Recherche 'ki...' : 469 mots trouvés
Page 9 : de kistin-spagn (401) à kizadenn (450) :- kistin-Spagn
- kistinakistina
v. intr. Chercher, ramasser de châtaignes.
●(1659) SCger 23a. chercher des chastaignes, tr. «quistina.» ●168a. quistina, tr. «chercher des chataignes.» ●(1732) GReg 157a. Chercher des chataignes, tr. «Qistina. pr. et.»
●(1855) TOB 3. Le petit garçon est allé ramasser du bois à feu, cueillir des figues, des châtaignes, et jusqu'à du gland, tr. «Ar c'hrennard zo et da geuneuta, fieza, kistina, meza zo ken.» ●(1896) GMB 558. chercher des châtaignes (...) pet[it] tréc[orois] kistina.
●(1903) BTAH 203. Da gistina er parkeier, tr. «chercher de châtaignes dans les champs.» ●(1925) BILZ 115. ec'h ênt da graon-kelvea pe da gistina pe da vouara, da c'hregona, da avalaoua, herve ar miz. ●(1942) FHAB Meurzh/Ebrel 145. ez aed da gistina.
- kistinaerkistinaer
m. –ion Celui qui cherche, qui ramasse des châtaignes.
●(1903) BTAH 206. Iouc'hadennou kistinerien.
- kistineg
- kistinenn .1
- kistinenn .2kistinenn .2
f. –où, kistin
(1) (botanique) Châtaigne.
●(1499) Ca 172a. Quistinenn. g. chataingne / ou chataingner. ●(1633) Nom 70a. Castanea, sardiana glans : chastagne : quistinnen. ●98a. Echinus, echinatus calyx : la couuerture picquante de la chastaigne : an golo pehiny á picq ves an quistinen.
●(1659) SCger 23a. chastaigne, tr. «quistinen.» ●168a. quistinen p. quistin, tr. «chataigne.» ●(1732) GReg 156b. Chataigne, fruit, tr. «Qistineñ. p. qistin. Van[netois] Qestenén. p. qesten. qistenén. p. qisteen.» ●605a. Marron, tr. «Qistinen. p. qistin.» ●(1738) GGreg 14. teyr c'histyneñ.
●(1931) GUBI 198. ur fréhen / Hanaùet mat ér vro ha hanùet kisténen.
(2) (anatomie) Prostate.
●(1935) OALD 51/3. Pa voe tennet diouzin va C'histinenn (Prostate) gand an aotrou de la Marnière.
- kistinenn-voc'hkistinenn-voc'h
f. (botanique) Chataignier sauvage.
●(1931) VALL 114b. Chataignier sauvage, tr. «kistinenn-voc'h pl. kistinenned-moc'h.»
- kistinenn-vorkistinenn-vor
f. (ichtyonymie) Oursin.
●(1931) VALL 520b. Oursin, tr. «kistinenn-vor f. pl. kistinenned (et kistinennou-)mor.»
- kistinid
- Kistinid / KistinigKistinid / Kistinig
n. de l. Quistinic.
I. Kistinid / Kistinig.
●(1748) CI.pou 107. Quistinic. ●(1775) HEneu 10/13b. guern, melran, ha lomaleu, malguennac, ha bubri / baud, pluniaue, quistinnic, hac er guer à bondi / deit de bedein a galon vat dré ur guir garanté / d'en intron vari a guelhuen d'ou secour nos ha dé.
●(1847) FVR 287. belek euz a Gistinik.
●(1902) LZBg Mae 102. Kistenig. ●(1905) ALMA 70. Kistinik. ●(1912) DIHU 82/25. É Kesténig ma er gumun. ●(1930) GUSG 95. Kañnet lod get me zad ha lod get P. Oliéreu, à Gistinig. ●175. Kañnet get Marivon Er Saek, a Gesténeg. ●(1931) GUBI 192. Mañnéieu ihuél Kistinig. ●(1934) BRUS 296. Kistinid. ●(1938) ARBO 159. parréz Kesténid abeh. ●(1995) LMBR 78. e parrez Kistinid.
II.
(1) Dictons.
●(1911) DIHU 72/271. Foèuerion Melrand e zou anaùet é Breih abéh. Guillom é Livr el labourér, e gonz ag ur minour El en dud a Velrand glorius ha foèuour. Laret e vé hoah – A ven é ous-te ? – A Velrand, malloh ru ! Ne huélet ket doh men bouton kov ! Gueharal péchans é Melrand é oé brasoh er bouton bras e vezé lakeit ar el lavregér aveit é léh aral. Nen dé ket rah : Rèvreu plat e hrér anehé eùé. Tud Kistinig ha ré Melrand n'hellant ket um bakein a féson. "Nen doh ket hui badéet, nen doh meit krechañned" e lar ré Melrand de ré Kistinig. (É Kistinig é larér krechan é léh kristen). Ré Kistinig e reskond : Foèuerion Melrandiz / Rèvreu plat Melrandiz / Skarhet hou kauh ag en iliz. Ha ré Melrand aben kaer : Ré Kistinig / Za korv dehé rauk isprid !
(2) Dicton.
●(1912) DIHU 80/25. Diar Kesténig é larér : É Kesténig ma er gumun, / Ol er merhed e vutum, / Er hroeg hag en oheh / Er meùel hag er vateh, / Hag er verh ag en ti / E zou hoah goah aveit hañni !
(3) Proverbe.
●(1912) PBHV 156. Kalon Guern ha tro Kistinig / Guellan broieu zou er bed; / Kalon Kistiueg (sic) ha tro Guern / Zou goah eit en diaul ag en ihuern.
III. Blasons populaires : voir 2. kristen, kenderv, prosezer.
IV. Noms de famille.
●(1970) NFBT 240 N° 1884. Quistinic. ●N° 1885. Quistinit.
V. [Toponymie locale]
●(1930) GUSG 112. Kañnet get Mari Er Talleg, a Borhmén. ●(1995) LMBR 78. e parrez Kistinid emañ Poull Feuntan. ●79. Sant-Tual e Kistinid.
- KistinigKistinig
voir Kistinid
- kistionkistion
f./m. –où
(1) Question.
●(1499) Ca 171a. Question. g. idem. l. hec questio / nis.
●(1732) GReg 771b. Question, matiere de dispute de l'école, tr. «Qistionn. p. qistionnou.» ●Une belle question, tr. «Ur guistionn gaër.»
(2) Question, point de discution.
●(1612) Cnf 1b. disput an questionou subtil entre an Catholiquet. ●(1633) Nom 9a. Ænigma, scrupus, griphus : question obscure ou double : quistion obscur, difficil da coumpreniff.
●(1659) SCger 113a. soudre une question, tr. «resolui vr c'hestion.» ●(1792) BD 937. en nep sort quistion.
(3) Querelle.
●(c.1718) CHal.ms iii. Ils ont touiours maille a partir ensemble, tr. «bout ara tabut question ataü etredé.»
(4) Mention.
●(1732) GReg 771b. Il n'est pas question de cela ; il ne s'agit pas de cela, tr. «Ne deo qet qistionn eus a guement-ze.»
●(1846) BAZ 737. hep respeti nicun pa oa kistion eus a c'hloar Doue. ●(1847) MDM 121. ez eus bet kistion gane-hoc'h eus ar paotrezed.
(5) Pa vez kistion da : quand il s'agit de.
●(1732) GReg 19b. S'agir de, être question de, tr. «Beza qistion.» ●Il s'agit, que, tr. «Qistion eo, penaus.»
●(1847) MDM 364. pa vez kistion da lakaat tud er c'honsaill. ●(1895) GMB 59. On dit en proverbe, à Plestin : Pa ve kistion da ober berz / E well finese evit nerz, quand il s'agit de faire merveille, mieux vaut habileté que force.
(6) Question, torture.
●(1633) Nom 135b. Fidiculæ : gehenne : an gehann, an question. ●135b-136a. Equuleus, eculeus : instrument à bailler la torture : instrumant da reiff an tortur pe'n question.
- kistionañ / kistioniñ
- kistioniñkistioniñ
voir kistionañ
- KistreberzhKistreberzh
n. de l. Questembert.
(1) Kistreberzh.
●(1732) GReg 773b. Quèstambér. ●(1744) L’Arm 319a. Quistrebærh.
●(1863) MBF 71. Ha é on én hent de Gistrberh (sic).
●(1910) ISBR 108. Flastret e oent bet get Alan étal Kistreberh. ●(1910) K*** 2. ar ient vraz de Guistrébiarr. ●3. é quistrebiar vouréd changin trin. ●(1919) BSUF 24. Ar en hent ean e bredégas é Kistreberh hag é Theix. ●(1927) GERI.Ern 292. Kistreberh. ●(1934) BRUS 296. Kistreberh.
(2) Nom de famille.
●(1970) NFBT 240-241 N° 1886. Quistrebert.
- kitar
- kitarañ
- kitarer
- kitellkitell
f. –où Bouilloire.
●(1986) PTGN 15. Kitell-kitellou evid ar pod da vervi dour ar «bouilloire» e galleg, deut euz ar gér saoz kettle.
- kiternkitern
f.
(1) (anatomie) Vertex, derrière de la tête.
●(1872) ROU 105b. Derrière de la tête, tr. «Kitern.»
●(1931) VALL 736b. le sommet de la tête, tr. «kitern L[éon] T[régor] f.» ●780a. Vertex, tr. «kitern f.»
(2) =
●(1955) VBRU 129. Redek a raent an hentchoù 'ta gant ar spi da lakaat o fav war gitern ur vaouez, gwerc'h pe intañvez, met gant kregin en he godell. ●(1977) BLGW 197. tapit krog e kitern rener ar Bleizi.
(3) Kaout ub. war e gitern : avoir qqn sur le dos.
●(1978) EMGI 22. Respont a raen dezhañ e oa a-walc'h kaout ar B-Peelered war hor c'hitern.
- kiternad
- kitez .1kitez .1
f. (argot de La Roche-Derrien) = (?) Femme (?).
●(1975) BAHE 87/7. Da gitez-te, pelec'h emañ ?
- kitez .2kitez .2
f. –où
(1) (argot de La Roche-Derrien) Couteau, surin, schlass.
●(1894) RECe 15/349. kites f. kitezo, tr. «couteau.» ●eur gites vinik, tr. «un petit couteau.»
(2) Vieux couteau.
●(1977) HYZH 113-114/62. Kitez – où – gwregel – ('citǝs) ; Kozh kontell, gant ul laonenn hag a hej war hec'h ahel. Sk : Pelec'h an diaoul 'm eus laket ar gozh kitez a vez ganin o peilhañ pato ?
- kitez .3kitez .3
s. War gwenn e gitez : à la renverse, sur le dos.
●(1919) KZVr 324 - 18/05/19. War gwenn e gitez, tr. «sur le dos.» ●kousket a ra war gwenn e gitez.
- kitip
- kitorrkitorr
voir kigtorr
- kitous
- kivij / kiviz
- kivijadur / kivizadurkivijadur / kivizadur
m. –ioù Tannage, action de tanner.
●(1931) VALL 726a. Tannage, tr. «kivijadur m.»
- kivijañ / kivizañkivijañ / kivizañ
v. tr. d.
I. Tanner.
●(1659) SCger 30a. conroier, tr. «quiuigea.» ●168a. quiuigea, tr. «couroier.» ●(1732) GReg 904a. Taner, donner au cuir toutes les façons necessaires afin de pouvoir être corroié, tr. «Qivygea. pr. qivyget.» ●(1772) KI 273. ar c'hroc'hen so quiviset, tr. «Un parchemin est dessoyé.»
●(1876) TDE.BF 347b. Kivicha, kivija, v. n., tr. «Tanner, parlant du cuir.»
●(1909) FHAB Mae 155. troc'ha ar gloan divar ar c'hrec'hin maout araog ma vezont kivijet.
►absol.
●(1893) IAI 66. lod a givije.
II. sens fig.
(1) Malmener.
●(1877) FHB (3e série) 23/187b. piou biscoaz en dije kivijet ha kigeret an nasion evel Gambetta ?
(2) Admonester, tancer.
●(1876) TDE.BF 347b. Kivicha, kivija, v. n., tr. «par extension, admonester, corriger, rembarrer une personne.» ●(1890) MOA 106a. Admonester, tr. «Kivija, v. a. (au figuré).»
(3) Donner une raclée à.
●(1876) TDE.BF 347b. Kivicha, kivija, v. n., tr. «par extension,rosser, battre fort.»
●(1931) VALL 616a. Donner une raclée de coups à, tr. «kivija.» ●664b. Rosser, tr. «kivija.»
III. Kivijañ tonenn e benn da ub. : fortement réprimander qqn.
●(1732) GReg 565b. Laver la tête à quelqu'un, lui faire une verte réprimande, tr. G. Rostrenen «Qivigea toñnenn e benn da ur re.»
- kivijer / kivizerkivijer / kivizer
m. –ion
(1) Tanneur.
●(1659) SCger 30a. Conroieur, tr. «quiuiger.» ●115a. tanneur, tr. «quiuiger.» ●168a. quiuiger, tr. «couroieur.» ●(1732) GReg 904a-b. Taneur, tr. «Qivygeur. p. qivygeuryen. qivygèr. p. qivygéryen.» ●(1738) GGreg 21. qivigeur, ar c'hyvigeur, tr. «le Taneur.»
●(1876) TDE.BF 347b. Kivicher, kivijer, s. m., tr. «Tanneur ; pl. ien.»
●(1903) MBJJ 88. da welet Simon ar c'hivijer.
(2) Confesseur rude.
●(1876) TDE.BF 347b. Kivicher, kivijer, s. m., tr. «il se dit aussi d'un confesseur rude, eur c'hivicher.»
(3) (blason populaire) : kivijerien Lambaol.
●(1732) GReg 38b. Lanbaul ar guivigéryen a so un drê stag ouc'h parrés Güimiliau ê escopty Leon.
●(1955) STBJ 46. Hogen ne ankouaas ket Pleibeniz an dro-gamm a voe c'hoariet dezo ha boazet int atô da lavarout : Pôtred Lanbôl, kivijerien, / O deus laeret kloc'h Sant Jermen.
- kivijerezh / kivizerezh .1kivijerezh / kivizerezh .1
f. –ioù Tannerie (local).
●(1732) GReg 904a. Tanerie, lieu pour taner les cuirs, tr. «qivygérez.» ●Porter les cuirs à la tanerie, tr. «caçz d'ar guivygérez.»
●(1906) BOBL 20 octobre 109/3b. pe pe c'houec'h gramm tonn-dero deuz eur givijërez. ●(1914) FHAB Mae 150. Mont a reas da labourat var e vicher a givizer da di Yvon Grall en doa eur givizerez vras eun tachadik eus kear.
- kivijerezh / kivizerezh .2
- kivijeri / kivizerikivijeri / kivizeri
f. –où Tannerie (local).
●(1732) GReg 904a. Porter les cuirs à la tanerie, tr. «caçz d'ar guivygéry.»
- kivijet / kivizet
- kivinkivin
voir kibin
- kivioulkivioul
adj.
(1) Hargneux.
●(1847) MDM 320. perag eo ker kivioul en andret va hini-goz-me ? ●(1869) FHB 210/7a. gortozit, tud kivioul. ●(1872) ROU 89a. Incommode. En parl[ant] des personnes, tr. «kivioul.» ●93a. Ombrageux, tr. «Kivioul.» ●(1889) ISV 463. ne vezer morze ker kivioul na ker chich oc'h an estren.
(2) Curieux.
●(1847) FVR 230. C'hoarezed hou-ma (…) a voa merc'hed, ha kivioul mar d-oa, tr. «Ses sœurs (…) étaient des femmes et, de plus, malicieuses et curieuses.»
(3) (Homme) qui se plaint.
●(1732) GReg 728a. Un homme plaintif, qui se plaint toûjours, tr. «qivyoul. (Ce dernier mot est de Leon.).»
(4) sens fig. [empl. comme subst.] =
●(1973) SKVT II 121. Tra ma komze, e tic'haste ur c'hivioul a daol botez ouzh ar grugell.
- kiviz .1
- kiviz .2kiviz .2
voir kivij
- kivizadurkivizadur
voir kivijadur
- kivizañkivizañ
voir kivijañ
- kivizennkivizenn
f. –où, kiviz (botanique) Faîne.
●(1931) VALL 291b. Faine, tr. «kiviz col. sg. kivizenn (Plouedern).»
- kivizerkivizer
voir kivijer
- kivizerezhkivizerezh
voir kivijerezh
- kivizerikivizeri
voir kivijeri
- kivizetkivizet
voir kivijet
- kiz .1kiz .1
m.
(1) War-giz : sur ses pas.
●(1499) Ca 170b. g. aller a rebour. b. querzet oar quis.
(2) (Mont, distreiñ) war ar c'hiz : revenir sur ses pas.
●(1860) BAL 65. en esper distrei var ar c'hiz abars erruout eno !
●(1910) FHAB Meurzh 107. Daoust ha c'hoant zo da vont var ar c'hiz ? ●(1925) BUAZmadeg 268. Var hent ar zantelez ne c'hell ket eun den choum a za, an dra-ze a vefe mont var ar c'hiz. ●(1936) FHAB Ebrel 136. ha gwez all, ez oar aet, eun tamm mat, war ar c'hiz.
►[form. comb.]
S1 war va c'hiz
●(1868) KMM 20. mont var va c'hiz. ●226. Ac e tistrois var va c'hiz d'ar vered.
S2 war da giz
●(17--) EN 2708. mond a res voair da giz ? tr. «reviens-tu sur tes pas.»
S3m war e giz
●(1530) Pm 255. Rac berr mar charre oar e quys, tr. « Car en peu de temps, s'il recule » ●(1633) Nom 53b-54a. Cœna ambulans : plat renuoyé : plat casset voar è guis.
●(1659) SCger 102a. reculer, tr. «mont voar e guis.» ●103b. renuoier quelqu'vn, tr. «cacç vre benac voar e guis.» ●(1732) GReg 805b. Renvoïer au lieu d'où on étoit venu, tr. «Caçz var e guiz.»
●(1894) BUZmornik 87. Attila a ieaz var he giz ha Paris a oue espernet.
●(1900) ANDP 3. ha d'an ti war e giz. ●(1939) MGGD 24. eur mell lamm war e giz.
S3f war he c'hiz
●(1909) KTLR 94. Meur a vech e vennaz dond var he c'his.
P1 war hor c'hiz
●(1766) MM 676. deomp var orchis en eur pen ret, tr. «revenons sur nos foulées tout d'une tire.»
●(1919) BUBR 2/42. ha ni da bignat war hon c'hiz er c'hirri.
P2 war ho kiz
●(1659) SCger 168a. it voar ho quis, tr. «allez d'où vous venez.» ●(17--) EN 2506. ne dalfou qued dach songal retorn voair o quis, tr. «il ne faudra pas que vous songiez à retourner sur vos pas.»
●(1907) AVKA 256. na deut ket war o kiz. ●(1924) BILZbubr 38/844. Distrei war ho kiz a fell d'ec'h ?
P3 war o c'hiz
●(1710) IN I 19. da zistrei var ho c'his. ●198. pa gassas e vreudeur var o c'his.
●(1878) EKG II 17. dont a rejont var ho c'hiz da Verven. ●155. Dont a rejont var ho c'hiz da gaout ho c'habiten. ●(18--) SAQ I 139. Lod o deuz izom da zistrei var ho c'hiz.
●(1929) FHAB Du 433. Nevenoe a reas d'an diavaezidi mont war o c'hiz. ●(1933) MMPA 162. retorn war o c'hiz.
- kiz .2kiz .2
voir giz
- kizadeg
- kizadenn