Devri

Recherche 'àr...' : 725 mots trouvés

Page 2 : de arall (51) à arbitran (100) :
  • arall
    arall

    adj., adv. & s. erell

    I. Adj.

    (1) Autre.

    (1464) Cms (d’après GMB 35). Arall, aral, autre. ●(1499) Ca 9a. Anrrearall. g. les aultres. ●10b. Arall. g. aultre. ●(c. 1501) Donoet 12-20. an Re aral oul so demonstra[tiff, tr. « tous lesa utres sont démonstratifs » ●(1575) M 1895 traou arall, tr. «d’autres choses.» ●(1576) Cath p. 11. an holl re aral, tr. «tous les autres.» ●(1612) Cnf 5b. Confessoret pé-ré ho deueus vn rotinen arall.

    (c.1680) NG 169. En dé aral. ●(1744) L'Arm 25a. Autre, tr. «Aral.» ●(1790) Ismar 3. er vuhé-aral.

    (1904) DBFV 9b. aral, adj. et pron. tr. «autre.» ●(1915) LIKA 7. (Groe) Deit mat int bet genonn, rag pouar dé zo em boa achu er rèl. ●11. Kemert em ès én Ouriant en tren 7h, get m'em boa manket en arall.

    (2) Différent.

    (1612) Cnf 64b. Ahané bezet aduertisset pennaus eo arall an pechet gant Esperancc da vezaff pardonet gant Doué, oz reiff gracc da seuel ves an pechet ; Arall è presumiff pennaus Doué a pardon.

    II. Loc. adv.

    (1) A-hend-arall : autrement.

    (17--) TE 54. ind o ouair é mant a hènd-aral criminel dirac Doué.

    (1838) OVD 116. arrihue guet-n-oh a hènt aral.

    (1904) DBFV 4a. ahendaral, adv., tr. «d'ailleurs, d'autre part.» ●(1913) THJE 20. Ahendaral hé buhé e zou hanval doh hani pep unan. ●(1934) BRUS 110. D'ailleurs, tr. «a hendaral

    (2) Kement arall : autant.

    (1744) L'Arm 25a. Encore autant, tr. «Quemenntaral

    (3) sens fig. Àr-dreist ar re arall : exceptionnel.

    (1887) LZBg 45et blezad-3e lodenn 170. Ar blé 1885 e zou bet aveit on ur blé ar drest er réral.

    III. S.

    (1) Un arall : un autre.

    (c.1785) VO 86. Un tamiq peèlloh me remerquas un aral, péhani e oai heurussoh eit hé hoær.

    (2) Ar 'rall : les autres.

    (c.1680) NG 779. Pe ué er ral en (ov)eren.

    (1821) SST 85. en ur uélet er ral inhuelloh hac inourettoh eit hou. ●89-90. ér meme fæçon guet er ral. ●92. quer clous el er ral.

    (3) Rall : d'autres.

    (1821) SST 87. é huélet ral quer malhurus el d'hai.

  • arallekaat
    arallekaat

    v. tr. d. Aliéner.

    ►[empl. comme subst.] Aliénation.

    (1969) BAHE 61/54. kudenn an arallekaat.

  • arallouenn
    arallouenn

    adj. Exogène.

    (1969) BAHE 59/6. degas tud arallouenn.

  • arallvro .1
    arallvro .1

    adj. Étranger.

    (1942) HERV 85. mennoziou arallvro.

  • arallvro .2
    arallvro .2

    m. Pays étranger.

    (1931) VALL 278a. pays étranger, tr. «arallvro f.»

  • arank-
    arank-

    voir arenk

  • arao
    arao

    m.

    (1) Dispute, querelle bruyante.

    (1836) FLF 32. Arreo eus a beb tu var corf ar sqouarnec !

    (1900) KAKE 133. E'n han' Doue, 'me-z-hi / Lezit ho trouz, hag hoc'h arao. ●(1903) FHAB Genver 54. En han Doue, emezhi / Lêzit ho trouz, ag oc'h arao. ●(1912) DGEShy 15. arao, s.m., bruit, querelle : «lezit ho trouz, ag oc'h arao», Feiz ha Breiz, 1903, p.54 ; usité à Cleden, D. Bernard, 1912. – D'où araouz, querelleur (Le Gonideg). ●(1924) NFLO. bruit extraordinaire, tr. «e savas harao ha trouz.» ●(1952) LLMM 31/54. (Douarnenez) Savet an arao ganto : krog d'ober trouz bras.

    (2) Ober an arao : faire du tapage.

    (1967) BAHE 51/68. An arav a rae, an asazin, kerkent dezhañ gwelout ur seurez wenn.

  • araog
    araog

    m.

    (1) Devant, partie avant (d'un bateau, etc.).

    (1913) KZVr 33 - 19/10/13. Araog, tr. «devant.» ●(1925) BILZ 173. an eil tôl-mor an nevoa ruilhet anean beteg an a-rôg. ●(1927) GERI.Ern 22. araog, arôg m., tr. «Avant, (le) devant.»

    (2) Diouzh an araog : sur le devant.

    (1888) LTU 25. golo ar c'horf beteg ann tu all d'ar vandenn, dioc'h ann araok ha dioc'h ann adren. ●(1894) BUZmornik 162. tort dioc'h ann araok ha dioc'h an adren.

    (3) War an araog : sur le devant.

    (1909) KTLR 203. var an araog deuz rochet ar Roue. ●(1915) MMED 231. eun tavancher aour a c'holoe ar zae var an araok.

    (4) Bezañ war an araog =

    (1913) KZVr 33 - 19/10/13. war an araog emañ, tr. «il est sur le devant.»

    (5) Encolure.

    (1913) KZVr 33 - 19/10/13. Araog, tr. «encolure.»

    (6) (marine) Proue.

    (1927) GERI.Ern 22. araog m., tr. «proue.»

  • araogadur
    araogadur

    m. Avancement.

    (1914) DFBP 25b. avancement, tr. «Araogadur

  • araogañ
    araogañ

    voir araogiñ

  • araogant
    araogant

    adj. Arrogant.

    (1710) IN I 295. sperejou arrogant.

  • araogenn
    araogenn

    f. –où (grammaire) Préposition.

    (1931) VALL 588a. Préposition, tr. «araogenn f.» ●(1947) YBBK 333. An araogenn, evel m’hel lavar an anv, a zo ur ger hag a vez lakaet dirak ur ger all : anv-kadarn, anv-verb, anv-gwan pe adverb evit e liammañ e doare pe zoare ouzh ur ger all a zeu a-raok.

  • araogenn-siminal
    araogenn-siminal

    f. Devant de cheminée.

    (1934) FHABvug Kerzu 8. kaout implij evid eun araogenn-chiminal.

  • araogennadur
    araogennadur

    m. –ioù (grammaire) Locution prépositive.

    (1931) VALL 588a. locution prépositive, tr. «araogennadur m.»

  • araogennañ
    araogennañ

    voir araogenniñ

  • araogennet
    araogennet

    adj. (grammaire) Régi par une prépostion.

    (1931) VALL 588a. (mot) régi par une préposition, tr. «araogennet

  • araogenniñ / araogennañ
    araogenniñ / araogennañ

    v. tr. d. (grammaire)

    (1) Régir comme une préposition.

    (1931) VALL 588a. régir comme une préposition, tr. «araogenni, araogenna

    (2) Lavarenn araogenniñ : locution prépositive.

    (1931) VALL 588a. locution prépositive, tr. «lavarenn-araogenni

  • araoger
    araoger

    m. –ion (sport, football)

    (1) Avant.

    (1935) TRAG 16. dre zoare an araoger da lakaat e droad. ●17. araok m'o deus an araogerien eneberien gellet tostaat.

    (2) Araoger kreiz : avant-centre.

    (1935) TRAG 19. araoger-kreiz an Odet.

    (3) Araoger etredaou : inter-avant.

    (1935) TRAG 19. an aoraoger etre-daou.

  • araoget
    araoget

    adj.

    (1) Avancé.

    (1914) DFBP 25b. avancé, tr. «Araoget

    (2) Qui a du bien.

    (1919) DBFVsup 3a. arauget, adj., tr. «qui a du bien.»

    (3) (Cheval) qui a une belle encolure.

    (1872) ROU 83a. Qui a une belle encolure, tr. «araoged mad, caër.»

    (1913) KZVr 33 - 19/10/13. araoget mat, tr. «qui a une belle encolure. Estienne.»

  • araogiñ / araogañ
    araogiñ / araogañ

    v. intr.

    (1) (en plt de qqn, d'un animal) Avancer, aller de l'avant.

    (1792-1815) CHCH 107. Araugamb, Chouânned ! Avansamb arnehé !, tr « Avançons, les Chouans ! Avançons sur eux ! »

    (1904) DBFV 9b. araugein, v. n., tr. «avancer, aller de l'avant.» ●(1905) DIHU 1/10. Er ronsed vras a Guidél n'araugé tam erbet. ●(1914) DFBP 25b. Araoga.» ●(1913) KZVr 33 - 19/10/13. Arôgi, arôgan, tr. «avancer.» ●(1927) GERI.Ern 22. araogi v. n., tr. «avancer.»

    (2) (en plt du travail) Araogiñ gant ub. : avancer, progresser.

    (1910) ISBR 57. Labourat e hras enta par me hellas, mes kaer en doé gobér, ne araugé ket kalz en treu geton.

    (3) Mettre un devant (à un tablier, une robe).

    (1962) EGRH I 7. araogiñ v., tr. « mettre un devant (à un tablier, une robe). »

  • araok
    araok

     adj.

    I. Penn-araok : avant, devant, tête.

    (1860) BAL 13. er penn araog d'al lestr. ●(1868) KMM 216. Darn eus an Ebestel a oa er penn araog. ●(1869) HTC 85. Ar re a ioa er penn araoc, kercoulz hag ar re a ioa er penn adreñ.

    II. Paotr-araok.

    (1) Précurseur, prédécesseur.

    (1903) MBJJ 314. sant Yan, a dalveaz da bautr-a-rauk d'hon Zalver.

    (2) Homme qui mène le travail, qui est en tête, dans un champ.

    (1941) ARVR 8/4b. Youenn (...) a oa paotr a-raok en unan eus ar parkou, eun devez.

    III. Porzh a-raok : avant-cour.

    (1732) GReg 62b. Avant-cour, tr. «ar porz araucq

  • araokaat
    araokaat

    v.

    I. V. intr.

    (1) spat. Avancer, progresser.

    (1732) GReg 62b. Avancer, tr. «araucât. pr. araucqet

    (1914) DFBP 262b. progresser, tr. «Araokaat.» ●(1919) KZVr 355 - 21/12/19. herzel outo da araokaat. ●(1927) GERI.Ern 22. araokaat v. n., tr. «progresser.» ●(1934) DIHU 276/95. araokat un distér dra. ●(1935) DIHU 294/379. Un noz éh araokér pemp paz ; en dé arlerh e kiler pemp aral.

    (2) sens fig. [empl. comme subst.] An araokaat : le progrès.

    (1905) BOBL 06 mai 33/1a. An araokaat a zo lezen an dud hag ar bed. ●(1910) MBJL 87. En Bro-Zôz e talc'her stard d'ar gizio koz, pa n'int ket eur sparl evit an arokaat. ●(1914) DFBP 262b. progrès, tr. «Araokaat.» ●(1921) LABR i. predér ébet arall geton, noz dé, meit mad, klod, hag inrokat Bréh-Izél. tr. « n’ayant d’autre souci nuit et jour que le bien, la gloire et le progrès de la Bretagne. »

    (1927) GERI.Ern 22. an araokaat, arôkât, tr. «le progrès.» ●(1924) CBOU 2/30. setu an araokât oc'h ober e labour er Sao-Heol. ●(1924) FHAB Kerzu 444. rei d'ezan da gredi eo eno eman ar vuhez hag an arokaat !

    II. V. tr. d. Faire avancer.

    (1927) GERI.Ern 22. araokaat v. a., tr. «avancer, faire avancer.»

  • araokad
    araokad

    m. Prédécesseur.

    (1942) DIHU 369/47. monet de uélet me araokad, un adjudant.

  • araokadenn
    araokadenn

    f. –où (Un) progrès.

    (1963) BAHE 35/35. meur a araokadenn o devo gwelet an dud a zo bremañ tud kozh.

  • araokaet .1
    araokaet .1

    adj. (?) chassé (?).

    (1855) BDE 421. revou elcé méhequeit hag arauqueit anemisèed Sion.

  • araokaet .2
    araokaet .2

    adj. Aisé, assez riche.

    (1792) HS 43. ne üélér tïerion, pé meyterion (meit ma veint arrauquet unn dra benac) peré ne rant netra à hou horf.

    (1919) DBFVsup 3a. arauket, adj., tr. «qui a du bien.»

  • araokoc'h
    araokoc'h

    adv.

    (1) temp. Auparavant.

    (1877) FHB (3e série) 7/54a. an offiser a zo bet hano anezhan araococ'h.

    (2) spat. Plus loin.

    (1927) AVZH III 113. Kea araokoc'h en dour-doun.

    (3) sens fig. Mont araokoc'h : aller de l'avant.

    (1925) CBOU 5/71. Seul-vui e ve arc'hant, suel (lire : seul) arôkoc'h ez eer ha seul-vui a vad a c'heller da ober.

  • araous
    araous

    adj. De mauvaise humeur, acariâtre.

    (1659) SCger 102a. rechigner, tr. «beza araous.» ●129b. araoux, tr. «hargneux.» ●(1732) GReg 374a. Hargneux, euse, querelleux, de mauvaise humeur, tr. «araous.» ●475a. Grignoux, tr. «araous.» ●787b. Rechigner, être de mauvaise humeur, tr. «beza araous.» ●En réchignant, tr. «èn ur fæçzoun araous.» ●Rechin, rechine, rechigné, ée, chagrin, de mauvaise humeur habituellement, tr. «araous

    (1821) GON 14b. araouz, adj., tr. «Fâcheux. Querelleur. Contredisant.» Gwall araouz eo, tr. «il est bien contredisant, bien fâcheux.» ●(1850) GON II 123. Araouz, adj. (de 2 syll., a-raouz). Fâcheux. Querelleur. Contredisant. Gwall araouz eo, il est bien contredisant, bien fâcheux. ●(1862) PDF 3 a viz Mae. Peoc'h ! peoc'h 'ta ! paotred araous, / Na rit ket kement all a drouz. (d'après FHAB Ebrel 1938/110)

    (1900) RECe xxi 137. en bas Tréguier araous veut dire «qui coupe la parole», comme me l'a appris un bon connaisseur de la langue actuelle, M. François Vallée.

  • arapl
    arapl

    adj. Arable.

    (1499) Ca 10b. Arabl. g. arable.

  • arar
    arar

    m. –ioù, erer

    I. (agriculture)

    (1) Charrue.

    (1499) Ca 10b. Ararz. g. charrue. ●(1633) Nom 178a. Aratrum, arare : charruë : arazr, quillorou.

    (1659) SCger 129b. arar, tr. «charrue.» ●(1732) GReg 155a. Charrue, tr. «Alazr. p. ælezr. arazr. p. ærear. Van[netais] arér. p. érér.» ●(1790) MG 322. bout doh lost un arrair. ●(1792) HS 145. é éhénn hac é arèrr.

    (1847) FVR 201. Evit benviou ha listri, e oe kemeret ar veal, ar waskel, ar varikenn, ann alar, ann oged, ar ball, ar vann, ar c'hreur, etc. ●(1849) LLB 788. En erwen e zou mat d'hober arèrieu. ●(1867) FHB 112/61a. an eler houarn. ●(1869) FHB 221/92b. an dud hag al loned a labour gan an arad-ma.

    (1902) MBKJ 40. D'ann ampoent, setu Isidor er penn all d'ar park, gant he arad. Na pe seurt tra ! N'ema ket he-unan : eunn arad all, ejenned (ohen) gwenn outhan, ha bleinet gant ælez, a zo a bep tu d'ezhan. Tri arad, e leac'h unan, a c'hoar trouc'ha irvi ! ●(1904) DBFV 5b. alèr, arèr, f. pl. ieu, tr. «charrue.» ●(1905) CDFi décembre. da ober pili, erer ha langedeou. (d'après KBSA 113). ●(1915) MMED 261. an eler en doa great Mab Doue. ●(1927) GERI.Ern 22. arar, alar m. erer, eler, V[annetais] arer, aller, f. pl. ieu, tr. «Charrue.» ●(1975) UVUD 72. (Plougerne) ar patroñ a vehe gant an arad.

    (2) Arar penn-maout : charrue ancienne.

    (1982) PBLS 249. (Langoned) arar penn-maout, tr. «charrue ancienne.»

    (3) Laz-arar =

    (1732) GReg 155a. La latte, ou, la gaule de la charruë, tr. «Laz-alazr. p. laz-ælezr. an laz-alazr. al lazalazr

    (4) Arar turk : charrue sans avant-train.

    (1996) VEXE 165. Le régulateur, qui remplace les roues que l'on trouve sur l'arar gand killorou, permet de régler la profondeur du labour. Plus on le fait coulisser vers le haut et moins le soc pénètre dans le sol. Ce réglage est choisi lors du défrichage d'une lande par exemple. Lorsque le régulateur est disposé de façon telle que le soc ne fait qu'écorcher le sol, «enlever la verdure» dit un informateur, l'arar turk est appelé ar gignerez.

    II. (astronomie) Constellation du Chariot de David.

    (1919) DBFVsup 46b. lost arér, d'après certains grande Ourse. ●(1931) VALL 112b. Chariot de David, (constellation) tr. «lost-arer V[annetais] m.» ●520b. grande ourse constellation, tr. «lost-arar m.»

    III.

    (1) Lezel an arar e-kreiz an erv : laisser un travail inachevé.

    (18--) (L) J. Quéré SAQ I 75. Ha n'eo ket c'houi, va breudeur ker, a lezo an alar e kreis an ero.

    (2) Lakaat an arar a-raok ar c'hilhoroù : faire un travail à l’envers.

    (1910) (T) L. le Clerc MBJL 130. Mes laret dioustu ar pez a c'hoarve neuze e vefe lakat an alar rôk ar c'hilloro.

    (3) Lakaat an arar a-raok ar c'hezeg : faire un travail à l’envers.

    (1908) E. an Henoret BOBL 18 juillet 186/1a. hag aliez e ver techet da lakad an alar arog ar c’hezek. ●(1935) H. Tréhiou ANTO XVIII. Ha kouskoude, e pep korn ar vro, e kavomp lavariou dishenvel ! Perak ? Abalamour hon eus lakaet, marteze, an alar a-raok ar c'hezeg !

    (4) Lakaat skarzh en arar ub : faire dégager quelqu’un.

    (1925) ARVG miz meurz 67. Arabad marc’hata ; red eo derc’hel ha lakat skarz en alar an ôtrone a had spont hag anken dre ar mêziou. ●(1936) BREI 458/2a-b. M’hen tou d’it, eme an Aotrou, me a lako skarz en alar ar pôtr-se hag en deus kredet ober goab ouz ma zud hag ouzin.

  • arar-brabant
    arar-brabant

    m. Charrue brabant.

    (1907) BOBL 20 avril 134/3c. eur c'honkour erer-brabant da derri haorek. ●(1931) VALL 79b. Brabant, tr. «arar ou alar brabant m. pl. erer-brabant, eler-brabant

  • arar-finouc'hell
    arar-finouc'hell

    m. Charrue pour labourer superficiellement, écroûteuse.

    (1924) NFLO. charrue. ch[arrue] servant à tracer des raies, tr. «arar finouell

  • araskl .1
    araskl .1

    adj. Qui n'est pas mûr.

    (1876) TDE.BF 18a. Araskl, adj., tr. «Se dit du lin, du chanvre qui n'est pas assez roui.» ●Araskl eo al lin, tr. «le lin n'est pas assez roui.»

    (1904) DBFV 9b. araskl, adj., tr. «dur, qui n'est pas mûr.»

  • araskl .2
    araskl .2

    m. Fétus qui s’échappent du lin broyé.

    (1962) EGRH I 7. araskl m., tr. « fétus qui s’échappent du lin broyé (Gonidec). »

  • arason
    arason

    s. –où Terson.

    (1904) KZVr 354 - 19/08/04 [note de F. Vallée]. Arason, lïesder arasonou. Kavet am eus ar ger-ze kever ha kever gant ar ger gallek «terson» war notennou Thomas. N’ouzoun ket, avad, da just, petra eo «terson».

  • arastiñ
    arastiñ

    v. pron. réfl.

    (1) En em arastiñ ouzh ub., udb. : s'attaquer à qqn, qqc.

    (1942) FHAB Gwengolo/Here 198b. Set' aman ur vilienn ha n'eo ket bet dibradet gant den pemp bloaz a zo... Alo paotred, en em arosit outi ma vo gwelet ha paotred vat a zo c'hoaz ! ●(1957) BLBR 102/13. E Gorre-Leon : «N'eo ket brao en em arosi ouz an den-ze : = en em gemer outañ, klask afer pe trabaz (trekaz) outañ. «En em arosi ouz eun tamm labour dïez.»

    (2) En em arastiñ gant : s'acoquiner avec.

    (1924) NFLO. accompagner qq'un (suivre) (en mauv. part), tr. «en em arrosti gant u.b.» ●s'emboucher (avec qq'un), tr. «en em arrosti gant u.b. (en mauv. part).»

  • arat / ariñ
    arat / ariñ

    [mbr arat, brpm arat < ar .1 + -at / -iñ]

    I. V. tr. d.

    (1) (agriculture) Charruer.

    (1499) Ca 10b. g. arer. b. arat.

    (1659) SCger 129b. arat, tr. «charruer.» ●(1732) GReg 155b. Charruer, tr. «Azrat.» ●Ils charruent, tr. «ez ma int, ou, bez 'ema int, o c'harat

    (1904) DBFV 9b. arat, arein, v. a. ; part. èt, tr. «charruer, labourer, sillonner.» ●(1927) GERI.Ern 22. arat v. a. et n., tr. «charruer, sillonner.»

    ►absol

    (1580) G 611. Guell ve guell pyguellat hac arat en stat se, tr. «Mieux vaudrait, bien mieux, piocher et charruer ainsi.»

    (2) (marine) Chasser sur ses ancres.

    (1904) DBFV 9b. arat, arein, v. a. ; part. èt, tr. «t[erme] de marine, chasser sur ses ancres (l'A.).»

    II. V. pron. réfl. sens fig. En em arat.

    (1) Se traîner.

    (1913) KZVr 33 - 17/10/13. Arat, En em arat, tr. «se traîner par terre, se dit d'un chien ou d'une personne qui se roule. Coadout.» ●(1913) KOME 9-10. hed an hent 'n eus grêt nemet 'n em arat gant ar boan 'n e gof, respet d'ac'h. ●(1927) GERI.Ern 22. en em arat, tr. «se traîner par terre, comme un chien.» ●(1931) VALL 750a-b. se traîner, tr. «en em arat T[régor].» ●(1942) VALLsup 168a. Se traîner, tr. «En em arat est usité en dehors du T[régor].»

    (2) Lezel ub. d'en em arat : laisser qqn se débrouiller.

    (1924) NFLO. laisser qq'un se gouverner seul, tr. «lezel u.b. d'en em arat

    III. V. intr. fam. Courir, cavaler.

    (1962) TDBP II 24. Ma'z pije gwelet hennez oh arad etrezeg Lokemo ! tr. «si tu avais vu celui-là filer, «cavaler» en direction de Locquemeau !»

  • arbalastr
    arbalastr

    m. –où (armement) Arbalète.

    (1499) Ca 10b. Arbalastr. g. arbalestre. ●(1521) Cc [Arbalastr]. Arbalastr. gal. arbalestre. ●(1633) Nom 185b. Arcus, cornu : arc, arbalestre : gouarecq, arbalastr. ●186a. Neruus arcus, neruus equinus : corde d'arc ou d'arbalestre : corden an gouarecq pe'n arbalastr. ●Cornua arcus, cornu, curuare cornu. Ouid. lentare cornua, lunare arcum, sinuare : bander ou tendre l'arc : bandaff an arbalastr.

    (1659) SCger 8b. arbalestre, tr. «arbalestr.» ●(1710) IN I 304. an hini a falvez dezan tenna gant an arbalastr, a saich endra ell ar bir etreze hac ennâ. ●(1732) GReg 48a. Arbalete, arme qui n'est pas à feu, tr. «Arbalastr. p. arbalastrou.» ●78a. Bander une arbalête, tr. «Steigna un arbalastr.» ●(1744) L'Arm 15b. Arbalête, tr. «Arbalasstre.. eu. f.» ●(17--) TE 34. é tènnein guet un arbalastr.

    (1838) OVD 209. En hanni e denne guet un arbalastre. ●215. perac ne zalhé-ean attàu é arbalastre bandet ?

    (1922) EOVD 218. perak ne zalhé ket é arbalastr stennet.

  • arbalastrañ
    arbalastrañ

    v. intr. Tirer à l'arbalète.

    (1732) GReg 48a. Tirer de l'arbalete, tr. «Arbalastra. pr. arbalastret

  • arbalestrer
    arbalestrer

    m. –ion Arbalétrier.

    (1521) Cc [Arbalastrer]. g. arbalestrier. b. arbalastrer.

    (1732) GReg 48a. Arbaletrier, homme armé d'arbalète, tr. «Arbalaster. p. arbalestéryen

  • arbed-
    arbed-

    voir erbed-

  • arbel
    arbel

    voir armel

  • arbenn .1
    arbenn .1

    m. Poteau de barrière.

    (1960) EVBF I 333. Le poteau de la barrière (…) arbenn, pl. arbennou, Plogastell-St-Germain, nabenn, pl. nabennou, Plogonnec.

  • arbenn .2
    arbenn .2

    m. -où, prép. & conj.

    I. M.

    (1) Cause, principe.

    (1855) BDE 748. Er hroaidur-cé evout en arbenn ma hum gollou ha ma hum salvou hilleih a Israël. ●(1863) GOM 268. e lacaïmp bepred er fin eus hor pedennou unan pe ziou eus an arbenou-mâ.

    (2) Rebellion.

    (c.1718) CHal.ms iii. Rebellion, tr. «arben, reuolt'.»

    (3) Hep nep arbenn : sans encombre.

    (1866) LZBt Ebrel 117. ann Otron Neron a erruaz enn ker, heb neb arbenn (encombre).

    II. Loc. prép.

    A.

    (1) En arbenn a(g) : à cause de, grâce à.

    (1792) HS 212. Éléazar e ouïai assès ne oai quet permettet dehou sauvein é vuhé enn n'arbenn ag ur gueu.

    (1905) IMJK 63 (?))">IMJK 145. Mar a unan en des hum gollet dré ziavisted én arben ag en devosion. ●(1912) BUEV 2. En hani e zelié bout ker brudet un dé en arbenn ag é vuhé santel e oé en eil ag er bautred. ●(1925) VINV 59. hur hastiein én arben a béhed hur hetan tad. ●(1931) GUBI 24. Hag én arben ag en dañné / Chetu torret er garanté !

    (2) Dre an arbenn a(g) : à cause de, grâce a.

    (1838) OVD 81. hag er chongeu ha conzeu-zé e formant dré en arbèn ag en treu extérior, e ra d'ou halon gobér el lusqueu carantéussan. ●93. er bligeadur e santér dré en arbèn ag en inspiration. ●119. Én afflictionneu e arrihou guet-n-oh dré en arbèn ag en devotion. ●(1844) LZBg 2l blezad-2l lodenn 123-124. Dré en arben a béhieu liein, a béré é hran tennerisseu ha mar-a-limage, eid ou goarnissein, me mès groeit ur gabinedik eit studiall. ●(1854) PSA I 26. er burhudue en doé groeit dré en arben a nehai.

    (1907) BSPD I 23. Dré en arben a gement-sé.

    B. [avec un v. de mouvement : mont & dont]

    (1) Mont/Dont en arbenn a, da ub. : aller, venir à la rencontre de qqn.

    (1790) MG 30. hi hum lance trema hé Hrouéour guet hilleih mui a hréd eit ne rid ur voès én arbèn d'ur prièd carét.

    (1818) HJC 75. en dud i sortie à guèread, eit donet inn albenn à Jésus. ●(1838) OVD 280. Ne falle quet d'oh monnet én arbèn de Zoué. ●(1849) LLBg II 33-35. pemp kand belleg é guen / E hia dré vesk er bobl, ged respet, én arben / D'en tri iskob.

    (1959) TGPB 198. Gant na zeuje ket bleizi-mor en arbenn din, e helljen sur a-walc’h mont betek al lestr all rak ne baoueze ket hemañ da dostaat.

    (2) Dont/Mont war arbenn d’ub. : aller à la rencontre de qqn.

    (1862) JKS.lam 553. Kemerit eol hag aozit ho kleuzeuriou evit mont war arbenn d'ar Pried.

    (3) Dont/Mont àr/war arbenn ub. : venir au devant de qqn, à sa rencontre.

    (1839) BESquil 296. Mab er Roué (…) e zas un tamicg ar é arben. ●(1854) PSA II 49. ur vanden vras a ælèd péré e zas ar é arben. ●(1866) FHB 54/12a. Ezaü euz he gostez, a redaz var arbenn he vreur. ●(1866) FHB 98/363b. Kea var arbenn Moïzes er gouelec'h. ●(1890) MOA 216. Aller au devant de, tr. «mont war arbenn u.b

    (1942) DHKN 69. Hoant en des bet Vonick monet d’en Oriant a vitin, ar é arben met n’hé des ket kredet, get eun ag en teadadeu. ●85. Er mestr e zas, ean é unan, ar ou arben get ur cher guiù.

    (4) Mont da arbenn ub. : aller à la rencontre de qqn.

    (1866) FHB 98/364a. red eo mont d'he arbenn.

    C. sens fig.

    (1) (Mont) en arbenn d'udb. : aller au devant de qqc.

    (1790) MG 435. ne varhatet quet guet-ou, mæs quêrhet guet courage én arbèn de guemènt-tra e blige dehou.

    (1854) PSA II 32. rac ol en ou dès bet ridet én arben d'en tourmanteu.

    (2) (Mont) en arbenn d'udb. : s'opposer à qqc.

    (1890) MOA 361b. Obvier au mal, tr. «enn arbenn ann drouk.» ●365. S'opposer au mal dès le principe, tr. «mont enn arbenn d'ann drouk.»

    III. Loc. conj. Dre an arbenn ma : du fait que, parce que.

    (1854) PSA II 60. en Eutru Doué n'en dé quet just, dré en arben ma seblant de vab-dén penaus ma ancoéha (…). ●(1857) LVH 361. ni hum réjoeiss dré en arben m'hun nès én-oh un avocad. ●(1861) JEI 202. dré en arben ma resistant grons doh græceu ha doh inspirationeu er Sperèd glan-zé.

    (1905) IMJK 63 (?))">IMJK 232. rak mé ma ret d'ein hou klask dré en arben nen des dén hag e hel me honfortein.

    ►[form. comb. 1]

    S1 war ma arbenn

    (1841) IDH 148. neigeal ar me arbèn.

    S3m war e arbenn

    (1818) HJC 55. à pe rancontras i serviterion, peré e oai deit ar i alben. ●(1868) FHB 177/163a. Ar roue o veza klevet ec'h arrue ann divinour, a zeuaz var he arben.

    (1921) GRSA 337. éh a get é hani, ar é arben.

    P2 war hoc'h arbenn

    (1866) FHB 98/363a. Chetu-hen o tont var hoc'h arbenn.

    P3 war o arbenn

    (1882) BAR 228. eun niver braz a elez, deuet var ho arbenn.

    ►[form. comb. 2]

    P2 war arbenn deoc'h

    (1864) SMM 161. ra deui var arben deoc'h gant an Ebestel pere a dle eveldan barn ar bed.

    ►[form. comb. 3]

    S3m en arbenn dezhañ

    (1790) MG 29. hui e yehai én arbèn dehou.

    (1912) BUEV 135. Deent éled en Eutru Doué én arben dehou.

    ►[form. comb. 4]

    P3 en o arben

    (1849) LLBg II 11. Lod, aveid ou disam, e hia én ou arben.

    ►[form. comb. 5]

    S3m dre an arbenn anezhañ

    (1861) JEI 306. dré en arben a nehou.

  • arbennegerezh
    arbennegerezh

    m. Prévenance.

    (1744) L'Arm 463a. Prévenance, tr. «Arbænnæquereah. m.»

  • arbennigour
    arbennigour

    m. –ion Spécialiste.

    (1956) BAHE 8/16. Arbennigourion pe Spesialisted war ar Skoliata.

  • arbenniñ
    arbenniñ

    v.

    I. V. intr.

    (1) (?) Discuter (?).

    (1861) BSJ 129. Ne arbennet quet èl-cé étré-z-oh. ●170. Er pharisiéned e arbenné étré-z-hai, rac m'en doé Jesus azéet doh taul quênt golhein é zeourn.

    (1905) IMJK 63 (?))">IMJK 240. ha lezel peb unan get é greden, eit arbennein ha seùel tabut.

    (2) Se rebeller.

    (c.1718) CHal.ms iii. se rebeller, tr. «seüel doh vnan benac, arbennein

    II. V. tr.

    A. V. tr. i.

    (1) Arbenniñ da =

    (1913) AVIE 82. Ne arbennes ket d'er fal zén.

    (2) Arbenniñ ouzh ub. : tenir tête à qqn, résister à qqn.

    (1790) MG 134. quentéh èl ma harbènnènt doheign, un dihue pe tair façad ou desquai d'em respettein ha de sèntein. 180-181. Hi e oblige ur voès honest de garein hé fried (...) de zihoal a oal-gonz a nehou de zén, hac a arbènnein jamæs doh-t'ou, é spécial a pe vai meàu.

    (1856) GRD 298. é léh discoein hanàuedigueah vad, liès é arbennér doh-t-hou. ●(1861) BSJ 207. dre hèd arbennein doh Jesus hag hum seuel énep dehou.

    (1905) IMJK 63 (?))">IMJK 33. ne arbennet ket dohtou ma ne ven ket hou cheleu.

    (3) Arbenniñ ouzh udb. : résister à qqc.

    (1838) OVD 288. Ean e arbennas guet humilité doh en tampeste ruste-zé.

    (1905) KDBA 4. groeit e zou bet un droug bras ha mal é hum gemér aveit arbennein dohton. ●(1922) EOVD 243. arbennein doh en tantasion.

    B. V. tr. d. Retenir.

    (18--) SAQ I 165. Marteze en ho ti, eur pried, eur vamm, eur c'hrouadur a zo dre ho fedennou, o c'harben dourn an Aotrou Doue.

  • arbitr
    arbitr

    m. Arbitre.

    (1499) Ca 10b. Arbitr. g. arbitre.

    (1659) SCger 8b. arbitre, tr. «arbitr

  • arbitraj
    arbitraj

    m. Arbitrage.

    (1499) Ca 10b. Arbitrag. g. arbitrage.

  • arbitrañ
    arbitrañ

    v. tr. d. Arbitrer.

    (1499) Ca 10b. Arbitraff. g. arbitrer.

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...