Devri

Recherche 'e...' : 2032 mots trouvés

Page 13 : de emanaoudegezh (601) à emerilhon (650) :
  • emanaoudegezh
    emanaoudegezh

    f. Connaissance de soi-même.

    (1931) VALL 144b. Connaissance de soi-même, tr. «emanaoudegez f.»

  • emañsipañ
    emañsipañ

    v. tr. d. Émanciper.

    (1499) Ca 75a. Emancipaff. g. emanciper.

    (1659) SCger 48b. emanciper, tr. «emancipa

  • emaozadur
    emaozadur

    m. Action de se préparer.

    (1931) VALL 587b. action de se préparer, tr. «emaozadur

  • emaozañ
    emaozañ

    v. Action de se préparer.

    (1931) VALL 587b. action de se préparer, tr. «emaoza

  • ematizadur
    ematizadur

    m. Autosuggestion.

    (1931) VALL 49a. Autosuggestion, tr. «ematizadur m.»

  • ematizadurezh
    ematizadurezh

    f. Autosuggestion.

    (1931) VALL 49a. Autosuggestion, tr. «ematizadurez f.»

  • embann .1
    embann .1

    m., plur. –où, –eier

    (1) Proclamation, publication.

    (1499) Ca 75a. [embann] banna / ne embann b. ●(1575) M 1716-1718. Maz lacquas á tra splann, crial dre embannou : / Ez querchset dirazaff (…) / Quement snbiect (lire : subiect) de thron, ayoa en prisounou, tr. «Qu'il fit clairement crier par proclamations / Qu'on amenât devant lui (…) / Tout sujet de son trône qui était dans les prisons.»

    (1659) SCger 146a. embann, tr. «bãnir, faire demander.» ●(1732) GReg 234b. Cri, publication de quelque ordre ou reglement, tr. «Embann. p. embannou.» ●(1752) PEll 271. Emban, Publication, bannie.

    (2) Annonce dans la presse.

    (1908) FHAB Eost 235. An embanneier-ze, kement, pe vuioc'h eget ar c'homanantchou a ra bevans ar c'hazetennou. (...) Red eo e ouesfe an dud var be seurt kazetenn merka o embannou.

    (3) An embann : l'édition.

    (4) [au plur.] Ban de mariage.

    (1659) SCger 12b. faire les bans, tr. «ober an embannou.» ●(1752) PEll 271. Embannou, qui se dit vulgairement des bannies de mariages.

    (1857) CBF 45. Hag embannet oc'h-hu bet, tr. «Vos bans sont-ils publiés ?» Disul e vezo kaset ann embannou kenta, tr. «Ils le seront dimanche prochains.» ●(1872) ROU 102a. Il y a eu une seconde publication, tr. «eiled eo an embannou – eil-embanned eo.» ●(1876) SBI I 318. nin 'zo dîmet hon daou, / Ni 'zo dindan ann embannaou, tr. «nous sommes mariés tous les deux, / Nous sommes sous les bans.»

    (1909) KTLR 32. An embannou oa kaset evit an trede gueac'h (lire : gueach).

  • embann .2
    embann .2

    v. tr. d.

    I.

    (1) Proclamer, publier, rendre public, su.

    (1499) Ca 75a. Embann. bannir.

    (1659) SCger 44b. diuulguer, tr. «emban.» ●98b. publier, tr. «emban.» ●(1732) GReg 235a. Crier quelque chose par les ruës pour vendre, tr. «Embann un dra dre guer. pr. embannet.» ●(1752) PEll 271. Embann, bannir, publier.

    (1847) FVR 148. e torraz ar Rouelez hag ec'h embannaz ar Republik.

    (1907) AVKA 119. Mac'h eas an Ebestel a geriaden da geriaden, en ur embann dre oll ar C'helo Mad. ●163. Unan anhe, adaleg ma n-am zantas yac'h, a dispennas e roujo, en eur embann a vouez huel brazder Doue. ●(1915) HBPR 23. e lakeas he hano evit embann al lezennou nevez. ●(1934) FHAB Gwengolo 364. Hag ar sorc'hennou fallakr bet hadet ganto 44 vloaz araok, evid ar brezel 70, a voe embannet a-nevez a-dreuz ar vro.

    (2) (dans une vente) Annoncer les enchères.

    (1942) LANB 37. Jean-Louis le Gall, eus bourc'h Lanber, a embanne ar priziou. Kalz tud a zeuas hag a daolas.

    (3) spécial. Embann ub. : publier un projet de mariage.

    (1838-1866) PRO.tj 193. Kerkent ha ma ve embannet daou zen iaouank da zimi. ●(1857) CBF 45. Hag embannet oc'h-hu bet, tr. «Vos bans sont-ils publiés ?» Disul e vezo kaset ann embannou kenta, tr. «Ils le seront dimanche prochains.» ●(1877) EKG I 249. e ranker, araok dimezi, beza embannet teir gueac'h en iliz.

    (4) [au narrat. ind.] Dire.

    (1958) BRUD 5/39. eur hure yaouank, eun tammig teileg ha brabañser, a embanne gand dismegañs : «Po ! Paour-kêz gouezidi Lanbaol a gemer aon evel ar brini ouz ar spontailhou ! Diotachou !»

    (5) Éditer (un livre).

    (1911) BZIZ 29. Embann a reaz (…) eul leor dispar. ●(1914) DFBP 109a. editer, tr. «Embann.» ●(1931) VALL 241b. Éditer, tr. «embann

    (6) Publier dans une revue.

    (1930) FHAB Meurzh 85. Evid ober plijadur d'hol lennerien ec'h embannomp daou lizer all.

    (7) Ti-embann : maison d'édition.

    II. Embann war ar groaz : voir kroaz.

  • embannadenn
    embannadenn

    f. –où

    (1) Proclamation.

    (1923) FHAB Here 362. embannadenn ar marc'heg a ya goudeze d'ober tro-kêr da vruda eun hevelep kelou laouen.

    (2) Publication.

    (1962) EGRH I 74. embannadenn f. -où, tr. « publication. »

  • embannadur
    embannadur

    m. –ioù Édition.

    (1931) VALL 241b. Édition, tr. «embannadur m.» ●(1958) BAHE 15/18. en embannadurioù boutin.

  • embanner
    embanner

    m. –ion

    (1) Crieur public.

    (1499) Ca 75a. [embann] preco / onis. b. embanner.

    (1732) GReg 235a. Crieur public, tr. «Embanner. p. embannéryen

    (1834) SIM 54. Qerqent ha ma voe achuet ar roulamant, an embanner en em breparas da lenn e ziscours. ●(1866) LZBt Ebrel 108. eunn imbanner a ie arok d'ehan hag a lere a vouez huel d'ar bobl : barnet eo bet ann den-man d'ar maro.

    (1931) VALL 170b. Crieur public, tr. «embanner

    (2) (religion) Annonciateur.

    (1911) BUAZperrot 857. sant Yan, embanner bras ar binijen. ●(1924) FHAB Mae 196. Sant Visant Ferrier, embanner bras ar varn ziveza. ●(1926) KANNgwital 287/436. buhez santel embanner santel ar Varn.

    (3) Crieur des trépassés.

    (1659) SCger 34b. crieur des trepassez, tr. «embanner an tut maro.» ●(1732) GReg 235a. Crieur des Trepassez, tr. «Embanner an anaoun. Van[netois] embannour an dud varv.» ●(1752) PEll 271. Embanner an-tut marw, crieur des morts, celui qui publie la mort des défunts.

    (4) Éditeur.

    (1914) DFBP 109a. editeur, tr. «Embanner.» ●(1931) VALL 241b. Éditeur, tr. «embanner(-levriou).»

    (5) Crieur d'enchères.

    (1938) GWAL 110-111/7. Lan, embanner al ludu.

  • embannet
    embannet

    adj.

    (1) Proclammé.

    (1964) BRUD 19/14. Da noz ar votadeg, pe oe embannet niver ar moueziou dastumet gand peb hini.

    (2) Publié (dans une revue).

    (1981) ANTR 141. Eur pennad-skrid embanned e Feiz ha Breiz, gand unan euz pôtred ar C'helh Keltieg, a lakas ar zoubenn da drenka.

  • emberr
    emberr

    adv.

    (1) Bientôt, sous peu, tout à l’heure.

    (1530) J p. 21b. En berr ez duy ferm an termen / Maz achefheur (variante : achiuer) bezet certen / An pez so perguen ordrenet, tr. «dans peu de temps viendra le temps ou s'accomplira, soyez-en sûre, ce qui est réglé par le Ciel.»

    (1790) MG 405. ha possibl vehai en hou pehai anfin renonciét d'en devotion ha d'er grimaceu e uélèn bamdé gueneoh hac en dehai imbèrr me laqueit de follein ? ●(1792) BD 315-316. hac ember evoely / ar bevien a bep hent o goul an hent das ty, tr. «et bientôt tu verras / Les pauvres de toutes parts demander le chemin de ta maison.»

    (1849) LLB 95. Ma ne venet é-ber guélèt hou toar chuéhet. ●336-338. brindi a vandeneu, / É punein én amzer, émber en ur grial. ●597-598. Hag émber, tra chifus, é peb leh é huéler / En tad éneb d'er mab, er brer éneb d'er brer. ●(1856) VNA 98. Il est bienyôy deux heures, tr. «Dihue ær-é imbèr.» ●(1847) FVR 226. ha setu e-verr hag hi gwelet al loen. ●(1870) FHB 260/403b. Eur plac'h iaouank (...) a zeuaz e-berr d'ankounac'hat kentelliou he mam. ●(1874) FHB 485/119b. Ma na les ket ac’hanomp avad da vont d’an douar eber, penauz a rin-me evit comz oc’h merc’h Cadoret ? ●(1876) TDE.BF 434a. Bez' ho pezo eunn tamm, tad koz, enn distro e-verr, m'am euz bet re.

    (1913) KOME 5. A drugare Doue, eman o vont en henchou 'c'han d'e-berr. ●(1913) AVIE 350. Mes chetui ean lammet émbèr a zirak ou deulegad. ●(1919) DBFVsup 1a. aber (Gr[oix], adv., tr. «bientôt.» ●(1927) GERI.Ern 43. e berr, emberr, tr. «bientôt, tantôt, sous peu.» ●(1942) DHKN 94. Pilet e oè ember ré er Honnaught de ré Ulster.

    ►[diminutif] Emberrik : très bientôt.

    (1792) BD 315-316. 4209. em beric me renc cauet vnan, tr. «très bientôt, je dois en trouver une.»

    (2) Cet après-midi, ce soir, tantôt.

    (1792) BD 814. diuoeat vin ember, tr. «Je serai tard ce soir.»

    (1889) ISV 33. ember ema Nedelec, ha n'or bezo ket a eteo da lacat en tân.

    (1919) DBFVsup 1a. aber (Gr[oix], adv., tr. «ce soir.»

    (3) Emberr d'abardaez : ce soir.

    (1910) MBJL 129. eur prozision emberr d'abarde.

    (4) Ken emberr : à bientôt.

    (1879) ERNsup 152. ken em-berr, à bientôt, Tréc[orois], Corn[ouaille], St-Mayeux].

    (1963) LLMM 99/261. Evit an neb a zo troet da gerzhout a wir galon war du ar pal, n’eus ken, Vasili, na sul, nag ehan-labour. Ken emberr, kaezhig !

    (5) Keno/Kenavo emberr : à la prochaine, à ce soir.

    (1907) BOBL 04 mai 136/2f. Keno 'm berr !

    (6) Emberr da noz : ce soir, le soir.

    (17--) EN 1626. me jal en ber da nos, voar benn [a] end dean, tr. «je vais aller tantôt de nuit à sa rencontre.»

    (1870) MBR 270. E-verr da noz, Ivon enn he gampr a ia da zellet dre ar prenestr. ●(1879) ERNsup 152. ’berr’nos = em-berr da noz, ce soir, Trév[érec], Pleud[aniel].

    (1982) TKRH 170. emberr da noz. ●(1974) TDBP III 206. Deuit du-mañ emberr da noz d’ober ur gaozeadenn (ur vlagadenn), tr. « venez chez nous ce soir faire un bout de conversation (la causette) »

    (7) A-benn emberr : ce soir.

    (1909) KTLR 97. Red e vo hen rei d'in a ben en berr [an alc'huez].

    (8) Emberr àr-lerc'h : peu (de temps) après.

    (1839) BESquil 101. Imbèr arlerh ean hum dennas én deserh a Galcid. ●(1854) PSA II 76. hag, imbèr arlerh, ean e vou hur honfortance én hur poénieu. ●99. Hag imbèr arlerh, guet eun neoah ne vehé cleuet bouéh en Ilis, en dud fal-hont e hras charrein hun ilisieu santel. ●166. Jesus-Chrouist (…) e yé imbèr arlerh de gùittat er bed-men.

    (9) Emberr … emberr … : tantôt … tantôt …

    (1710) IN I 288. eber e diou-scouarn unan hac eber e diouscouarn un all. ●386-387. pere a zeu evel quelien da dremen dirac hon daoulagat, ha d'hor picat eber var hor boc'h, eber var hor fri.

  • embiladeg
    embiladeg

    f. –où Bagarre générale.

    (1905) BOBL 02 décembre 63/3b. An eil devez a zo 'nembilladeg, ha tud bleset.

  • emblad
    emblad

    voir embladiñ

  • embladiñ / emblad
    embladiñ / emblad

    v. tr. d. Préparer de la nourriture.

    (1904) DBFV 113a. imblad, émblad, imbladein, v. a., tr. «préparer de la nourriture.» ●(1907) BSPD II 77. Tré m'hum soursié honen a imblad, d'er guellan, er pred, Mari-Madalen, hé hoér, hum zalhé azéet étal treid Jézus. ●(1907) VBFV.bf 19b. émbladein, v. a., tr. «préparer de la nourriture.»

  • embleg
    embleg

    m. Attitude soumise.

    (1942) VALLsup 14a. Attitude soumise, tr. «embleg m.»

  • embreg
    embreg

    voir embregañ

  • embregadeg
    embregadeg

    f. –où Manœuvres.

    (1985) DGBD 6. ober «maneuroù» pe embregadegoù e Kamp KoedKidan.

  • embregadenn
    embregadenn

    f. –où Manœuvre.

    (1931) VALL 447a-b. (une) manœuvre, tr. «embregadenn f.»

  • embregañ / embregiñ / embreger / embregeriñ / embreg
    embregañ / embregiñ / embreger / embregeriñ / embreg

    v.

    I. V. tr. d.

    A. (en plt de qqc.)

    (1) Manier, manœuvrer (un outil, une arme, etc.).

    (1659) SCger 76a. manier, tr. «embreguer.» ●146a. embreguer, tr. «manier, toucher.» ●(1744) L'Arm 228b. Manier, tr. «Imberguérein : Ambréguérein, Ambreguére.» ●332a. Remuer, tr. «Imbergærein

    (1868) FHB 184/223a. gouzout an tu da embrega an armou. ●(1868) FHB 195/308b. ambreger traou ha ne anaiac'h ket beteg henn. ●(1869) HTC 78. hennez a oar embrega an armou. ●(1872) ROU 91a. Maniable, tr. «eaz da ambrega.» ●106. Traitable, tr. «eaz da ambreger.» ●(1872) FHB 384/145a. desket da ambreger an armou.

    (1904) DBFV 7a. anbregérein, imbergerein, v. a., tr. «manier.» ●(1923) ADML 110. Abenn hanter ar miz oant gwest da ambrega o lestr. ●(1925) BUAZmadeg 636. ambrega an armou koulz pe vell, hag ar brinsed euz he renk. ●(1935) BREI 389/2c. ar mistri-skol (...) a ambreg divoder ar wialenn. ●(1964) ABRO 9. A-barzh pell em boe gouiziegezh war ar jedoniezh ha skiant ar verdeadurezh hag e tapis difazi an tu da embreger ar gouelioù, da roeñvat ha da sturiañ.

    ►absol.

    (1890) MOA 332a. Maniable, tr. «eaz da embrega

    (2) Exercer (une charge, un métier).

    (1867) FHB 142/301a. Neked avoalc'h gouzout ar pez so guella da ober, red eo, dreist pep tra, gouzout en em guemeret. Nag a dud desket ha n'ouzont embrec netra ! ●(1868) FHB 178/170a. Setu aze calz cargou (...) ha coulzcoude, daoust d'he iec'hed sempl braz (...) an Aotrou Goujon en deuz ho ambreguet oll, hep trouz, gant ar vrassa furnez.

    (3) Exercer (un organe, etc.).

    (1908) FHAB Genver 2. kerdin kig hag a embreg al lagad a bez dioc'h ma 'z eus ezom evit guelet an traou.

    (4) Pétrir.

    (1659) SCger 87b. paistir (lire : paistrir), tr. «embreguer an toas.» ●(1710) IN I 322. oc'h embreguer an toas da lacat ar forn.

    B. (en plt de qqn, d'un animal)

    (1) =

    (1868) FHB 203/372b. kalz esoc'h affer (...) entent oc'h bugale pa vezont o sevel, eget ho gouarn, ho ambreger, en em ober gantho pa vezont savet.

    (1913) KZVr 29 - 21/09/13. Ambrega, tr. «conduire moralement et en paroles une personne placée sous ses ordres. Milin ms. ●(1949) KROB 12/12. Tud all a zo, aesoc'h da embregi.

    (2) (en plt d'un animal) Manier, mener, conduire.

    (1872) GAM 68. eur gazek (...) diez da ambreger ?

    (1906) GWEN 26-27. ha dre ma hirraio an noz, ar gwenan a zeuio da veza diesoc'h da embreger.

    (3) Tâter, peloter.

    (1647) Am 742. M'ho embreghere, tr. «Je vous manierais (ou : qu'il vous manie).»

    (1659) SC 96. Pa endeus c'hoant (…) an touch da douch, da embreguer ar pez a vez diffennet gant Doue. ●116a. tastonner, tr. «ambreguer.» ●(1732) GReg 907b. Tâtonner par sensualité, tr. «embreguer. pr. embréguet

    C. Se mouvoir, s’activer.

    (14--) N 18. Entent, Keritic beniguet // pasout cousquet da embreguer : // Ha da emmolc hep sy hac ez // quiffj tost dan reuier / Ha caro ha // pesquet mat, tr. « Écoute Keritic béni, active-toi ! / Va chasser sans faute, et tu trouveras près de la rivière / Et un cerf et de bons poissons »

    II. V. pron. réfl. En em embreg.

    (1) Se mouvoir.

    (1915) HBPR 119. na ellont mui en em domma en eur vale, rag n'int ket gwestl d'en em ambreg. ●(1923) KNOL 168. ne helle mui, koulz lavaret, en em ambrek. ●(1935) KEZA 210. Kerkent ha ma c'hellin em em ambreg, a lavare goudeze, ez in beteg Brest.

    (2) Se tirer d'affaire.

    (1924) NFLO. affaire. je ne puis me tirer d'a[ffaire], tr. «n'hallan mui en em ambreg

    (3) S'entretoucher.

    (1732) GReg 355b. S'entre-toucher des mains, tr. «En hem embreguer. pr. èn hem embregueret

  • embregata
    embregata

    v. Manœuvrer.

    (1931) VALL 447b. Manœuvrer, tr. «embregata

  • embreger .1
    embreger .1

    voir embregañ

  • embreger .2
    embreger .2

    m. –ion

    (1) Peloteur.

    (1732) GReg 907b. Celui qui tâtonne ainsi [par sensualité], tr. «embreguer. p. yen

    (2) Entrepreneur.

    (1944) DGBD 147. koñversanted hag embregerien. ●(1957) AMAH 244. Adal neuze e stagas-hi hep goulenn ali digant embreger ebet d’ober evit renerez an dachenn-labour.

  • embregererezh-korf
    embregererezh-korf

    m. (sport) Culture physique. cf. korfembregerezh

    (1932) GWAL 38/17. Dre ma 'z eo ret ober gant eur yez nevez, n'eo ket e-pad ar c'henteliou hepken, hogen ober ganti e-pad al labour all er skol, roet e voe ar c'henteliou niveroniez hag embregerez-korf, da skouer, en iwerzoneg. ●(1935) TRAG $$$. N'eus ket en Odet eun den ken barrek hag heñ war an embregerez-korf, n'eus ket zoken e rann-vro Kemper nag e Kerne a-bez.

  • embregerezh
    embregerezh

    m. –ioù

    (1) Attouchement.

    (1732) GReg 61b. Attouchement deshonnête, tr. «embreguérez lous. p. embreguerezou lous.» ●Faire des attouchements deshonnêtes, tr. «ober émbreguerezou lous.» ●907b. Action de tâtonner par sensualité, tr. «embreguerez

    (2) Maniement, action de manier.

    (1732) GReg 599a. Maniement, action de manier avec les mains, tr. «embreguerez

    (1931) VALL 446b. Maniement, tr. «embregerez m.»

    (3) Entreprise, action d'entreprendre.

    (1931) VALL 263b-264a. Entreprise, tr. «embregerez m.»

  • embregeriñ
    embregeriñ

    voir embregañ

  • embregiñ
    embregiñ

    voir embregañ

  • embroued
    embroued

    m. (tissage) Porte-lame du métier à tisser.

    (1732) GReg 925a. Les portes-lames, tr. «An enbroüed

    (1927) GERI.Ern 132. embroued m., tr. «Porte-lames, partie du métier des tisserands.»

  • emc'hloar
    emc'hloar

    f. Gloriole.

    (1913) KZVr 27 - 07/09/13. Amc'hloar, emc'hloar m., tr. «vanité, orgueil. Ile de Batz, Milin.» ●(1914) MNOTes 155. Mil. ms. donne : « emc'hloar s. m. qui se glorifie soi-même, ar gaezez-ze ne d-eo nemet emc'hloar, cette pécore n'est que vanité… Le mot et la phrase… sont de l'île de Batz. Je ne crois pas que emc'hloar soit employé nulle part ailleurs par le peuple ». ●(1923) SKET I 40. an emc'hloar en o c'halon. ●(1927) GERI.Ern 131. emc'hloar f., tr. «action de se glorifier, vanité.» ●(1931) VALL 23b. Amour-propre, tr. «emc'hloar f.» ●770b. Vaine gloire, tr. «emc'hloar f.»

  • emc'hraus
    emc'hraus

    adj.

    A. Accommodant.

    (1) (en plt de qqn) Charmant, agréable, affable, sociable.

    (1866) LZBt Gouere 146. tud amgrauz (charmants).

    (1903) MBJJ 143. Amgraüz eo al leanez hag he louzo mad ouz ar zec’hed. ●288. amgraüz eo ’pez a c’heller bean. ●(1913) KZVr 27 - 07/09/13. Amc’hraüs, amraüs, amgroaus, tr. «aimable.» ●(1913) ARVG Eost 192. Jentil hag amgroaus eo evel eun oan. ●(1919) KZVr 338 - 24/08/19. amraüs, tr. «sociable, Treger.» ●(1942) VALLsup 5b. (Personne) agréable, tr. «amc’hraüs (et amgr(o)aüs, amgreüs).»

    (2) (Paroles) agréables à entendre.

    (1925) SATR 23. komzou amgraüs a garg ma c’halon a joa !... ●(1935) BREI 390/1a. eun nebeut komzou amgraüs o deus hon frealzet kenan.

    B. Pratique.

    (1962) EGRH I 74. amc’hraüs a., tr. « pratique. »

  • emc'hrausted
    emc'hrausted

    f. Affabilité, sociabilité.

    (1963) BAHE 35/3. Gonit a eure istim ha karantez an dud-e-karg en abeg d'e vadelezh ha d'e amgraüsted.

  • emc’hra
    emc’hra

    adj. Pratique.

    (1962) EGRH I 74. emc’hra a., tr. « pratique. »

  • emdag
    emdag

    m. Bagarre.

    (1772) KI (abrege). en em dacq a savete etre an daou canfart. ●116. en em dacq so savet.

  • emdamall
    emdamall

    m. –où Accusation réciproque.

    (1575) M 1735. An em tamall, han leff, tr. «L'accusation réciproque et la plainte.»

  • emdouell
    emdouell

    m. Illusion.

    (1962) BAHE 30/53. Komzoù evel-se ne dint nemet emdouell.

  • emdrailhañ
    emdrailhañ

    v. pron. S'éreinter.

    (1920) KZVr 366 - 07/03/20. Emdrailha, tr. «se tracasser fort, s'éreinter.»

  • emdreiñ
    emdreiñ

    v. intr. Évoluer.

    (1931) VALL 281a. Évoluer, tr. «emdrei part. emdrôet

  • emdroad
    emdroad

    m. –où Évolution.

    (1931) VALL 281a. Évolution, tr. «emdrôad m.»

  • emdroadour
    emdroadour

    m. –ion Évolutionniste.

    (1931) VALL 281a. Évolutionniste, tr. «emdrôadour m.»

  • emdroadouriezh
    emdroadouriezh

    f. Évolutionnisme.

    (1931) VALL 281a. Évolutionnisme, tr. «emdrôadouriez f.»

  • emdroadur
    emdroadur

    m. –ioù Évolution.

    (1959) BAHE 21/12. Diaes ez eo war un hed ken berr a vloavezhioù merzout un emdroadur bennak.

  • eme
    eme

    v.

    (1) Dit.

    (1821) SST 85. e met sant Paul. ●(1829) HBM 2. eme Pêr da Baul. ●(1869) BEN 913a. E leal, eme Venedisite, ne dal ket ar boan.

    (1902) PIGO I 11. «Ma ! Biken n'am bije kredet !» 'me unan. ●(1907) AVKA 125. N'eo tam red ebed, eme Jesus. ●(1911) BUAZperrot 467. Ar pab, aotrou, eme gerkent ar bugel.

    (2) Blason populaire : emeeaned, surnom des habitants de Belz.

    (1947) BRMO 31. ceux [= habitants] de Belz, Leuiged (petits poux) ou Eméeaned (car ils répétaient souvent en parlant "Emé ean", "disait-il").

    ►[form. conju.]

    S1 emezon / emedon / emezon-me / emedon-me

    (1659) SCger 146b. emiounme, tr. «dis-je.»

    (1834) SIM 119. Hopal-la, emedòn-me.

    S2 emezout / emedout

    (1924) FHAB Du 406. Te'zo o vont kuit, emedout ?

    S3m emezañ

    (1650) Nlou 65. Me gray rez é mezaff, ambuig do dystrugaff, tr. «Je ferai facilement, dit-il, une embuscade pour les détruire.»

    (1659) SCger 146b. emeza, tr. «dit-il,.» ●(1763-1767) SE 5. emeza, tr. «dit-il.»

    (1878) EKG II 71. Livirit dign, maouez, emez-han.

    (1942) DHKN 70. Damezél ker, emé ean, laret hou poè dein er uéh aral, é voureh bras é lenn romanteu.

    S3f emezi

    (1659) SCger 146b. emezi, tr. «dit-elle.»

    (1763-1767) SE 2. emizi, tr. «dit-elle.»

    (1878) EKG II 172. va breur Per, emez-hi. ●265. deit d'am c'haout, emez-hi.

    P2 emezoc'h-hu / emedoc'h

    (1905) BOBL 15 juillet 43/3a. Petra, emoc'h-hu.

    (1924) FHAB Du 402. Chom unanet a dlefent ober, emedoc'h ?

    P3 emezo

    (1763-67) SE 10. emezo, tr. «dirent-ils.»

    ►[form. comb.]

    S1 eme-me / emeve

    (17--) VO 51. Allas ! é-mé-mé dehou.

    (1869) SAG 15. Va mam geaz, eme-ven. ●(1878) BAY 34. E mé-mé, tr. «dis-je, disais-je, ai-je dit.» ●(1878) EKG II 31. Sell-ta, eme-ve dign va-unan. ●37. Asa ! eme-ve. ●121. Ne vezign ket pell eme-ve ouzign va-unan.

    (1925) SFKH 34. Pas, pas emé-mé.

    S2 eme-te / emede

    (1763-67) SE 73. mout habil. eme-dé.

    (1867) FHB 152/382a. Da vihana, eme de, ma vije eat an eil eus ar merc'het. ●(1878) BAY 34. E mé-té, tr. «dis-tu, disais-tu, as-tu dit.» ●(18--) MIL.ms (d’après BUBR 23/362). pa dle dont diou wech c’hoaz, eme-te.

    S3m eme-eñ

    (1878) BAY 34. E mé-eañ, tr. «dit-il, disait-il, a-t-il dit.»

    S3f eme-hi

    (1878) BAY 34. E mé-hi, tr. «dit-elle, disait-ell, a-t-elle dit.»

    P1 eme-ni

    (1878) BAY 34. E mé-ni, tr. «dîmes-nous, disions-nous avons-nous dit.»

    (1878) EKG II 15. Nann, nann, eme ni a-unan.

    P2 eme-c'hwi

    (1790) MG 190. fache vehai gueneoh, é-mé-hui.

    (1878) BAY 34. E mé-hui, tr. «dîtes-vous, disiez-vous, avez-vous dit.»

    P3

    (1878) BAY 34. E mé ou e ment-ind, tr. «dirent-ils, disaient-ils, ont-ils dit.»

    ø dit-on

    (1838) OVD 123. Er mandragore e daule, e m'ind-i, a ziabêl ur vlas huêc.

    ►[form. comb. avec le verbe être]

    S3m eme vezo / eme vezo-eñ

    (1710) IN I 235. eme vezo ar Roue eus ar beorien. ●463. ne servicho quet (…) d'an oll, emevezo-èn.

    P2 eme viot / eme vezo-c'hwi

    (1710) IN I 318. Mæs pebez droug a so er c'hoariou-se, eme viot-hu ? ●hoguen, eme vezo c'hui, contant oump an eil-tu hac eguile da c'hoari er gondition-se.

  • emell
    emell

    m.

    (1) Kaout an emell eus udb. : avoir la charge, la responsabilité de.

    (1752) BS 368. Ur Rouanes peini e deus an emmel eus ar rouantelez.

    (1906) KANngalon Du 263. N'o divije nag ar Pab, nag an Eskop, nag ar Persoun an emel euz an traou e deuz izoum an Iliz da gaout. ●(1912) KANNgwital 111/107. a vrema o deuz an emmel euz hon oberiou ha konsortiajou.

    (2) Bezañ an emell eus udb. gant, da ub. =

    (1868) FHB 200/349a. an tad a ioa an emel euz an arc'hant gantha.

    (1906) KANngalon Here 235. hag a vezo dezho epken an emel euz ar madou a zo red d'an Iliz da gaout.

    (3) Kaout emell gant udb. =

    (1937) LZBl Genver/C'hwevrer 29. N'o deus emmel ebet gant ar pez a dremen en-dro d'ezho.

    (4) Kemer emell (ouzh udb.) : prendre soin (de qqc.).

    (1866) HSH 39. quemerit an hemel oc'h va rouantelez.

    (1911) BUAZperrot 599. Sebezus eo an emmell a gemeras hag ar boan a c'houzanvas o kas ar skoliou-ze en dro.

    (5) Kemer emell gant ub. : s'occuper de qqn.

    (1912) FHAB Ebrel 105. hag ar re a zo e karg a gemer emell gantan.

    (6) Reiñ an emell da ub. : charger qqn (de faire qqc.).

    (1882) BAR 202. D'ar Pab e oe roet an emell da gass al labour da benn.

    (7) Reiñ an emell da ub. war udb. : charger qqn de qqc.

    (1882) BAR 247. pa en devoe [jesus] roet d'he Vam an emel var an urz santel-ze.

    (8) En emell eus : en charge de.

    (1889) ISV 67. P ho guelit en emell eus o afferiou.

    (9) (droit) Ober an emell : transférer une propriété.

    (1984) EBSY 360. (Sant-Ivi) ober an emell, tr. «transferrer (sic) une propriété.»

  • emelladur
    emelladur

    m. Ingérence.

    (1914) DFBP 184b. ingérence, tr. «Emelladur

  • emellañ
    emellañ

    voir emellout

  • emeller
    emeller

    m. –ioù Celui qui emmêle.

    (1464) Cms (d’après GMB 208). Emeler an or.

  • emellout / emellañ
    emellout / emellañ

    v.

    I. V. tr. i. Emellout ouzh : s'occuper de.

    (1499) Ca 75a. Emellaff. g. entremettre.

    (1939) PABI 68. 'Vid emmel ouz al loened.

    II. V. pron. réfl.

    (1) En em emellout a, eus, ouzh, diouzh : s'occuper de.

    (1530) J p. 225b. Nem emellaf tam ho rambre, tr. «Je ne m'occupe point de leurs rêveries.»

    (1659) SCger 79a. se mesler de quelqu'vn, tr. «en em emellout eus vre benac.» ●146a. en em emellout, tr. «se mesler.» ●(1752) PEll 272. En em-emmellout, se mêler de quelque affaire. ●(1774) AC 57. an amiegueset ne dleont quet eun eum emel aneso, tr. «les sages-femmes ne doivent pas s'en méler.»

    (1882) BAR 246. carget em euz va Mam d'emmellout euz ho ruz.

    (1911) BUAZperrot 321. chom heb en em emmell eus an tabut. ●372. en em emmell eus netra. ●(1915) HBPR 104. d'en em emmel deuz ar veleien na douent ket. ●123. ar superiorez hag an hini en em emelle deuz madou ar gouent. ●(1924) ZAMA 178. Plougastel a-bez en em emelle outo. ●(1926) FHAB Kerzu 443. Ar beleg n'en deus ket aotre d'en em emell diouz doare ar brezoneg.

    (2) [empl. devant un v. amené par la prép. «da»] Se mêler de.

    (1915) HBPR 105. beleien ar c'houarnamant ho deuz ranket sina na en em emellent mui da ober netra. ●(1936) PRBD 51. Hag ar galon a vezo ken stag eus ar pleg fall-se, o speret a vezo ken dallet gantan, ma na zonjont ket, zoken, en em emmel da gaout keuz d'ezan.

    (3) absol. Travailler.

    (1924) ZAMA 177. hag ouz hen gwelout oc'h en em emellout evel-se.

  • emeret
    emeret

    adj. Lié.

    (1889) SFA 173. Kaset e ouent d'ar prizoun, emmerret ho divesker hag ho daouarn gand chadennou pounner.

  • emerilhon
    emerilhon

    m. –ed (ornithologie) Émérillon.

    (1499) Ca 75a. Emerillon. g. idem. ●(1633) Nom 37b. Æsalo : esmerilon, smerlin : emerilloun.

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...