Recherche 'e...' : 2032 mots trouvés
Page 19 : de enebans (901) à enepster (950) :- enebañs
- enebarmeer
- enebarmeerezh
- enebarmeour
- enebarnod
- enebarzhenebarzh
m. –où (droit) Douaire. cf. enebwerzh
●(1576) H 57. Gant en besou man ez demeza dit, hag am corff ez henoriff hag am madou ez uezo queffrann hag enebarz euel ma zeo custum an bro.
●(1659) SCger 45b. douaire d'vne vesue, tr. «enebars.» ●46a. enebarz, tr. «douaire d'vne vesue.» ●(1732) GReg 303b. Douaire, tr. «Enebarz. p. enebarzou.» ●Cette veuve a un gros doüaire, tr. «An jntâvès-hont he deus un enebarz caër.» ●Le doüaire se donne pour récompense de la pudeur, tr. «An ozac'h a ro enebarz d'he c'hrecq, evit he onestiçz.» ●895b. Une femme qui a suposé un enfant, doit perdre son doüaire, tr. «Ur c'hreg pehiny he deus lecqeat he bastard, ou, he bastardès, da drémen evit legitim a dle coll he enebarz.» ●(1752) PEll 275. Enebars, Douaire d'une veuve.
●(1931) VALL 229a. Douaire, tr. «enebarz m.»
- enebarzher
- enebarzherezenebarzherez
f. –ed Douairière.
●(1659) SCger 45b. douairiere, tr. «enebarzerés.» ●146a. enebarzéres, tr. «douairiere.» ●(1732) GReg 303b. Douairiere, tr. «Enebarzérès. p. enebarzeresed.» ●(1752) PEll 275. Enebarsérés, Douairier, veuve qui a son douaire.
●(1879) BAN 242. Mari Jouhan, enebarzerez Kergourant.
(3) (droit) Ar Rouanez enebarzerez : la Reine douairière.
●(1732) GReg 303b. La Reine Doüairiere, tr. « Ar Roüanès enebarzerès. »
- enebarzhiñenebarzhiñ
v. tr. d.
(1) Douer.
●(1732) GReg 394b. Douer, assigner le doüaire à une femme, tr. «Enebarzi. pr, enebarzet.»
(2) (droit) Lever le droit de champart.
●(1821) GON 201b. Énébarzi v. n., tr. « Lever le droit de champart, la dîme. »
●(1962) EGRH I 75. enebarzhiñ v. tr. « lever le droit de champart (L.G.). »
- enebekenebek
adj. Contraire, opposé.
●(1867) FHB 104/412b. daou dra disenvel braz ha zoken enebeg (kontrol).
- enebenklask
- enebenn
- enebereneber
voir enebour
- eneberezh
- enebiezhenebiezh
f. Opposition.
●(1847) FVR 309. hag en em lezjont gand ar re c’hlaz hep enebiez ebed. ●(1862) JKS 330-331. Pegen dishevel oc'h-hu kerkent ha ma teu a-dreuz-hent enn hoc'h enep ann distera enebiez. ●(1872) FHB 384/136b. Dre-oll e welom brema an enebiez-se etre ar mad hag an droug.
●(1926) FHAB C'hwevrer 50. eun enebiez peurbadus, diremed, a zo bet, a zo hag a vo da viken etre ar Gredenn hag an Diskredenn.
- enebiñenebiñ
v.
I. V. tr. d.
A. Enebiñ udb. : s'opposer à qqc.
●(1920) LZBt Meurzh 13. Tud Nienpehsien a enebas da vat ar prenan-man.
B. Enebiñ ub.
(1) S'opposer à, lutter contre qqn.
●(1857) HTB 66-67. evit enebi an diaoul, en em diwallomp ervad diouz an daou bec'het-ze.
●(1924) LZBt Mezheven 10. Evit enebi heman ha diskar e c'halloud.
(2) = (?) Contrecarrer les projets de qqn. (?).
●(1920) LZBt Meurzh 16. Eun dra all a enebas anon c'hoaz.
II. V. tr. i.
(1) Enebiñ ouzh ub. : s'opposer à qqn.
●(1856) VNA 174. je ne les ai jamais contrariés, tr. «biscoah ne mès inembet doh-t-hai. ●(1877) EKG I 237. ep esa enebi ouc'h ar re a gase an traou enn dro er vro. ●(1878) EKG II 81. ne garient ket enebi ouc'h ar re en em zavet out-ho. ●(1883) MIL 27. enebi ous an dud fall.
(2) Enebiñ ouzh udb. : lutter contre, résister à qqc.
●(1907) PERS 73. Enebi a rea deuz ar c'hoant kousket.
III. V. intr.
(1) Résister, lutter.
●(1878) EKG II 67. da rein dourn d'ezho e ken kaz ma teufent da enebi.
●(1915) KANNlandunvez 43/325. Guelet a ran n’euz ket da enebi. ●(1945) GPRV 5. ma ne enebomp ket, ez ay en traon dizale ar c'hiz eus ar grasou.
(2) S'opposer.
●(1877) BSA 273. petra benac mac'h enebe an aotrou Guillouzo guella ma c'helle.
- enebour / eneberenebour / eneber
m. –ion
(1) Ennemi, adversaire.
●(1849) LLB 1383-1384. dakor d’é enebour / En tauleu en des bet. ●(1857) HTB 94. kastidigez he enebourien. ●(1870) FHB 300/306a. enebourien an iliz. ●(1878) EKG ii 26. Da chaseal tud, enebourien ar Republik. ●(1879) BMN 263. evit mont da stourm ouz an enebourien. ●(1882) BAR 172. diarbenn an enebourien.
●(1912) MMPM 65. epad ma oa an enebourien o tigeri fecher. ●(1916) KANNlandunvez 64/462. goulen ma vezo diarbennet an enebour kriz a dennaz ar goaleuriou-ma var ar bed. ●(1930) FHAB Meurzh 97. enebourien Yann Vonffort a labouras dre zindan.
(2) Opposant.
●(1927) GERI.Ern 134. eneber, tr. «opposant, contradicteur.»
(3) Surnom du diable.
●(1867) FHB 127/178a. An enebour a dle eta beza bet e counnar o velet an oll o stouet dirag hor Zalver.
(4) Enebour an dud : surnom du diable.
●(1876) TDE.BF 442a. Ann intanvez, goude eur zell, a anavezaz enebour ann dud. ●(1879) BAN 195. Enebour an dud a labouras gant he holl arrach.
(5) Enebour ar salvedigezh : surnom du diable.
●(1844) LZBg 2l blezad-1añ lodenn 67. énebour er salvedigueah.
- enebourez
- enebouriñ
- enebrannenebrann
s. Compensation ; égard, honneur.
●(14--) Jer.ms 101. Bezet ouff, credyt splan / Ha hep nep enebran / Ahanan da Egyt / Entre foul e goulen, tr. « J’ai été, croyez bien, / Et sans aucune compensation, / D’ici en Egypte. / Parmi la foule, le demander ». ●(1650) Nlou 44. Hep enebran ez voé cannet, tr. «Sans égard il fut battu.» ●557. Hep enebrant ez voe cannet, tr. «sans égard il fut battu.»
- enebrezhenebrezh
m. Physionomie.
●(1943) FHAB Meurzh/Ebrel 269. enebrez (très usité en bigoudennie = physionomie.
- enebwerzh
- enebwirionez
- enedened
m.
(1) Les jours gras.
●(1732) GReg 137a. Carnaval, tr. «ened. ezned.» ●(1752) PEll 276. Enet, Carnaval, les trois jours gras qui précèdent immédatiement le Carême. Di-sul enet, Dimanche gras, le premier de ces trois jours.
●(1944) ARVR 168/1. Tremenet eo adarre an Ened. Tremenet eo ivez ar C'horaiz.
(2) An deizioù ened : les jours gras.
●(1732) GReg 546a. Les jours gras, tr. «Deizyou ezned.» ●(1752) BS 694. epad an deizou ened.
●(1866) FHB 57/33a. An derveziou ened, ha zoken marteze an derveziou kenta eus ar c'horaïz.
(3) Kouign-ened : gâteau du Mardi gras.
●(1988) TIEZ II 244. Le pastez, ou encore bara joan au Cap-Sizun, est, comme son nom au Pays bigouden l'indique, le gâteau du Mardi gras, kuign ened.
- eneeleneel
adj. Qui se rapporte à l'âme.
●(1958) BAHE 17/24. Breizh hag he feadra korfel, eneel ha speredel.
- enemi
- eneñveneñv
m. -où Âme. Doublet orthographique de ene. Eneñvoù koed (blason populaire) : surnom des habitants de Camors.
●(1912) PBHV 157. Kamorhiz, eneanneu koed.
- eneoniezh
- eneoniezhel
- enepenep
prép. & adj.
I. Prép.
(1) Contre.
●(1866) FHB 69/131b. rak pec'het hor boa enep hor breur.
●(1900) MSJO 28. n'halle ket ives asanti eur c'hiz a oa enep lezen ar vro. ●(1907) FHAB Eost 168. enep ar c'hollou chatal. ●(1909) FHAB Kerzu 357. Dougen a raï poaniou vetepanz enep ar gerent a gredfe ober brezel d'al leoriou fall. ●(1911) BUAZperrot 116. a yeas en egar eneb ar re-man. ●(1922) FHAB C'hwevrer 51. enep kildraon ar park. ●(1924) BILZbubr 45/1067. Bilizg a bolee a nerz e gorf, met enep ar mare !...
(2) Enep da : contre.
●(1849) LLB 597-598. Hag émber, tra chifus, é peb leh é huéler / En tad éneb d'er mab, er brer éneb d'er brer.
●(1907) AVKA 255. ar vugale a zavo enep d'ho zud.
(3) Enep tra : le contraire.
●(1862) JKS 23. Enep tra eo a c'hoarvez aliez gan-e-omp.
II. Adj.
(1) Contraire, envers, adverse.
●(1732) GReg 14b. Partie adverse, tr. «qevrenn ænep. p. qevennou ænep.» ●356a. Envers, le vilain côté de l'étoffe, tr. «an tu enep. an tu erep.»
●(1857) CBF 9. Ann tamm kreun a zo eat e toull enep va gouzouk eo, tr. «C'est le morceau de croûte que j'ai dans la fausse-gorge.»
●(1906) KPSA 28. eur vantel kroc'hen lapined en tu eneb. ●(1911) BUAZperrot 126. troët an traou var an tu enep.
(2) (en plt d'un chemin) Droit.
●(1732) GReg 160a. Le droit chemin, tr. «An hend enep.» ●Le plus droit chemin, tr. «An enepâ hend.» ●308a. Le plus droit chemin, tr. «An enepâ hend.»
III. Loc. adv.
(1) En enep : au contraire.
●(18--) SAQ II 276. tân an ifern, en eneb, a zeo mez ne bulluc'h ket.
●(1936) PRBD 97. Er gador-gofez, en eneb, n'eus forz pegen bras e vo ar pec'hed, e c'heller lavaret anezan heb aon.
(2) War enep : à l'envers.
●(1890) MOA 243b. Robe à l'envers, tr. «sae var enep.»
►[form. conju.]
S3f enepti
●(1821) SST iii. revoltet u er muihan ag en dut enepthi. ●(1878) EKG II 181. ar veleien pennou-fall a ia enep-d'hi.
►[form. conju.]
P2 eneboc'h
●(1831) RDU 140. Enep oh, ô me zad a garanté, é mès hum revoltet !
►[form. comb.]
S1 am enep / em enep
●(1723) CHal 71. Amë énep, tr. «Contre moi.» ●(17--) BMa 718. Evezo an ol em henep, tr. «Tous les gens seront contre moi.»
●(1862) JKS 157. Ha pa zavfe em enep tud sternet a vagad. ●(1866) SEV 107. oc'h bet savet gant ann drouk-spered em enep-me.
●(1907) AVKA 100. Neb n'ema ket ganen a zo em eneb.
S2 ez enep / en da enep
●(1575) M 820. Az enep hep nep span, ez stourmo glan an Croas, tr. «Contre toi sans aucune trêve combattra saintement la croix.»
●(1710) IN I 277. e c'henep da hunan, va ene, eo e c'harm Doue e venjanç.
●(1844) GBI II 462. Arru 'zo lizer 'n es eneb, tr. «il m'est arrivé une lettre contre toi.» ●(1847) MDM 339. e laki ar barrez da sevel en da enep abenn nemeur.
S3m en e enep
●(1866) HSH 220. brezellou al Lig a gontinue hac an oll Liguerien a oa en he enep. ●(18--) SAQ I 279. trei a reomp he vadoberou en he enep.
●(1908) PIGO II 17. Droug zo ennan en e eneb e-unan. ●(1911) BUAZperrot 116. Pa veze deuet a benn da rei lamm d'eur rum enebourien, eur rum all a zave en e enep kerkent. ●285. kerkent ha ma vez douget ar varnedigez en e eneb.
P1 en hon enep
●(1710) IN I 195. da zroug-coms en hon enep.
●(1824) BAM 351. Eno eo en deus effacet al libell a yoa en hon enep. ●(1866) FHB 99/372a. da vuanekaat en hon eneb. ●(1869) FHB 223/105a. a lakea an Aotrou Doue da vuanecat en hon enep.
●(1905) KANngalon Ebrel 371. Dic'hallout e vezint en hon enep, ha ne skoaziint ket relijion ar C'hrist.
P2 en hoc'h enep
●(1710) IN I 42. en hoc'h enep hoc'h-unan.
●(1862) JKS 330-331. Pegen dishevel oc'h-hu kerkent ha ma teu (...) enn hoc'h enep ann distera enebiez. ●(1866) SEV 49. o vont enn hoc'h enep gant kement a er hag a rogoni. ●107. Ha klevet ar c'homzou-ze enn hoc'h enep a garfac'h-hu ?
P3 en o enep
●(1834) SIM 55. coupabl en o enep o-unan. ●(1866) HSH 60. da zroucpedi en ho enep. ●(1878) EKG II 143. aoun o doa na viche en em zavet ar bourkiz enn ho enep.
●(1907) FHAB Meurzh/Ebrel 34. ar geïer a lavar en o eneb an dud dibater. ●(1911) BUAZperrot 310. troada geier en o enep.
►[form. comb.]
S3m e enep
●(1575) M 949. E enep ez saffo, tr. «Contre lui il s'élèvera.»
S3f he enep
●(1576) Cath p. 23. neuse e taulas sentencç he enep, tr. «Alors il porta sentence contre elle.»
P1 hon enep
●(1575) M 738. Quentse yen hon enep, ez saffo rep pep re, tr. «Mais froidement contre nous se lèveront, sévères, toutes choses.»
P2 hoc'h enep
●(1557) B I 766. Quen rep ouz enep, tr. «contre vous si violemment.»
●(1710) IN I 31. ez-on en em revoltet hoc'henep.
P3 o enep
●(1557) B I 495. Maz reniff o enep heb fent.
●(1834) SIM 55. coupabl en o enep o-unan.
(6) Enep da =
●(1790) MG 6. me hrond, me vourboutt inemb d'er-ré pihuiq. ●7. er Person hun nès bermen, e gav de larèt inemb de guemènt-tra-zou. ●179. mæs guæd e zou a vameu péré e béh inemb d'er bembvèt gourhæmèn. ●400. hou pou de gombattein rust inemb d'un enemis.
●(1838) OVD 265. Conzet huerhue inemb d'en dud avaricius. ●(1850) MOY 166. rebeli enep d'am bolonte. ●(1879) GDI 58. Penaus é péhér enep d'er religion dré vihan. (...) péhein énep d'er vertu a religion é dihue fæçon : dré rai pé dré vihan. ●(1887) LZBg 45et blezad-3e lodenn 160. Pennadet-é énep d'er relijion catholiq.
●(1908) PIGO II 162-163. enep d'an drez, d'ar speren, d'al loened, d'an drouk-louzou. ●(1910) MBJL 11. enep da Skosiz, o gwaskerien. ●169. ledet o deus papero enep d'ar c'hendalc'h. ●(1928) DIHU 204/86. Enep de derhian en âl.
►[form. comb.]
S1 enep din
●(1790) MG 401. er-ré e eèllehai hum sehuel enemb deign.
●(1911) BUAZperrot 157. Holl emaoc'h eneb d'in.
S3m enep dezhañ
●(1838) OVD 135. hi e larde inemb dehou téadeu er goal-gonzereah. ●(1856) VNA 147. gout e ret deja hum chervige a zevis un aral inemb dehou. ●(18--) SAQ II 4. Er c'hazetennou e kaser eneb d'hezan.
●(1924) BILZbubr 42/978. enep d'ean ive ar mammou.
P1 enep dimp
●(1910) MBJL 176. Ar meulodi a roe d'imp vit an deio ar Pab (…) a vo troet breman, dre wap, enep d'imp.
P2 enep deoc'h
●(1860) BAL 24. pec'hed em euz eneb deoc'h.
P3 enep dezho
●(1838) OVD 191. inemb dehai, drès peb-tra, é ma arfleuet me holér. ●(1856) VNA 150. je tâche de les combattre, tr. «me assai combattein inemb dehai.»
●(1921) GRSA 189. Ha ne zrouget ket énep dehè.
- enepbannwel
- enepbroadel
- enepbroadeler / enepbroadelourenepbroadeler / enepbroadelour
m. –ion Antinationaliste.
●(1931) VALL 28b. Antinationaliste, tr. «enep-brôadeler, enep-brôadelour.»
- enepbroadelerezh
- enepbroadelourenepbroadelour
voir enepbroadeler
- enepbroadelouriezhenepbroadelouriezh
m. Antinationalisme.
●(1931) VALL 28b. Antinationaliste, tr. «enep-brôadelouriez f.»
- enepdispac'herenepdispac'her
m. Contre-révolutionnaire.
●(1914) DFBP 17b. antirévolutionnaire, tr. «Enebdispac'her.»
- enepklev
- enepkloer
- enepkloeregezh
- enepkloerelezh
- enepkloerourenepkloerour
m. –ion Anticlérical.
●(1963) BAHE 34/20. n'eo ket bet doujet nemeur e Breizh gant an enepkloerourion.
- enepkristen
- enepkurun
- eneplavar
- eneplezenn
- enepmennad
- enepnaturenepnatur
adj. Contre nature.
●(1943) VKST Meurzh/Ebrel 257. Eur skol hag he deus roet hevelep kelennadurez enep-natur, a zo eur skol enep-natur.
- enepsoudarderezhenepsoudarderezh
m. Antimilitarisme.
●(1907) BOBL 19 octobre 160/1c-d. En e ene a zen dizrouk e oa kouezet an haden genta a enebsoudardërez…
- enepster