Devri

Recherche 'àr...' : 725 mots trouvés

Page 11 : de arollin (501) à arrezin-arrezan (550) :
  • arolliñ
    arolliñ

    v

    (1) V. tr. d. Enrôler.

    (1633) Nom 191b-192a. Conscribere exercitum, colligere exercitum, centuriare, cogere militem vel copias : enroller, enregistrer, & amasser gens de guerre : anrolliff, anregistraff ha dastum tut á bresel.

    (c.1718) CHal.ms i. enroller, tr. «anrollein.» ●(1744) L'Arm 135a. Enroller, tr. «Arollein.» ●327a. Faire des recruës, tr. «Arrollein tutt.»

    (1904) DBFV 11a. arollein, anrollein, v. a., tr. «enrôler.» ●(1914) DFBP 118a. engager, tr. «Arolli

    (2) V. pron. réfl. En em arolliñ : s'enrôler.

    (1744) L'Arm 135a. S'enroller, tr. «Um arollein.» ●(1787) BI 244-245. de hùm arrollein ér Verdiah-cè.

    (1861) JEI 145. é tamb d'hum arollein édan é vanniél.

    (1908) FHAB C'hwevrer 43. ar re a zo en em arollet er c'hef krenn (caisse régionale).

  • aromatik
    aromatik

    adj. Aromatique.

    (1710) IN I 355. Al lamprou pere o devez un eol aromatiq.

  • arondisamant
    arondisamant

    m. –où Arrondissement.

    (1834) SIM 175. arrondissamant Montroulez.

    (1932) ALMA 29. Arrondisamant Brest.

  • aros
    aros

    m. –ioù (marine) Poupe. cf. arozenn

    (1732) GReg 744b. Poupe, tr. «Van[netois], tr. en aros. en aros ag ul lestr. Sa poupe est trop étroite, tr. «Van[netois] re streh ëu e aros.» ●(1744) L'Arm 141b. Espale, tr. «Toste ou bang, tosstan d'aross ur Galéeu.» ●297b. Poupe, arriêre du vaisseau, tr. «Aross. m.»

    (1850) GON II 125. Aros, s. m., tr. «Poupe, la partie de derrière d'un vaisseau. Pl. arosiou (de trois syll., a-ro-siou).» Ré strec'h é hé aros, tr. «sa poupe est trop étroite.» Ce mot est du dialecte de Corn[ouaille] et de Vannes. ●(1867) BBZ III 495. war an aroz, tr. «sur l'arrière.»

    (1904) DBFV 11b. aros, tr. «poupe.» ●(1913) AVIE 114. Ar en aros anehi. ●(1927) GERI.Ern 26. aroz C[ornouaille] V[annetais] m., tr. «Poupe.» ●(1934) BRUS 283. La poupe, tr. «en aros

  • arosiñ
    arosiñ

    voir arastiñ

  • arostiñ
    arostiñ

    voir arastiñ

  • arotenn
    arotenn

    voir anrod

  • arouaredigezh
    arouaredigezh

    voir arwaredigezh

  • arouareg
    arouareg

    voir arwareg

  • arouaregezh
    arouaregezh

    voir arwaregezh

  • arouaregiñ
    arouaregiñ

    voir arwaregiñ

  • arouarek
    arouarek

    voir arwarek

  • arouarekaat
    arouarekaat

    voir arwarekaat

  • aroude
    aroude

    m. Bavard ennuyeux.

    (1919) DBFVsup 3b. aroudé (Gr[oix]), tr. «bavard ennuyeux.»

  • aroudeiñ
    aroudeiñ

    v. intr. S'attarder à dire des riens.

    (1919) DBFVsup 3b. aroudéein (Gr[oix]), tr. «s'attarder à dire des riens.»

  • aroued .1
    aroued .1

    voir anoued

  • aroued .2
    aroued .2

    f. –où (pêche) Filet à crevettes.

    (1904) DBFV 11b. aroued, f., tr. «petit épervier pour pêcher les crevettes, seine.»

  • arouez
    arouez

    f. & conj. –ioù

    I. F.

    A.

    (1) Symbole.

    (1732) GReg 61b. Attribut, symbole qui marque le caractere d'une chose, tr. «Azroüez. p. azroüezou.» ●868a. Simbole, tipe, signe, tr. «Azrouëz. p. azrouëzyou.» ●Le chien est le simbole de la fidélité, tr. «Ar c'hy a so an azrouëz eus ar fidelded.»

    (1927) GERI.Ern 25. arouez f. pl. iou, tr. «Signe, attribut, symbole.»

    (2) Signe.

    (1659) SCger 51a. donner vne enseigne ou marque, tr. «rei vn arouez.» ●130b. azroue, tr. «signe.»

    (1866) FHB 97/356b. Lakeit evez mad da viret ma zabat, an deiz a hean : rag bez ez eo eur zin, eun arvouez etre me ha c'hwi euz an eil rum tud d'egile. ●(1882) BAR 114. eun araouez (sic) emoc'h dreist oll didan va goard. ●227. ha setu aman an arouez pe ar merk a gement-se.

    (1925) FHAB C'hwevrer 50. Ha ne ve ket eur c'hoz manac'h bennak en dije hirio strobinellet ac'hanon, taolet warnon eun arouez a valloz ?…

    (3) (marine) Amer, repaire sur terre pour les marins.

    (1869) FHB 243/268b. an tour a virer da zervichout da aroez d'an dud a vor evit mont ha dont e rad Brest.

    (4) (militaire) Signal.

    (1978) BAHE 99-100/64. Un toullad devezhioù kent, o devoa klasket ar c’hirri-nij saoz diskenn armoù, met re deñval e oa an amzer ; ha ne wele ket ar garrnijourien an arouezioù a veze graet dezho diwar an douar gant pilioù elektrik.

    (5) [au plur.] Façons, manières.

    (1944) EURW I 116. An degemer-mañ a voe karadek, ha kuit a aroueziou.

    (6) Intersigne.

    (1499) Ca 11a. Argoez. g. entreseigne.

    (7) Marque, signe sur le visage.

    (1732) GReg 604b. Marque naturelle au visage, tr. «Aroüez. p.

    (8) Image.

    (1906) KPSA 18. An Aviel a zo leun a arouesiou hag a skeudennou deread evit sikour an ene da glevet mad gwirionesiou Doue.

    (9) (pathologie) Symptome.

    (1920) MVRO 59/1a. a zoug skler aroueziou an droug-skevent (Tuberculose pulmonaire).

    (10) Sort.

    (1557) B I 685. Cheden an aroez na ra soez a coez dit, tr. «voilà le sort qui t'est réservé, ne t'en étonne pas.»

    B. [en locution]

    (1) Arouez ar groaz : signe de croix.

    (1557) B I 185. Ha oar ho querchenn astennet / Aroez an glan croaz, tr. «faites sur vous le signe de la sainte croix.»

    (1931) VALL 692a. signe de croix, tr. «arouez ar groaz.» ●faire un signe de croix, tr. «lakaat arouez ar groaz en e gerc'henn.»

    (2) Reiñ un arouez : faire un signal.

    (1732) GReg 866b. Signal, tr. «Azrouëz. p. azrouëzyou.» ●Donner, ou faire un signal, tr. «Rei un azrouëz

    (3) Arouez ar ged : le mot de passe.

    (1732) GReg 480a. Le mot du guet, tr. «Arouëz ar gued

    II. Loc. conj. En arouez ma : à l'enseigne que.

    (1659) SCger 51a. a l'enseigne que ie fis cela, tr. «en arouez ma ris quement-se.»

  • arouezek
    arouezek

    adj. Symbolique.

    (1927) GERI.Ern 26. arouezek adj, tr. «symbolique.»

  • arouezenti
    arouezenti

    voir arouezinti

  • aroueziadur
    aroueziadur

    m. Signe, indication.

    (1927) GERI.Ern 26. aroueziadur m., tr. «signe, indication.»

  • aroueziañ / aroueziñ
    aroueziañ / aroueziñ

     

    I. V. tr. d.

    (1) Noter, marquer.

    (1876) TDE.BF 22a. Arouezi, v. a., tr. «Marquer, noter.»

    (1926) CBOU 5/66. Ar reizskrivadurez (orthographe) a roio harp da unvani ar yez : 1° - Gant m’en em viro a arouezia re striz an holl zoareou-distaga dishenvel. ●(1927) GERI.Ern 26. arouezia v. a., tr. «marquer.»

    (2) Signaler, noter.

    (1732) GReg 867a. Signaler, écrire sur le livre du signal les marques qui font connoître un soldat, tr. «Azrouëzi ur soudard.»

    (1927) GERI.Ern 26. arouezi v. a., tr. «signifier, noter.»

    II. V. intr. (pathologie) Se former isolément, en parlant d’un furoncle.

    (1942) VALLsup 83b. En Trég[or] on distingue plusieurs espèces de furoncles. Une sorte de furoncle isolé gor-arouez ; autre sorte, par groupes gor-hesk ; se former ainsi arouezi, heskedi.

  • arouezier
    arouezier

    m. -où

    (1) Signal.

    (1942) DRAN 78. a gerz buana ma c’hall, e-kichen ar pevar arouezier all.

    (2) Letern-arouezier : fanal.

    (1942) DRAN 78. Erwan, e letern-arouezier ouz e skoaz, e vaionetez ouz beg e fuzuilh.

  • aroueziñ
    aroueziñ

    voir arouezañ

  • arouezinti / arouezenti
    arouezinti / arouezenti

    f. & conj. –où

    (1) Enseigne, étendard.

    (1659) SCger 130b. azreuinti, tr. «enseigne, marque.» ●(1732) GReg 213a. Cornette, étendart de cavalerie, tr. «azrouëzinty an marhegueryen. p. azrouëzintyou. voyez enseigne»

    (1927) GERI.Ern 26. arouezinti f., tr. «enseigne.»

    (2) Enseigne, marque.

    (1659) SCger 51a. donner vne enseigne ou marque, tr. «rei vn aruezinti

    (3) Indications.

    (17--) ST 124. tromplet braz e oë gant he arwezinti, tr. «il fut trompé par ses indications.»

  • arouezus
    arouezus

    adj. Caractérisrique.

    (1962) EGRH I 8. arouezus a., tr. « caractéristique. »

  • aroun
    aroun

    m.

    (1) Écho.

    (1909) BROU 221. (Eusa) Echo, tr. «Ároun

    (2) Bruit sourd qui résonne.

    (1909) BROU 221. (Eusa) Ároun Se dit aussi du mugissement sourd que produit la voix dans les endroits sonores, dans une grotte, par exemple, dans un puits, une tour, etc. ●(19--) KARNed Vallée 2. an iliz a skrij gant an aroun = hekleo.

  • arouniñ
    arouniñ

    v. intr.

    (1) = (?) Se mettre en colère (?).

    (1767) ISpour 408. hemp jamæss hou hudéein, hou anjuliein, nac hou laquat d'arronein. [er vugalé].

    (2) Faire du bruit.

    (1929) FHAB Mae 191. hag e stokas goustadik ouz ar c'hloc'h, hag a arounas dres pa edo hen o vont e sal ar vrezelourien.

  • arouz
    arouz

    s. –ed (ichtyonymie) Alose.

    (1977) PBDZ 633. (Douarnenez) arouz, arouzed, tr. «alose.»

  • arouzadur
    arouzadur

    m. Arrosage.

    (c.1500) Cb 17a. g. arrousement. b. arrousadur. ●g. arrousance. b. arrousadur.

  • arouzañ / arouziñ
    arouzañ / arouziñ

    v. tr. d. Arroser.

    (1499) Ca 11b. Arrousaff. g. arrouser. ●(1612) Cnf 62b. glibaff, hac arrousiff è guenou. ●74a. ho arrousiff (...) gant ma dazrou. ●(1633) Nom 160a. Harpagium, Clepsydram, vocant : vne chantepleure, vaisseau pour arrouser le iardin : vn pot toullet euit arrousiff vr iardin.

    (1659) SCger 9b. arouser, tr. «arousi.» ●(1790) MG 205. Peèd gùéh én dé é harrousét-hui hou putum, eit ma pouisou davantage ?

    (1846) BAZ 217. en eur arouzi ar pave gant he daelou. ●(1856) VNA 21. Arroser, tr. «Arrousein

    ►absol.

    (1633) Nom 198a-b. Circumferre aqua : arrouser de l'eau beniste : arrousiff gant dour binniguet.

  • arouzapl
    arouzapl

    adj. Arrosable.

    (c.1500) Cb 17a. gal. arrousables. b. arrousabl.

  • arouzer
    arouzer

    m. Arrosoir.

    (1856) VNA 55. un Arrosoir, tr. «un Arrousér

  • arouzet
    arouzet

    adj. Arrosé.

    (c.1500) Cb 17a. g. arrouse. b. arrouset.

  • arouziñ
    arouziñ

    voir arouzañ

  • arozenn
    arozenn

    f. (marine) Poupe. cf. aros

    (1956) BAHE 6-7/16. arozenn eo ar ger tregeriek evit aroz. ●Eñ avat, a oa en arozenn, o kousket war ar blueg.

  • arpanti
    arpanti

    m. –où (?) Appentis (?).

    (1866) FHB 83/243b. en eun arpanti digor d'ar pevar avel.

  • arraog
    arraog

    m. Anticipation, prévoyance.

    (c.1718) CHal.ms i. anticipation, tr. «arrauc.» ●(c.1718) CHal.ms iii. preuoyance, tr. «auisemant, arraug

  • arraogiñ
    arraogiñ

    v. Anticiper.

    (c.1718) CHal.ms ii. Il a sçu gagner les deuants, tr. «ean endés arrauguet

    (1904) DBFV 11b. arraugein, arraukat, v. a., tr. «anticiper, prendre les devants.»

  • arraokaat
    arraokaat

    v. Prendre les devants.

    (c.1718) CHal.ms i. anticiper, tr. «arraucat, dialbenein p.m.

    (1904) DBFV 11b. arraugein, arraukat, v. a., tr. «anticiper, prendre les devants.»

  • arras
    arras

    s. = (?).

    (1834-1840) BBZcarn I 70. Janedik doughet an arras / ha me zougo an dour hag ar vas, tr. «Jeannette portez (…) / Et je porterai l'eau et le bâton.»

  • arre
    arre

    adv. Encore.

    (1499) Ca 11b. Arre. g. de rechieff. ●(c. 1501) Donoet 18-15. Are en puler, tr. « De même au pluriel » ●(1575) M 2131-2132. Arrhe an neff defæt, no deues nep preder / A caffout remet flam, ho blam en nep amzer, tr. «Du ciel encore, ils n'ont aucune pensée / De trouver rémission heureuse de leur crime en aucun temps.»

    (1659) SCger 39b. derechef, tr. «arre.» ●(c.1680) NG 316. Dait tre aman aré.

    (1838-1866) PRO.tj 181. Barnet arre da zic'haoui ar perc'hen. ●(1838) OVD 185. m'hé chairrér arré clos én hé ascourne.

    (1904) DBFV 11b. arré, adv., tr. «de nouveau.» ●(1927) GERI.Ern 26. arre adv., tr. «De nouveau.» ●(1942) DHKN 70. En ijinour e gav digaréieu arré bout deit hoah d’où jabein.

  • arrebeuri
    arrebeuri

    plur. Meubles.

    (1716) PEll.ms 6. Arrebeur, La chevance d'une maison de campagne. C'est un composé de l'article ar, du nom Gre et du verbe Peuri, et signifie mot pour mot ceux qui paissent. ●(1732) GReg 33a. Ameublement, meubles dont on garnit une chambre, tr. «An arrebeury. meublaich. p. meublaichou.» ●613b. Ménage, meubles d'une maison, tr. «an arrebeury.» ●629a. Mobiliaire, biens mobiliaires, tr. «Arrebeury

    (1864) SMM 132. Marteze ez eus arrebeuri caer, eur guele acoutret mad. ●(1872) GAM 29. da brena an arrebeuri. ●30. en he arrebeuri dister. ●(1878) EKG II 227. P'en em gavaz enn he zi, e leac'h an arrebeuri pinvidik a ioa enn-han p'oa eat d'ar prizoun, ne gavaz nemed tammou koz-gueleou.

    (1900) KEBR 9. An arrebeuri gaer, tr. « Les beaux meubles ».

    (1905) BOBL 28 octobre 58/1b. e giz arrebeuri nemed eur c'holc'hed truillek ha diazezet. ●(1906) KANngalon Genver 4. An ilizou hag an arreubeuri zo ennho. ●(1922) EMAR 38. ar pep brava eus an arrebeuri. ●(1924) ZAMA 91. eun taolig diboultrenna d'an arrebeuri. ●(1925) FHAB Mae 171. rak e arrebeuri a oa bet graet ar rins warno. ●(1929) FHAB C'hwevrer 67. Arrebeuri ha dilhad ha n'oa ket mez o gwelet. ●(1935) FHAB Mezheven 242. karet a raent kaout arrebeuri gaer, en o ziez, grêt, nann diwar zao, met kizellet e koat dero, kalet ha padus.

  • arreic'h
    arreic'h

    voir areizh

  • arrelaj
    arrelaj

    m.

    I.

    (1) Arrérages, produits, intérêts d'une rente constituée.

    (1659) SCger 8b. arerage, tr. «arelaich.» ●(1732) GReg 52b. Arrerages, intérêts, ou revenus qu'apporte une rente constituée, tr. «Arelaich. p. arelaichou

    (2) [au plur.] Arrelajoù : arrérages dûs d'une rente, d'un loyer, etc.

    (1732) GReg 52b. Arrerages, ce qui reste à payer des loyers de terres & de maisons &c., tr. «arelaichou

    II. sens fig. [en locution]

    (1) Kaout arc'hant en arrelaj : avoir de l'argent de côté.

    (1932) FHAB Gouere 284. Foei ! arc'hant en arrelach a rankit da gaout, evit heulia modou kêr, ha netra ken !

    (2) Lakaat udb. en arrelaj : mettre qqc. de côté, en réserve.

    (1956) BLBR 94/5. hag ar gigerien a glaske lakat kig en arrelaj !

    (3) Labour zo en arrelaj : nous sommes surchargé de travail.

    (1904) KZVr 354 - 19/08/04. Arelach, ar ger-ze a zeblant beza deuet e brezonek dioc'h ar gallek «arrérages», ar pez a chom da baea, an dilerc'h eus eun dle. Setu aman skoueriou eus e implij e Leon : Labour a zo en arelach, re a labour a zo, war-lerc'h emaomp gant hor labour. ●(1913) KZVr 33 - 19/10/13. Arelach. Labour a zo en arelach, tr. «nous sommes accablés d'ouvrage. Léon.»

  • arrelajet
    arrelajet

    adj. sens fig. (Colère) rentrée, retenue, non extériorisée.

    (1958) BRUD 4/37. leun a imor fall arrelachet.

  • arrelajiñ
    arrelajiñ

    v.

    (1) V. intr. (en plt de choses à faire, du travail) Chom da arrelachiñ : rester à faire, attendre qu'on s'en occupe.

    (1904) KZVr 354 - 19/08/04. Choum a ra traou ganeomp da arelachi, an traou a choum war-lerc'h ganeomp. ●(1913) KZVr 33 - 19/10/13. Arelachi. Choum a ra an traou ganeomp da arelachi, tr. «nos affaires ne vont guère de l'avant. Léon.» ●(1958) BRUD 4/25. Traou merenn (...) a jome da dorta, da arrelachi e korn an daol.

    (2) V. tr. d. Économiser.

    (1958) BRUD 4/37. Mari a lavare dezañ arrelachi e arhant ; mes ouspenn arhant eh arrelache Job ! ●58. Arrelachi : lakaad a gostez.

    ►absol.

    (1958) BRUD 4/36. N'az-peus d'ober nemed arrelachi !

  • arreval
    arreval

    m. (meunerie) Mouture ; moutage, moulage, droit de moute, de mouture.

    I.

    (1867) FHB 137/262a. Ar portezer a gavo he arreval... ●(1868) FHB 161/40b. eur miliner a iea da vala arreval X. ●(1895) GMB 40. pet[it] Trég[uier] érañvel. ●(18--) SBI II 202. Blamit ar miliner, / Rac ouz a bep eureuvel 'c'h a ganthan an anter, tr. «Blâmez-le meunier, Car, de chaque moûture, il distrait une moitié.»

    (1907) KANngalon Eost 469. An dud (...) a gasaz ho arrenval da vala da leac'h all. ●(1927) GERI.Ern 26. arreval m., tr. «Mouture.» ●(1928) TAPO 8. Kas an arreval d’ar vilin, ribotat, sila ar yod. ●(c.1930) VALLtreg 843. Erañvel : Haut-Trég. pour arreval plur. ou = mounée, la provision ordinaire qu'on porte à moudre au moulin. / Quantité de blé que l'on donne à moudre. Ex ‑ Eur c'haer a eranvel he deuz roet d'in = elle m'a donné une bonne quantité de blé à moudre. (Voir Glos.). ●(1936) PREZ 71. ar re oa o kas bleud hag o kerc'hat arrenval.

    II. Bezañ dour a-walc'h en e vilin evit malañ arreval ub. : voir malañ.

  • arrez
    arrez

    m.

    (1) Arrhes.

    (1499) Ca 78b. Erres. g. idem. ●(1633) Nom 202a. Pecunia attributa, assinationes, sunt qui vulgò : vocari putant : argent d'assignation : archant á assignation á ve roet en erres. ●205a. Arra, arrabo : arres : errès.

    (1659) SCger 53a. erres, tr. «arrés.» ●130a. arrès, tr. «erre.» ●147a. erres, tr. «arres.» ●(1744) L'Arm 17a. Arres, tr. «Arréss.. ézeu. m.»

    (18--) KTB.ms 14 p 244. setu aman daou c'hant skoued arrez.

    (1904) DBFV 11b. arrez m. pl. eu, tr. «arrhes.» ●(1934) BRUS 284. Des arrhes, tr. «arréz

    (2) Reiñ udb. en arrez evit udb. all : donner qqc. échange de qqc. d'autre.

    (1867) BUE 86. he gabel a lemaz diwar he ben, hag a roaz enn arrhez evit eur bara.

    ►sens fig.

    (1727) HB 494. an erres eus ar c'hloar da zonet. ●511. Un erres a c'hloar an Eêvou.

    (1864) SMM 95. ez eo ar Groas eun errez euz ar vuez eternel. ●96. Eun errez eo a silvidigez hag eus eur maro mad. ●(1894) BUZmornik 5. evel eunn errez euz a euruzded ar baradoz.

    (1920) AMJV ix. Evel eun errhez euz an donezonou-ze.

    (3) Diner-arrez : arrhes.

    (1904) DBFV 56a. dinér Doué, dinér arrez, tr. «denier à Dieu, arrhes.»

  • arreziñ / arrezañ
    arreziñ / arrezañ

    v. tr. d. Donner (qqc.) en arrhes.

    (1464) Cms (d’après LCJL 7). Erresaff. g. arrer. ●(1499) Ca 78b. Erresaff. g. arreer.

    (c.1718) CHal.ms i. arher, donner des arhes, tr. «arresein.» ●(1744) L'Arm 17a. Donner des arres, tr. «Arrézein

    (1868) KMM 224-225. e doare ul loen treud ac coz, pa vez tenned divarna ar bas, ar pez a c'holo aneza er foar, abars e arrezi. ●(1890) MOA 123a. Donner des arrhes pour une cheval, tr. «errezi eur marc'h.»

    (1904) DBFV 11b. arrezein, tr. «donner des arrhes, étrenner.»

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...