Recherche 're...' : 811 mots trouvés
Page 10 : de renkad (451) à reolin (500) :- renkadrenkad
f. & adv. –où
I. F.
(1) Rangée.
●(1659) SCger 101a. rangée, tr. «rencat.» ●(1732) GReg 781b. Rangée, tr. «Réncqad. p. rencqadou. Van[netois] réncqad. rancqad. pp. éü. ●Une rangée de soldats, tr. «Ur rencqad soudarded.» ●(17--) VO 131. er rangad tiér e gavehait a zourn cleie.
●(1866) FHB 94/332b. diou rencad goulou var elum. ●(1868) KMM 75. al leanezed en em lacaas var diou rencad. ●(1872) ROU 102b. Série, tr. «Rencad.» ●(1877) EKG I 24. diou renkad reier. ●(1889) ISV 315. eur rencat listri paket ganthan.
●(1904) LZBg Genver 39. ur rankad planch. ●(1904) LZBg Mae 113. rankadeu tiér. ●(1907) VBFV.fb 4a. alignement, tr. «rankad, f.»
(2) abstrait Suite.
●(1864) SMM 61. Ama brema hor bezo ur rencat all a virionezou.
(3) par erreur File.
●(1732) GReg 412b. File, tr. «Rencqad. p. rencqadou.»
(4) Classe sociale.
●(1923) SKET I 10. e oa manet ar c'heltieg e Galia yez ar renkadou uhela hag e kerze c'hoaz keit-ha-keit gand al latin.
II. Adv.
(1) A-renkad : par rangée.
●(1861) BSJ 135. ind ou maçonne [er béieu] guet mein a rancad.
(2) A-renkadoù : par rangées.
●(1732) GReg 781a. Par rangées, tr. «A réncqadou.»
●(1914) DFBP 82a. défiler, tr. «Mond a renkadou.»
- renkadur
- renkadurezh
- renkamantrenkamant
m. Disposition.
●(1915) HBPR 12. Hag a benn ma oa tremenet an noz, na jome mui gozik netra deuz renkamanchou koz hor bro. ●16. ar renkamant a ioa en iliz Bro-C'hall.
- renkañrenkañ
v.
I. V. tr. d.
A. (en plt de qqc.)
(1) Ranger, disposer (des éléments) en rang(s).
●(1659) SCger 46a. dresser, tr. «renca.» ●101a. ranger, tr. «renca.» ●169a. renca, tr. «ranger.» ●(1732) GReg 16b. Affiler des arbres, tr. «Réncqa guez.» ●781b. Ranger, tr. «Réncqa. pr. réncqet. Van[netois] ranqueiñ. rénguein.»
(2) Ranger à la place qui convient.
●(1878) EKG II 229. c'hui a veze o renka ar c'hadoriou er gathedral abarz an ofern.
●(1924) FHAB Eost 316. Evit lakaat e fourniad, ar poder a ya er fourn hag eno e krog da renka ha da vernia e bodou.
(3) Arranger, régler, organiser (une affaire, une activité, etc.).
●(1868) FHB 156/411a. abegout var ar c'hiz m'eo bet renked an ofis caonv. ●(1889) ISV 341. Re a draou en doa da renca ha re a urziou da rei d'he vartoloded evit lacat pep tra e ratre.
●(1942) SAV 23/65. Lavaret e voe d'ezi e oa ret kaout sin (procuration) ar susitourien a-barz renka ar susit (régler la succession). ●(1981) ANTR 218. sevel ha renka eun implij-amzer.
(4) Arranger, donner une forme.
●(1868) FHB 196/315b. Hiniennou a ioa gantho var ho fenn eun tamm mezer pe eun tamm kouetis renket e furm eur c'houlm lagadec.
(5) Ranger, disposer.
●(1872) ROU 81b. Disposer, tr. «Renca.»
●(1921) PGAZ 58. o renka ar c'hig-moc'h var ar farz guiniz-du. ●(1926) FHAB Mae 197. paka pep vi en eun tamm paper, hag o renka en eur baner, goustat, en aoun d'o fuka an eil diouz egile.
(6) Réparer.
●(1974) THBI 226. An tourman duva, neus distaget gleut al liorz. Mez ellet meus renka nezi. ●(1986) CCBR 196. (Brieg) rînka n dôn, tr. «réparer la toiture.»
B. (en plt d'animés)
(1) Donner un rang (à qqn).
●(1868) FHB 194/300b. ar skolaerien a zo bet renket abalamour d'ho deskadurez, d'ho c'homport mad ha d'ho relijion.
(2) Renkañ ub. : ranger qqn, le mettre à raison, le faire obéir.
●(1872) ROU 99a. Celui-là saura bien les ranger, tr. «Ennez o renco – a zigasso reiz enno.»
(3) (cuisine) Vider (poisson).
●(1944) GWAL 165/319. (Ar Gelveneg) Renkañ pesked zo difastañ pesked ; ne lavarer na «difastañ» na «didorañ», na «difritañ». «Ne vourran ket o renkañ pesked».
(4) Engrosser.
●(1976) KOYO 3. renkiñ ur plac'h.
II. V. pron. En em renkañ.
A. V. pron. réfl.
(1) Se ranger, se mettre en rang(s).
●(1732) GReg 781b. Se ranger, tr. «Hem réncqa. Van[netois] hum ranqeiñ.»
●(1889) ISV 245. an daou-ugent mil gristen en em rencas ker buhan hag eur vanden zoudardet desket mad.
(2) Se mettre en ordre, se préparer.
●(1877) EKG I 273. Sonj hor boa d'en em renka epad an deiz ha da vont d'abardaez e kear Gastel.
B. V. pron. réci.
(1) S'arranger, s'entendre dans un but.
●(1959) BRUD 8/32. e kasin ar helou d'e dad ha d'am hini, e lakin anezo d'en em renka dre forz. Gand aon dirag an teodou, ne vint ket seizdaletoh oh en em renka.
(2) En em renkañ gant ub. : s'arranger, s'accorder avec qqn.
●(1959) BRUD 8/56. Deut on d'en em renka ganeoh.
- renkedigezh / renkidigezhrenkedigezh / renkidigezh
f. Classification, agencement ; (?) ordonnance (?).
●(1868) FHB 191/275a-b. An darnvuia euz an oll bedennou-ze memez en ho form, er renkedigez euz anezo hag holl en ho font, en ho danvez, a zeu digant Doue.
●(1914) DFBP 10b. agencement, sm., tr. «Renkidigez.» ●(1931) VALL 127a. Classification, tr. «renkidigez.» ●(1963) EGRH II 172. renkidigezh f., tr. « action de ranger. »
- renkenn
- renkennadrenkennad
f. & adv. –où
I. F.
(1) Rangée.
●(1866) FHB 99/373b. renkennadou goulou o têvi. ●(1868) FHB 179/177a. ar renkennadou adoziou-ze a zao sounn ho fenn en ear. ●(1894) BUZmornik 206. eur renkennad goulou a bep tu d'ezhi.
●(1906) KPSA 8. pa dreuze ar renkennadou stard a dud a stanke aliez an iliz. ●(1907) PERS 224. Mont a ranke e kreiz etre diou renkennad tud. ●(1919) BUBR 4/106. Hon rengennad a laoska. ●(1926) FHAB Eost 305. c'houec'h renkennad gwê kaer. ●(1927) FHAB Meurzh 51. eur renkennad chapeliou harp-en-harp.
(2) File.
●(1889) ISV 315. renkennadou kezeg iaouank gantho stag an eil oc'h lost egile.
II. Adv. A-renkennadoù : par rangées.
●(1866) FHB 63/85a. en eur lacad ar panes a renkenadou.
●(1923) FHAB Genver 32. N'ez eus nemet hada ha planta a renkennadou eün.
- renkennet
- renkenniñrenkenniñ
v. pron. réfl. En em renkenniñ : se mettre en rang.
●(1919) BUBR 2/43. mont d'en em renkenni pevar ha pevar.
- renker
- renketrenket
adj.
(1) Disposé, rangé.
●(1909) FHAB Mezheven 170. renket brao war an daol, ar spoue, al lien gwenn. ●(1930) FHAB Meurzh 113. Arched he gwaz, goulou koar enaouet en dro d'ezan, a oa renket brao, war ar c'heler, dirak an aoter vras. ●(1935) ANTO 6. ar goeletinier renket a-hed ar porz.
(2) Rangé, en rang.
●(1882) BAR 203. a dremen a zirag an arme renket var eur ristenn. ●(1889) ISV 181. Ar voazed a voa renket tri ha tri. ●(18--) SAQ I 93. Diou arme a zo tal-ha-tal, renket evit ar stourmad.
(3) sens fig. (en plt de qqn, de sa vie) Rangé.
●(18--) SAQ II 267. tud vad, tud renket, tud a zoujans Doue.
●(1939) MGGD 51. e vuez renket ha poellek.
- renkidigezhrenkidigezh
voir renkedigezh
- renklennrenklenn
f.
(1) Râle.
●(1896) GMB 578. pet[it] Trég[uier] reñklen râle.
●(1908) PIGO II 179. Eur renklen warnean 'vel war eul leon e kreiz e labour.
(2) specialt Râle de la mort.
●(1902) PIGO I 190. war he muzellou eul liou glaz, liou ar maro. Ar renklen a stagaz warni. ●154. ar renklen a grogaz warnan, hag hen mougaz. ●(1908) PIGO II 56. henvel ouz renklen ar re a ve 'n o zremenvan.
- renkoùrenkoù
pl. voir renk
- renn
- rennadrennad
m. Quarteron.
●(1792) BD 289. pemp scoet aheus goerset ar renat, tr. «Tu as vendu cinq écus le quateron.» ●327. eur renat segal, tr. «un quateron de seigle.»
- renoñs .1
- renoñs .2renoñs .2
v.
(1) V. tr. i. Renoncer.
●(1521) Cc (d’après GMB 570). Renoncc dan feiz, l. scisma. ●(1575) M 94. Maz renonçer dan bet, parfet het ha ledan, tr. «Que l’on renonce au monde complètement, au long et au large.» ●(1621) Mc 75. da renonc diff ma hunan.
●(1710) IN I 29. me a renonç a vremâ dan oll distractionou. ●(1732) GReg 804b. Renoncer, abadonner, tr. «renonç da.»
(2) Vomir.
●(1732) GReg 969b. Vomir, rejetter par la bouche, tr. «B[as] Leon. renonç. pr. renoncet.»
- renoñserezh
- renoñsirenoñsi
m. –où
(1) Renonciation, reniement.
●(1732) GReg 4b. Abnegation, terme de devotion, tr. «Renouncy d'e voall-inclinacionou, a d'an oll bligeaduryou. renoncy d'e-unan.» ●804b. Renonciation, terme de palais, tr. «Renoncy da un heritaich.» ●(1744) L'Arm 3b. Abjuration, tr. «Renonci.. pl. eu. m.» ●Abnégation, tr. «Renonci.. cieu. m.» ●332b. Reniement, tr. «Renonci.. ieu. m.» ●(17--) VO 10. D'er bed ha d'é vodeu groeit ur gùir renonci.
●(1838) OVD 284. er renonci d'er garanté propre. ●(1857) LVH 48. gobér er renonci a ziazéein a nehué un Dived-Urh.
(2) Ober renoñsi da : renier.
●(1843) LZBg 1añ blezad-2l lodenn 54. en devoé groeit renonci a galon vad d'é fé.
- renoñsiañ / renoñsiiñrenoñsiañ / renoñsiiñ
v. Renoncer, renier.
●(1499) Ca 175a. Renunciaff g renuncier.
●(1659) SCger 103b. renier, tr. «renuncia.» ●169a. renuncia, tr. «desaluouer.» ●(1744) L'Arm 3b. Abjurer, tr. «Renonci ou Renonciein.» ●332b. Renier, tr. «Renonciein.» ●(1792) BD 1915. renonsian doue arvadeyant, tr. «renoncer à Dieu, au baptême.»
●(1804) RPF 34. renonciein dehai à-vreman.
- renoñsiiñrenoñsiiñ
voir renoñsiañ
- renou
- renouveliñ
- rentrent
s.
(1) Rente.
●(1499) Ca 175a. Rent g rente. ●(1633) Nom 52b. Prouentus : le reuenu : an rent pe reuenu. ●203b. Vectigal, prouentus annuus, reditus. Portorium pro eodem Plin. extulit : rente, reuenu, peage : rènt, leuè, reuenu.
●(1659) SCger 103b. rente, tr. «rent.» ●(1689) DOctrinal 196. hac an oll terroüer eux à ac’h, é gouelet Leon, gant an oll rentou, ha penvirou pere ayoa dléet d’an douarou-se. ●(1732) GReg 804b. Rente, revenu, tr. «Rénd. p. rénchou.» Van[netois] rént, rant.»
(2) Rent foñsier : rente foncière.
●(1847) MDM 21. pere ho deuz koajou, prajeïer, renchou-fonsier.
(3) Bevañ diouzh e rent : vivre de ses rentes.
●(1732) GReg 804b. Vivre de ses rentes, tr. «Beva diouc'h e rènd.»
(4) Lakaat rent : renter.
●(1659) SCger 103b. renter, tr. «laquat rent.»
- rentadeg
- rentadurezh
- rentañ .2rentañ .2
v. tr. d. Renter.
●(1732) GReg 804b. Renter, tr. «Réndta. pr. réndtet. Van[netois] rénteiñ, ranteiñ.»
- rentañ / rentiñ / rentout / rento .1rentañ / rentiñ / rentout / rento .1
v.
I. V. tr. d.
A.
(1) Rendre (ce qu'on a volé, ce qui a été prêté).
●(1499) Ca 175a. Rentaff g rendre l reddo / dis / didi / itum ac. ●(1612) Cnf 46b. rentaff an holl madou, quemeret gueneaff diuar coust an nessaff dre ma vsurerez.
●(1659) SCger 103a. rendre, tr. «renta.» ●104b. restituer, tr. «restout.» ●(1732) GReg 802b. Rendre, tr. «Renta. pr. réntet. Van[netois] renteiñ. réntout. rantout.»
(2) Rendre, faire devenir.
●(1727) HB 573. renta salo ar c'horfou languisset. ●(1732) GReg 370b. Établir, poser, rendre une choses stable, tr. «renta stabil.»
●(1857) HTB 2. Roet a oe d'ar bugel mestri mad (…) evit hen diski hag evit hen renta fur. ●(1870) FHB 273/92a. dizec'ha he brancou hag he renta difrouez.
●(1928) BREI 56/2d. renta, e berr amzer, dileaz ar zaout.
(3) Rendre (la vue, l'ouïe, etc.) à qqn.
●(1530) Pm 155 (Tremenuan). Dan tut bouzar ez rente ho cleuet / Dan tut dall pep quentel ez rente ho guelet / Dan tut loffr goude nech ez renthe ho iec'het, tr. «Aux sourds il rendait l'ouïe, / Aux aveugles, en tout temps, il rendait la vue, / Aux lépreux, après leur douleur, il rendait la santé.»
●(1889) ISV 172. hag e voue great pep seurt simillerez evit clasc renta dezhi ar guelet.
(4) Verser, rendre.
●(1530) J p. 190a. Ma daou lagat, a livat plen / Rentet a dinou dazlou yen, tr. «Versez, mes yeux, versez des flots de larmes.»
(5) Rendre, vomir.
●(1869) FHB 252/342b. ar paourkes den ne ree nemet renta goad.
B.
(1) Rentañ kont : rendre compte.
●(1575) M 1137. An holl euffrou dezaff, ret eo scaff rentaff cont, tr. «Il faut vite lui rendre compte de toutes les œuvres. » ●1169-1170. Bihanoch som, moment, na rencq bezaff rentet, / Da Doe anezaf cont, tuhont pe bout spontet, tr. «Pas de plus petit instant, moment dont il ne doivre être rendu / Compte à Dieu là-bas, ou être épouvanté.» ●(1576) H 14. rac a pep comps drouc lauaret / ez rentomp cont en fin an bet, tr. « for of every word ill-spoken we shall render count at the end of the world. »
●(1659) SCger 30a. rendre compte, tr. «rennta cont.»
●(1878) EKG II 105. hag e vezo ret dign renta kount d'ezhan euz ho puez. ●(18--) SAQ I 130. Mez an den a ranko ive, renta kount.
●(1902) PIGO I 89. arru eo an de ma vo red d'ean renti kont.
(2) Rentañ ton : rendre compte.
●(1575) M 1147-1148. An pempet peheny, arencquy en dyuez, / Anezaff rentaff ton, tr. «La cinquième chose dont tu devras enfin / Rendre compte.»
(3) Rentiñ an dever : faire le devoir conjugual.
●(1612) Cnf 40a. rentiff an deuer dé gruec.
(4) Rentañ an ene : rendre l'âme, mourir.
●(1580) G 1121. He eneff en poent a rentas, tr. «Elle rendit l'âme à ce moment.»
(5) Rentañ ar spered : rendre l'esprit, mourir.
●(1575) M 10-11. Penaux pan renther an speret / Ez dle bout hep bech à pechet, tr. «Que quand on rendra l'esprit / Il doit être sans fardeau de pêché.»
(6) Rentañ ar vuhez : mourir.
●(1687) MArtin 4. Pa deuas da renti e Vué. ●(1792) BD 3787-3788. quement avo erbet eno prosperitte / a varuo assambles a rento ho bue, tr. «Tous ceux qui au monde, seront dans leur richesse, / mourront ensemble, rendro leur vie.»
●(c.1825-1830) AJC 5034. a vel eur mouch golo erentas e vué.
(7) Rentañ vad : rendre service.
●(1905) HFBI 246. Prest hé voa atao da renta vad dar c'henta deuet.
(8) Rentañ darbar da ub. : donner du fil à retordre à qqn.
●(1925) FHAB Gouere 257. Me 'gred hep dale pôtred ar «falz hag ar morzol» a rento darbar da bôtred ar groaz ! ●(1935) BREI 429/3b. mar gwel ive an Abyssinned o renti darbar d'ezan betek re.
(9) Rentañ servij : rendre service.
●(1835) AMV 103. renta a rêent dezo an oll servichou, peguen poanius, peguen dic'hout benac e c'hellent beza.
●(1931) KANNgwital 345/110. ar baotred a veze atao var zao da renta servich a bep hent. ●(1933) ALBR 36. an evned bihan a rent d'al labourer eur servij dispar.
(10) Rentañ raport : répondre de.
●(1575) M 1031-1032. Quentaff ez rencq an tat (…) / E map rentaff raport, à pep sort drouc ordren, tr. «D'abord le père doit (…) / Répondre de son fils pour toute sorte de désordre.»
(11) Rentañ testeni : rendre compte.
●(1869) FHB 243/265a. red dezho avechou renta testeni d'ar virionez. ●(1889) ISV 176. Escop Roazon, a rent testeni da eur burzud great gant ar zantez.
●(1905) IVLD 255. renta, da c'houde, testeni d'ezho divar ho fenn. ●285. renta testeni eur vech c'hoaz var burzudou Lourd. ●(1935) KANNgwital 391/68. dre-ze e tleit atao skedi ho feiz. (...) renta testeni d'ar wirionez ha skedi ho karantez.
(12) Rentañ trugarez da : rendre grâce à.
●(1862) BSH 32. Me rent d'ec'h trugarez, leanezed yaouancq.
●(1907) AVKA 196. ma rentas trugareo da Doue !
II. V. pron. réfl. En em rentañ / En em rento.
(1) Se rendre, aller.
●(1633) Nom 239b. Cloaca, crypta, receptaculum omnium purgamentorum vrbis : l'esgout d'vne ville : an læch pe en hiny en em rent quement attræt ha fallagriez á vez en kær.
(2) Em rentañ (faezh) : se rendre, s'avouer vaincu.
●(1499) Ca 75a. Emrentaff faez. ga. soy rendre vaincu. ou soy donner ou habandonner.
●(1792) BD 817. caer eo dit erguin ret eo dit nem rentan, tr. «Tu as beau discuter, tu dois te rendre.»
●(1900) MSJO 164. ar Fransisien o doa ranket en em renta d'ar Brusianet.
(3) Se faire.
●(1625) Bel f° 1r° p. 1. en em rentoff vnuan ha faciloch à se an exercis-man santel.
●(1866) FHB 79/212b. evit miret outhi d'en em renta leanez.
(4) par erreur : se rendre (dans un endroit).
●(1687) MArtin 2. An Tat Martin so em rentet / Da accomplissan ar bromessé.
- rentañ-kontrentañ-kont
m. Compte rendu.
●(1958) BAHE 17/16. Er rentañ-kont-se e komzed eus un degouezhadenn souezhus a-walc'h.
- rentidigezh
- rentiñrentiñ
voir rentañ
- rentoutrentout
voir rentañ
- reñver / reveur / reverreñver / reveur / rever
adv. & m.
(1) Adv. Trop.
●(1642) CAntiquou 85/5. Ha scaff reuer ez out caffet, tr. «et tu es trouvé trop léger.»
●(1659) SCger 121b. trop, tr. «rênuer.» ●168b. rênuer, tr. «trop.» ●(1732) GReg 941b. Trop, tr. «reñver.»
●(1896) GMB 408. renvel de re veur. ●412. Dialecte de Batz rever, tr. « trop ». ●rever a souben, tr. « trop de soupe. »
●(1904) DBFV 196b. revér, adv., tr. «trop, trop grande quantité (dial. de Batz).»
(2) M. Pléthore.
●(1972) LLMM 150/31. rak ne glemme den gant ar reveur a vitailh.
- reñverezhreñverezh
m.
(1) Radotage.
●(1869) FHB 241/254b. reveres he breur hag he c'hoar.
●(1915) FBBF 79 (05 août). tapet en deuz he reverez vrein. ●(1944) VKST C'hwevrer 52. Setu aze ranellerez ha reverez avat.
(2) par ext. Choses inutiles, bagatelles, etc.
●(1879) BMN 228. Dioc'h clevet ar relijiuz-se, an taolennou ne oant nemet reverez.
- reñviañreñviañ
voir riñviañ
- reober
- reolreol
f. –ioù
I. (sens concret)
(1) Règle (outil).
●(1499) Ca 175b. Reul. g. regle. l. hec regula / le. ●Reul an maczon g regle de boys ou tout le plon.
●(1732) GReg 794b. Regle, tr. «Reol. p. reolyou. reul. p. you.»
(2) Reol an dour : cours de l'eau.
●(1732) GReg 226a. Cours de l'eau, tr. «reol an dour.»
(3) Mont en e reol : aller à son rythme.
●(1950) KROB 21/12. Amañ ne c'houlenner digant den en em gia ouz al labour. Ar re zister a c'hell mont goustatoc'h, en o reol.
II. (sens abstrait)
(1) Règle, règlement.
●(14--) N 178-179. Dre hon reol ret eo dre scol goulenn / Ha dren chabistr quent maz ministrenn, tr. «D'après notre règle, il me faut nécessairement demander / Au chapitre, avant que je décide.» ●(1612) Cnf 10a. Reolyou eves an Confession. Quentaff reol. ●12a. guelit an reol man voar lerch. ●13a. Pempet reol. ●25a. An reol man vniuersal eues à Sant Thomas.
●(1689) DOctrinal 186-187. oc’h observi à point é point, ar re ol (lire : reol), pe quement bennac n’en divise quet c’hoaz an habit eux ar Religion. ●(1732) GReg 133b. Canon de l'Eglise, Lois Ecclesiastiques, & Decrets des Conciles, &c., tr. «Reol. p. reolyou. reolyou an Ilis.» ●794b. Regle, statuts particuliers d'un Fondateur d'Ordre Religieux, tr. «Reol. p. you.»
●(1839) BSI 166. en divize Rom comzet ha disclœryet nœt, hervez ar reolyou, e voa Isidor eürus.
(2) Hep reol : sans règle.
●(1612) Cnf 62a. Aman ez vezo aduertisset an mezyeryen, peré a euff hep reol na raeson.
- reoladur
- reolenn .2reolenn .2
f. –où (météorologie)
(1) Nuage à pluie fine, sans vent.
●(1925) DIHU 170/306. (Groe) Réolenn, neu, tr. «nuage à pluie fine sans vent.» Dastumet get Bleimor. ●(1927) GERI.Ern 509. reolenn V[annetais] f., tr. «Nuage à pluie fine sans vent.»
(2) Pluie fine, crachin.
●(2021) TREGO 14.01 p. 27c. Une nuée de noms pour le crachin / En breton, on lui attribue une nuée de noms qui varient selon les terroirs, sa nature et ses effets. Il est épais, fin, collant, plus fin que fin… ailhenn, brumenn, c’hwistigenn, fouetijenn, glebiadenn, glizhenn, glizhataj, glizaj, glavizhien, glav munut, glav dous mat, litenn, libistrenn, lugachenn, morlusenn, mouestigenn, reolenn, skaoutrenn, strouejenn.
- reolenn / reolienn .1reolenn / reolienn .1
f. –où
(1) Règle (outil).
●(1557) B I 67. Memeux, nen deux sy, binhuyou, / Scuezr ha reulenn ha linennou, tr. «J'ai assurément des instruments, une équerre, une règle et des lignes.»
●(1659) SCger 83b. niueau, tr. «reolen.» ●102b. regle, tr. «reolen, scuezr.» ●169a. reolen p. ennou, tr. «regle.» ●(1732) GReg 794b. Regle, tr. «reolenn. p. reolennou. reoulenn. p. reoulennou. reulenn. p. ou. Van[netois] rivleenn. réüleenn. pp. éü.»
(2) Règle (principe ou instrument).
●(1499) Ca 175b. Reulenn. g. reule. l. hoc regulum / li.
●(1935) KANNgwital 389/56. reolen a vuhez an dud digalon, ar re n'int mat da netra, ar roulerien.
(3) (?) Fil du bois (?).
●(1633) Nom 99b. Pecten : le trait, ou raye du long du bois : an træt, pe'n reulen á vez á æt an coat.
(4) Règle de fonctionnement.
●(1925) FHAB Du 412. Hor c'hevredigez a rank gounid tachenn. Ar reolennou (…) a helle c'hoaz mont outi. Met bremañ (…) eo poent chench reizadur.
(5) (mathématiques) Opération.
●(1907) PERS 33. ar beder reolenn.
(6) (grammaire) Règle.
●(1927) FHAB Gouere 147b. e nep lec'h ne vez desket d'eoc'h reolennou ho yez.
(7) (religion) Règle, observance, précepte.
●(1894) BUZmornik 31. ar reolennou a veze heuliet e kouenchou Rom. ●90. reolenn he urs.
●(1911) BUAZperrot 178. reolen sant Beneat. ●(1928) BFSA 195. bep ar mare e rea skriva eur gentel eus ar reolenn nevez.
(8) Discipline, règlement.
●(1883) SAQ I 25. Digemeret a ra lezen an Aviel evel eur reolien zantel. ●(1889) SFA 68. eur reolenn a vuez. ●216. Ar re-man (…) a gaf re rust ar reolenn oc'h eus great d'eomp, hag e pedont ac'hanoc'h da zousaat anez-hi.
●(1906) KPSA 36. Setu ama eur reolen a vuez mad kenan. ●(1908) FHAB Eost 243. Gant eur reolen evelse den ne deuio d'ar c'helc'h-studi.
(9) Règle, règlement (qui régit une activité, etc.).
●(1909) FHAB Meurzh 72. Reolen ebet aman evit an dastumadek bezin. ●(1924) FHAB Genver 32. reolennou ar muzikerez.
- reolennañ / reolenniñ
- reolenniñreolenniñ
voir reolennañ
- reoliañreoliañ
v.
I. V. tr. d.
(1) Régler.
●(1659) SCger 169a. reolia, tr. «regler.» ●(1732) GReg 292a. Discipliner, instruire, régler, tr. «reolya. pr. reolyet.» ●794b. Regler, tr. «Reolya. pr. reolyeet. Van[netois] réüleiñ.»
(2) = (?) Organiser (?).
●(1869) SAG 2. an armeou, al listri, ar c'hirri-tan ne deont ket ho-unan, na mil dra-all evel-ze ; eun dra bennag hag en deuz skiant a speret a rank atao o reolia. ●173. eur gredenn start e zeuz eur mestr bras o reolia ar bed-man.
(3) Conduire moralement.
●(1869) SAG 137. oc'henem zevel a enep Moyzez a ioa roet dezho gant han evit ho reolia.
(4) Régulariser, rendre régulier.
●(1847) MDM 298. ma vije atretenet mad ar steriou, ma vije reoliet mad an dinaou anez-ho.
(5) Régler (sa vie).
●(1839) BSI xv. evit reolya ha cundui er-vad hon hini [bueziguez]. ●14. reolya e vuez dioc'h qement-se oll.
(6) Régler, modérer.
●(1732) GReg 300a. Dominer sa passion, tr. «Reolya e zrouc-youl.» ●527b. Passions indomptables, tr. «goall-inclinationou diæz da reolya.» ●629b. Moderer ses passions, tr. «reolya e inclinacionou disordrenn.»
II. V. pron. réfl. En em reoliañ : se régler, régler sa vie.
●(1869) SAG 129. Ac'hanta evit kenderc'hel d'enem reolia mad, petra 'zo red nemet sikour Doue.
- reoliekreoliek
adj. Régulier, conforme à une réglementation.
●(1931) VALL 638a. Régulier, conforme à une réglementation, tr. «reoliek.»
- reolienn .1
- reolienn .2reolienn .2
voir reolenn .1
- reolietreoliet
adj. Dont la vie est bien réglée.
●(1869) SAG 257. da veza aviziken den fur var an douar, reoliet mad.
- reoliñ