Devri

Recherche 'e...' : 2032 mots trouvés

Page 11 : de elbikan (501) à eliboubana (550) :
  • elbikañ
    elbikañ

    v. Répliquer, riposter.

    (1872) ROU 101b. Riposter, tr. «eil-bica

    (1914) MNOTes 155. Rel ms. a : « elbic v. : embic, émulation, à qui mieux mieux » ; et (après emellout) « embic émulation, en em bicat a ra, il se pique demulation, il conteste, il veut l'emporter, il se picque, se fache ». Cet embic provient sans doute d'une « étymologie populaire » (ou «savante») de elbic d'après l'expression en em bicat, calquer sur le fr. se piquer. Le rapprochement du v. fr. alebiqueux pointilleux, querelleur (Gloss. 220, 221) est confirmé par la forme elepikat exciter (Estienne).

  • elboued
    elboued

    m. Famine.

    (1659) SCger 146a. elboet, tr. «famine.»

  • elc'h
    elc'h

    s. Oppression.

    (1909) BROU 233. (Eusa) Oppression, tr. «Elc'h.» ●Elc'h a zo oarnézha, tr. «sa respiration est bruyante et pénible, comme quelqu'un qui porterait un trop lourd fardeau.»

  • elc'hadez
    elc'hadez

    f. Celle qui demande ; celle qui intercède. cf. arc’hiñ.

    (1530) Pm 4 (Tremenuan). Homan so mat aduocades / Hac en gloat doen tat elchades, tr. Herve Bihan/Pennaod (Ogam XVI, 221) «Elle est bonne avocate / Et au royaume de Dieu le père celle qui intercède (pour nous).»

  • elc'hig
    elc'hig

    m. –ed (ichtyonymie) Maquereau espagnol Scomber colias.

    (1977) PBDZ 73. (Douarnenez) elc'hig, tr. «maquereau espagnol.» ●(1979) VSDZ 96. (Douarnenez) An elc'hig n'eo ket mat da zebriñ, tr. (p. 260) «Le maquereau espagnol n'est pas bon à manger.»

  • elc'hiñ
    elc'hiñ

    v. pron. réfl. En em elc'hiñ : se presser.

    (1903) MOAO 89. N'em elc'hez ket evit mont, tr. «tu vas (...) sans te presser.»

  • elc'hoù
    elc'hoù

    plur. (botanique) Aiguilles de pin.

    (1948) LLMM 8/65. (Douarnenez) Belc'hou l nadozioù-pin, briñsoù-sapin. Ivez elc'hoù.

  • Ele
    Ele

    hydronyme An Ele : Ellé (traverse Quimperlé où il rejoint l’Isole pour former la Laita (voir Leta)).

    (1732) GReg 195b. Qemper-elle ê forc'h, ou, ê aber, stæryou Elez hac yzol.

    (1900) KAKE 46. Etre an Izol ag an Elle. ●(1904) BMSB 84. ar ster Elle a gas boubouilh he dour. ●(1906) DIHU 08/146. abati Langoned, é Bro-Kerné, ar ribl er stér Ellé. ●(1911) BUAZmadeg 828. El leac'h-se, hanvet neuze Anaurot, etre an diou ster, an Isol hag an Elle. ●(1911) BUAZperrot 474. etre an Izol hag an Elle. ●(1913) DIHU 96/278. ar riblenneu en Ellé. ●(1925) FHAB Genver 36. e dour an Izol hag an Elle. ●(1927) CONS 715. gant skoazel Nerziou Tredan Ster Ellé.(1931) FHAB Du 433. Abati Tadou Sant Dominik Kemperle a voe savet, war lez ar ster Elle. ●(1934) SMLC 77/12a. Var stér Elle, e Langonnet. 78/23cd Brema, p'ema tal 'an Elez / Brasoc'h c'hoaz eo e vadelez. ●(1935) OALD 51/9. sonjal en amzer vad am oa tremenet war ribl an Elle. ●(1941) DIHU 363/329. etre er Blaoeh hag en Ellé. ●(1995) LMBR 104. en tu all d’an Ele.

  • elefant
    elefant

    m. –ed (zoologie) Éléphant.

    (1499) Ca 74b. Elefant. g. idem. ●(1633) Nom 28a-b. Promuscis, manus elephanti, probossis : la trompe ou museau d'vn elephant : an troumpill pe musel vn eleffant. ●32b. Elephas, elephantus ; elephant : eleffant, ollifant.

    (1909) KTLR 64. elephanted ar roueed o tremen.

  • eleizhañ
    eleizhañ

    v. intr. Croître en nombre, se multiplier.

    (1866) FHB 87/275a. Me rei d'id kreski hag eleïza.

  • eleksion
    eleksion

    f. –où Élection.

    (1499) Ca 74b. Election. g. idem.

    (1915) HBPR 62. ar c'henta eleksionou evit choaz persounet. ●(1925) DLFI n° 7/2a. Ia, ha ne ket me a lavar an draze, mez an dud oll, ha desket sklear ez euz dezho, da eleksion miz mae, penonz an dud ne gredont mui da rimodellou sod evelse ! ●(1981) ANTR 79. Eleksionou a zo hirio.

  • elektour
    elektour

    m. –ion Électeur.

    (1914) DFBP 111. electeur, tr. «Elektour.» ●(1914) FHAB Meurzh 66. an oll elektourien gatolik. ●(1915) HBPR 63. An elektourien.

  • elektrik
    elektrik

    adj. Électrique.

    (1866) FHB 80/224a. da zervichout da delegraf electric.

    (1905) BOBL 26 août 49/2e. pleuncha perennou elektrik en dour. ●(1907) MVET 137. goulou elektrik. ●(1910) MBJL 93. 'us d'ê goloio elektrik. ●193. goloio elektrik o luc'han. ●(1978) BAHE 99-100/64. Un toullad devezhioù kent, o devoa klasket ar c’hirri-nij saoz diskenn armoù, met re deñval e oa an amzer ; ha ne wele ket ar garrnijourien an arouezioù a veze graet dezho diwar an douar gant pilioù elektrik.

  • elektrisite
    elektrisite

    f. Électricité.

    (1903) MBJJ 34. sklerijennet gant an elektrisite.

  • elektron
    elektron

    m. –où (physique) Électrons.

    (1963) BAHE 34/2. ur gourizad protonoù hag elektronoù.

  • elektronek
    elektronek

    adj. Électronique.

    (1968) BAHE 57/22. Ur mekanik elektronek.

  • elemant
    elemant

    m.

    (1) Élément.

    (1499) Ca 74b. Element. g. idem. ●(1633) Nom 217a. ELementa, genitalia corpora, prima corpora : les elemens, les commencemens de toutes choses : an elementou, an coummançamantou an oll traezou. ●Ignis, æther : l'element du feu : an elemant an tan.

    (2) Chose infernale, diabolique.

    (1868) GBI II 514. Tri elemant o deus gwelet, / 'Oa ur serpant hag un touseg / Un aer-wiber euz ho redek tr. «ils aperçurent trois éléments.» Note de Luzel en pied de la p. 515 : le mot Elément, chez nos paysans, signifie ordinairement quelque chose d'infernal, de diabolique. Ma chanteuse me disait que trois couleuvres enlacées constituent un Elément ; – de même, une vipère et un crapaud accouplés, ce qui paraît assez difficile à voir.

  • Eleonora
    Eleonora

    n. pr. Éléonore.

    (1868) KMM 87. Eleonora a oa ur verc'h a garantez Doue.

  • eler
    eler

    voir erer

  • Eler
    Eler

    hydronyme An Eler : Le Lié (affluent de l’Oust).

    (1) Eler.

    (2) Lie, Lier.

    (1914) ARVG Mae 80. al Lié, an Ninian, an Af, ar C’hlê, an Arh a deu d’he c’hreski. ●(1942) ARVR 98. an Oud hag hec’h adstêrioù al Lier, an Ninian, al Leverin.

  • elern
    elern

    s. (pêche) Cordage pour ralinguer les filets.

    (1979) VSDZ 41. (Douarnenez) An elern zo evit kordenniñ… Forzh peseurt roued a gemerez elern da gordenniñ, a zo tevoc'h evit ar roued, tr. (p. 208) «on ralinguait donc directement an elern. An elern servait à ralinguer. Sur n'importe quel filet, il te fallait de l'elern pour ralinguer.» ●345. Elern. Cordage servant à amarrer le filet proprement dit à la corde des lièges.

  • elestr
    elestr

    coll. (botanique)

    (1) Iris, glaieuls.

    (1633) Nom 87a. Iris, Radix Illyrica : flambe, glayeul : iris pe helestr, rauscl. ●Iris lutea, pseudoacorus : glait, glayeul, flambe bastarde : helestr á vez en laguennou.

    (1659) SCger 90a. pauot, tr. «helestr.» ●(1744) L'Arm 207b. Iris, de marais, tr. «Hélestre. m.» ●(1752) PEll 267. Elestr, Plante qui croit dans les milieux marécageux, dite en François Iris, glayeul & flame. Le P. Maunoir a mal mit Pavot, suivant en cela le vulgaire des Provinces voisines.

    (1927) GERI.Ern 130. elestr col., tr. «glaieuls, iris, sg. elestrenn f.» ●(1970) GSBG 24 (Groix). herleš, tr. « iris sauvage (plante) »

    (2) Elestr flaerius : iris fétide, glaieuls des marais, glaieuls puants Iris fœtidissima.

    (1633) Nom 95b. Xyris, iris agrestis, officinis spatula fœtida : glayeul puant : rauscl pe elestr fleryus.

  • elestreg
    elestreg

    f. –i Plantation d'iris, de glaieuls.

    (1927) GERI.Ern 130. elestreg f., tr. «lieu planté de glaïeuls.» ●(1931) VALL 336b. lieu planté en glaieuls, tr. «elestreg f.»

  • Elestreg
    Elestreg

    n. de l. Elestrec (paroisse aujourd’hui disparue, à l’origine quartier de Plouider puis de Guicquelleau, Le Folgoët aujourd’hui).

    (1943) VKST Mae/Mezheven 272. ar Follgoad a oa stag ouz parrez Elestreg, anvet c'hoaz Gwikello kerkent hag ar XVIIet kantved.

  • elestrek
    elestrek

    adj. Abondant en iris, en glaieuls.

    (1931) VALL 336b. abondants en glaieuls, tr. «elestrek

  • elestrenn
    elestrenn

    f. (botanique) Iris, glaieul.

    (1499) Ca 38a. [clezeff] petite glaiue / ou vne herbe ditte glay.b. elestrenn.

    (1927) GERI.Ern 130. elestr col., tr. «glaieuls, iris, sg. elestrenn f.»

  • elevet
    elevet

    adj. Élevé.

    (1633) Nom 140b. Paries solidus : paroy droite & haute esleuée : moguer eun hac eleuet vhel. ●196b. Bulla : teste de gros clous esleuée en bossette : penn vn taig bras á ve eleuet eguis pa ve tort.

  • elevez
    elevez

    f. Modestie, pudeur.

    (1869) TDE.FB 588b. Cette fille est si modeste qu'elle rougit quand un homme lui parle, tr. «kement a helevez e deuz ar plac'h iaouank-ze ma teu ruz-glaou pa gomz out-hi eur goaz-bennag. T[régor].» ●(1890) MOA 344b. Modestie, tr. «helevez.» ●441b. Réserve, tr. «helevez

    (1927) GERI.Ern 130. elevez L[éon] f. pl. iou, tr. «Honte, pudeur ; timidité, confusion, modestie.» ●(1931) VALL 143b. perte de contenance, honte, tr. «elevez L[éon] f.»

  • eleveziek
    eleveziek

    adj. Pudique, honteux.

    (1931) VALL 364b. Honteux, qui éprouve de la honte, tr. «helevezek.» ●(1995) BRYV III 84. (Milizag) War ar mêz e oam elevezieg.

  • eleveziñ
    eleveziñ

    v.

    (1) V. intr. Éprouver de la confusion.

    (1927) GERI.Ern 130. elevezi v. n., tr. «devenir, être honteux.» ●(1931) VALL 143b. éprouver de la confusion, en bonne part, tr. «elevezi

    (2) V. tr. d. Donner de la confusion.

    (1927) GERI.Ern 130. elevezi v. a., tr. «faire honte, intimider.» ●(1931) VALL 143b. donner de la confusion, tr. «elevezi

  • elevezus
    elevezus

    adj. Qui choque la pudeur.

    (1931) VALL 364b. qui choque la modestie, la pudeur, tr. «helevezus

  • Elez
    Elez

    hydronyme Elez : Ellez (affluent de l’Aulne, source dans le Yeun-Ellez).

    (1868) FHB 173/133a. Ar ster Ellis, goude dont euz an douar e Gun-Elle, e troad menez sant-Mikeal, a dreus Brenniliz ha Loqueffret o vont varzu Sant Herbot.

    (1906) MSTR 8. ar Yun-Elle. ●(1911) BUAZmadeg 817. var ribl ar ster Elez a ziskenn varzu an draonien en eur drouzial spountuz gant he daranou. ●(1914) MAEV 109. Ar ster Ellez, goude dont eus an douar e Gun-Elle, e-troad menez Sant-Mikeal. ●(1914) ARVG Mae 79. Evelse an Elez, deut eus Menez-Mikêl. ●(1928) FHAB Gwengolo 9/334. en tu all d’an Elle, eur ster vihan hag a zo e eienenn e geuniou Sant Mikael. ●(1931) CDFi 22 août. an Aon, penn-stêr ar vro, hag he c’henstêriou an Ellez, ar Wanez, ar Fao hag ar Skwirio.

  • eleze
    eleze

    adv. C'est-à-dire.

    (1499) Ca 73a. Du / elese mis du. g. nouembre. ●74b. Elese. g. cest assauoir. ●(1576) Cath 3. (chatenula) elese vn chadenic, tr. «catenula, c'est-à-dire ‘une petite chaîne'.» ●7. da hem maruaill oar an ornamentou an eff elese, an heaol en loar en steret, tr. «émerveille-toi des ornements du ciel, c'est-à-dire du soleil, de la lune, des étoiles.» ●17. try a vsurpe neuse en impalardet, elese constantin (…), tr. «trois hommes usurpaient alors l'empire, savoir : Constantin (…).» ●(1576) Gk I 218. Elese, an tat celestiel, hac eternel, tr. «c'est-à-dire le Père céleste et éternel.» ●(1580) G 10. Elase Gwenôle, tr. «C'est Gwénolé.»

  • elf
    elf

    coll. Étincelles.

    (18--) SAQ I 220. an eulf o strinka (...) eun eulfen.

    (1962) EGRH I 74. Ne anavezan nemet elef coll. marteze evit elf.

  • elfadenn
    elfadenn

    f. –où Étincelle.

    (1831) MAI 69. mougan ennan betec an disteran elvaden deus un tan estranjour. ●(1895) GMB 206. étincelle (…) pet[it] Trég[uier] elvadenn f. pl. o.

  • elfenn
    elfenn

    f. –où, elf cf. euflenn cf. fulenn

    I.

    (1) Quantité minuscule de qqc., parcelle de.

    (1792) BD 5412-5413. te na elles quet souffr an disteran uluen / deus a dan arbet man da doug ous dagrochen, tr. «toi qui ne peut souffrir que la moindre étincelle / du feu [de] ce monde touche ta peau.»

    (1866) SEV 130. ken aliez hag a elfenn boultr a zo enn ear, hag a loumm dour a zo er mor. ●(1866) LZBt Ebrel 118. eunn de war-n-ugent pep (lire : hep) kemer elven voed.

    (1962) EGRH I 74. elevenn f. -où, tr. « étincelle. » ●note F. Kervella : « Ne anavezan nemet elef coll. marteze evit elf.

    ►sens fig.

    (1866) LZBt Ebrel 118. eunn de war-n-ugent pep (lire : hep) kemer elven voed. ●(1868) KMM 261. ne ziscuez eulvenn carantez ebed. ●(1868) FHB 201/353a. mar deus chomet c'hoaz eun eulfennik feiz er galon. ●(1880) SAB 16. evel skilennou, fullennou, eulvennouigou eus gloar, eus caerdet, eus madelez an Autrou Doue. ●168. un eulvenn eus caerdet ar baradoz. ●(1889) ISV 488. eun eulfen a feiz a zihune e gouelet he ene. ●(18--) SAQ I 220. an eulf o strinka (...) eun eulfen.

    (1911) BUAZperrot 101. kaout eun eulfennik fisianz en o amzer da zont. ●754. daoust ma ne oa nemet eun eulfen eus ar wirionez o sklerijenna o spered.

    (2) Élément.

    (1732) GReg 521b. Tous les élemens sont impurs et mélangez, tr. «An oll elfennou a so dibur ha qemesqet.»

    (1914) DFBP 111b. elément, tr. «Elfenn.» ●(1927) GERI.Ern 130. elfenn f., tr. «Element.»

    II. (temporel).

    (1) Très petit instant.

    (1872) ROU 89b. Il n'a pas été un instant, tr. «Neket bet eun eulvenn

    (2) Elfenn vuhez : souffle de vie.

    (1912) MMKE xvi. tra ma chomo ganimp eun elven-vue.

  • elfenn-dan
    elfenn-dan

    f. Étincelle.

    (1464) Cms (d’après GMB 206). Eluen tan, étincelle. ●(1499) Ca 75a. Eluenn tan. estincelle.

    (1659) SC 95. Pa eo ar goler eguis vn elven tan. ●(1659) SCger 146a. eluen tan, tr. «bluette de feu.»

    (1860) BAL 60. un eulven tan. ●(1872) GAM 35. laza an eulfennou tan. ●(1877) BSA 115. eun niver bras a elvennou tan.

    (1911) BUAZperrot 413. Eun eulfen dan (...) a lakeas an tan-gwall er repozouer. ●(1927) GERI.Ern 131. elvenn(-dan) f., tr. «Etincelle.» ●(1933) MMPA 100. Eun elvenn dan a zo nebeut a dra ha koulskoude ez eus enni trawalc'h a nerz evit c'houeza eun tân-gwall.

    ►absol.

    (1659) SCger 15a. bluette, tr. «elven.» ●(1710) IN I 248. un ulfen anezàn.

    (1869) HTC 310. Eun elfen a zo aoualc'h evit lakaat an tan-goal en eur c'hoat braz.

  • elfennek
    elfennek

    adj.

    (1) Scintillant.

    (c.1500) Cb 75b. [eluenn tan] scintillosus / a / um. b. eluennec.

    (2) Élémentaire.

    (1914) DFBP 111b. elémentaire, tr. «Elfennek

  • elfenniñ / elfennañ
    elfenniñ / elfennañ

    v. intr. Faire des étincelles, étinceler.

    (c.1500) Cb 75b. [eluenn tan] scintillo / as. b. eluennaff.

    (1659) SCger 15a. bluetter, tr. «elvenni.» ●(c.1718) CHal.ms i. bluetter ou Etinceler, tr. «fulennein, luguernein Eluennein, sterennein.»

    (1927) GERI.Ern 131. elvenni, tr. «étinceler.»

  • elfennus
    elfennus

    adj. Étincelant.

    (1927) GERI.Ern 131. elvennus, tr. «étincelant.»

  • elfezenn
    elfezenn

    voir alc'hwezenn

  • elfiñ
    elfiñ

    v. intr. Étinceler.

    (1890) MOA 251a. Étinceler, tr. «eulvi, v. n.»

  • elgezh
    elgezh

    m. –ioù (anatomie) Menton.

    (1499) Ca 74b. Elguez. g. menton. ●(c. 1501) Lv 232/9. elguez gl. mentum. ●(1633) Nom 19b. Mentum : menton : helguez, grouing.

    (1659) GReg 78b. Menton, tr. «elguet (lire : elguez).» ●146a. elguez, tr. «menton.» ●(1732) GReg 615b. Menton, tr. «Helguez. p. helguezyou

    (1869) FHB 237/223b. ar rebechou a zoug ar veleien dindan ho elgez. ●(1873) FHB 23 Eost. an aklepoted-se a gomans eur varven bennak da zevel war o elgez. ●(1890) BSS 15. e elguez ac e javed. ●(1889) ISV 366. elgez rond.

    (1900) KEBR 20. An elgez, tr. « Le menton » ●An elgesiou, tr. « Les mentons ». ●(1905) KANngalon Ebrel 374. harp he elgez ouz he bruchet. ●(1909) FHAB Eost 231. eun helgez baz-dotu. ●(1909) KTLR 38. he elgez a boke d'he fri. ●(1920) FHAB Meurzh 263. eun tenn fuzul en e elgez. ●(1927) YAMV 21. e zae a hurcher, hag e rabad gwenn dindan e elgez. ●(1927) GERI.Ern 130. elgez f. pl. iou, tr. «Menton.»

  • elgezheg
    elgezheg

    m. elgezheion Homme qui a un grand menton.

    (1732) GReg 615b. Un homme qui a un grand menton, tr. «Helguezecq. p. helguezéyen

  • elgezhek
    elgezhek

    adj. Qui a un gros menton.

    (1499) Ca 74b. [elguez] mentosus / a / um. b. elguezec. ●(c.1500) Cb 75a. ementonnez. b. elguezet. Jdem mentosus / a / um. b. elguezec. ●(1521) Cc (d'après GMB 206). Elguezec, qui a un grand menton.

    (1927) GERI.Ern 130. elgezek, tr. «qui en a un grand [menton].»

  • elgezhenn
    elgezhenn

    f. –où Mentonnière.

    (1931) VALL 461a. Mentonnière, tr. «elgezenn f.»

  • elgezhet
    elgezhet

    adj. Qui a un menton.

    (c.1500) Cb 75a. [elguez] ementonnez. b. elguezet.

  • Eliant
    Eliant

    n. de l. Elliant.

    I. Eliant.

    (18--) OLLI 413. Chanson nevez composet gant eun den yaouanc eus Barès Elliant en enor de Vestres. ●(1855) FUB 84. Ann hini Elliant falc’her. ●(1865) FHB 8/63b. Yvon-Lois Jaouen, perc’hen en Elliant. ●15/119a. ar gurun so coeset e parrez Elliant. ●(1867) BBZ III 52. Eet eo ar vosen a Elliant. ●(1868) GBI I 496. Et eo ar vosenn a Elliant, Et 'zo gant-hi seiz mill ha kant (..) E borc'h Elliant nep a vije. ●(1870) FHB 296/277b. laket da hean ar vocen en Elliant. ●(1878) SVE 965. Personn Elliant a zo millioner. ●(1879) BMN 323. Adelisen Jobic, euz parrez Elliant. ●(1890) MOA 20b. Elliant.

    (19--) (1985) GIRAU 50 [= OLLI. 448]. Ma fell deoc'h gouzout breman piou neuz he c'hompozet / Mont ha rann d'esplika deoc'h ha sur ha komprenfet / Rosporden ma c'hanton, Elliant ma fares / Ma fell deoc'h gouzout ma hano me zo Benoit Frances. ●(1905) ALMA 18. an aotr. Meur, mear Elliant, republikan peuz-leal. ●(1931) FHAB Genver 28. an A. Madec, kure Elliant. ●(1996) GESI 41. Laouig zo beredet 'ba Eliant.

    II. Dictons.

    (1)

    (1855) FUB 84. Trivéder Kerné / Person Kemper a zô skolaer, / Ann hini Erc'hié-Vrâz marrer, / Ann hini Elliant falc'her.

    (2)

    (1878) SVE 965. Personn Elliant a zo millioner.

    III. Blason populaire : voir Melenig.

    IV. [Toponymie locale]

    (19--) (1985) GIRAU 50 [= OLLI. 448]. Leignoc'h ac menez bris Boidaniel Keraudren / Renez zo en dro diman evel eur gurunen / Ha pelerc'h vesign beb sul paseal ma amzer / Samblez gant fripounet all deuz ar memez karter.

  • Eliaz
    Eliaz

    n. pr. Élie.

    (18--) SCD 170. deut eta Iliac joa eo guene se.

    (1904) ARPA 119. Elias a zo en em ziscuezet.

  • Eliboubana
    Eliboubana

    n. pr. Éliboubane. Cf. NP Libouban.

    (1912) BUAZpermoal 250. Eliboubana, he devoa grêt he chomaj en enezennig Loaven.

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...