Recherche 'pe...' : 1379 mots trouvés
Page 8 : de penn-dotu (351) à penn-ognon (400) :- penn-dotupenn-dotu
[penn + dotu .2]
m. Tête de Turc.
●(1942) VALLsup 165b. Tête de Turc, fig., tr. «penn-dotu.» ●Nous ne sommes pas des Têtes de Turc, tr. «n'eo ket pennou-dotu a zo ac'hanomp («Breiz», 17 du 1935).»
- penn-dre-benn / penn-der-bennpenn-dre-benn / penn-der-benn
[mbr pen dre pen < penn + dre / der + penn]
adv. & prép.
I. Adv.
(1) D'un bout à l'autre, tout du long.
●(1632) Qu II 127. Percer tout outre, tr. «toullafpen dre pen.»
●(1732) GReg 113a. Depuis un bout jusqu'à l'autre, tr. «Van[netois] penn-der-benn.» ●(1744) L'Arm 36a. Depuis un bout jusqu'à l'autre, tr. «Peenn-d'er-beenn.» ●221a. Tout du long, tr. «Peenn d'er beenn.»
●(1829) CNG 135. Seih-vlai-ar-n'uguênt pèn-d'er-bèn. ●(1849) LLB 172. Ol é mant én ilis de ben kours en ovren / Ha hi hleuèt e hrant a galon pen d'er ben. ●711-712. Lod, aveid ou lakat a stedeu pen der ben [er gué]. ●1133-1134. un houlten / E rid ag er balog ar er bruch pen d'er ben.
●(1903) JOZO 119. Hui e hues héliet en hent fal pen-der-ben. ●(1908) NIKO 58. reih ha guir penderben. ●(1925) IZID 13. Me hra (…) me labour pen-d'er-ben. ●(1927) GERI.Ern 452. Penn-da-benn, penn-dre-benn, V[annetais] penn-der-benn, tr. «d'un bout à l'autre.» ●(1928) DIHU 199/14. un huvré ken pouilet pen-dre-ben e zeli spurmantein un dra benak. ●(1932) GUTO 14. gouzanù pen-der-ben er goalauz. ●(1939) RIBA 1. ken n'em boa laret deoh en doéré pen-der-ben.
(2) Complètement, entièrement.
●(1829) CNG 42. Eit ma tisquehemb pèn-d'er-bèn / Er péh e gommant hou Lézen. ●(1867) MGK 49. A zraill hag a zispenn / Sac'h ar vaot penn-dre-benn. ●(1896) HIS 14. losket ind bet pen d'er ben. ●79. Draillet e oé bet é gorv, ha breinein e hras pen d'er ben.
●(1921) DIHU 116/203. Ar blasen er Linseu, goleit a dud pen-d'er-ben. ●(1927) GERI.Ern 452. Penn-da-benn, penn-dre-benn, V[annetais] penn-der-benn, tr. «entièrement.» ●(1939) RIBA 20. Iaheit on pen-der-ben.
(3) Épith. Complet.
●(1856) VNA 67. un habit complet, tr. «un Habit pèn-d'er-bèn.»
II. Loc. prép.
(1) Penn-dre-benn / Penn-der-benn da : tout le long de.
●(1910) DIHU 62/121. Pen-dre-ben d'en hent, me fri ne hré nameit goédein. ●(1925) DIHU 172/350. E red rusadeu ru pen-der-ben d'ou ruieu. ●(1932) BRTG 115. dihoal dohtè a vregonsal hag a vrechen, pen-dre-ben d'en hent.
(2) Penn-dre-benn ouzh / Penn-der-benn doc’h : tout le long de.
●(1896) HIS 139. Divir e hré er goed pen d'er ben doh é gorv.
(3) Penn-dre-benn / Penn-der-benn dre : tout le long de.
●(1927) DIHU 192/277-278. ma vo unañnet endro Breih, reit dehi ur pen, ur galon, ha goahiad e gaso er goed pen-der-ben drèzi.
(4) Penn-dre-benn / Penn-der-benn gant : tout le long de.
●(1903) JOZO 45. Ha neoah pen-der-ben get me hent é kerhen.
- penn-dupenn-du
[penn + du .1]
m. pennoù-du (blason populaire).
●(1911) DIHU 71/255-256. Penneu bras Lanngedig e zou merchañned a hendaral. Deu morhanù nen dé ket rè eùé d'ur barréz ker bras! E Kistinig e larér a ré Lanngedig : Ré Lanngedig, penneu bras, / Penneu potin dré en dias / Sanklen, gunéhen / Tokeu éhén ar ou fen / É monet d'en overen. Laret e vé hoah é léh aral : Ré Lanngedig, penneu du / E hra kranpoeh get ludu / Aveit armerh ou gunéhtu ! Nezé é mant peruéh mat alkent !...
- penn-e-bennpenn-e-benn
[brpm penn + e .1 + penn]
adv. D'un bout à l'autre.
●(1732) GReg 113a. Depuis un bout jusqu'à l'autre, tr. «penn-ê-benn.»
- penn-edpenn-ed
[mbr pen eth, brpm penn-ed < penn + ed]
m. pennoù-ed (agriculture) Épi.
●(1633) Nom 74a. Spica : espy de blé : tamoüesen pe pen eth.
●(1732) GReg 359b. Epi, le haut du tuyau du blé, tr. «penn-ed. p. pennou-ed.»
●(1857) CBF 88. Ar pennou-ed a zo bouron, tr. «Les épis sont bien pleins.» ●(1866) FHB 66/109a. Seiz toc'haden, pe seiz penn-ed, leun ha kaer a zave var ar memez plouzen. ●(1876) TDE.BF 506b. Penn-ed, s. m., tr. «Epi de blé ; pl. pennou-ed.»
●(1900) MSJO 4. seis penn-ed kaer ha leun a c'hreun var ar memes koloen. ●(1932) ALMA 86. Pa deuas ar gorzen da benna, ar penn-ed da voda. ●(1957) BRUD 1/105. (Med dizale e klevis eun trouzig trist, heñvel ouz mouez eur hlohig-kañv, hijet bep eur mare.) Hanter-vouget a-wechou ha pellig etre pep hini, e tassone goustadig ar hlohadou, o koueza hini ha hini, evel greun o tizhilia diouzh pennou-id re ao.
►absol.
●(1710) IN I 162. Ruth o testum pennou varlerc'h medeurien Boos.
- penn-en-deizpenn-en-deiz
[brpm pen-én-dé < penn + en .5 + deiz]
m. Demi journée.
●(1790) MG 185. mameu (...) e lausq bugalé ur pèn-én-dé de grial én ou havèll.
- penn-etev
- penn-evit-pennpenn-evit-penn
[brpm penn evit penn < penn + evit + penn]
adv.
(1) Renversé, sens dessus dessous.
●(1732) GReg 278b. Sans dessus-dessous, ou sens dessus-dessous, tr. «Penn evit penn.» ●430b. On dit qu'un homme n'est qu'un arbre fourchu renversé, tr. «Lavaret a rear penaus an dèn a so ur vezen fourchecq lecqeat penn-evit-penn.»
(2) Chamboulé.
●(1920) MVRO 44/4d. Ha setu ar baradoz nec'hetoc'h eget biskoaz. Doue, an holl sent, an holl eled a yoa penn-evit-penn.
- penn-fall
- penn-fard
- penn-fust
- penn-garbpenn-garb
[penn + garb ; cf. garbig]
m. (entomologie) Frelon.
●(1931) VALL 320a. Frelon, tr. «V[annetais] penn-garb.»
- penn-garmennpenn-garmenn
m. (entomologie) Frelon.
●(1931) VALL 320a. frelon, tr. «penn-garmenn pl. penneu- garmenned.»
- penn-glinpenn-glin
[mbr pen an glin, brpm penn ar c'hlin < penn + glin]
m. (anatomie) Partie saillante du genou.
●(1621) Mc 110. oz derchel an daou dorn croaset voar pennou'n daou glin. ●(1633) Nom 24b. Genu : genuïl : an glin, pen an glin. ●116b. Tibialia : chausses basses, chausses iusqu'au genoüil : lezrou isel bettè pen an glin.
●(1732) GReg 456a. L'éminence du genou, l'entre-nœud du genou, tr. «Penn ar c'hlin, pennou an daoulin.»
●(1876) TDE.BF 507a. Penn-glin, s. m., tr. «La partie saillante du genou.» ●(1878) EKG II 295. Ho taou benn-c'hlin.
- penn-gouloù
- penn-gwerzennpenn-gwerzenn
[penn + gwerzenn]
f. (littérature) Hémistiche.
●(1931) VALL 357a-b. Hémistiche, tr. «penn-gwerzenn m.» ●Les deux hémistiches, tr. «an daou benn-gwerzenn.»
- penn-ha-korfpenn-ha-korf
[brpm penn ha corf < penn + ha .1 + korf]
adv. Des pieds à la tête.
●(1732) GReg 18a. Affubler, couvrir entierement, tr. «goléi penn ha corf.»
- penn-ha-pennpenn-ha-penn
[penn + ha .1 + penn]
adv. À la suite.
●(1982) MABL I 145. (Lesneven) Penn-ha-penn 'vezent o zeir [kezegenned] n'e' ket skoaz-skoaz. (…) Dac'h ar pomper 'veze lakaet tri loen penn-ha-penn ha dac'h an alar daou. Dac'h a' pomper e veze lakaet an eil dirak egile, tri dac'houtañ penn ha-penn. ●(1990) TTRK 120. daou di penn-ha-penn.
- penn-ha-pilhonpenn-ha-pilhon
[brpm peenn ha pillon < penn + ha .1 + pilhon]
adv. Complètement.
●(1744) L'Arm 133b. Engloutir, tr. «Lonquein peenn ha pillon.» ●384b. Totalement, tr. «Peenn ha pillon.» ●386a. Tout, te, tr. «Burlesquement, Peenn ha pillon.»
- penn-herrpenn-herr
[brpm /ben err < penn + herr]
m.
(1) Élan.
●(1890) MOA 232a. Élan, tr. «penn-herr, m.»
(2) Kemer e benn-herr : prendre son élan.
●(1766) MM 961. quemeret he ben err souden, tr. «Il prend son élan presto.»
●(1868) KMM 184. e doare pa vise bet o kemeret e benn-err ac e lans varzu an Ee. ●(1878) EKG II 24. Kemeret a riz penn-her, ha mont a riz adreuz ar goueriou bian.
- penn-hoc'hpenn-hoc'h
[penn + hoc'h .1]
m.
(1) (zoologie) Porc.
●(1905) FHAB Du/Kerzu 178. eur choten pennoc'h. ●(1926) FHAB Gwengolo 359. ken fall ma n'en defe ket he debret an direüsa pen-oc'h.
(2) (habillement) Sac'h penn-hoc'h : sorte de coiffe du Cap-Sizun.
●(1912) BSAf xxxix 289. C'est encore aujourd'hui le palin Keign-oc'h de Pont-l'Abbé et le sac Pen-Oc'h du Cap sizun.
- penn-kabpenn-kab
voir penngab
- penn-kammpenn-kamm
[penn + kamm .1]
m. Extrémité courbe (d'une crosse).
●(1926) FHAB Ebrel 152. E penn-kamm e vaz-eskob.
- penn-kaozpenn-kaoz
voir pennkaoz
- penn-kappenn-kap
voir penngab
- penn-karrepenn-karre
m. pennoù-karre (ichtyonymie) Grondin.
●(1941) FHAB Gwengolo/Here 90. (Tregon ha tro-dro) Pennou-karre = pesked hag [a] raer anezo e galleg : grondins.
- penn-kazpenn-kaz
[brpm pencaz < penn + kaz .3]
m. Semblant.
●(1659) SCger 109b. il n'en fait aucun semblant, tr. «ne reman, pencaz, pe feçon, pe nep discuez.»
- penn-kazh
- penn-kefpenn-kef
[mbr penn queff, brpm penn-qef < penn + kef]
m.
(1) Souche (d'un arbre).
●(1732) GReg 878a. Souche, tronc qui reste en terre après l'arbre coupé, tr. «penqeff. p. pen-qivyou.»
(2) sens fig. Souche (d'une famille).
●(1732) GReg 878a. Souche, chef d'une famille, celui de qui elle sort originairement, tr. «penn-qeff.»
●(1876) TDE.BF 507b. Penn-kef, s. m. tr. «Chef de race.»
(3) Tison.
●(1499) Ca 79b. [eteau] Jtem hic torris / ris. g. tison demy ars. Jtem ignifulcium / cii. b. penn queff. ●155b. Penqueff vide in eteau.
- penn-kentañpenn-kentañ
[penn + kentañ]
m.
(1) Commencement, début.
●(1866) FHB 72/157b. ar gaouleden hag ar penn kenta eus ar vouzellen vras. ●(1868) FHB 158/12b. n'oz peuz nemed ar penn kenta euz ar furnez. ●(1876) TDE.BF 507b. Penn-keñta, s. m., tr. «Commencement, origine, principe.» ●(1879) BMN 105. Er penn kenta Doue a reas corf an den euz a bri-douar. ●(1882) BAR 211. Adalek ar penn kenta beteg vrema.
●(1907) FHAB Mae 75. ez eus er penn kenta eun aozer bennag. ●(1911) SKRS II 210. Azalek ar penn kenta euz he amzer. ●(1921) PGAZ 96. Er penn kenta euz miz Kerzu 1870. ●(1933) MMPA 17. Abaoe penn kentan ar bed, eul lezenn bounner a bouez war an dud, lezenn ar pec'hed kentañ.
(2) Chef, dirigeant, autorité.
●(1847) FVR ii. Eur stroll euz ar pennou kenta etouez ar c'hallaoued. ●(1861) BSJ 97. ind hou laquou étré deourn er penneu-quetan ag er synagogue. ●108. er penneu-quetan a guér. ●138. Jesus-Chrousit mab Doué, e zou sauet én inour a vout er pèn-quetan ag en ilis. ●(1876) BJM 92. Ar pennou kenta eus a Bempoul. ●(1877) EKG I 237. ar mear hag ar pennou kenta euz ar barrez.
- penn-kêrpenn-kêr
[brpm pennou Ker (plur.), pennou-Kear (plur.) < penn + kêr]
m. pennoù-kêr Autorité d'une ville.
●(1659) SCger 97a. les principaux d'vne Ville, tr. «ar pennou Ker.» ●(1732) GReg 159b. Les Chefs d'une Ville, tr. «Pennou-Kear».
●(1847) FVR 11. pennou-kear Kastel ne fell ket d'ezho. ●(1876) TDE.BF 507b. Penn-kear, s. f., tr. «magistrat d'une ville.» ●Pennou kear, tr. «les magistrats et aussi les principaux habitants d'une ville.»
●(1931) VALL 438b. Magistrat d'une ville, tr. «penn-kêr pl. pennou-.»
- Penn-KernevPenn-Kernev
n. de l. (Riec-sur-Belon).
●(2002) YAOD 33. Klev't meus lar ba 'Penn-kerneo, 'lec'h vê sañs't diwall beg an diou stêr (stêr Belon ha stêr Pont-Aven), alies 'walc'h 'vê ket gward 'bet, ha vê aes ken-ha-ken mont ha dont hed-ha-hed ar stêr pe treuziñ deus 'n eil tu d'egile, setu...
- penn-kezeg
- penn-kipenn-ki
[penn + ki & chas .3]
m. pennoù-chas
I.
(1) Espèce de toupie.
●(1879) ERNsup 164. penn-ki, m., un toton, un venis, Ploezal (à Quimp[er]-Guéz[ennec], un doupi tach-koat).
●(1931) VALL 746a. Toupie à grosse pointe prise dans le bois au lieu de la pointe en fer, tr. «penki m.»
(2) Injure.
●(1647) Am.ms 611. Ac eff ho amren me hargarz pen quy, tr. « Et lui de délirer : abomination ! tête de chien »
II. (phycologie)
(1) Algue Saccorhiza polyschides.
●(1968) NOGO 218. Saccorhiza polyschides. pen-'ki, sing. «tête de chien», pennu-'ʃas, pl. «têtes de chiens» : Kerhurus en Plouenour-Trez.
(2) Crampon de Saccorhiza polyschides.
●(1960) GOGO 204. (Kerlouan, Brignogan) le bagad (bagad), Saccorhiza bulbosa, la plus grande des lamianaires dont le stipe, comme celui du skign, est appelé kelkot (kalkot) et dont les crampons sont familièrement dénommés pen̥u
caz (pennou chaz). - penn-kignenpenn-kignen
[penn + kignen]
m. Tête d'ail.
●(1931) VALL 16a. un brin, une gousse d'ail, tr. «penn-kignen.»
- penn-kil-ha-troadpenn-kil-ha-troad
[brpm penn quilh ha troad < penn + kil + ha .1 + troad]
adv.
(1) Des pieds à la tête.
●(1732) GReg 18a. Affubler, couvrir entierement, tr. «goléi penn quilh ha troad.»
●(1906) KANngalon C'hwevrer 45. goloet pen kil ha troad a c'houliou euzuz. ●(1909) KTLR 132. eur voal venn hag hen guiske penn-kil-ha troad.
(2) sens fig. Complètement.
●(1889) SFA 255. D'eoc'h ounn penn-kil-ha-troad.
●(1911) SKRS II 87. n'int ket kristenien penn kil ha troad. ●(1935) TRAG 47. eun den lik penn-kil-ha-troad.
- penn-klaoupenn-klaou
[brpm penn-clao < penn + klaou .1]
m. pennoù-klaou / pennklaou m. –ioù, –ouier Ferrement.
●(1732) GReg 406a. Ferrement, bout de fer, piece de fer, de clou &c., tr. «penn-clao. p. pennclaouyou, pennclaouyer, pennou-clao»
- penn-kolvezpenn-kolvez
m. Coiffe de Carhaix et femmes qui portent cette coiffe.
●(1974) COBR 410. Penn colvez – coll. coiffe de Carhaix et femmes qui la portent.
- penn-kontpenn-kont
[penn + kont .1]
m.
(1) Reiñ e penn-kont =
●(1982) TKRH 36. Roet en doa Tad-Kozh gwez-kistin d'an amenuzer e penn-kont eus priz ar meubl nevez.
(2) Lakaat e penn-kont : mettre en ligne de compte.
●(1880) SAB 224. va joa me var an douar eo esperout e vezo lacaed ar poaniou am euz bet ac em bezo, e penn cont da baea ar pez a vancan deoc'h.
●(1931) VALL 139b. mettre en ligne de compte, tr. «lakaat e penn-kont.»
- penn-kozhpenn-kozh
[penn + kozh]
m. Ober penn-kozh : être renfrogné.
●(1915) FBBF 105 (12 décembre). Pen kos a rée am tamic. ●(1924) LZBt Mezheven 10. belein (lire : beleien) ar falz doueou a ra penn koz ha zellou fall. ●(1967) BRUD 26-27/27. Me ne ran forz euz profou al luduenn-ze, eme Hodfrid, ha n'hellin ober nemed penn-koz outañ.
- penn-kristenpenn-kristen
[penn + kristen]
m. Chrétien.
●(1931) VALL 122a. (il n'y a, il ne reste) pas un chrétien, tr. «(penn-)kristen ebet.»
- penn-kuch
- penn-maezpenn-maez
[penn + maez .2]
m. (agriculture) Bout d'un champ.
●(1899) BSEc xxxvii 143 / KRL 8. Ha hadvern war penn-mez, tr. «et la collation au bout du champ.»
- penn-marrpenn-marr
[penn + marr .2]
m. pennoù-mar Outil agricole.
●(1976) LIMO 07 août. bohaleu, pigelleu, penneu-mar, strépeu, soheu, koutelleu-voem, é hortoz boud luemmet.
- penn-marv
- penn-meotpenn-meot
[penn + meot (voir maout)]
m. Mouton.
●(1931) VALL 484b. Mouton, tr. «sg. déterminé penn-meot.»
- penn-merluzpenn-merluz
voir merluz
- penn-moc'hpenn-moc'h
[mbr pen moch, brpm penmoc'h < penn + moc'h]
m.
(1) (zoologie) Porc.
●(1633) Nom 28b. Seta : soye de pourceau : reun vn pen moch.
●(1659) SCger 94b. porc, tr. «penmoc'h p. moc'h, vn oc'h.» ●(1710) IN I 116. un oanic debret gant ur penmoc'h. ●(1732) GReg 739a. Porc, pourceau, tr. «Penn-moc'h. p. moc'h.»
●(1876) TDE.BF 507b. Penn-moc'h, s. m., tr. «Porc, cochon, pourceau.» ●(1879) GDI 206. ur pèn-moh lard.
●(1919) KZVr 355 - 21/12/19. Divoeta ar penn-moc'h a raog e laza, tr. «cesser d'alimenter.» ●(1931) GUBI 29. Kentéh er penmoh ar é hoar / Um den un tammig a drechil. ●(1926) FHAB Meurzh 93. Pa vez sonj da larda eur penn-moc'h.
(2) Homme malpropre.
●(1876) TDE.BF 507b. Penn-moc'h, s. m., tr. «par extension, homme malpropre.»
- penn-mogerpenn-moger
[penn + moger]
m. (?) Bout de mur (?).
●(1910) MAKE 62. ha setu hon daou bôtr azezet dioc'htu war eur penn-moger.
- penn-ognonpenn-ognon
voir ognon