Devri

Recherche 'àr...' : 725 mots trouvés

Page 12 : de arriagon (551) à artichaodenn (600) :
  • arriagon
    arriagon

    voir arc'hdiagon

  • arrivañ
    arrivañ

    v. intr. (marine) Arriver au vent.

    (1920) KZVr 365 - 29/02/20. arriva, tr. «arriver (au vent).»

  • arrizh
    arrizh

    s. –où Spectre, fantôme.

    (1969) ADBr lxxvi 4/660. djwilet em es arrèheu Jan-Marey : j'ai vu le fantôme de Jean-Marie.

  • arroch
    arroch

    s. Avanie.

    (c.1718) CHal.ms i. auanie, tr. «arroch'

    (1904) DBFV 11b. arroch, tr. «avanie.»

  • arrochiñ
    arrochiñ

    v. tr. d. Faire des avanies.

    (c.1718) CHal.ms i. Ils me font touiours des auanies, tr. «int em arroch' ataü, Taul a Taul.»

    (1904) DBFV 11b. arrochein, v. a., tr. «faire des avanies (Ch. ms.).»

  • arroud
    arroud

    m. –où

    I. spat.

    (1) Endroit, lieu précis.

    (1772) KI (var.) xlii 333-334. ar chaç guen a so breman / en arrout se o phlaç.

    (1860) BAL 38. E pe arroud euz ar bed. ●261. en Aoter, en arroud ma poc ar beleg. ●(1872) ROU 83b. Endroit, tr. «Arroud.» ●(1880) SAB 151. betec an arroud n'oa nemet ur strizenn-vor, ur ster da dreuzi. ●(1883) MIL 250. en arroud ma tizroer da vont da Chapel Sant-Alar. ●(1894) BUZmornik 111. planta he gleze ennhan en arroud ar galoun.

    (1902) MBKJ 218. gouzout a ra e pe du ema ann arroud kizidik. ●(1909) FHAB Here 301. unan bennak eus he arroudou goridik. ●(1927) GERI.Ern 26. arroud m. pl. ou, –oujou, tr. «Endroit, lieu précis.» ●(1960) BLBR 128/20. Re galed ar simant en arroud-se !

    (2) (en plt du vent) Chom er memes arroud : souffler de la même direction.

    (1923) ADML 117. A dra-zur, an avel o veza chomet pell er memez arrout, e vijent poulzet lark hag eat pell da zouara.

    (3) Passage, extrait (d'un livre).

    (1913) KZVr 33 - 19/10/13. Arroud, masc., pl. arroudou, arroujou, tr. «passage (d'un livre).» ●(1927) GERI.Ern 26. arroud m. pl. ou, –oujou, tr. «passage (d'un livre).»

    II. temp.

    (1) Moment.

    (1915) MMED 135. E pe arroud euz he oferen emedo p'eo bet skoet gant eur strinkad obus ?

    (2) Rendez-vous.

    (1913) KZVr 33 - 19/10/13. Arroud, masc., pl. arroudou, arroujou, tr. «rendez-vous. Léon. Milin.» ●(1927) GERI.Ern 26. arroud m. pl. ou, –oujou, tr. «rendez-vous.»

    III. Gouzout an arroud : trouver moyen.

    (1913) KZVr 33 - 19/10/13. Gouveout an arroud, tr. «trouver moyen. Trég[or].» ●(1927) GERI.Ern 26. gouveout an arroud T[régor], tr. «trouver moyen.»

  • arroudad
    arroudad

    m. –où Extrait, passage d'un texte.

    (1969) BAHE 59/10. Setu amañ un arroudad bennak diwar ul lizher disin.

  • arroudenn
    arroudenn

    f. –où

    I.

    (1) Chemin, sentier.

    (18--) SAQ II 166. kerzet dre ar memez arouden.

    (1913) KZVr 33 - 19/10/13. Arrouden, arouden, tr. «sentier.» ●(1927) GERI.Ern 26. arroudenn, aroudenn f., tr. «sentier.»

    (2) Lit d'un petit cours d'eau à sec en été.

    (1913) KZVr 33 - 19/10/13. Arrouden, arouden, tr. «lit d'un petit torrent qui se dessèche en été. Trég[or].» ●(1927) GERI.Ern 26. arroudenn, aroudenn f., tr. «lit d'un petit torrent qui se dessèche en été T[régor].»

    (3) Arroudennoù an dorn : les lignes de la main.

    (1908) PIGO II 86. lenn doare pep den en aroudennou an dorn.

    (4) Direction.

    (1900) MSJO 14. Anaout an arouden-ze ha mont ennhi a galon vad. 78. Na pegen sioul e sao ar stered varzu arouden anter-noz ! ●(1905) BOBL 25 novembre 62/1d. Awalc'h e oa bet d'ar vatimant disvia deuz a ugent goured divar an arouden.

    II. par ext. Preuve.

    (1874) FHB 475/37b. Mar kirit, eme c'hoas Valeri, gant eun arouden evit diskues oc'h bet o cofes, ho pezo an aluzen e ti ar pinijenner. ●(1874) FHB 476/45b. e peleac'h ema eta an arouden evit diskues e vezit e cofes hag e sacramanti ?

    III. sens fig. Mont, tec'hel diwar an arroudenn.

    (1) Dévier du droit chemin, mal tourner.

    (1909) KTLR 240. ar Markis iaouank a dec'has divar an arouden vad. ●(1913) KZVr 33 - 19/10/13. mont diwar an arouden, tr. «tourner mal, dévier. Abbé Caer.» ●(1927) GERI.Ern 26. mont diwar an arroudenn f., tr. «tourner mal, dévier.»

    (2) Exagérer.

    (1913) KZVr 33 - 19/10/13. mont diwar an arouden, tr. «exagérer, aller trop loin dans ses affirmations erronées. Abbé Caer.» ●(1927) GERI.Ern 26. mont diwar an arroudenn f., tr. «aller trop loin, exagérer.»

    IV. Mont dreist an arroudenn : dépasser les bornes.

    (1869) SAG 35 (L) G.-M. Karoff. Lakit evez gouzkoude ne dafac'h dreist an arouden. ●130. Ne deuz nemet ar re 'zo eat dreist an aroudenn, a gement o deffe euz oud sin ar Groaz.

  • arroudennet
    arroudennet

    adj. (Visage) marqué, creusé par les rides, les larmes.

    (1909) FHAB Genver 37. he divoc'h aroudennet gant an daelou. ●(1928) BREI 60/2d. Hed he dioujod arroudennet.

  • arroudenniñ
    arroudenniñ

    v. tr. d. Dessiner, tracer.

    (1924) BILZbubr 43-44/1025. gant eun drean spern ec'h arroudennas al lizerennou.

  • arroued
    arroued

    m. -où Petit épervier pour pêcher les crevettes.

    (1962) EGRH I 8. arroued m. -où, tr. « petit épervier pour pêcher les crevettes (Ernault, Gwened, a laka ar ger gg. Gwelloc’h eo gourel evel roued). »

  • arrouestliñ
    arrouestliñ

    v. En em arrouestliñ ouzh ub. : s’acoquiner à qqn.

    (1962) EGRH I 9. arrouestliñ (en em a- ouzh u.b.), tr. « s’acoquiner à quelqu’un. »

  • arroutet
    arroutet

    adj.

    (1) Aguerri, expérimenté.

    (1870) FHB 306/355b. sini gant an delen evel muzisianed arroutet.

    (1919) DBFVsup 4a. aroutet mat (Arv[or], Arg[oat]), adj., tr. «habile, routier.»

    (2) Débrouillard.

    (1919) KZVr 338 - 24/08/19. aroutet, tr. «débrouillard, Treger.» ●(1927) GERI.Ern 26. ar(r)oudet, arroutet, tr. «qui connaît son affaire, ferré, débrouillard.»

    (3) Bezañ arroutet war udb. : être compétent, connaître son affaire, son métier.

    (1909) KTLR 6. da ziskuez d'ho zad pegen aroutet oant var ho micher. ●103. Ama ar mestr a zo eun den aroutet var he vicher ha na fell d'ezhan kaout en he di nemet marichalet dispar. ●(1910) MBJL 155. e-tuhont m'eo ret bean aroutet mat war ar muzik.

    ►absol.

    (1936) BREI 460/2a. Ha c'hoaz te, pôtr kêz, a zo aroutet, 'n em c'henver. Me ne lennan paper ebet…

  • arroutiñ
    arroutiñ

    v. tr. d. Chasser.

    (1919) DBFVsup 4a. aroutein, tr. «chasser.»

  • arru-
    arru-

    voir erru-

  • arrumaj
    arrumaj

    m. (marine) = (?).

    (1987) GOEM 139. Ces pièces de gréement ainsi rassemblées sur le côté [mât, corne, bôme et avirons] portent le nom de an arrumach.

  • arruz
    arruz

    adj. Rougeâtre.

    (1879) ERNsup 147. ar-ru, un peu rouge, Trév[érec].

    (1913) KZVr 32 - 12/10/13. Arru, tr. «rougeâtre. Trég[uier].»

  • arsa
    arsa

    interj. Eh bien.

    (1790) MG 394. Arça, me hoær, cavét e hoès en tu de zireihein me houciance. ●(17--) ST 28. Orsa ! P'emaon enn hent, ha pa n'euz nemed-on, / N'ouzon petra a rinn, n'ouzon penaos emaon. tr. «or ça !»

    (1834) SIM 165. Arça, va buguel, re divezat eo da vont e nep lec'h. ●(1869) EGB 130. arsa ! tr. «çà !»

    (1902) PIGO I 24-25. «Arsa, emean, n'eo ket c'hoario zo ganimp ; ro d'in-me da arc'hant ha da gi, pe otramant out maro...» ●27. «Arsa, Dienez, deomp c'hoaz betek ar c'hoat-hont, ha gwaz a ze ma na gavomp ti ebed !» ●(1904) DBFV 11b. arsa, interj., tr. «ah çà ! eh bien ! allons !» ●(1908) PIGO II 5. Arsa, ne deuio ket ! ●(1942) DADO 10. Arsa ! ne vin ket lôsket da zistaga eur ger ? ●(1970) BHAF 36. «Arsa, emezi, o tenna he lunedou diwar beg he fri, petra an diaoul eo ar hataill-ze ?» ●138. «Arsa, paourkaez tata, te a wel an droug e pep leh.» ●217. «Arsa, ne gomprenan seurt, Itron. ●(1982) TKRH 19. Arsa, emezañ, paotred, ar vuhez-mañ n'hell ket padout.

  • arsailh .1
    arsailh .1

    m. –où

    (1) Attaque, assaut.

    (1575) M 1225. mat en bataill, ha da arsaill vaillant, tr. «bonne à la bataille et vaillante à l'assaut.»

    (1732) GReg 781a. Se ramparer contre les attaques du emon, tr. «Ramparzi e ene a ënep açzailhou an droucq-spered.» ●(17--) ST 102. N'euz forz en pet assaill ez omp en em gavet.

    (1914) DFBP 22b. assault, tr. «Arsaill.» ●(1919) BUBR 6/163. An 23, da c'houec'h eur diouz ar beure, e tilammas an Alamanted d'an arsailh gant ne oar den ped batailhon. ●(1919) BUBR 9/244. o tizarbenn arsailhou. ●(1919) BUBR 10/264. e oa kroget an arsailh da beder eur hanter. ●265. eur bagad soudarded a ya d'an arsailh.

    (2) Eneb-arsailh : contre-attaque, contre-offensive.

    (1919) BUBR 10/267. eun eneb-arsailh nerzus.

    (3) Armoù arsailh : armes offensives.

    (1732) GReg 255b. Armes, offensives, tr. «Armou da açzailh

  • arsailh .2
    arsailh .2

    voir arsailhañ

  • arsailhadenn
    arsailhadenn

    f. –où Attaque, assaut.

    (1975) LLMM 170/210. ar gentañ arsailhadenn.

  • arsailhañ / arsailhiñ / arsailh
    arsailhañ / arsailhiñ / arsailh

    v. tr. d. Attaquer, assaillir.

    (1464) Cms (d’après GMB 40). Arsaill «arsaillir». ●(1499) Ca 12a. Arsaill. g. arsaillir / envahir. ●(c.1500) Cb 17a. Assaill. g. assaillir. ●(1521) Cc [Assaill]. Assaill. g. assaillir. ●(1633) Nom 193a. Impressionem facere : faire emprainte, assaillir : assail, en em cannaff mat hac æs.

    (1659) SCger 130a. assaill, tr. «assaillir.»

    (1914) DFBP 22b. assaillir, tr. «Arsaill (var).» ●(1919) BUBR 10/264. arsailhi an alamanted.

    ►absol.

    (1919) BUBR 2/43. ha c'hoaz en doa ranket arsailhi a-hed an eisteiz araok dont a-benn anezan. ●(1919) BUBR 10/265. an Alamanted ne oant ket bet souprenet e stumm ebet, ken meur rak-se pa ouïent e tleemp arsailhi.

  • arsailher
    arsailher

    m. –ion Attaquant, assaillant.

    (1521) Cc [Assailleur]. inuasor ris. b. assailleur.

    (1914) DFBP 22b. assaillant, tr. «Arzailler.» ●(1958) BAHE 17/2. an dour hag an eoul berv o kouezhañ war an arsailherion. ●(1975) LLMM 170/211. lakaat an arsailherien da gilañ.

  • arsailherezh
    arsailherezh

    m. Assaut, attaque.

    (1962) EGRH I 9. arsailherezh m., tr. « assaut, attaque. »

  • arsailhet
    arsailhet

    adj. Assailli.

    (c.1500) Cb 17a. g. assailli. b. assaillet.

  • arsailhiñ
    arsailhiñ

    voir arsailhañ

  • arsanailh
    arsanailh

    m. - Arsenal.

    (1732) GReg 49a. Arsenac, ou arcena, magasin d'armes, tr. «Arsanal. p. arsanalyou. Van[netois] Arsenal. p. arsenalyéü

  • arsaot
    arsaot

    s. Assaut.

    (1499) Ca 12a. Arsaut. g. assault. ●(c.1500) Cb 17a. Assaut. ga. assault. ●(1521) Cc [Assaut]. Assaut. ga. assault. ●g. faire assault. b. ober assaut. ●(1633) Nom 188a. Impressio, impression, effort au choc de gens de guerre, emprainte, assaut : an assaut pe an effort ves an tut á bresel.

  • arsav .1
    arsav .1

    m. –ioù

    (1) Halte, pause, station.

    (1790) Ismar 522. un tamiq arsàu.

    (c.1802-1825) APS 81. Groeit un tamiq arsaü. ●(1857) GUG 44. ne vou arsàu erbet. ●(1870) FHB 273/91a. setu perag em eus bep bloaz, d'ar mare-ma, eun arzao var va foaniou.

    (1904) DBFV 11b. arsaùig, tr. «pause, petit repos.» ●(1927) GERI.Ern 27. arzao, arzav m., tr. «Halte, pause, relâche.»

    (2) Hep arsav : sans cesse.

    (1849) LLB 54. Labouret hemb arsaw.

    (1939) KOLM 26. skubet hep arsaù get en aùél.

    (3) Kemer arsav : s'arrêter, prendre du repos.

    (1767) ISpour 7. quemér unn tamic arsau.

    (4) Reiñ arsav : donner du répit.

    (c.1785) VO 72. rein un tamiq arsàu d'hé halon néhancét. ●97. rein un tamiq arsàu ha repos d'ou speret.

    (1825) COSp 241. ne vennant quet agrên rêin na peah nac arsàu. ●(1829) CNG 8. hemb reign arsàu na discuéh d'é spéret. ●(1867) FHB 102/394b. ma roit arzao pe diskuiz d'ezho enn ho labourou.

    (5) Station, gare.

    (1945) DWCZ 28. betek arzao an hent-houarn.

    (6) = (?) Condition... (?).

    (1866) FHB 90/302b. ne allan ket kemeret eur buguel em zi var arzaoiou evelse.

    (7) (musique) Pause.

    (1744) L'Arm 378b. Tems de Musique, tr. «Arsau. m.»

  • arsav .2
    arsav .2

    voir arsaviñ

  • arsav .3
    arsav .3

    s. = (?).

    (1932) BRTG 68. e blom ar é arzaù én ur zistill é gonzeu.

  • arsav-brezel
    arsav-brezel

    m. Armistice.

    (1744) L’Arm 416b. Armistice, tr. « Arsau à vreséle. m. »

    (1854) PSA II 301-302. Charlemagn e houlennas guet é anemis un arsàu a vrézel eit puemzêc dé. ●(1890) MOA 296b. Cessation des hostilités, tr. «arzao-brezel, m. s.»

    (1927) GERI.Ern 27. arzao brezel, tr. «armistice, trève.» ●(1936) PREZ 62. d'ober ar pec'h (lire : peoc'h), e reont da genta eun arzao-brezel.

  • arsaviñ / arsav
    arsaviñ / arsav

    v.

    I. V. intr.

    (1) Cesser.

    (1843) LZBg 1 blezad-2l lodenn 28. a pe arsàuant eit discuéh. ●(1849) LLB 582. A ridek ér goehieu en deur e arsawé. ●(1855) BDE 417. arsàuet-é er glàu.

    (1927) GERI.Ern 27. arzaoi, arzavi v. n., tr. «faire une pause, cesser.»

    ►[empl. comme subst.]

    (1907) FHAB Even 97. Piou 'ta neuze hen deus roet d'ar bed ar flach hag an arzaoi ?

    (2) Arsaviñ a : cesser de.

    (1855) BDE 787. n'arsàuent a rantein dehou acteu a drugairé. ●836. aveit arsàu ur momant a hou carein. ●(1856) GRD 20. arsàu a vihuein erhat. ●(1857) GUG 47. arsàuet a ouilein. ●(1896) HIS 151. n'arsaúent ket a bédein. ●(1897) EST 38. n'arsaùant ket à hudal.

    (1906) HIVL 63. hi e arsaù a greskein. ●(1907) BSPD I 17. n'arsaùé kert a bedein. ●(1921) BUFA 110. Er sant ne arsaùé ket a bredeg.

    (3) Arsaviñ àr udb. : cesser de se servir de qqc.

    (1849) LLB 127. mar arsaw ar é ruan.

    (1904) DBFV 11b. mar arsaù ar é ruan, tr. «s'il cesse un instant de ramer.»

    (4) Rester (dans un endroit).

    (1792) HS 270. Judas n'arsaüass quet pèl inou goudé é Gommunion sacrilège.

    (5) Attendre.

    (1744) L'Arm 19b. Attendre, tr. «Arsau

    II. V. tr. d. Cesser.

    (1825) COSp 85. cesset un nebedic en exercice santél-zé ; en arsàuein ne rei gueu erbet teoh.

  • arsec'h
    arsec'h

    adj. Assez sec.

    (1879) ERNsup 147. ar-zec'h, assez sec, Trév[érec], St-Clet.

    (1913) KZVr 32 - 12/10/13. Arzec'h, tr. «assez sec. Trég[uier].» ●(1927) GERI.Ern 21. arzec'h, tr. «assez sec.»

  • arselin
    arselin

    adv. Crépuscule.

    (1913) RNDL 93. Meit Jézus e bellas tré en aod, arselin, tr. «Mais Jésus s'éloigna par la côte, au crépuscule.» ●(1914) RNDL 52. Deit onn devadoh arselin, tr. «Je suis venu vers Vous dans le soir.» ●(1914) RNDL 109. Arselin ha tro 'n noz, tr. «Le soir et toute la nuit.»

  • arsenik
    arsenik

    m. Arsenic.

    (1633) Nom 248b-249a. Auripigmentum, arsenicum : orpin, arsenic : arsenic vn seurt pouesoun eo.

    (1912) MMPM 127. petra eo an arsenik.

  • arsenis
    arsenis

    m. Arsenic.

    (1744) L'Arm 17b. Arsenic, tr. «Arcenisse. m.»

    (1904) DBFV 12a. arsenis, m., tr. «arsenic (l'A.).»

  • arsilet
    arsilet

    adj. Filtré.

    (1964) BAHE 40/55. Yod kerc'h arsilet. ●(1990) TTRK 72. yod-silet (e lec'hiou all e reer anezhan «yod-arsilet»).

  • arsod
    arsod

    m. –ed Espèce de fou, de sot. cf. arsodig

    (17--) EN 2267. pemb cand arsod, tr. «cinq cents espèces de sots.»

    (1895) GMB 34. dans le petit Tréguier (…) ar-zod, espèce de fou.

    (1913) KZVr 32 - 12/10/13. Arzod, masc., tr. «espèce de fou.» ●(1919) MVRO 13/1c. ped arzod a'n em gavo pinouz goude kement a chao hag a labour evit… netra ! ●(1928) BFSA 17. an arzod en em ziwiske. ●(1970) BHAF 289. evel eun arzod.

  • arsodez
    arsodez

    f. –ed Espèce de folle, de sotte.

    (1834) KKK 38. é kiz eunn arsodez.

    (1910) MAKE 53. an arzodez zo anezi.

  • arsodig
    arsodig

    m. Pauvre d'esprit. cf. arsod

    (1974) TDBP III 105. Un tamm arsodig a oa anezañ, tr. « c'était un petit pauvre d'esprit. »

  • arsodiñ
    arsodiñ

    v. intr. Être un peu fou, un peu sot.

    (1919) BUBR 9/236. Hag arzodet eo an danserien ?

  • arsoñ
    arsoñ

    s. (harnachement) Arçon.

    (1659) SCger 8b. arson de la selle, tr. «arson an dibr.»

  • arsot
    arsot

    adj. Un peu fou, un peu sot.

    (1896) GMB 681. pet[it] tréc[orois] arzôd un peu fou.

  • art
    art

    voir ard .1

  • arteliñ
    arteliñ

    v. tr. d. Immobiliser une charrette.

    (1919) DBFVsup 4a. artelein, v. a., tr. «enrayer une voiture ou la fixer sur la chambrière. V. atélein.» ●atélein, v., tr. «fixer une charrette au moyen d'une pierre ou de la chambrière.»

  • arter
    arter

    f. Délire. cf. alter

    (1900) LZBg 57 blezad-1 lodenn 35. En artèr vras em boé e greské hoah men dérhiañ ha doh ou guélet é ivet, goah ar hoah é té séhet d'ein.

  • arteziat
    arteziat

    adj. (Puits) artésien.

    (1903) MBJJ 98. Ar seurt punso a ve græt anê punso arteziad : en Bro Artes, war a lerer, ec'h int bet kleuzet da gentan.

  • artichaod
    artichaod

    coll. (botanique)

    (1) Artichauds.

    (1659) SCger 9b. artichaud, tr. «artichaut.» ●(1732) GReg 54a. Artichaut, tr. «Artichauden. p. artichaud.» ●(1744) L'Arm 17a. Artichaut, tr. «Artichautt

    (1924) FHAB Mae 173. eur penn articho (askol-debri) a veze gwerzet pevar pe bemp gwenneg. (...) Ar re o doa labouret an douar da gaout artichao. ●(1933) ALBR 27. Planta : Artruchaot.

    (2) plais. Chardons dans un champs de céréales.

    (1958) ADBr lxv 4/528. (An Ospital-Kammfroud) Soudarded, Saladenn, Kompagnunez, Articho : Termes imagés, utilisés par plaisanterie ou dérision, pour désigner les chardons qui poussé parmi les céréales. Les poils laineux qui s'en échappent au moment de la maturité sont appelés, dans un même esprit : bleo kicher (kizier).

    (3) Artichaod gouez : chardon Notre-Dame.

    (1633) Nom 93a-b. Spina alba, spina regia officinis carduus beatæ Mariæ : chardon nostre Dame, artichaut sauuage : asquol an itroun Maria, artichaut goüez.

  • artichaodenn
    artichaodenn

    f. –où (botanique) Artichaud.

    (1732) GReg 54a. Artichaut, tr. «Artichauden

    (1890) MOA 123b. un plant d'artichaut, tr. «eunn artichaodenn

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...