Recherche 'àr...' : 725 mots trouvés
Page 4 : de arc_hdiagondi (151) à arc_hwez-dour (200) :- arc'hdiagondiarc'hdiagondi
m. –où Archidiaconé.
●(1688) DOctrinal 197. é Diocès, pehini à divisas é teir arrihandi-se. Leon ac’h ha quimilidilly, tr. GMB 37 « (Saint-Paul) divisa son diocèse en ces trois archidiaconés : Léon, Ac’h et Quemenet-Elli. ». ●(1732) GReg 49b. Archidiaconé, étenduë des Paroisses sujettes à un archidiacre, tr. «Arryagoundy. p. arryagoundyou.»
●(1927) GERI.Ern 23. arriagondi, tr. «archidiaconé.»
- arc'hdiagonelezh
- arc'hdiakr
- arc'hdiaoularc'hdiaoul
m. –où, –ed, –ion Archidiable.
●(1877) FHB (3e série) 12/94a. Arc'h-diaoulou, ar re genta int etouez an Diaoulou.
- arc'hdrouiz
- arc'hdug
- arc'hdugelezh
- arc'hdugez
- arc'hdugiezh
- arc'helarc'hel
s. Aile (?).
●(1905) MHAD 277. Ha kas d'oh me sonnenig ar arc'hel en auel, tr. « Et en vous envoyant ma petite chanson, sur l'aile du vent. »
- arc'helar
- arc'hen
- arc'henad
- arc'henañ / arc'heniñarc'henañ / arc'heniñ
v.
(1) V. tr. d. Chausser (qqn).
●(1499) Ca 11a. Archenaff. g. chauser.
●(1732) GReg 158b. Chausser quelqu'un, lui faire des souliers, tr. «Arc'hena ur re.»
●(1904) DBFV 10b. arhenein, v. a., tr. «chausser.» ●(1927) GERI.Ern 23. arc'hena v. a., tr. «Chausser.»
(2) V. intr. Se chausser.
●(1659) SCger 129b. arc'hena, tr. «se chausser.» ●(c.1718) CHal.ms i. Chausser, tr. «quemer, gusquein er botteu, el lereu, arhenein.» ●(1732) GReg 159a. Chausser, se chausser, tr. «Arc'hena. (arc'hena comprend la chaussure du pied & de la jambe. : boutaoüi, celle du pied seulement.»
(3) V. pron. réfl. En em arc'henañ : se chausser.
●(1659) SCger 23b. se chausser, tr. «en em arc'hena.»
- arc'henaoueg
- arc'henet
- arc'heniñarc'heniñ
voir arc'henañ
- arc'herarc'her
m. –ion Fabricant de huches, de coffres.
●(1499) Ca 11a. Archer. g. hugier. l. hic archarius rii. ●(c.1500) Cb 16a. Archer. g. hugier. l. hic archarius / rij. ●(1521) Cc [Archer]. Archer. gal. huchier. la. hic archarius rij.
●(1744) L'Arm 419a. Bahutier, tr. «Arhour.. herion : a ra couffreu.»
●(1904) DBFV 10b. arhour, m. pl. –herion, tr. «bahutier.»
- arc'heskobarc'heskob
m. –ed, arc'heskeb, arc'heskibi, arc'heskibion Archevêque.
●(1499) Ca 11a. Archescop. g. archeuesque. ●(1612) Cnf 62a. Sant Gregor Archescop ves an quear à Teurgn. ●(1633) Nom 281a. Archiepiscopus : Archeuesque : Archescop.
●(1659) SCger 11b. Archeuesque, tr. «Arc'hescop pl. Arc'hesquibien.» ●129b. Arc'hescop, tr. «Archevesque.» ●(1741) RO 317. A leret dan arch escop dont da jlis an drindet. ●(17--) EN 3515. ma teaus [dam haed] eunan 'n arhisquiby, tr. «en sorte qu'il vint un des archevêques me trouver.»
●(1866) FHB 61/65b. etre arc'heskeb hag eskeb.
●(1907) PERS 55. an arc'heskop a ranke chomm e Paris. ●(1910) MBJL 112. eun arc'heskob australian. ●(1927) GERI.Ern 23. arc'heskob pl. arc'heskeb, arc'heskibien, tr. «archevêque.»
- arc'heskobelezh
- arc'heskobiñ
- arc'heskoptiarc'heskopti
m. –où (religion) Archevêché.
●(1659) SCger 11b. Archeuesché, tr. «Arc'hescopti.»
●(1894) BUZmornik 573. pa ginniget d'ezhan eunn eskopti pe eunn arc'heskopti bennag.
●(1905) IVLD 179. arc'heskopti Bourges. ●(1911) BUAZperrot 17. eskopti Dol a oue great eun arc'heskopti anezan.
- arc'hierarc'hier
m. –ion Bahutier.
●(1927) GERI.Ern 22. arc'hier, tr. «celui qui fait des coffres, bahutier.»
- arc'hig
- arc'hiñarc'hiñ
v. tr. d.
(1) [suivi d'un subordonnée infinitive] Demander que.
●(1575) M 767-769. Neuse an re damnet, me cret hep arretaff / Disacun (lire : disaçun) á vn moez, ez archynt rez coezaff : / Oarneze nede gaou, menezyou do plomaff, tr. «Alors les damnés, je crois, sans arrêter / Horriblement, d'une voix, il demanderont nettement que tombent / Sur eux ce n'est pas un mensonge, les montagnes pour les frapper.»
(2) Arc'hiñ udb. da ub. : commander à qqn d'exécuter qqc.
●(1557) B I 250. Hoz tat eu heb faut hon autrou / A archas dimp plen e guenou / Nemet dou hon oa dezrouet, tr. «C'est votre père, sans mentir, c'est notre maître qui nous a commandé de sa propre bouche de n'en faire point d'autre que les deux que nous avions commencées.» ●287. Houz merch heb faut baut (var. : Haut) Autrou, / A archas plen diff perguen e guenou / Ouz a (lire : ouzpen) an ou amoa gnou dezrouet / Ez groasenn net en effet an trede, tr. «C'est votre fille, sans mentir, entendez bien, seigneur, qui m'a commandé expressément de sa propre bouche qu'en plus de deux que j'avais déjà commencées j'en exécutasse une troisième.»
- arc'hlas
- arc'hlazañarc'hlazañ
v. intr. Devenir bleuâtre ou verdâtre.
●(1913) KZVr 32 - 12/10/13. Arc'hlazan, tr. «devenir bleuâtre ou verdâtre, Abbé Etienne.»
- arc'hlean
- arc'hleanez
- arc'hleb
- arc'hmanac'h
- arc'hmanati
- arc'hme
- arc'hmel-arc'hmel-
voir amheul-
- arc'hmestr
- arc'hmestroni
- arc'hoazharc'hoazh
adv. & m. –où cf. warc’hoazh
I. Adv.
(1) Demain.
●(1499) Ca 10b. Arhoaz. g. demain.
●(1659) SCger 38b. demain, tr. «arc'hoaz.» ●104b. reseruer pour demain, tr. «miret voar ben arc'hoas.» ●(1732) GReg 262b. Demain, tr. «Van[netois] arhoah.»
●(1857) GUG 100. Hiniw, marcé arhoah.
●(1904) DBFV 10b. arhoah, adv., tr. «demain.» ●(1925) DLFI n° 6/2c. Ar pez a faotr d’ar re-ze hiou, evel deac’h, evel ar c’hoaz, eo be mestr partoud.
(2) [empl. comme épith.] De demain.
●(1790) Ismar 469. dobérieu arhoah.
(3) Diàr arc'hoazh : après-demain.
●(c.1718) CHal.ms i. aprés demain, tr. «endé goude aroüah, diar aroüah arlerh aroüah.»
●(1904) DBFV 46a. en dé diar arhoah, tr. «après demain.»
(4) Arc'hoazh da noz : demain soir.
●(1732) GReg 262b. Demain au soir, tr. «Van[netois] arhoah de nos.»
(5) Arc'hoazh vintin : demain matin.
●(1732) GReg 262b. Demain au matin, tr. «Van[netois] arhoah-vitin.»
●(1904) DBFV 10b. arhoah vitin, tr. «demain matin.» ●(1922) EMAR 70. Me a zammo arc'hoaz vintin / War va marc'h diou vaninkin.
(6) Arc'hoazh penn (...) : demain, d'ici en (...).
●(1732) GReg 262b. Demain en huit, tr. «Van[netois] arhoah penn-eih de. arhoah peenn-suhun.»
(7) War arc'hoazh : demain. (?) erreur pour warc'hoazh (?).
●(1838) CGK 17. Rac var arc'hoas n'y vo luduët.
(8) Bet arc'hoazh : à demain.
●(1919) DBFVsup 5a. ba (vers Locminé), abréviation de bet : ba arhouah, tr. «à demain.»
II. M. Lendemain.
●(1790) MG 328. n'en dès mui arhoah er bet aveid-on.
●(1934) MAAZ 132. Ha dalbéh é vezé haval en arhoaheu doh en déieu kent. ●(1942) DIHU 374/117. aveidout n'en des déh nag arhoarh erbet.
III.
(1) Keit hag ac'hann d'arc'hoazh / da warc’hoazh : très long.
●(1766) MM 1104-1105 (Li) C.-M. le Laé. A gata er picol pesq bras / Queit, queit evel ac'hân dorc'hoas, tr. G. Esnault «...long comme d'ici à demain.»
(2) Mont da glask arc'hoazh beure : aller se coucher.
●(1898) MELu IX 211 (T-Trevereg). Dem dë glask arc'hoaz beure, tr. E. Ernault «Allons chercher demain matin (nous coucher).»
(3) Mont da glask arc'hoazh ar beure : aller se coucher.
●(1915) KZVr 101 - 07/02/15. An dud zo eat da glask arc'hoaz ar beure, tr. «les gens sont allés chercher demain matin, se coucher.»
- arc'hopr
- arc'houerearc'houere
m. –ed Génie familier.
●(1732) GReg 269b. Demon, esprit soit bon, soit mauvais, génie, tr. «Arc'houëre. an arc'houëre.» ●455a-b. Genie, soit bon, soit mauvais, qui selon l'opinion du peuple, accompagnent toûjours chaque homme, tr. «An arc'houëre.» Génie familier, démon privé, tr. «An diaul prinvet. an arc'houere. (je ne sais pas d'où peut venir ce mot de, arc'houëre, fort commun parmi les anciens du peuple, si ce n'est de, arc'hantour, apporte-argent : parce qu'ils disent que celui qui a cet arc'houëre, ne manque point d'argent.»
●(1890) MOA 209a. Le démon familier, tr. «ann arc'houere, m.»
●(1927) GERI.Ern 23. arc'houere m., tr. «Génie familier.»
- arc'houestarc'houest
m. Veillée funèbre. cf. arkuz
●(1752) PEll 19. Arc'heust de deux syll. Veille ou garde des corps morts, en faisant des prières pour leurs ames pendant la nuit qui précède les funérailles.
●(1876) TDE.BF 19a. Arc'heust, s. m., tr. «Le Pelletier donne à ce mot le sens de garde ou veille et prière des morts depuis le décès jusqu'au moment des funérailles.» ●(1899) MSLp xi 16 [107]. G. Milin a ajouté en note ; arc'host « veillée des morts ».
●(1927) GERI.Ern 23. arc'houest m., tr. «Veillée du mort.» ●(1929) LAPK 23. hi eo a zibabe al leoriou santel a veze lennet e-pad an arc'houest.
- Arc'houest
- arc'houesterarc'houester
m. –ion Celui qui veille un mort.
●(1931) VALL 774a. celui qui veille [un mort], tr. «arc'houester.»
- arc'houestiñarc'houestiñ
v. tr. d. Veiller un mort.
●(19--) GwerzSM. Korf ar mous en deiz memes en aod 'zo deuet. / (Ar santez diouz ar batimant he deus he heuliet.) / Arc'hostet eo bet en eun ti brudet mat. / Da c'hedal beza añterret e gwered Ploueskad.
- arc'houzougalarc'houzougal
v. intr. Tendre, allonger le cou.
●(1959) BAHE 21/4. arc'hougal evel Marc'harid-goug-hir en ur wafleg bennak. ●(1968) LOLE 41. An drived pe ar bevarved devez e oa o harvougel war ar mogeriou kreñv. ●133. o harvougel (T.) : «bayer aux corneilles» ; genaoui, genaouegi, badaoui. ●(1982) LLMM 211-212/134. oc'h arc'houzougal war-gaout an oabl.
- arc'hsinagogour
- arc'hteñzorier
- arc'hularc'hul
m. –ed
(1) (zoologie) Mulet.
●(1904) DBFV 10b. arhul, tr. «mulet.» ●(1932) BRTG 63. arhul er manér. ●(1934) BRUS 249. Un mulet, tr. «un arhul –ed.»
(2) sens fig. (en plt de qqn) Personne entêtée.
●(1919) DBFVsup 3b. arhul, arkul, m., tr. «entêté.»
(3) (Blason populaire) Arc’huled : mulets. Surnom des habitants de Caudan.
●1911 DIHU 70/240. Guéharal é oen un Arhul èl tud Kaudan. Nen don ket mui, bremen ma zou bet saùet ur barreé neùé é Lann-er-Stér. Chetu ur barréz hag e zou ur morhanù de glah dehi. Più e gavou en hani braùan ? Arhul e zou mulet e galleg. Reit é bet en hanù-se de Gaudañniz a gaust d'ou fen kallet. ●1947 BRMO 32. ceux [= habitants] de Caudan, Arhuled (archi-mulets).
- arc'hvreuriezharc'hvreuriezh
voir arc'hbreuriezh
- arc'hwezarc'hwez
m. (pathologie)
(1) Refroidissement fiévreux.
●(1910) EGBT 52. aroue, tr. «refroidissement fiévreux.» ●(1927) GERI.Ern 25. arouez f. pl. iou, tr. «sorte de maladie, rhumatisme.»
(2) Kouezhañ en arc'hwez : tomber malade.
●(1965) KATR 12. ne servijfe ket dit koueza en arouez.
(3) Arc'hwez an aour : la fièvre de l'or.
●(1927) GERI.Ern 26. arouez an aour, tr. «fièvre de l'or.»
- arc'hwez-dour