Devri

Recherche '"a-"...' : 1086 mots trouvés

Page 8 : de a-fars (351) à a-gantadou (400) :
  • a-fars
    a-fars

    adv. En farçant.

    (1877) FHB (3e série) 4/31a. ne c'houient ket pe a fars pe a zevri edon.

  • a-fas
    a-fas

    adv.

    (1) Adv. En face.

    (1834) SIM 200. Mar deus unan benac na ellit qet sellet a faç.

    (2) Loc. prép. A-fas da : en face de.

    (1872) ROU 99b. Être vis-àvis, tr. «beza a fass da.» ●108a. Vis-à-vis, tr. «a fass da.» ●(1880) SAB 91. Peur e tigoezin-me a vel, a fass d'am Doue. ●(1896) LZBt Meurzh 26. Mont a re a fas d'an dorfetourien.

    (1961) BAHE 27/11. evit ma chomfe a-fas d'an dud. ●(1973) KOBL 185. (Plougerne) a-fas da di François-Marie ar Gouarner.

    ►[form. comb.]

    S3m a-fas dezhañ

    (1854) MMM 103. A faç desân e velas adarre Jesus.

  • a-fataklev
    a-fataklev

    voir a-fardiglev

  • a-fed-noz
    a-fed-noz

    adv. De nuit.

    (1727) HB 63. pa rancas tec'het ganta en Egipt a-fet-nos erauc ar Roue Herodes.

    (1841) IDH 38. er Baléeu a fæd noz. ●(1844) LZBg 2l blezad-1 lodenn 60. ridêc a fæd-noz. ●(1854) PSA I 270. donnèt e hrér a fæd noz d'er hemér.

    (1900) LZBg 57 blezad-1 lodenn 33. er ré e hra torfèteu a fed noz. ●(1919) BSUF 37. hag e ias kuit getou a fet noz.

  • a-fell
    a-fell

    adv. (?) En défaut, par défaut (?).

    (1575) M 1937. lech engueruell, affell nac appellaff, tr. «au lieu d'en appeler de défaut (de droit) ? ou recourir.» ●(1580) G 279. Itron afell noz em guellet, tr. «Madame, ne vous regardez pas comme perdue (?).»

  • a-fenoz
    a-fenoz

    adv. Dès ce soir. cf. a-fed-noz / fenoz

    (1834-1840) BBZcarn I 67. ha me ia da baris a fenos, tr. «Que j'aille à Paris cette nuit.»

  • a-feskennoù
    a-feskennoù

    adv. En gerbes.

    (1857) AVImaheu 51. Cherret de guetan er fall lezeu, hag arrizet-ind a fesquenneu eid ou losquein ; mæs dastumet er gùénéh ém zulér. ●(1861) BSJ 280. chairret quetan rah en invray hag ariet-ind a fechenneu eid ou losquein, ha tolpet er gunéh ém sulér.

  • a-feson
    a-feson

    adv. & prép.

    I. Adv.

    (1) De bonne façon.

    (1575) M 29-30. plantet doun : / A faeçon en hon calounou, tr. «enfoncé profondément / De bonne façon dans nos cœurs.»

    (2) Bien.

    (1790) MG 376. Ne ouian quet na scrihue na leine : a boén é houzan a fæçon er péh e zeli goud ur vatéh.

    II. Adj. (en plt de qqn) A-feson : brave, bien, correct, fréquentable, honnête.

    (1575) M 571. Cza turpion a faczon mat, tr. «Ça ! mes braves compagnons.»

    (1790) MG 26. er-ré en devou credét é hoèmb tud a fæçon. ●130. Honnèh-zou ur vèrh a fæçon. ●325. rac m'er hav ur pautr a fæçon.

    (1834) SIM 19. E dad en devoa savet anezàn eguis un den a fêçon. ●67. Breiziad a fêçon. ●120. Lavaret mad a renn atao, e pije grêt ar pautr afêçon.

    (1904) DBFV 3b. aféson, adv. et adj., tr. «comme il faut, convenable.» ●(1908) PIGO II 83. hag e ra plijadur d'in gwelet an dud a feson. ●(1938) CDFi 5 mars. eun dremm a feson. ●(1970) TDBP I 164. Aman n’eus ken med tud a feson en-dro deom, tr. « Ici il n’y a que d’honnêtes gens autour de nous. »

    III. Loc. prép. A-feson da : de façon à.

    (1580) G 142. Groet an pourvysyon a faesczon da monet, tr. «La provision est faite de façon à partir.»

  • a-fet
    a-fet

    adv. & prép.

    I. Adv.

    (1) Complètement, tout à fait, vraiment.

    (1530) Pm 40 (Tremenuan). Me chomo que na guelet gnou / Ez ehet affet de metou, tr. «Je resterai jusqu'à ce que vous voyiez clairement / Que vous irez vraiment vers lui.» ●(1575) M 816. An Seizuet á credaff, ha'n dyuezaff affet, / Az accuso pechezr, goude é holl guezret, tr. «Le septième, je crois, et le tout dernier / Qui accusera le pécheur, après toute sa gaillardise.» ●1159-1160. An amser so gant Doe, han (lire : hon) roe dymp auoeét, / Euit é seruichaff, é enoraff affet, tr. «Le temps nous est accordé par Dieu, notre roi, / Pour le servir, l'honorer effectivement.» ●(1580) G 109. Me so Fragan hanvet hac affet so Breton, tr. «Je suis nommé Fragan, et certes, Breton.» ●719. Ha dyt en lavaraf ez gousafaf affet, tr. «Et je te le dit, je t'avertis expressément.» ●(1612) Cnf 23b. ha ne galler quet è absolff nemetaff à prometté quittat à fet dan trasé. ●29a. Terriff an veu græt à tra mat, pa galler accomplissaff, pé proposiff â fet de terriff so pechet maruel. ●61b. Rac sé nemetto à prometté d'an Confessor dilesell ha quittat à fet do mezuynti na dléer quet ho obsoluiff (lire : absoluiff).

    (1923) LZBt Gouere 20. Herie ar chapel-ze 'zo kempenet a fed.

    (2) En quantité.

    (1580) G 411. Gloat ha stat ha madou hac enorou affet, tr. «Domaines, gloire et biens et honneurs en masse.»

    (3) Épith. Qui convient, bon pour.

    (1918) LZBt Mae 28. Ar beajour, arok mont en hent, a gemero digante [ar veudeusined] deilho a fed ha gwrio. ●(1920) LZBt Meurzh 24. elec'h ma oa laret d'in e kavjen listri a-fed evit digoueout prim en lenn Athabaska.

    II. Prép. Pour ce qui est de.

    (1) [devant un v.]

    (1790) MG 81. A fæd gùélet en Eutru-Doué, un dra impossibl-è. 107. A fæd touyèt a hènd-aral, n'en dès quet me far.

    (2) [devant un adj.]

    (1790) MG 196. mèrh a fæçon mar boai, mæs a fæd prop, ne oai quet a nehi.

    (3) [devant un subst.]

    (1790) MG 166. A fæd er fauteu-ze (...) ne chongèn quet é hoai droug bras én-ai. ●203. A fæd er mèrhèt péré e vènn hum oarantein a-grènn doh er péhet-ce, me recommand dehai peèllad. ●(17--) TE 8. A-fæd Adam, ean e laras dehou é vezai bet meliguet.

    (1838) OVD 203. a fæd er péh e zou ordrennet. ●(1861) BSJ 52. a fæd er bligeadurieu fal. ●212. rac ma oent dibéh a fæd péhedeu bras. 216. netra mui n'el lorhé a fæd droug d'hobér.

    ►[form. conju.] En ce qui concerne.

    S1 afedon

    (1838) OVD 196. A fæd on-mé, me garehé, revé me chonge, ma vehé perpet en dud devot er ré gusquettan ér hompagnoneaheu.

    P2 afedoc'h

    (1790) Ismar 302. Mæs a fæd-oh-hui, é hoh carguét a fallanté.

    (1838) OVD 233. A fæd oh-hui, groagué, péré nen d'oh inourable nameit é quement ma câret er burtæt.

  • a-feta-kaer
    a-feta-kaer

    adv. À dessein, exprès, délibérément.

    (2001) GWEKO 9. Daou lankon o vond feta-kaer da glask ar seurt bitrakou.

  • a-fetepañs
    a-fetepañs

    adv. Pour de bon, à dessein, exprès, délibérément.

    (c.1718) CHal.ms ii. De guet a pans, tr. «a benués, a ratos, a fet é pans.» ●(c.1718) CHal.ms iii. Il a fait cela de propos deliberé, tr. «groeit en des endrasé a uolanté vat, a fetepans.» ●(1732) GReg 55b. Assassiner, tr. «Muntra a vetepanz.» ●102b. Tout de bon, à dessein, tr. «a-vetepañçz.» ●611a. Mediter, penser, considerer avec attention, tr. «songeal a-vetepanz

    (1854) MMM 125. alies memes ec'h en-em exposomp a fætepans d'an droug. ●(1865) LZBt Here 53. Ne kwir, eme-han, e teuz klasket meur a vech am lac'han fet ha parc kaer ; nemet kasoni na teuz ou-in. ●(1890) MOA 154a. Avec calcul, a-vetepans, adv. (C[ornouaille]) (de mauvais dessein prémédité). ●(1891) AGB 6. evel pa vijent bet a vetepans o klask rei muioc'h a grisder d'al labour kriz a reant. ●(18--) MILg 318. Setu perak ez ann / ac'hann a vetepanz ha buana m'hellan.

    (1906) KANngalon Genver 6. Ped zo hag a gredfe euz ho fenn ho unan hag a vetepanz mont da ober Hent ar Groaz ? ●8. eun offeren a vetepanz a oue great ive. ●(1904) BMSB 6. eun tour groet fetepanz evit-hi. ●(1909) FHAB Kerzu 357. Dougen a raï poaniou vetepanz enep ar gerent a gredfe ober brezel d'al leoriou fall. ●(1929) MKRN 177. (Gourin, ar Faoued, Skaer) Fetepans… Exprès. Deit eo fetepans kaer. ●(1932) ALMA 57. gant eur ballon great vetepans evitse. ●(1964) BRUD 18/31. N'oun ket deuet a fentepañs. ●(1979) LLMM 193/146. an dud yaouank deut a ziwar-dro betepas*, a fitipi giz ma vez lavaret e Kerlouan. *Betepas : a-ratozh-kaer.

  • a-feuk
    a-feuk

    adv. (escrime) Skeiñ a-feuk : frapper d'estoc.

    (1925) FHAB Eost 297. ar c'hleze ken prim all skoet a-feuk a dreuzas porpant Kevareg.

  • a-feur
    a-feur

    adv. & conj.

    I. Adv.

    (1) Aussi bien.

    (1575) M 1769. Ouz pridyry pep heur, affeur nos ha beure, tr. «En réfléchissant chaque heure, tant la nuit que le matin.»

    (2) À, en proportion.

    (1869) TDE.FB 730b. Il sont gros et grands à proportion, tr. «teo int ha huel a feur

    II. Loc. conj. A-feur ma : à mesure que.

    (1732) GReg 620b. A mesure que, selon que, à proportion que, en même temps que, tr. «a feur ma.» ●On vous païera à mesure que vous travaillerez, tr. «a feur ma labourot e viot paëet.» ●A mesure que les blez se vendront, tr. «A feur ma verzor an edou.»

  • a-fin-fed
    a-fin-fed

    adv. Tout à fait.

    (1766) MM 854-856. morin a yoa en ho toues / tout a finfet just par memes / evel ma vez ama guelet, tr. «Morin était parmi vous, à pur et à plein le portrait plaqué idem comme souvent chez nous.»

  • a-fin-kaezh
    a-fin-kaezh

    adv. = (?) En fin de compte (?).

    (1850) JAC 73. Ma n'en deus da zêbri, afinqes, e vo paour.

  • a-fin-ret
    a-fin-ret

    adv. = (?) À bonne fin (?).

    (1580) G 534-537. Loth santel a guelas hac a ententas se ; / Hac a yez quen buan ehunan ahane / Ef he groec he merhet affyn ret pan ede / An Aelez excellant vayllant ho goarantez, tr. «Le saint Loth vit et compris cela, / Il s'en alla aussitôt, vite, lui-même, de là, / Lui et sa femme et ses filles, à bonne fin (?) parce qu'il y avait / Les anges excellents qui bravement les gardaient.»

  • a-fitipi
    a-fitipi

    adv. Exprès, dans ce but. cf. a-fetepañs

    (1979) LLMM 193/146. an dud yaouank deut a ziwar-dro betepas, a fitipi giz ma vez lavaret e Kerlouan.

  • a-flagas
    a-flagas

    adv.

    (1) À la renverse.

    (1962) EGRH I 5. a-flagas adv., tr. « à la renverse. »

    (2) Kouezhañ a-flagas : tomber avec fracas.

    (1958) BLBR 111/5. trouz pounner an houarnaj o koueza a-flagaj war ar hê. ●(1961) BLBR 128/23. Eun trouz spontuz ! Ribod ha ribotadenn o koueza a flagas war al leur-zi.

    (3) Dont a-flagas =

    (1959) BRUD 7/18. Eur voutez (...) a deue a-flagaj. Eben a ruze muioh.

    (4) Teurel udb. a-flagas : jeter qqc. violemment.

    (1959) BRUD 7/24. A-flagaj. – Teurel eun dra bennag kreñv ha garo.

    (5) (Vendre, acheter) en vrac.

    (1942) VALLsup 89b. (acheter, vendre) en gros, tr. «a-drak ; a-flagas («Courr[ier]» nuance péjorative).»

  • a-flav
    a-flav

    adv.

    (1) En grande quantité, abondamment.

    (1957) BLBR 98/14. Gwad peb rummad tud o tond war an douar a rank ruilh a flao. ●(1957) BLBR 101/9. ho saout a ro laez a flao, hag amann n'eus ket par dezañ e neb leh.

    (2) En pagaille.

    (1931) VALL 523a. en pagaille, tr. «a-flao

    (3) Ober udb. a-flav : bâcler.

    (1931) VALL 53b. Bâcler, tr. «ober a-flao

    (4) Stlepel ub., udb. a-flav : jeter qqc. avec force.

    (1878) EKG II 322. hag hen stlapaz d'he dro, a flao, ouc'h moger ti an Avalou.

    (5) Kouezhañ a-flav : tomber à plat ventre.

    (1931) VALL 431b. (tomber) de son long, tr. «a-flao.» ●565b-566a. (tomber) à plat (en parl. d'une personne), tr. «a-flao

    (6) En em deurel a-flav : se jeter par terre à plat ventre.

    (1948) KROB 1/7. ec'h en em daol a flao / 'vel eun touseg, war bevar bao.

    (7) (en plt d'une porte) Digeriñ a-flav : s'ouvrir brusquement.

    (1871) FHB 313/412b. pa gleviz dor porz va zi o tigeri a flao... ●(1878) EKG II 41. Rei a riz d'ezhi [d'an nor] eun taol penn-skoaz hag e tigoras a-flao.

    (1913) KZVr 25 - 24/08/13. A-flao, tr. «brusquement, sans attention.»

    (8) À corps perdu.

    (1931) VALLsup 40b. A corps perdu, tr. «a-flao

    (9) À la renverse.

    (1962) EGRB 5. a-flao adv., tr. « à la renverse. »

  • a-flec'henn
    a-flec'henn

    adv. En abondance.

    (1917) KZVr 240 - 07/10/17. A-flec'hen, tr. «à foison, en abondance.» ●foenn a zo a flec'hen. ●(1934) PONT 159. Roït d'ar paour hag o pezo hed, a flec'hen, (en abondance). ●(1942) VALLsup 79b. En foison, tr. «a-flec'henn ; il y a du foin à foison, tr. «foenn a zo a-flec'henn (L[oeiz] ar Fl[oc'h).»

  • a-flod
    a-flod

    adv.

    (1) À flots.

    (1710) IN I 400. hac e vuez a red var an douar evel an dour, o vont a flod hac a rodel continuelamant evel ar goagou e naouspet fæçon dishenvel, tr. (DEBR 4/228) «et sa vie s'écoule sur la terre comme l'eau, allant à flot et roulant continuellement comme les vagues en je ne sais combien de façons différentes.»

    (2) En foule, en grand nombre.

    (1450) Dag 161-162. Ez duy an Saouson e Breiz. / Donet a rahint a flot meurbet.

    (1792) BD 1302-1303. ma custum eo cas guenen aflot / ol vugale adam fur ha sot, tr. «Ma coutume est d'emporter en foule / Tous les enfants d'Adam, sages et fous.»

  • a-fo
    a-fo

    adv. Vite.

    (1499) Ca 5b. Affo. g. tost. ●(1530) J p. 60b. gra affo an droman, tr. «fais vite ce que tu as à faire.» ●(1557) B I 78. Dizouguet affo oar hoz pen / Mein ha raz guen, tr. «Apportez vite sur votre tête des pierres ou de la chaux blanche.» ●(1580) G 141. Deomp affo me so prest, tr. «Allons vite, je suis prêt.»

    (1659) SCger 128b. Affo, tr. «Vite.» ●(1741) RO 558. dont a fo.

    (1857) CBF 50. lavar d'ezhan dont affo, tr. «dis-lui de venir vite.» ●(1864) SMM 234. Deus afo d'am dilivra. ●(1870) MBR 172. Kea 'ta enn hent affo, tr. «Mets-toi donc vite en route.» ●(1878) EKG II 154. D-eomp enn hent, hag a-fo ! ●(1880) SAB 92. grit ma z-aimp a gass, a fo, gant erder. ●118. deus a fo ma veli.

    (1912) MMPM 40. It affo da glask an aotrou D. ●62. Leun a levenez e kerz affo var-zu he dy.

    (1959) TGPB 99. Ar strollad da bakañ afo ar ouel vizan izelañ !

    (2) Hastañ a-fo : se dépêcher.

    (17--) FG II 23. pa haster a fo.

    (1878) EKG II 50. Kement-se a lakea ac'hanoun da hasta a-fo. ●180. Anna ha Mari a hastaz a-fo digas d'ezhan ar pez a c'houlenne.

  • a-foeltr-forzh
    a-foeltr-forzh

    adv. [empl. comme épith.] Qui ne s'inquiète de rien, qui se fout de tout.

    (1895) GMB 242. pet[it] Trég[uier] eur pot a voel forz (de foeltr forz) un homme sans souci.

    (1908) PIGO II 25. eur pôtr a foeltr-forz. ●(1956) LLMM 55/30. e oa daou baotr a foeltr-forzh. ●(1955) VBRU 4. n'eo ket gant hanter kant lur er miz e vije deut ur soner a foeltr-forzh eveldon da greskiñ e voutizell.

  • a-fonn
    a-fonn

    adv. En grande abondance, à profusion.

    (1931) VALL 310a. Foison à, tr. «a founn.» ●596b. à profusion, en grande abondance, tr. «a-founn.» ●607b. en quantité, tr. «a-founn

  • a-font
    a-font

    adv. À fond.

    (1854) PSA I 29. ma studiehemb a fond ol er péh e houlenn hur religion.

  • a-forc'had
    a-forc'had

    adv. Par pleine fourche.

    (1931) GUBI 100. Me saùé foén a forhad.

  • a-forc'hadoù
    a-forc'hadoù

    adv. Par pleines fourches.

    (1897) EST 13. E garg er foen séhet ér har a forhadeu.

    (1939) RIBA 46. sammein er foén a forhadeu.

  • a-forzh
    a-forzh

    adv. & prép.

    I. Adv.

    (1) Par forfaiture.

    (c.1500) Cb 43a. g. chose commise / ou forfait / ou delit. b. tra gourchemmennet pe great a forz.

    (2) En abondance.

    (1878) EKG II 1142. eur goan euz ar re vella gand banneou a forz. ●283. Tan a forz a oue great.

    (3) Krial a-forzh : crier force.

    (c.1680) NG 735-736. Unan a day en ur crial / A-fors.

    II.

    (1) Loc. prép. A-forzh da : à force de.

    (1872) GAM 28. a forz da fistoulad kalz, a forz da resti ar guden. ●(1878) EKG II 22. a fors da boania ec'h en em gaviz dirak pount Keraouell. ●51. Dont a riz evelato, a forz da boania, a benn eus va stal. ●56. a forz da boania, e teuiz evelato a benn euz va zaol.

    (1923) KNOL 260. A forz da glevet ho zad o randounennat atao ar memes tra, ec'h en em lakejont en hent.

    (2) Loc. adv. A-forzh-kalon :

    (1935) BREI 391/2d. A forz kalon, e tapas mont betek Plevin.

  • a-foul
    a-foul

    adv.

    (1) (en plt de plusieurs personnes) En foule.

    (c.1718) CHal.ms i. affluence, tr. «un nombr bras a bopl', tud a foul'.» ●(1723) CHal 78. Tud a foule, tr. «foule de monde, grand abord de Peuple.»

    (1839) BESquil 12. huguenaudèd aral, é tonnet a foul de houlen er vadient. ●(1855) BDE 91. én durant mé hér a foul d'en assambléyeu. ●(1868) KMM 279. e teuas tud, a foul. ●(1867) FHB 133/229a. Ar re guenta erruet en em daul a foul en iliz. ●(1879) MGZ 91. én durant mé hér a foul d'en assambléyeu ag er béd. ●(1880) SAB 151. An dud, deut a foul d'an aod.

    (2) (en plt de qqc. d'indénombrable) En quantité.

    (c.1785) VO 103. Me santt ur yoh néhance é couéh a foul ar n'an.

  • a-fourch
    a-fourch

    adv. À califourchon.

    (c.1718) CHal.ms i. califourchon, tr. «a fourch'

    (1843) LZBg 1 blezad-2l lodenn 28. a fourche, ar ziscoai en tad.

    (1904) DBFV 3b. afourch, adv., tr. «à califourchon.» ●(1906) DIHU 11/191. azéet a fourch ar skaliér garh é liorh. ●(1934) BRUS 89. A califourchon, tr. «a fourch

  • a-fourradoù
    a-fourradoù

    adv. Par bouffées.

    (1924) FHAB Meurzh 104. c'houez eur c'horniad (...) hag ar moged anezañ (...) distaolet a fourradou tear pe c'houstad.

  • a-fozadoù
    a-fozadoù

    adv. En quantité.

    (1902) PIGO I 90. dastum arc'hant a vonjadou.

  • a-frap
    a-frap

    adv.

    (1) Par à-coups, par secousses, par saccades.

    (1919) KZVr 355 - 21/12/19. a frap, tr. «par secousses.»

    (2) Violemment, bruquement.

    (1872) ROU 108a. Violemment, tr. «a frap

    (1905) BOBL 02 décembre 63/2e. evel unan bennag o tigero eur prenestr a frap. ●(1905) IVLD 116. en eur zigeri eun or a frapp. ●(1909) FHAB C'hwevrer 64. ma koezas var e chouk eun anavad dour skaota taolet a-frap gant Barbaïg. ●(1931) VALL 86a. Brusquement, tr. «a-frap

    (3) À arracher.

    (1906-1907) EVENnot 32. Boued a-frap a zou war ar c'houbien (?) aze, tr. «a arracher.»

  • a-frapadoù
    a-frapadoù

    adv.

    (1) Par à-coups, par secousses, par saccades.

    (1931) VALL 7b. par à-coups, tr. «a-frapadou.» ●(1943) FHAB Gwengolo/Here 350. (Kleder) Frappad : pennad, frappajou 'zo n'or ket evit terri e gounnar. A frappajou : a bennadou, a vare da vare.

    (2) À bâtons rompus.

    (1931) VALL 60b. à bâtons rompus, tr. «a-frapadou

  • a-frav
    a-frav

    adv. cf. a-flav

    (1) Mont a-frav : aller brusquement.

    (1870) FHB 283/169b. Ma'zafet a frao dezho dioc'htu, ar pesked ne chaokfent var an higen.

    (2) Teurel a-frav : jeter à force.

    (1909) HBAL 41. goude ho dibrada hag en eur ho zeuler d'an douar a frao.

  • a-frej
    a-frej

    adv. (Choses) éparpillées.

    (1895) GMB 245. pet[it] Trég[uier] a-vréj, en répandant, en éclaboussant ; alo douar vréñj, pommes de terre éparpillées.

  • a-frigas
    a-frigas

    adj. En écrasant.

    (1927) GERI.Ern 163. a-frigas, tr. «en écrasant.»

  • a-fuilh
    a-fuilh

    adv.

    (1) En désordre.

    (1923) SKET I 17. ar merc'hed yaouank, a-fuilh o bleo war o diouskoaz. ●(1980) VLTH 46. dilhad (...) tennet a-fuilh diouzh an armelioù.

    (2) Un peu partout.

    (1981) ANTR 141. Pennoberou da chom bamed dirazo, saved a-fuill endro deom dre ar mêziou.

  • a-gaboch
    a-gaboch

    adv. = (?).

    (1928) DIHU 210/179. é hant ou deu / De gantréal dré en henteu, / A gaboch-kaer, èl ma hellant.

  • a-gaer
    a-gaer

    adv. & prép.

    (1) Adv. (?) En attention ; en éveil (?).

    (1903) MBJJ 278. Allo ! mad ! setu ma spered, an ibilh 'zo anean, æt adarre da Vreiz. Koulskoude ma karje bean gant 'pez a diskoue d'ean ma daoulagad, e kavfe aman, war vene ar Gwe Oliv, peadra d'hen delc'hel a-gær.

    (2) Loc. prép. A-gaer gant =

    (1903) MBJJ 135. Ha n'am euz ket a boan o telc'hel ma spered a-gær gant ma c'halon.

  • a-gafourch
    a-gafourch

    adv. À califourchon.

    (1932) BRTG 139. hui e saùo hui a gafourch ar hé hein.

  • a-gakuadoù
    a-gakuadoù

    adv. En gerbes.

    (1868) FHB 193/294a. Ar c'holo (...) ne vez ket berniet evel ganeomp-ni, mes a round pe a gakuadou.

  • a-galafourch
    a-galafourch

    adv. À califourchon.

    (1744) L'Arm 428a. A chevauchon, tr. «A calafourche

    (1919) FHAB Kerzu 178. A-galafourch war ar bided.

  • a-galet
    a-galet

    adv. Durement.

    (1557) B I 379. An bet a calet ez rede / (…) / Na dale muy ne deuruihe, tr. «elle courait vite le pays (…) et sans consentir à s'arrêter.»

  • a-galon
    a-galon

    adv., prép. & adj.

    I. Adv.

    (1) De tout cœur.

    (c.1500) Cb 50b. [courag] g. cest ce qui est demande de tout le cueur. b. tra goulennet a calon.

    (1727) HB 623. A galon hac a c'henou / E canomp deoc'h meuleudiou.

    (1849) LLB 421-422. Er seblant e zou braw, neoah n'hum fiet ket, / Mez pedet a galon er mestr a ol er bed. ●(1877) EKG I 99. rak a galoun e kane an oll.

    (1903) LZBg Du 259. eit laret trugèré d'ein a galon.

    (2) (religion) Pediñ a-galon : faire oraison.

    (1576) Gk I 228. Confes à calon hac à guenou. ●(1612) Cnf 85b. Oreson berz ha cazr meurbet, hac à effet bras da lauaret bepret à calon pé à guenou. ●(1621) Mc 62. Ober an pedennou acustumet, quen à vouez, quen à calon.

    (1860) BAL 16. ractal ma en em laca un den da glasc midita, da bedi a-galon.

    (1922) EOVD 62. Rekis é pedein a spered hag a galon.

    II. Loc. prép. Bezañ a-galon gant udb. : faire qqc. en y mettant du cœur.

    (1877) EKG I 69. el leac'h beza a galoun gand he japeled.

    III. Loc. adj.

    (1) (religion) Pedenn, orezon a-galon : prière mentale, intérieure ; oraison mentale.

    (1688) MD I 11. Petra eo an Oreson a galon. ●(1732) GReg 754a. Priere mentale, tr. «Pedenn a galoun

    (1821) SST 91. er beden a vêg hac er beden a galon. ●92. Petra u er beden a galon ? En hani e rer a zianbarh, hemp prononcein conzeu. ●(1838) OVD 58. en oræson a sperèd hag a galon. ●(1876) BJM 9. ober peden a galon (oraison mentale).

    (2) (Homme, femme) de cœur.

    (1877) EKG I 77. herrio e c'hoarz ouzomp, evel pa vichemp deuet da veza mignouned a galon.

    (1924) BILZbubr 38/840. Izabel a oa plac'h a benn hag a galon.

    (3) (Homme, femme) courageux, courageuse.

    (1877) EKG I 79. Hennez a ioa eun den a galoun, ar Per-ze !

    IV. Loc. adv.

    (1) A-galon-c’hwek : de tout cœur.

    (1732) GReg 320b. Pour boire de tout le cœur à la santé de quelqu’un, avec lequel on trinque, on dit : a galoun c’huëcq, da scrin ho caloun.

    (2) A-galon-frank : de bon cœur.

    (1862) JKS 379. en em lakaat hoc’h-unan a-grenn hag a galoun frank etre daouarn ann Aotrou Doue.

    (3) A-galon-vat : de bon cœur.

    (1612) Cnf 72. mé ò ped à calon mat.

    (1659) SCger 125b. volontiers, tr. «a galon vat.» ●(1732) GReg 177b. De bon cœur, tr. «A galon vad.» ●(17--) BMa 433. Nin enem frotou a galon vat, tr. «Nous nous battrons volontiers.»

    (1877) EKG i 17. ober a galoun vad ar veach, n’euz forz peger riskluz oa. ●115. ne d-ea ket a galoun vad varzu ti Loull ar Bouc’h.

    (1907) BSPD i 106. Ia, a galon vat, é pardonnan. ●(1915) HBPR 191. mond a rin a galoun vad. ●(1921) BUFA 47. Nen des nitra ar en doar ne lauskehen a galon vat.

  • a-galz
    a-galz

    adv. De beaucoup.

    (c.1718) CHal.ms i. Le Roi a beaucoup estendu les Etats, tr. «er Roüé endes cresquet ul louat, a gals e Roüanteleh.» ●(c.1718) CHal.ms ii. La qualité de la terre fait beaucoup po[ur] rendre les fruits meilleurs, tr. «en natur' ac en doüar a gontribu' a sicour a gals er materi' ac er freh.»

    (18--) SAQ I 298. a galz, dreist an holl groudurien all.

  • a-gamm
    a-gamm

    adv. En courbe.

    (1872) ROU 71a. A-gam, tr. «en courbe.» ●(1890) MOA 191b. En courbe, tr. «a-gamm

    (1913) KZVr 25 - 24/08/13. A-gamm, tr. «en courbe, L[éon].» ●(1931) VALL 163b. en corbe, tr. «a-gamm

  • a-gammdroioù
    a-gammdroioù

    adv. En faisant des méandres.

    (1931) GUBI 59. en (lire : er) stér / Hi e dremen a gam-droieu.

  • a-gantad / a-gantadoù
    a-gantad / a-gantadoù

    adv. Par centaines.

    (1913) THJE 36. deit oé tud a gandad. ●(1919) BSUF 41. Limajeu a gandad. ●(1931) VALL 104b. par centaines, tr. «a-gantadou

  • a-gantadoù
    a-gantadoù

    voir a-gantad

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...