Recherche 'pe...' : 1379 mots trouvés
Page 5 : de pelleterezh (201) à pemp-warn-ugent (250) :- pelleterezh
- pelletiri
- pellgar .1
- pellgar .2pellgar .2
m. pellgerent Parent éloigné.
●(c.1718) CHal.ms ii. Nous ne sommes parents que de loin, tr. «pel guerent omp.»
●(1872) ROU 82b. Parents éloignés, tr. «Pellkerent.» ●(1876) TDE.BF 502b. Pell-kar, s. m., tr. «Parent éloigné.»
●(1931) VALL 531a. parent éloigné, tr. «pellgar.» ●(1951) LLMM 25/50. c'hoari un dro-gamm d'ur pell-gar.
- pellgelaouer
- pellgelaouerezh
- pellgelaouiñ
- pellgentpellgent
m. (religion)
I. Aurore.
●(1575) M 1949. nos ha pelguent, tr. «la nuit et l'aurore.»
II.
(1) Oferenn ar pellgent : messe de minuit.
●(1732) GReg 619b. La messe de minuit, ou de la nuit de Noël, tr. «ovérenn ar pelguent.»
●(1876) TDE.BF 502a. Pelgeñt, pell-geñt, s. m. Oferenn ar pelgeñt, tr. «la messe de minuit.»
►
●(1857) CBF 59. Mont a reot-hu d'ar pellgent ? tr. «Irez-vous à la messe de minuit ?» ●(1889) ISV 488. tud divar ar meaz o tont dre an hent euz ar pelgent, lod anezho o cana eun nouel bennag. ●(1894) BUZmornik 294. da noz Nedelek, Zita a ioa o vont d'ar pellgent hervez he c'hustum.
●(1911) BUAZperrot 122. Eun nozvez m'edo o vont d'ar pellgent. ●(1926) FHAB Eost 312. da noz an askoaniou hag araok mont d'ar pellgent.
(2) Ober ar pellgent : aller à la messe de minuit.
●(1921) PGAZ 90-91. da noz an Nedelek (...) me a ieaz, er bloavez-se, da ober va felgent da japel an aotrou Christ.
(3) Kraoù ar pellgent : crêche de Noël.
●(1928) BFSA 202. E pe lec'h ez eus breman eur c'hristen ha na oar ket petra eo kraou ar pellgent ?
- pellgerentpellgerent
plur. pellgar
- pellgomz
- pellgomzer
- pellgomzerezh
- pellhent
- pellidigezh
- pellkaspellkas
s. Épave.
●(1716) PEll.ms 1041. Pell cass, Bris ou débris de navire, ce qui vient d'un naufrage à la coste, ou se trouve flotant par pièces sur l'eau.
●(1876) TDE.BF 502b. Pelkas, pellkas, s. pl. m., tr. «Des débris de navire naufragé, d'après Le Pelletier.»
●(1931) VALL 266a. Épave, tr. «pellkas m. pl. ou.»
- pelloc'hpelloc'h
adv.
I. spat.
(1) Plus loin.
●(1580) G 799-800. Mor sall na da pellouch nemet bede an roch man. / Me az bers en hanou Doe, tr. «Mer salée, ne vas pas plus loin que jusqu'à ce rocher : Je te le défend au nom de Dieu.»
●(1849) LLB 62. Amen é kresk er gué ha peloh ur héoteg. ●(1883) MIL 282. Eun tamik pelloc'h, er memes tu da Lanmeur, e veler hirio c'hoas an dourfojou eus maner ar Veuzit.
●(1903) MBJJ 224. Azeet aman c'hwi : me 'c'h a dont a-hont pelloc'h d'ober ma feden. ●(1908) PIGO II 149. Pelloc'h, en eun displeg. ●(1925) SFKH 35. Un tammig pelloh, é kavamb ur parkad seud. ●(1931) GUBI 193. Ha pelloh hoah ur venaleg.
(2) Pelloc'h-pellañ : de plus en plus loin.
●(1893) IAI 108. Ar varc'hadourien n'o doa ket muy kement a euz ha gwechall, o vont bemdez pelloc'h pella.
II. temp.
A. Plus longtemps.
●(1872) GAM 80. n'euz ket izomm da veza pell evid resti eur guden. Pelloc'h e vezeur oc'h he diresti.
●(1913) FHAB Juin 1924).">HIGO 16. it er mêz, hag ho sellou ne vezint ket anwazet pelloc'h !… ●(1932) BRTG 75. pelloh amzér é tarbar er varhadoureh.
B.
(1) Désormais.
●(1580) G 714. Her pelloch dyouguel nep quentel nen guyly, tr. «Car désormais, sûrement, à aucun moment tu ne le verras.»
●(1659) SCger 42a. desormais, tr. «pelloc'h.» ●163a. pelloc'h, tr. «doresnauant.» ●(1727) HB 34. Evit pelloc'h pratica ar vertuzïou. ●(1732) GReg 276b. Desormais, tr. «pelloc'h.» ●418b. Cette femme à le teint flêtri ; elle commence a vieillir, tr. «grac'hat a ra pelloc'h ar c'hrecg-hont.»
●(1872) ROU 88b. Enfin le voilà devenu un homme, tr. «Pelloc'h ez eus ur goaz aneza.»
●(1923) KNOL 113. «Pet bugel ez peus pelloc'h ?»
(2) Tout à l'heure.
●(1929) GWAL 20/21. Poent eo hastout ; pelloc'h e vo ar son diweza.
(3) Enfin.
●(1906) SAQ-Jezegou I vii-viii. Pa davaz pelloc'h ar c'hlenved, Prefet ar Finistère, a ginnigaz rei ar groaz a enor d'ar persoun kalounek. ●(1923) KNOL 151. Pelloc'h e c'houlennont truez. ●302. ema lazet Ian, pelloc'h. ●313. Ah ! deuet out, pelloc'h ? ●(1949) KROB 5/12. deuet eo pelloc'h er maez eus ar wask al levr nevez a c'hortozed pell 'zo.
(4) Maintenant.
●(1908) FHAB Gwengolo 278. Mez pelloc'h, va mignon ker, eo deuet d'id an digor-beg. ●(1936) IVGA 14. Pelloc'h eo riellet ho koan. ●(1936) PRBD 59. Emechans, pelloc'h, o peus gwelet mat petra eo.
(5) À la fin.
●(1935) NOME 7. Ehana a ri pelloc'h dispac'ha ha termi ? ●(1944) VKST Genver 12. Ma vefe ano eus echui c'hoaz, pelloc'h !
- pelloùpelloù
plur.
I. spat.
(1) =
●(1975) YABA 13 décembre. é kanein a bouiz penn, hag e lakant er pelleu de zason.
(2) Er pelloù : dans les contrées lointaines.
●(1974) YABA 01 juin. kollet er pelleu ag er bed.
(3) [au plur. après un art. ind.] Ur pelloù bras : une bonne distance.
●(1732) GReg 581b. Il est bien loin d'ici, tr. «ur pellou bras ez ma ac'han.»
(4) D'ar pelloù =
●(1921) GRSA 61. Goudé, me spézo deoh petra hou po d'obér ar en doar aveit brudein me hanù d'er pelleu. ●212. A zeheu dehon, d'er pelleu, é huél ul lestr. ●277. hag é huélant d'er pelleu, ur goleu kaer.
(5) enfant. Mont pelloù pelloù : faire une grande promenade.
●(1982) LIMO 4 juin. Kaset e vezent [er vugalé] d'obér un droig ér maéz. Kement-sé e oè «moned de lala.» Ma oè hirig en dro e vezè senset moned «pelleu-pelleu.»
II. temp. [au plur. après un art. ind. ]
(1) Ur pelloù bras : un long laps de temps.
●(1732) GReg 259a. Il y a déja long-temps, tr. «ur pellou bras, a so dija.»
(3) Gwall belloù : très longtemps.
●(1894) BUZmornik 731. n'euz ket c'hoaz goall bellou.
●(1909) KTLR 204. Guall bellou a zo, eo eat divar va zro. ●(1932) FHAB Kerzu 487. n'eus ket gwall bellou e oa bet kondaoned, e gaou, eur plouezadkerne dre ma ne ouie ket a c'halleg a-walc'h d'en em zifenn. ●(1923) KNOL 253. C'houi hoc'h-unan a zo tremenet dre ama, n'eus ket gwall-bellou.
- pellouz
- pellpouzpellpouz
coll. (agriculture) Glumelles.
●(1958) ADBr lxv 4/515. (An Ospital-Kammfroud) Pellpouz : coll. ; pl. –ennou. – Glumelles, balle menue, les plus petites des enveloppes des graines de céréales : Hemañ ar pell kerh-mañ ne dalv netra : n'eo nemed pellpouz ! – Bruzuna a ra ar holo, mond a ra da bellpouz.
- pellsanterezh
- pellskridenn
- pellskrivañpellskrivañ
v. tr. d. absol. Télégraphier.
●(1933) GWAL 56/19. Betek neuze ne ouied ober nemet pellskriva, gant harp al lizerenneg Morse.
- pellskriverpellskriver
m. –ioù Télégraphe.
●(1958) BAHE 1614/. ar pellgomzer, ar pellskriver, ar pellweler, hag ar binvioù hentet a-bell.
- pellskriverezhpellskriverezh
m. Télégraphie.
●(1933) GWAL 56/15. Ar gavadenn-se eo he deus roet d'imp diwezatoc'h ar pellskriverez.
- pellvropellvro
f. & adv. pellvroioù, pellvroezioù
I. F.
(1) Pays lointain.
●(1732) GReg 274a. Il a voïagé en des climats éloignez, tr. «balëet en deus ê pell-bro.» ●376a. Un païs étranger, un païs éloigné, tr. «Pell-bro. p. pell-broezyou, pell-broyou.» ●582a. Il est allé en païs lointains, tr. «Eat eo ê pell-bro.» ●Les peuples lointains, tr. «Nep so ê pell-bro.»
●(1842) TDE.FCB 410b. Aller dans les pays lointain, tr. «mond e pell vrô.» ●(1849) GBI II 208. Me'm euz ur breurik en pell-bro, tr. «J'ai un frère chéri en pays lointain.» ●(1865) BPB 24. D'hon breudeur a choùm en pell-brò, tr. «à nos frères qui sont en lointain pays.»
●(1904) KZVr Gouere $$$. o mam a zoñjaz kas anezo da flec'h (floc'hed) da di o yontr a oa o chom e pell bro. ●(1920) MVRO 56/2e. da vont da brena en pell bro eun dra hag a vije gallet gounit ha labourat dre aman. ●(1923) SKET I 6. skeudenni ar pell-vroiou. ●(1927) GERI.Ern 449. pellvro f., tr. «pays lointain.» ●(1931) VALL 246b. pays éloigné, tr. «pellvro f. pl. –vroiou.» ●(1936) TKAL I 10. Just oc'h, hag e pell vro eo brudet ho madelez. ●(1940) FHAB Genver 4. n'eo ket aes kaout kenlabourerien e pell-bro.
(2) D'un pays éloigné.
●(1659) SCger 163a. pell bro, tr. «d'vn pays eloigné.»
II. Adv.
A.
(1) Mont pellvro : aller à l'étranger
●(1790/94) PC III 228. Libr oc'h da zortial eus franç / Da vont pell bro da glasq ho chanç
●(1902) MBKJ 84-85. na da vont pell-bro da brezeg ann Aviel.
(2) Bezañ eus pellvro : être d'un pays lointain.
●(1910) MAKE 42. gwir eo ivez, me zo eus pell bro, n'oun ket ganet e-touez ar C'haperien.
B. Loc. adv. A-bellvro.
(1) D'un pays lointain.
●(1650) Nlou 195. Try Roue trauél à pell bro, tr. «Trois rois, par voyage de pays lointain.»
●(1659) SCger 36b. de loin, tr. «a bell bro.» ●(1727) HB 578. an traou preciuss pere a vez digacet abell-bro.
●(1846) BBZ III 100. Gwelet eunn itron a bell vro, tr. «voyant une dame d'un lointain pays.» ●(1849) GBI II 208. Me eo ho preurik a bell-bro, tr. «C'est moi votre frère chéri de pays lointain.» ●(18--) SBI II 118. ha na eo ket a bell-bro, tr. «et qui n'est pas de lointain pays.»
●(1902) MBKJ 151. tud o tivale, a bell bro, a-dreuz hag a-hed ! ●(1904) DDKB 90. Ar varzed 'zo deut a bell vro, tr. «Les Bardes sont venus de pays lointains.» ●(1931) VALL 246b. (venir, être) d'un pays éloigné, tr. «a-bell-vro.»
(2) À l'étranger, dans les pays lointains.
●(1894) BUEr 106. pidi rer anean kenkouls a bell-bro vel en Breiz-Izel.
- pellwel .1
- pellwel .2
- pellweler
- pellwelerezh
- pellzoik
- pelonpelon
voir piron .1
- pelorspelors
voir polos
- pelourennpelourenn
voir palarenn
- pelouzennpelouzenn
f. pelouzed (entomologie) Chenille.
●(1927) GERI.Ern 450. pelouzenn V[annetais] f. pl. –zed, tr. «Chenille.»
- pelurennpelurenn
f. pelured (ichtyonymie) Palourde.
●(1904) DBFV 32a. breunen, beluren, bruilhen, f. pl. breuned, belured, bruilhed, tr. «palourde, coquillage.» ●(1907) VBFV.bf 59a. peluren, f. pl. –red, tr. «palourde.» ●(1924) DIHU 159/132. (Groe) Bleured, tr. «palourdes.» Dastumet get J.P. Kalloh 1913. ●(1927) GERI.Ern 450. pelurenn V[annetais] pl. –red, tr. «Palourde.» ●(1934) BRUS 256. Une palourde, tr. «ur beluren, pl. pelured.»
- peluz
- peluzetpeluzet
adj. Paralytique, perclus.
●(1732) GReg 691b. Il est paralitique de tout le corps, tr. «Peleuset eo èn oll d'an oll.» ●712a. Perclus, tr. «peleuset.»
●(1857) AVImaheu 11. er ré peluhet. ●(1870) FHB 274/100b. ann den iaouank-se peluzet.
●(1876) TDE.BF 503a. Peluzet, adj., tr. «Impotent, paralysé.» ●(1908) AVES 60. en hani peleuzet. ●(1913) AVIE 62. un dén peleuzet. (1) Klan get ar paralizi. ●(1931) VALL 530a. Paralytique, tr. «peluzet.»
- peluziñ
- pelvezpelvez
s. Couvercle de baratte percé.
●(c.1930) VALLtreg 1784. pelvez : pelvez eur ribot, couvercle d'une baratte à beurre, c'est la pièce percée d'un trou appelée en Léon Tarzeller (Even.) ●(1931) VALL 166b. Couvercle ; d'un ribot percé d'un trou pour le bâton du ribot (…) pelvez T[régor] (d'après Even).»
- pemblouzpemblouz
m. Panier fait d'écorce de ronce tressée.
●(1982) LIMO 05 mars. Pemblouz, tr. «panier en paille tressée 'cousue' d'écorce de ronce.»
- pemdezpemdez
voir bemdez
- pemdezieg
- pemdeziekpemdeziek
adj. Quotidien, journalier.
●(1633) Nom 3b. Diarium, ephemeris : registre iournel, ou liure dont on sçait tout ce qui se fait iournellement, iournal : registr iournal pemdizyec, pe vn leufr pe drè hiny ez gouezer an pez á grær bemdez, vn deal. ●53a. Epulæ, dapes : viandes, viandes delicates, & quotidiennes : bouegou, bouegou dilicat, ha pemdizyec.
●(1659) SCger 70b. papier iournal, tr. «paper pemdeziec.» ●100a. quotidien, tr. «pemdeziec.» ●(1727) HB 553. Roit deomp hirio ho bara pemdeziec. ●(1732) GReg 546b. Journalier, iere, qui se fait chaque jour, tr. «Pemdezyecq. Van[netois] pamedyecq. pamdyecq.» ●774b. Quotidien, enne, tr. «Pemdeziecq. Van[netois] pamdiecq.» ●Pain quotidien, Pain quotidien, tr. «Bara pemdezyecq.» ●Fiévre quotidienne, tr. «Terzyenn pemdezyecq.» ●(1790) MG 247. hou tillad pamdiêq.
●(1838) OVD 88. en exelciceu pamdiêc. ●(1874) POG 10. hor bara pemdiek. ●(18--) SAQ II 87. evit he zispign pemdeziek.
●(1906) KANngalon Genver 21. al labouriou pemdeziek. ●(1906) KANngalon C'hwevrer 33. Pedenn pemdeziek. ●(1907) AVKA 84. on bara pemdeieg. ●(1911) BUAZperrot 36. he fedennou a oa pemdesiek. ●(1924) SBED 11. ou dillad pamdiek ha suliek. ●(1925) FHAB Gwengolo 324. n'eo ket gant ar paouranteachou pemdeziek.
- pemoc'hpemoc'h
m. (zoologie) Porc. cf. penn-moc'h
I.
●(1772) KI 287. ac en ilis afourchet / var Bemmoch sant anton, tr. «dans l'église, à califourchon sur le cochon de saint Antoine.»
●(1907) BOBL 01 juin 140/1b. chotennou pemmoc'h. ●(1909) BOBL 06 mars 219/2d. Pa deu ar pemoc'h da deoaat. ●(1925) FHAB Ebrel 139. ar wiz koz hag an eiz pemoc'h bihan. ●(1955) STBJ 201. larda eur pemoc'h.
II.
(1) Lous evel ur pemoc'h : très sale.
●(1926) FHAB Meurzh 92 *Tintin Anna. E galleg koulz hag e brezoneg e vez lavaret «lous evel eur penn-moc'h !»
(2) Lart evel ur pemoc'h milin : (être) très gras.
●(1872) ROU 72 (L) V. Roudaut. Lard evel ur pennoc'h milin. ●(1878) SVE 630. Lard evel eur pemoc'h milin, tr. L.-F. Salvet «Gras comme un cochon de moulin.»
(3) Aheurtet evel ur pemoc'h : (être) très entêté.
●(1964) BRUD 19/13 L. Kergall. Kaer e-noa ar sekretour e zizaoni, e chome ar Yonkour aheurtet evel ur pemoh.
- pemoc'h-gouez
- pemoc'h-koad
- pemoc'hañ
- pemoc'hez
- pemppemp
adj. & adv.
I. Adj. num. card.
(1) Cinq.
●(1499) Ca 43b. pemp. ●154b. Pemp. g. cinq. ●(1530) Pm 264. pemp planquen a prenn fau, tr. «cinq planches de bois de hêtre.» ●(1650) Nlou 15. Oll greomp-ny en or, à cor, dan pemp gouly, tr. «Tous faisons honneur, de concert, aux cinq blessures.»
●(1659) SCger 26a. cinq, tr. «pemp.»
●(1835) AMV 119. va femp breur. ●(1861) BSJ 302. puemb coublad éhen.
●(1903) MBJJ 31. pevar pe bemp pautr.
(2) Pemp kant : cinq cent.
●(1499) Ca 155a. Pempcant. g. cinq centz.
●(1849) LLBg II 33. pemb kand belleg.
(3) Ho-pemp : vous cinq.
●(1878) EKG II 272. deuit aman, ho pemp, da lavaret kenavezo d'ho moereb.
(4) O-femp : leur cinq, les cinq.
●(1878) EGK II 273. ar plac’h a harpe he fenn, ar vugale, ho femp, krog enn ho mamm.
(5) Pemp dre gant : cinq pour cent.
●(1633) Nom 203a. Quincunx vsura : cinq pour cent : pemp dre cant.
II. Adv. A-bempoù.
(1) Par cinq.
●(1990) TTRK 107-108. digollet e vezed diouzh ar gordenn pe diouzh ar c'hant fagod (ar re-mañ a veze berniet atav a-bempoù, evit ma vije aes ober ar gont).
(2) sens fig. En désordre.
●(1962) TDBP I 109. a-bempou, tr. «en désordre.»
III.
(1) Kontañ pemp ha pevar : komz a bep seurt traoù.
●(1974) YABA 11.05 (Gi) J. Jaffre. Deit komz nezé ag en dra-hont hag en dra-man, ha pemp ha pear, el ma vè get tud beget mat. ●01.06. Un nebedig tud é oè azé, hag él berpet en des um laket Yann da gontein pemp ha pear dehè. ●(1976) YABA 31.01 (Gi) J. Jaffre. Epad ma oè é kontein pemp ha pear barh en ti.
(2) Kontañ pemp (ha, pe) nav : komz a bep seurt traoù.
●(1909) FHAB C'hwevrer 56 *Spern Gwenn. Ne dalv ket din dinac'h, na laret pemp ha nav. ●(1926) FHAB Eost 299 (K) *Ar C'herne. Unan bennag a vez atao o vont ebiou, o konta pemp ha nao en eur dremen. ●(1958) BRUD 3/24 (K) Y. ar Gow. Kaoz vraz a veze ganto ha, piou bennag a dreuze ar pont, e kontent pemp ha nav diwar e benn. ●(1973) SKVT II 75 (Ki) Y. Drezen. «Te gonto pemp pe nav da unan all. Diskouez din da sac'h, ma sellin ouzh da gaier !»
(3) Klask pemp (troad, pav) d'ar (maout, marc'h) : voir troad.
(4) Sart evel pemp gwenneg : voir gwenneg.
(5) Seder evel pemp gwenneg : voir gwenneg.
(6) Koll e bemp gwenneg : voir gwenneg.
(7) Bezañ distagellet evit e bemp gwenneg : voir gwenneg.
(8) Ker gwir ha ma'z eus pemp biz war ma dorn : voir gwir.
(9) Gwelet pemp heol o parañ : voir heol.
(10) Gouarn e bemp blank : voir blank.
(11) Bezañ futet evel pemp gwenneg : voir gwenneg.
- pemp-warn-ugentpemp-warn-ugent
adj. num. card. Vingt-cinq. Bezañ beuzet en e bemp plijadur warn-ugent : voir plijadur.