(1877) EKG I 69. kaout azindan hon dourn (...) eur c'hristen mad.
- a-zindan-eñvora-zindan-eñvor
adv. Par cœur.
●(1906) KPSA xvii. mez divemor oa, poan en doa o teski a zian eor. ●(1915) HBPR 130. Gouzout a reomp anezho [hor pedennou] a zindan envor. ●(1932) BSTR 96. Theresa a gendalc'he da lavaret ar rest, goudeze, a zindan envor.
►[par étymologie populaire]
●(1959) BRUD 7/18. evid diskouez e ouie e bater a zindan-heol.
- a-zindan-guzha-zindan-guzh
adv. Clandestinement.
●(1877) EKG I 35. pe gemeret an tec'h, pe mont azindan guz. ●46. red eo d'ehoc'h chomm azindan guz. ●85. D'ho diouall oa chommet ive, evel enn hor bro-ni, azindan guz, beleien ha n'o doa ket aoun rag ar maro. ●(1878) EKG II 169. chom a c'hellaz a-zindan guz.
●(1915) HBPR 220. Hag ar veleien a rankas, a nevez, mond a zindan guz.
- a-zindan-noz / a-zindan an noz
- a-zindan-oad
- a-zindan-tenna-zindan-tenn
adv. À portée de tir.
●(1877) EKG I 272. hag ac'hano e tennent var ar zoudarded, pa en em gavent azindan tenn. ●276. Pa deuche ar zoudarded azindan tenn d'eomp.
- a-zindan-zivina-zindan-zivin
adv. Dans l'incertitude.
●(1877) EKG I 9. n'edo ket azindan-zivin e viche, abarz nebeut, goulennet diganthan ar memes tra. ●(1878) EKG II 181. n'oant ket a-zindan zivin, n'o doa nemed ar maro da c'hortoz.
●(1908) FHAB Ebrel 124. N'emaon ket a zindan-zivin e c'hoar an oll pell-zo – ha gwelloc'h egedon – ar pez a verkan aman. ●(1915) HBPR 209. An archerien kerkoulz, n'oant ket pell a zindan zivin. Eun tammik larkoc'h, en eur vali a gase da Bont-an-Aour e veljond eur bern tud.
- a-zioc'ha-zioc'h
prép. & adv. Au dessus.
I. Prép.
(1) Au-dessus de.
●(1659) SCger 43a. dessus, tr. «az ioc'h.»
●(1870) MBR 240. war ar pount a voa a-ziouc'h ar ster. ●(1880) SAB 127. azioc'h ar vag. ●(18--) FHAB Du/Kerzu 1941)">ALB (FHAB du/kerzu 1941 p. 102a). A-blad, war e gov hel laker / E lec’h al leor, war gein an er, / a-blav a-zioc’h ar pilier.
●(1924) FHAB Meurzh 102. a zioc'h ar c'hoajou. ●(1925) BUAZmadeg 602. azioc'h he benn.
(2) Loc. prép. A-zioc'h da : au-dessus de.
●(1907) PERS 18. en despet d'ar gourdrouzou a oa azioc'h d'ho fenn. ●168. jolori a zioc'h d'am fenn. ●284. e klevet ar bouleji tan o c'hwital azioc'h da Bariz. ●(1907) FHAB Even 111. a zioc'h d'ar gouent.
II. Adv. Au dessus.
●(1732) GReg 793b. Regarder au dessus de soi, tr. «Sellet a zioc'h.»
●(1867) FHB 134/240a. stanca mad ha cloz an toul a zioc'h. ●(1869) HTC 107. eun neiz guennili a ioa eno azioc'h. ●(1869) FHB 205/386b. er palierou azioc'h.
●(1915) MMED 204. hag e velas, azioc'h, skeuden ar Verc'hez. ●(1922) FHAB Here 301. eur groaz vean a-zioc'h.
►[form. comb. 1]
S1 a-zioc'h din
●(1732) GReg 630b. Au dessus de moi, tr. «a zioc'h din. a zioc'h din-me.»
●(1879) BMN 66. savet eo zoken azioc'h d'ign beteg an env.
●(1931) VALL 211a. au dessus de moi, tr. «a-zioc'h d'in.»
S2 a-zioc'h dit
●(1922) KAAG 68. hag a zo deut aman, a ruz kof, azioc'h d'id. ●(1931) VALL 211a. au dessus de toi, tr. «a-zioc'h d'it.»
S3m a-zioc'h dezhañ
●(1732) GReg 898b. a zyoc'h dezâ.
●(1866) HSH 56-57. e tigaças a-zioc'h dezan ur goabren.
●(1911) BUAZperrot 346. eur bann sklerijen da darza azioc'h d'ezan. ●(1931) VALL 211a. au dessus de lui, tr. «a-zioc'h d'ezañ.»
►sens fig. Qui occupe un plus haut rang.
●(1900) MSJO 112. tremen diouz ar re a zo a zioc'h dezhan.
S3f a-zioc'h dezhi
●(1911) BUAZperrot 849. eun oaled, hag a zioc'h d'ezi eur skeuden eus ar Werc'hez. ●(1935) SARO 34. hag azioc'h d'ezi e saver eur volz.
P1 a-zioc'h dimp
●(1732) GReg 894b. Superieur, eure, qui est au-dessus de nos têtes, tr. «a so a-zioc'h deomp.»
●(1911) BUAZperrot 287. lagad Doue o para a zioc'h d'eomp.
P2 a-zioc'h deoc'h
●(1923) ADML 33. lakât ac'hanon azioc'h deoc'h.
P3 a-zioc'h dezho
●(1900) MSJO 13. kanet a zioc'h dezho ar Gloria in excelsis gant an Eles. ●(1909) FHAB Kerzu 373. Bennoz Doue azioc'h dezho. ●(1911) BUAZperrot 181. a zioc'h d'ezo, koulz lavaret, sklerijen ar baradoz.
►[form. comb.]
S3f azioc'hti
●(1935) OALD 51/12. ne welez ket ez eus eur vaz hir, gand eur pennad korden stag a-ziouti, o tenna tan diouz an horjalennou a zo a-zioc'hti.
►sens fig. Qui occupe un plus haut rang.
P2 azioc'htoc'h
●(1824) BAM 181. Mar tamallit ar re a so azioc'htoc'h, grit-e gant respet evito.
►[form. conju. 3]
S3m a-zioc'h outañ
●(18??) FHB. a-zioc'h outañ.
- a-ziouzha-ziouzh
prép. & conj.
I. Prép.
(1) Au dessus de.
●(14--) Jer.ms 6. Loman a dyouz an Kaer, tr. «ici, au-dessus de la ville.» ●(1633) Nom 145b-146a. Hyperthyrum, superliminare : le linteau dessus l'huys : treusteul an nor, an pez coat á lecquer á diouzan nor. ●(1650) Nlou 62. Ne guelat nep amser, / A scler quen bras steren, / Euel a diouz an ploue, tr. «On ne vit en aucun temps / Clairement une aussi grand étoile / comme au-dessus du canton.»
●(1710) IN I 193. ponchou coat a-ziouc'h rivierou bras.
●(1847) MDM 54. edoare an heaul, a zioud pep parrez. ●(1869) SAG 219. Sin ar Groaz oa an diguruner, lakeat gant Doue a zioud penn ar bobl kristen.
(2) A-ziouzh gant : d'avec.
●(1977) LIMO 08 janvier. o argant laeret azoh getè. (…) hé sah-dorn skrapet azoh geti.
(3) De (un endroit).
●(1861) BSJ 211. Ean e saùas a zoh taul.
(4) A-ziouzh eno : de là, de cet endroit-là.
●(1854) PSA II 170. é huélér el léaldæt hag er vuhé vad é pêllat a zoh inou.
II. Adv. De là-haut.
●(1650) Nlou 430. A diouch, à vuhel, an Eal mat, / Da doue cannat vn adit, / A reuelas clos da Ioseph, / Bout Herodes en despit, tr. «De là-haut, humblement, le bon ange, / un messager de Dieu en outre, / révéla secrètement à Joseph, / qu'Hérode était irrité.»
III. Loc. conj. A-ziouzh ma : selon.
●(1910-15) CTPV I 194. Hazoh ma larei d'ein, tr. «Selon ses propos.»
►[form. conju.]
S1 aziouzhin
●(1867) FHB 150/362a. clevet trouz eur benveg bennag aziouzin. ●(1869) FHB 225/124b. e cave din ez oa eun dra bennag a ziouzin.
S2 aziouzhit
●(1868) FHB 184/223b. O Spagn, glaz meurbet ha dirouven eo an oabl aziouzid.
S3m azioutañ
●(1847) BDJ 37. An elez dioc'h ar wezen / A zistagas eur skoultren, / Hac oc'h he hija a ziounthan, / A lakeas buhez da zont henhan. ●(1868) FHB 163/56a. An amezeg a jome aziouthan. ●(1880) SAB 115. an nê a zigoras aziouta. ●(1890) BSS 14. eb toen ebed a ziouta.
●(1909) NOAR 152. An azen hag an ejen a astenne o fenn a-zioutan.
S3f aziouti
●(1869) HTC 116. ar voualen a ioa pell amzer dija o para aziout-hi. ●(1889) ISV 49. eur gurunen spern en dro dezhi, eur groaz aziouthi.
●(1925) BUAZmadeg 34. eun doen aziouti. ●(1935) LZBl Du/Kerzu 281. he mab savet a-ziouti.
P1 aziouzhimp
●(1860) BAL 69. an traou a velomp a ziouzomp, dindanomp ac a beb tu deomp. ●(1869) FHB 255/362b. o trouzial hag o safarat aziouzomp. ●(1870) FHB 284/183b. aziouzomp avad e voa safar.
P2 aziouzhoc'h
●(1710) IN I 214. oboissa da nep so lequeat gant Doue a ziouzoc'h.
●(1818) HJC 59. ha taulet hon pèle à zehoh. ●295. aveheit ehüe à zehoh hui-memp.
P3 aziouto
●(1710) IN I 226. grit ma vezo bepret a-ziouto. ●326. unan bennâc eus ar re ma emaomp a ziouto.
●(1847) BDJ 16. Ar frealzidighez a zigaçz dezho, / Hel luzenhou en hem zao a zioutho. ●(1867) FHB 143/309b. rec'hil bolzet a ziouto. ●(1868) KMM 210-211. ar Baradoz serred a ziouto, an ifern digor dindanno. ●(1889) ISV 436. clevet unan bennag o trouzial er sanail azioutho.
●(1913) FHAB Mezheven 187. pa glevjont trouz a-ziouto.
- a-ziraka-zirak
prép. & adv.
I. Prép.
(1) De devant.
●(1727) HB 562. Da dec'het a-zirac ho faç. ●(1792) CAg 55. de beèllat, / Doué, à zérac hou face. ●(1792) HS 166. ean e zisparissass à zérac hou deulegat.
●(1862) JKS 64-65. Pa vez eat kuit a-zirak hon daoulagad. ●(1870) MBR 42. ann hini goz a deuzaz a-zirak Kleze.
●(1945) GPRV 170. Ez oun bet distrinket a-zirak an Dreinded.
(2) Devant.
●(1867) MGK 36. Eul louarn (…) / A-zirak ar marmouz gant-han a voe galvet. ●(1882) BAR 203. a dremen a zirag an arme renket var eur ristenn.
●(1906) KPSA 3. stouet noz-deiz a-zirag an aoteriou. ●(1909) FHAB Even 188. a zirag daou-uguent Eskop hag eur bobl diniver !
II. Adv. Devant.
●(1869) FHB 239/236b. hag ar re a zo o chom en tiez a zo eno a zirac, a deue oll var ho zreujou pe en ho frenecher evit guelet ar procession o tremen.
►[form. conju.]
S1 azirazon
●(1862) JKS.lam 462. ma kave d'in e tec'he-kuit a-zira-z-oun ann holl grouadurien.
S3m azirazañ
●(1642) CAntiquou 90-17. A dirazaff pa em tennet.
●(1864) SMM 199. ra dec'ho a zirazan ar re o deus cassoni outhan. ●(1867) MGK 121. a ziraz-han ker kaer evel ann heol.
P2 azirakoc'h
●(1856) GRD 328. ne daulet quet a zirac oh ur galon glaharet.
- a-ziribilha-ziribilh
prép. A-ziribilh diouzh : suspendu à.
●(1923) LZBt Gouere 23. pemp pe c'houec'h pijon-gouë a ziribil eus e c'houriz.
- a-ziribina-ziribin
adv. & prép.
I. Adv. =
●(1931) FHAB Ebrel 135. ouz kostez an torgennou a-ziribin. ●(1939) CDFi 22 avril. Ar failh (lire : frailh) bras-se a zo meanok ha trouc'het a-ziribin.
II. Prép.
(1) À val de.
●(1942) LANB 41. Ha da deurel an aval a ziribin an dorgenn.
(2) Loc. prép. A-ziribin ouzh =
●(1911) BUAZperrot 86. mogeriou (…) azezennou a ziribign outo en diabarz.
- a-ziribis
- a-zirolla-ziroll
adv. C'hoarzhin a-ziroll : rire aux éclats.
●(1909) KTLR 148. pa glef-jond, er meaz, c'hoarzin a ziroll.
- a-zisglava-zisglav
adv. À l'abri de la pluie.
●(1659) SCger 34a. a couuert de la pluie, tr. «a disglao.» ●127a. A disglao, tr. «a couuert de la pluie.»
- a-zisgwela-zisgwel
adv.
(1) Adv. Hors de vue.
(2) Loc. prép. A-zisgwel da : hors de vue de.
●(1880) SAB 176. Jesus a dec'has o pellaat diouz an templ, a zisvel d'ar Iuzevien.
- a-ziskana-ziskan
adv. & prép.
(1) Adv. En chœur.
(2) Loc. prép/ A-ziskan gant ub. : d'accord avec qqn.
●(1931) VALL 6a. (être) d'accord, tr. «a-ziskan fam. (avec qqn gand u. b.).» ●140b. de concert, tr. «a-ziskan fam. (avec gant).»
- a-ziskolp
- a-ziskrapa-ziskrap
adv. Bevañ a-skrap hag a-ziskrap : vivre d'expédients.
●(1931) VALL 284b. vivre d'expédients, tr. «beva a-skrap hag a-ziskrap.»
- a-zispartia-zisparti
adv. Moger a-zisparti : mur de refend.
●(1732) GReg 646b. Muraille de refend, tr. «Moguer a-zisparty.»
- a-zispilha-zispilh
adv. & prép.
I. Adv.
(1) En suspension.
●(1659) SCger 90a-b. demeurer en pendant, tr. «chom a dispill.» ●(c.1718) CHal.ms iii. demeurer en pendant, tr. «chomm' é croug, e scourr', in pign', a zispill'.» ●(1732) GReg 709b. Pendre, suspendre, tr. «Lacqaat a zispilh.»
●(1847) BDJ 59. oc'h ar gorden en hem zao a zispil. ●(1866) FHB 56/29b. e vele a zispil, aman ar mirri, aount ar filc'hier.
(2) sens fig. Suspendu aux lèvres de qqn.
●(1904) ARPA 244. ar bobl holl a ioa a zispill evit he zilaou.
II. Loc. prép.
(1) A-zispilh ouzh : suspendu à.
●(1847) MDM 267. pehini a zo a zispill oud ar c'hoabr arneved. ●(1866) HSH 68. a zispil eus a ur vezen. ●(1867) MGK 18. a-zispill oc'h ann drez. ●(1870) FHB 267/42b. a zispill oc'h ar reier.
►sens fig. Suspendu aux lèvres de qqn.
●(1868) FHB 156/410b. Tri c'hart heur e ouemp a zispill ouz muzellou ar prezeguer.
(2) A-zispilh a-zioc'h : suspendu au dessus de.
●(18--) SAQ I 277. hag a zispill a zioc'h an ifern.
- a-zistribilha-zistribilh
adv.
I. Adv.
(1) Suspendu.
●(1732) GReg 709b. Pendre, suspendre, tr. «lacqaat a zistribilh.» ●899a. Suspendu uë, pendant, tr. «a zistribilh.»
●(1869) SAG 131. ar c'huztum da bedi he ziou-vreac'h a ziztribil. ●(1889) ISV 384. hag e loskiz ar penn all da vont a zistribil d'an douar.
●(1905) HFBI 464. pep hini da guerchat é vélé, pé é amag – à da gregui anézan dious an daou benn a zistribill. ●(1909) HBAL 42. Poltret hon Tonton Biel, a zo aman a zistribil. ●(1911) BUAZperrot 535. lakât a reas e gleze a zistribilh e tal an aoter.
(2) sens fig. (Affaire) en suspens.
●(1883) CDFi 165-10 mars p 2. affer ar skol a jomaz a zistribill.
II. Loc. prép.
(1) A-zistribilh dre : suspendu par.
●(1752) BS 114. a zistribill dre e bleo.
(2) A-zistribilh a-bouez : suspendu par.
●(1911) BUAZperrot 801. staget a zistribilh a bouez o diskoaz pe a bouez o zreid.
(3) A-zistribilh ouzh : suspendu à.
●(1866) FHB 59/51a. a stagas ar chapelet a zristibil oc'h eur vezen. ●(1866) FHB 66/106a. laket a zistribil oc'h eur gorden. ●(1869) HTC 32. ho corf a vezo staget a zistribill ouz ar groug.
●(1905) IVLD 109. o vont da glask he flac'hou evit ho lakât a zistribill ouz roc'h ar Grott. ●(1924) BILZbubr 40/898. pastellou kig a oa a-zistribilh eus an treust.
(4) A-zistribilh a-zioc'h : suspendu au dessus de.
●(1894) BUZmornik 337. Unan a ioa a zistribill azioc'h eunn tan braz.
●(1911) BUAZperrot 452. Ar c'hloc'h, a zistribilh a zioc'h an iliz.
(5) A-zistribilh a-hed =
●(1884) BUR I 60. Deuz ann oll gwaziet c'houezet a oa a zruillado evel a zistribill c'hed he ziou-har.
- a-ziuza-ziuz
adv. [empl. comme épith.] A-ziuz : de choix.
●(1575) M 2927. Ha pep meuledy á dyus, tr. «Et toute louange de choix.»
- a-zivañcha-zivañch
adv. En bras de chemise.
●(c.1897) GUN.dihu 147/332. Er vatèh, a zivanch hag en huiz ar hé zal, / E geij ha bleud ha deur.
- a-zivilha-zivilh
adv., adj. & prép.
I. Adv. Suspendu.
●(1732) GReg 709b. Pendre, suspendre, tr. «lacqaat a zivilh.» ●(1732) GReg 899a. Suspendu uë, pendant, tr. «a zivilh.»
II. Attr./Épith.
(1) Épith. Pendant.
●(1633) Nom 271a. Flaccus : qui a les oreilles lasches & pendantes : vuan (lire : vnan) en deus diuscouarn lausq hac á diuill, diuscouarn bodes.
●(1732) GReg 709a. Des bras pendans, tr. «Divreac'h a zivilh.» ●Des oreilles pendantes, tr. «divscoüarn a divilh.»
(2) Attr. Bezañ a-zivilh : pendre.
●(c.1825/30 AJC 389. on lien a voa a divil, tr. «Nos voiles pendaient.»
III. Loc. prép. A-zivilh ouzh : suspendu à, pendant à.
●(1633) Nom 170b-171a. Inauris : bague pendant au tendron de l'oreille : goualen á vez á diuil ouz an scouarn.
●(1869) KTB.ms 14 p 287. un druillad alc'houeo a divill euz he c'houriz.