Devri

Recherche 'àr...' : 725 mots trouvés

Page 5 : de arc_hwezet (201) à ardrezenn (250) :
  • arc'hwezet
    arc'hwezet

    adj. Malade.

    (1927) GERI.Ern 26. arouezet, tr. «mal portant, rhumatisant.»

  • arch .1
    arch .1

    s. Arche.

    (1633) Nom 144b. Fornix, arcus, concameratio, testudo : arc, arche, voute : arch, vaoüt.

  • arch .2
    arch .2

    s. Monet àr an arch : sortir du nid.

    (1904) DBFV 10a. monet ar en arch, tr. «sortir du nid. (Bul[éon].»

  • arched
    arched

    m. –où

    (1) Cercueil.

    (1499) Ca 108b. Harchet den maru. g. chasse. l. hec libitina / ne. Jdem hoc feretrum / tri. ●(1633) Nom 199a-b. Spandapila, capulum, Libitina, feretrum, Orciniana sponda, lectus Stygius : cercueil, biere : vn archet, vnan pe en hiny ez douguer an dut maru dan douar. ●283b. Sandapilarius, sandapilarum faber : qui fait les casses aux morts : an hiny á graf archedou dan dut maru.

    (1659) SCger 14b. biere, tr. «archet.» ●129b. archet, tr. «cercueil.» ●(1732) GReg 95a. Biere, cercüeil, tr. «Arched. p. archedou

    (1863) GBI I 256. Un arched a bewar flankenn ! tr. «un cercueil de quatre planches !» ●(1878) EKG II 99. Ho liana a rechomp ; bep a arched a oue great d'ezho. ●(1894) BUZmornik 533. ann tri arched.

    (1911) BUAZperrot 830. ober archedou da lakât relegou ar zent.

    (2) Chétron.

    (1732) GReg 161b. Chetron, petite layette au haut d'un coffre, tr. «Arched. p. archedou

  • archeder
    archeder

    m. –ion Celui qui fait ou vend des cercueils.

    (1895) GMB 36. Archeder, n. de famille (décès, Guingamp, en 1693), = celui qui fait ou vend des cerceuils.»

  • archedet
    archedet

    adj. Mis en bière.

    (1902) PIGO I 57-58. goude bean bet eun toullad deio hanter archedet. ●(1925) FHAB Mae 177. 'vel eun den archedet.

  • archediñ
    archediñ

    v. tr. d. Mettre en bière.

    (1732) GReg 338b. Enchasser un mort, le mettre en sa chasse, tr. «Archedi ur c'horf maro.»

    (1867) BUE 134. hep kemer amzer d'hen archedin. ●(1868) FHB 173/132a. hag e leverer d'ez-han eo maro he vam, ha zoken archedet.

    (1905) IVLD 288. ar re a archedaz ar seur. ●(1912) MMPM 42. pevar blanken d'hen archedi. ●(1921) PGAZ 72. archedi ar c'horfou maro. ●(1924) BILZbubr 37/810. archedet Janedig. ●(1926) FHAB Eost 318. o archedi a reont en eur bokad d'o zal. ●(1978) PBPP 2.1/34. (Plougouskant) archediñ, tr. «mettre en bière.» ●(1984) LPPN 491. (Poullaouen) archedi, vb., mettre en bière ; ex. : «goude... oaint archedet», puis ils furent mis en bière.

  • archer
    archer

    m. –ion, –ed Gendarme.

    I.

    (1744) L'Arm 16b. Archer, tr. «Archér.. rétt ou herion. m.» ●230b. Maréchaussée, tr. Enn Archerion. m.»

    (1839) BESquil 254. ur vanden archérèd, tud armet a halebardeu. ●(1845) GBI II 310. Tric'houec'h archer, tr. «dix-huit archers.» ●(1849) GBI II 294. Digaset a zo bet archerienn, tr. «On envoya les archers.» ●(18--) SAQ II 271. archerien evit beilla var he lezennou.

    (1915) HBPR 64-65. ar gevridi ho doa an archerien da ober. ●(1914) MAEV 146. daou archer war varc'h. ●(1942) DADO 13. Tremen poent eo d’in mont da gerc’hat an archerien war-dro an ebeul-mañ ! ●(1994) BRRI 25. Aet eo an archerien war o fenn-daoulin evit dirouestlañ an tali-moan diouzh korf ar martolod yaouank.

    II. Nag urcher nag archer : voir urcher.

  • archeteklin
    archeteklin

    m. (Bible ; Antiquité) Architriclin, personne chargée de l’ordonnance d’un festin.

    (1530) Pm 156 (Tremenuan). enchana galilee hennez nendeu queffrin / An map man dre amour dour a guere guin / Pan edoae en banues en les archedeclin / En creisic an couffy en vn fest anterin, tr. « A Cana de Galilée, cela n’est pas (un) secret, / Cet homme, par amour, (d’)eau fit du vin, / Quand il était au banquet, à la cour de l’architriclin, / Au beau milieu du repas, en un festin complet. » ●215 (Pemzec Leuenez). An ioae bras man auoe liffrin. / En banues han les han huerzin. / Affoe en ty an archeteclin / Pan voe muet an dour en güyn, tr. Herve Bihan « Cette grande joie fut douce, / Au banquet et à la cour et dans le rire / Que tu eus dans la maison de l’architriclin, / Quand l’eau fut changée en vin ».

  • archipi
    archipi

    s. Pays imaginaire.

    (1952) LLMM 31/54. (Douarnenez) archipi : ur vro pell-pell, e faltazi an dud. Deus pelec'h eo deut henne' ? Deus foñs an archipi. ●(1972) BAHE 72/9. Ni 'zo tud kollet gant an dismegañsoù deut warnomp eus foñs an archipi.

  • archivour
    archivour

    m. –ion Archiviste.

    (1904) DBFV 10a. archivour, m. pl. -verion, tr. «archiviste (l'A.).»

  • ard .1
    ard .1

    m. –où

    (1) Art, artifice, métier.

    (1499) Ca 12a. Art. g. idem. ●(1530) Pm 176 (Tremenuan). Nep art dyaoul foll dyboellet, tr. «Aucun artifice de diable fou (et) furieux.» ●(1576) Cath 5. Sanctes Cathell (…) a voe ynstrue[t] ha doctrinet en oll ardou liberal. ●f° 12 r° 11-13. onestãt dre da art magic ez vehe great laqueat an rouanes dã marou euitce. ●(1612) Cnf 18b. dré art. ●(1621) Mc 36. an artisan ves é art.

    (c.1680) NG 917. hou art a exerceint. ●(c.1687) VEach 92. goudè beza bet daou deruez ha diou nosuez var vr guentlou teribl hep gallout guenell, ha ma ho deua great ar medecinet ar Chirurgianet, hac an Amieugeüsou quement effort à allent, memes arré violanta á permet an art en heuelep rancontrou sé.

    (1835) AMV 116. Chetu eno an ard malheurus a implig an drouc-speret evit o c'hol. ●(1857) HTB 42. Eun den diwar ar maez en difoa eur gwell ard evit tapout aered-viber. ●(1894) BUZmornik 44. ar Zant a oue treac'h da holl ardou ann aerouant.

    (1902) PIGO I 91. Eun dro bennag, emean, e vo red d'in rei ma ard da eun all. ●(1904) DBFV 10a. ard, m. pl. eu, tr. «art, artifice, ruse.»

    (2) Bezañ dindan e ard : être aux aguets.

    (1895) GMB 40. On dit en petit Tréguier, beañ dinañn i art, être aux aguets.

    (3) Kaout ard fall : préparer un mauvais coup.

    (1895) GMB 40. On dit en petit Tréguier, hénnez 'n euz art fall, tr. «il prépare un mauvais coup.»

    (4) Un ard a zen : un as.

    (1917) KZVr 240 - 07/10/17. Eun ard a zen, tr. «un sans-souci, aimant à jouer des tours, Loeiz ar Floc'h.» ●(1924) NFLO. tu es un as, tr. «eun ard a zen out.»

    (5) [empl. au plur.] Façons.

    (1872) ROU 84a. Façons. Faire des façons, tr. «Ober ardou.» ●87b. Grimaces, tr. «ardou.» ●(1891) CLM 33. Neoah ne oé ardeu erbet ne hré ou zud eit convertisein (...) en niue béhourès-men.

    (1931) VALL 290a-b. (faire) des façons, tr. «ardou

    (6) Gouzout ar seizh ard : être sorcier.

    (1849) LLB 897. É houié er seih ard hag é oé ur sorser.

    (1904) DBFV 10a. gout er seih ard, tr. «savoir les septs arts, être sorcier.»

    (7) An ardoù liberal : les (sept) arts libéraux.

    (1576) Cath 5. Sanctes Cathell (…) a voe ynstrue[t] ha doctrinet en oll ardou liberal.

    (8) [plur.] Ardoù : enchantements.

    (1844) DMB 10. Pe zei er bed, ghet é ardeu, / D’em louyein én é liameu, tr. « Quand le monde viendra, avec ses artifices, / M’envelopper dans ses liens. »

    (1904) DBFV 10a. ardeu, tr. «enchantements ; ruses, manières, grimaces, simagrées.»

    (9) C’hoari ardoù : se servir de ruses.

    (c.1785) VO 11. En ardeu e hoari en diaul eit trompein er-ré en devai ur certæn hoand de bratiquein er vertu.

    (10) Sac’h ardoù : personne qui fait des manières.

    (1927) TSPY 21. Sac’h ardou ! Toull kamenbre !

  • ardamez
    ardamez

    f. –où cf. ardremez

    (1) Armes de noblesse, armoiries.

    (1869) LZBt Gouere 237. ar c'homzio a lennomp ardamezo Otro n'Eskob Laranda.

    (1925) FHAB Meurzh 116. ardameziou (armoiries) o c'heriadennou. ●(1927) GERI.Ern 23. ardamez f., pl. ou, tr. «armoiries.»

    (2) Êtres, aîtres d'une maison.

    (1927) GERI.Ern 23. ardamez f., tr. «êtres d'une maison.»

    (3) Façon, manière de s'y prendre.

    (1870) MBR 150. klask ann tu da gaout ann ardamez evit dont beteg ar brinsez a ioa er c'hastell, tr. «chercher comment s'y prendre pour arriver jusqu'à la princesse qui était dans le château.»

    (1927) GERI.Ern 23. ardamez f., tr. «façon de s'y prendre.»

    (4) Marque, signe pour reconnaître.

    (1927) GERI.Ern 23. ardamez f., tr. «Marque, signe pour reconnaître.»

  • ardamezañ
    ardamezañ

    v. tr. d. Blasonner.

    (1931) VALL 69a. Blasonner, tr. «ardameza

  • ardamezek
    ardamezek

    adj. Héraldique.

    (1931) VALL 357b. Héraldique, tr. «ardamezek

  • ardamezer
    ardamezer

    m. –ion Blasonneur.

    (1931) VALL 69a. Blasonneur, tr. «ardamezer, –our pl. –ien

  • ardamezerezh
    ardamezerezh

    m. Blasonnement.

    (1931) VALL 69a. Blasonnement, tr. «ardamezerez m.»

  • ardameziñ
    ardameziñ

    v. tr. d.

    (1) Armorier.

    (1927) GERI.Ern 23. ardameza v. a., tr. «armorier.»

    (2) Marquer, indiquer.

    (1927) GERI.Ern 23. ardamezi v. a., tr. «marquer, indiquer.»

  • ardamezour
    ardamezour

    m. Héraldiste.

    (1931) VALL 357b. Héraldiste, tr. «ardamezour m.»

  • ardamezouriezh
    ardamezouriezh

    m. Héraldique.

    (1931) VALL 69a. Blason science des armoiries, tr. «ardamezouriez f.» ●357b. Héraldique, tr. «ardamezouriez f.»

  • ardanez
    ardanez

    voir ardremez

  • ardaniñ
    ardaniñ

    v. intr. Devenir phosphorescent.

    (1919) DBFVsup.ad 73a. ardañnein, tr. «devenir phosphorescent.»

  • ardant .1
    ardant .1

    adj.

    I. Épith./Attr.

    A.

    (1) Ardent.

    (1575) M 16. Ardant, Luysant, tr. «Ardent, luisant.»

    (c.1680) NG 887. En tan zo quen ardant. ●1116. gleu tant forh ardant. ●(c.1687) VEach 17. Ar Roué memes à impligeas é daou dourn Royal euit remui ar mein diuar ar cauarnse, pe en hini, euel mauoé digoret é guelsont vr scleryen bras, dré moyen vr lamp ardant allumet dirac ar Relegou sacrsé, antrasé à crescas meürbet an eston ames an oll assistantet. ●(1792) BD 5417. erfornies ardant, tr. «dans le fourneau ardent.» ●(17--) TE 461(2). ur biquolèn stirèn ardant èl un torche. ●(17--) CT Acte II 1223. carquet a flam ardant, tr. «pleine de flamme ardente.»

    B. sens fig.

    (1) (en plt de qqn) Ardent.

    (1530) Pm 279 (Mab Den). Start hac ardant en carantez, tr. «Ferme et ardent d'amour.» ●(1557) B I 18. Da bout ardant en carantez, tr. «à être ardente dans l'amour de Dieu.» ●(1580) G 236. ardant en vayllantys, tr. «ardents en vaillance.» ●(1621) Mc 82. carantez ardant. ●(1633) Nom 17b-18a. Oculi noctuini, herbei quos selineos vulgò dicimus, glauci : yeux ardans : daoulagat ardant hac hezr.

    (1710) IN I 182 [lire : 192]. Ne rencomp quet cousgoude beza re ardant, re briminic ha re sansibl e quever an dra-se.

    (2) (en plt d'une envie) Forte.

    (1530) J 30. Gant un hoant ardant contentaf / Iusticc divin, tr. «Me font désirer ardemment de satisfaire sans hésiter la justice de Dieu.»

    II. Épith.

    (1) Gwin-ardant : eau-de-vie.

    (1633) Nom 63a-b. Vinum igne eliquatum, vini latex : eau de vie, eau ardante : guin ardant.

    (1732) GReg 312a. Eau de vie, tr. «Guïn ardant

    (1834) SIM 128. corfadou güin-ardant. ●(1847) MDM 46. hag en em zizodid eus ar guin-ardant. ●(1876) KTB.ms 14 p 57. ul lommik gwinn-ardant. ●(1877) EKG I 228. goullonderi diou bodezad guin-ardant. ●(1878) EKG II 43. neuze ne veze na kafe, na guin-ardant, na likuriou.

    (1902) PIGO I 67. mez n'evet a win-ardant. ●(1908) PIGO II 106. Ar gwin-ardant a ve evet 'n eur c'hiz-all. ●(1922) IATA 13. eur banne dour-zom gant gwin ardant.

    (2) Dour-ardant : eau-forte.

    (1732) GReg 312a. Eau forte, mélange d'esprit de nitre & de vitriol, d'alun & d'arsenic, tr. «Dour ardant

    III. Adv. Ardemment.

    (14--) N 1848-1849. Porzit ardant gant carantez / Allas a pep tu ma buhez, tr. «Secourez, d'une charité ardente, / Ma vie, hélas, de toute façon.» ●(1575) M 1860. Ardantoch ez losquont, tr. «Plus ardemment elles te brûleront.»

  • ardant .2
    ardant .2

    m. –où

    (1) (agriculture) Cheville sous la charrette qui sert à fixer la corde qui maintient la charge.

    (1913) KZVr 33 - 19/10/13. Ardant, pl. ou, tr. «quatre chevilles en bois ou en fer qui se trouvent sous la charrette et qui servent à fixer la corde (Korden-garr) qu'on fait passer en diagonale et en croix d'un bout à l'autre de la charrette pour maintenir la charge. H[au]te-Corn[ouaille].» ●(1927) GERI.Ern 23. ardant, h[aute] C[ornouaille], tr. «Une des quatre chevilles sous la charrette, pour fixer la corde qui maintient la charge.»

    (2) (marine) Cabillot.

    (1978) BZNZ 32. (Lilia-Plougernev) Amañ e yoa un tamm koad c'hoazh ie, an ardant a veze great anezhañ. ●(1987) GOEM 86-87. Une fois étarquées, les drisses sont tournées sur les tolets des bancs, qui peuvent aussi porter le nom d'ardant. (...) Principe de tournage : «Eun tro maro war an ardant, hag eun hanter-dro paket etre an treust hag an dris, james kloumet : un tour mort sur le cabillot, et un pli pris entre le banc et la drisse, jamais de demi-clés.»

  • ardantiñ
    ardantiñ

    v. intr.

    (1) (en plt du feu) Perdre de sa puissance, faiblir.

    (1965) BAHE 44/38. Ardantiñ = gorrekaat, gwanaat an nerzh. Ardantiñ a ra an tan (evit tangwall) = dinerzhañ.

    (2) (en plt d'un véhicule) Ralentir.

    (1965) BAHE 44/38. (evit un dra bennak o ruilhal gant tizh) : Ardantiñ 'ra : emañ o vont da chom a-sav.

    (3) (marine) Étarquer.

    (1987) GOEM 86. Une fois étarquées, les drisses sont tournées sur les tolets des bancs, qui peuvent aussi porter le nom d'ardant. D'ailleurs le verbe qui désigne l'action d'étarquer dérive directement du nom de ces fortes chevilles : ardanchi.

  • ardaouek
    ardaouek

    adj. Fantaisiste.

    (1932) BRTG 92. ér ardeuek Fanchon.

  • ardaouer
    ardaouer

    m. –ion

    (1) Celui qui fait des façons, des manières.

    (1879) ERNsup 147. ardoàr, m., qui fait des façons (ardo) Trév[érec]. ardo'r Pleud[aniel]. ardawher St-M[ayeux].

    (1913) KZVr 33 - 19/10/13. Ardoâr, tr. «qui fait des compliments, grimacier.» ●(1919) DBFVsup 3a. ardeuour, m., tr. «qui fait des grimaces ou des façons.»

    (2) Qui fait des malices.

    (1913) KZVr 33 - 19/10/13. Ardoâr, tr. «qui fait des malices.»

  • ardaouerez
    ardaouerez

    f. –ed Celle qui fait des façons, des manières.

    (1919) DBFVsup 3a. ardeuour, m. –eréz, f., tr. «qui fait des grimaces ou des façons.»

  • ardaouiñ / ardaouat
    ardaouiñ / ardaouat

    v.

    I. V. intr. Faire des façons, des manières.

    (1913) KZVr 33 - 19/10/13. Ardoi, tr. «faire des façons, des grimaces, des manières.» ●Chomet ket da ardoi, tr. «ne faites pas de compliments.» ●(1935) CDFi 22 juin. ar gouezidi pennou tenval-ze oc'h ardaoui. ●(1939) RIBA 135. trapikellat hag ardeuat.

    II. V. tr. i.

    (1) Ardaouat ouzh ub. =

    (1934) MAAZ 174. Labourat e hra é ben aveit ardeuat doh er hoazed él mah oé bet é hoari doh ou groagé.

    (2) Ardaouat gant =

    (1939) KOLM 50. Haval doh Majed Pharaon, em-lakat e hra de ardeuat get en aùél doh er Moiz neùé Kolmkel.

  • ardemez
    ardemez

    voir ardremez

  • ardeñval
    ardeñval

    adj. Assez sombre.

    (1962) EGRH I 8. ardeñval a., tr. « sombre. » ●(1990) STBL 114. Gwir eo ez eo ardeñval ar gador-gofes.

  • ardevel
    ardevel

    v. intr.

    (1) (en plt de la pluie) Commencer à cesser.

    (1913) KZVr 32 - 12/10/13. Ardevel a ra ar glao, tr. «la pluie commence à cesser. Trég[uier].» ●(1927) GERI.Ern 21. ardevel a ra ar glao, tr. «la pluie commence à cesser.»

    (2) par ext. (en plt d'une canonnade) Cesser.

    (1919) BUBR 5/122. chom aman da c'hortoz ken na vezo ardavet an tan, mar teurvez an enebour ardevel eun dor (lire :dro) bennak.

  • Ardeven
    Ardeven

    n. de l. An Ardeven : Erdeven.

    I.

    (1) An Ardeven.

    (1895 (1932)) FOVE 19. É Belz, én Ardeuen, é Karnag, é Plarnel.

    (1902) LZBg Mae 100. En Ardeùen. ●(1905) DIHU 01/18. mestr-skol én Ardeuen. ●(1934) BRUS 295. en Ardeuen.

    (2) Ardeven.

    (1748) CI.pou 79. Ardehuænn.

    (1835) GUIonv 280. Ardevenn.

    (1905) ALMA 70. Erdeven.

    II.

    (1) Blasons populaires : voir Pennoù ognon, Tonerion, Trokerion ognon.

    (2) [noms de familles]

    (1970) NFBT 3 N° 13. Ardeven, ●68 N° 517. Erdeven.

  • Ardeveniz
    Ardeveniz

    pl. Habitants d’Erdeven.

    (1911) DIHU 69/223. Tud en Ardeuen e larér e zou Tonerion ? pé hoah Trokerion ouignon; rak ma vé lakeit éleih a ouignon ér barréz-sé ha ma ha Ardeueniz de drokein ouignon d'er parrézieu aral.

  • ardigell .1
    ardigell .1

    m.

    (1) Drôle de machine.

    (1913) KZVr 33 - 19/10/13. Ardigel, masc., tr. «curiosité, machine inconnue et drôle. Léon. Milin.» ●(1927) GERI.Ern 24. ardigell L[éon] m., tr. «Curiosité, machine inconnue et drôle.»

    (2) Manège.

    (1924) CBOU 2/32. da zellet ouz ar vusulmaned oc'h ober o ardigellou. (...) ha ganti e ra a bep seurt ardigellou.

  • ardigell .2
    ardigell .2

    s. –ed (?) Individu bizarre (?) pauvre (?).

    (1949) KROB 9/5. ne c'hellomp ket selaou / an holl ardigelled a deu war hon treujou.

  • ardilh
    ardilh

    m.

    (1) Enduit.

    (1913) KZVr 33 - 19/10/13. Ardilh, tr. «Enduit de terre (à Pleubian hardilh.» ●(1927) GERI.Ern 24. ardilh T[régor] m., tr. «torchis, enduit de terre.» ●(c.1930) VALLtreg 1126. hardilh : écrit ainsi par Berthou, Pleubian – Enduit d'argile.

    (2) Terrasse.

    (1913) KZVr 33 - 19/10/13. Ardilh, tr. «terrasse ; dans les vieilles maisons, elles se faisaient au lieu de plafond et planchers, à l'aide de bois, paille et argile. Biler.» ●(1927) GERI.Ern 24. ardilh T[régor] m., tr. «Terrasse.»

  • ardilhañ
    ardilhañ

    v. tr. d.

    (1) Enduire de terre.

    (1913) KZVr 33 - 19/10/13. Ardilhan, tr. «enduire de terre, garnir un chaudron de cendre et de matière grasse, extérieurement, avant de le mettre au feu pour faire la bouillie. Trég[uier].» ●(1927) GERI.Ern 24. ardilhañ T[régor] v. a., tr. «enduire de terre ; garnir un chaudron de cendre et de matière grasse, extérieurement, avant de le mettre au feu pour faire la bouillie.» ●(c.1930) VALLtreg 1126. hardilh : écrit ainsi par Berthou, Pleubian – Enduit d'argile; d'où hardilha ar goter rôk ober yod, enduire d'argile détrempée avec de l'eau le bassin à bouillie. ●(1931) VALL 115a. garnir le chaudron à bouillie togenna, (avec de l'argile) pria(ñ), ardilha(ñ), (avec de la charrée) koaradiñ T[régor].

    (2) =

    (c.1930) VALLtreg 1126. Hardilha gar eur marc'h gant pri distrempet gant gwinegr, enduire les jambes d'un cheval d'argile délayée avec du vinaigre pour combattre l'enflure. (Bertou, Pleubian) (Voir ardilh).

  • ardivink
    ardivink

    m. –où

    (1) Machine.

    (1913) KZVr 33 - 19/10/13. Ardivink, masc. pl. ou, tr. «machine, mécanique, automate.» ●(1927) GERI.Ern 24. ardivink L[éon] m. pl. ou, tr. «Machine, mécanique ; automate.»

    (2) [au plur.] Grimaces.

    (1913) KZVr 33 - 19/10/13. Ardivinkou, tr. «contorsions, grimaces. Léon. Milin.» ●(1927) GERI.Ern 24. ardivink L[éon] m. pl. ou, tr. «contorsions, grimaces.»

  • ardoenn
    ardoenn

    f. –où (architecture) Toiture.

    (1913) KZVr 32 - 12/10/13. Ardoen, fém. pl. ou, tr. «toiture, ce qui compose le toit, d'après Du Rusquec (plutôt «avant-toit»).»

  • ardoñvaat
    ardoñvaat

    v. tr. d. Apprivoiser.

    (1919) DBFVsup 3a. ardoñnat (Cl[éguérec]), v. a., tr. «apprivoiser, dresser, réprimander, mettre en bonne voie.» ●(1931) VALL 32b. Apprivoiser, tr. «ardoñvaat d'après V[annetais].»

  • ardor
    ardor

    s. Ardeur.

    (1732) GReg 50a. Ardeur, passion, vivacité, fougue, tr. «Ardor

    (1846) BAZ 199. ar memes ardor evit servich Doue. ●326. an ardor eus ar garantez divin.

  • ardour
    ardour

    m. –ioù Tour en ruines.

    (1847) FVR 233. he ardouriou hag he arvogeriou iliavek holl.

  • ardraoñ
    ardraoñ

    m. & adv.

    I. M.

    (1) Inclinaison, déclivité d'un terrain vers le bas.

    (1872) ROU 87b. Ce préfixe, ar, est fréq[uent] ardraon, arbrad, etc.

    (1908) FHAB Mae 130. an dour ne c'hell ket chom eb redet var an ardraon.

    (2) Bezañ ardraoñ gant : être incliné.

    (1938) WDAP 1/22. (Pleiben) Ardraon, ano gourel, Dinaoñ pe bouez-traoñ dister. Skouer : Aes eo ar prad da zoura rak ardraoñ a zo gantañ.

    II. Loc. adv. En ardraoñ : vers le bas.

    (1908) FHAB Kerzu 356. ruill en ardraon eb gellout sevel d'al laez.

  • ardrec'h
    ardrec'h

    m. Inclinaison, déclivité douce d'un terrain vers le haut.

    (1938) WDAP 1/22. (Pleiben, Gwezeg) Ardrec'h, ano gourel, Sao pe bouez-krec'h dister. Skouer : Ardrec'h a zo gant ar park pe gant an hent.

  • ardremañs
    ardremañs

    f. Façon, manière. cf. ardremez

    (1895) RUSq.BF 3b. Adrémans, sm., tr. «Façon, manière ; pl. ou

  • ardremez
    ardremez

    m.

    I.

    (1) En ardremez udb. : dans les environs de qqc.

    (1889) ISV 454a. En ardanez pep goal amzer. ●(1891) MAA 30. Tan ar bed-ma (…) a bulluc'h kement a guez en he adanez.

    ►sens fig. À la portée (de qqn), accessible (à qqn).

    (1866) FHB 58/41b. Ac'hano e kemeront techou fall e pere a dra sur ne vijent ket kuezet morse ma na vije ket bet re a beadra en ho ardanez. ●(1868) FHB 160/25a. ne deus moien ebet surroc'h nag a ve kement en ardanez an oll.

    ►sens fig. À la disposition (de qqn).

    (1864) SMM 68-69. evit en em lacat en ardanez an oll. ●(1868) FHB 161/37b. oc'h en em lacat en ardanez ar re zistera euz he vugale. ●(1874) FHB 473/18a. Red eo e ve ministred muioc'h en ardanez an dud fidel (...) pastored a vev en ho zouez, a zo ato en ho ardanez.

    (2) Klask e ardremez =

    (1874) FHB 506/286b. hag e claske ar (lire : (?) an, en) ardemez evit mont varzu eno.

    (3) Environs.

    (1872) ROU 94b. Il connaît les passes, tr. «anaout a ra an ardremez.» ●(18--) MIL.ms (d’après BUBR 24/403). anaout an ardemez dre eno.

    (1923) KNOL 80. ne anavez ket, c'hoaz, an ardremez. ●(1932) FHAB Eost 309. ker Vrest hag he ardremez.

    (4) Chom en ardremez : rester dans les environs, les alentours, à proximité.

    (1911) BUAZperrot 406. ne lakaïnt ket o zreid en e lez, mes chom a c'hellint en ardremez. ●519. keit ha ma chomje diskib sant Per en ardremez.

    (5) Êtres, aîtres d'un lieu.

    (1867) MGK 128. Ne c'hwie eno ann ardemez. ●(1883) IMP 34. Me voar an ardremez eus ar c'hoad-mâ parfet.

    (1904) KZVr 354 - 19/08/04. Lavaret e vez ardremez pe wardremez, en eur gomz eus doare ha tud eun ti e Leon.

    (6) Trace.

    (1924) BUBR 37/815. ne welas ardremez ebet anezi.

    (7) Endroit, lieu.

    (1889) ISV 451b. Emaout o clask an ardemez / Euz al leac'h ma toulli da vez.

    II. Gouzout an ardremez : être au courant de ce qui se passe.

    (1890) MOA 191 (L). Il est au courant de ce qui se passe, tr. J. Moal «hema a oar ann ardemez

  • ardrenk
    ardrenk

    adj. Aigrelet.

    (1913) KZVr 32 - 12/10/13. Ardrenk, tr. «un peu aigre, aigrelet. Trég[uier].»

  • àrdreñv
    àrdreñv

    m. Arrière.

    (1744) L'Arm 17b. Arrière, tr. «Ardran

    (1939) RIBA 134. ma kleu skelpereh ha diskrap doh en ardran anehon.

  • ardrezenn
    ardrezenn

    f. –où Petite crémaillère qui est attachée à la grande, crémaillon.

    (1904) KZVr 354 - 19/08/04. Ardrezen, eun eil drezen vihan a vez stag ouz an drezen-boud (Thomas). ●(1913) KZVr 32 - 12/10/13. Ardrezen, tr. «petite crémaillère qu'on attache à la grande, crémaillon.»

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...