Recherche 'pa...' : 1072 mots trouvés
Page 11 : de paour-glan (501) à paperenn (550) :- paour-glanpaour-glan
adj. Très pauvre.
●(1647) Am 715. Iaodre quez breman paour glan ouff manet, tr. «Pauvre insensé, je suis resté absolument pauvre.»
- paour-glezpaour-glez
adj. Très pauvre.
●(1732) GReg 240a. Etre à cu, n'avoir rien du tout, tr. «Beza paour-glez.» ●704b. Pauvre comme Job, tr. «Paour glez.»
●(1857) CBF 58. Paour glez eo, tr. «Il est dépourvu de tout.» ●(1862) JKS 190. beza paour-glez. ●414. paour-glez ha noaz-glann. ●(1877) EKG I 3. hag an ilizou a oue lakeat paour glez. ●(1889) SFA 38. N'en doa netra, paour-glez oa.
●(1902) LZBg Gwengolo 238. En dud e zisko bout mad, mes peur glas int. ●(1909) KTLR 51. Paour-glez oant. ●(1920) LZBt Meurzh 7. Ha paour-glaz war ar marc'had ! ●(1921) LZBt Here 2. He zad paour-glaz.
- paour-noazh
- paour-ran
- paouraatpaouraat
v.
I. V. intr.
(1) S'appauvrir.
●(1732) GReg 43b. Appauvrir, devenir pauvre, tr. «Paoüraat. pr. paoüréet.» ●283a. Devenir pauvre, tr. «paouraat. paourât. ppr. paoureët.»
●(1876) TDE.BF 496b. Paouraat, v. n., tr. «devenir pauvre, s'appauvrir.» ●(1884) LZBt Meurzh 59. ha bemde e paoureont. ●(1889) ISV 411. pa binvidica unan, eo ret d'eun all paourât.
●(1908) FHAB C'hwevrer 45. Ar briz aotrouien a laka ar vro da baouraat e madou an douar. ●47. lakât ar vro da baourât e madou ar spered. ●(1925) FHAB Eost 310. O bro (...) a oa aet war baouraat.
(2) (agriculture) S'appauvrir, en plt de la terre.
●(1849) LLB 97-98. ha hou toar, hemp peurat, / E zougou d'oh, peb blai, ha plouz hir ha gran mat.
(3) Maigrir.
●(1849) LLB 685. Er blanten a iouank doh en doar e zueha, / Mar hi chanjet a leh, liesan é peura. ●1360-1361. Er guél ag er mameu e zariw ou goehiad / E vihana ou nerh, e hra dehai peurat. ●(1897) EST 13. ol é loned guèlan / É peurat dé ha dé, é krazein get en nan.
II. V. tr. d. Appauvrir.
●(1499) Ca 152a. Paurhat. g. apourir.
●(1659) SCger 162b. paouraat, tr. «apauurir.» ●(1732) GReg 43b. Appauvrir, rendre pauvre, tr. «Paoüraat. pr. paoüréet.»
●(1856) GRD 157. hemb caranté eid é bar, péhani, e zesirhehé peurrat ha memb revinein. ●(1911) BUAZperrot 128. e leac'h pinvidikât an den, e baourât ne ra ken.
III. V. pron. réfl. En em baouraat : s'appauvrir.
●(c.1718) CHal.ms i. s'appauurir, tr. «him beurat.» ●(1767) ISpour 253. Ne zouget quet hum beurrat é reign enn Alézon.
●(1922) EOVD 165. hui hou pou ataù hum beureit un tammig. ●(1935) VKST Du 379. ma c'hellont hen ober hep en em baouraat tamm ebet.
- paourented
- paourentezpaourentez
f.
I.
(1) Pauvreté.
●(14--) Jer.ms 391. Tra en bet ne deus ne met pourentez luz a reus, tr. «Il n'y a rien que pauvreté, embarras et malheur.» ●(1499) Ca 21a. Beuaff en pourentez. g. viure en pourete ou mourir de fain. ●152a. Paurentez. g. pourete. ●(c.1500) Cb. ga. mendicite / pouurete. b. pourentez / dyeznes. ●(1650) Nlou 425. En creis an hent, à paurentez, / Ez voe yuez dicouezet, tr. «au milieu du chemin de la pauvreté / il fut aussi manifesté.»
●(1659) SCger 44b. disette, tr. «paourentez.» ●(c.1680) NG 219-220. Ha huy mamm Doué ha rouanes, / A voy loget en peuranté. ●(1710) IN I 8. gouzout a ra cundui larguentez hac anduri paourentez. ●(1732) GReg 704b. Pauvreté, tr. «Pauréntez. Van[netois] péürante.»
●(1824) BAM 137. erfin en em velint en ur baourentez vras. ●(1878) BAY 14. Peurañté, tr. «pauvreté.»
●(1903) MBJJ 133. e-kreiz ar baourante an ezommekan. ●(1907) VBFV.fb 74a. pauvreté, tr. «peuranté, f.»
●(2005) SEBEJ 19. (Ar Yeuc'h) la Pauvreté, Ar Baolentez.
(2) par ext. Manque de.
●(1921) PGAZ 96. setu m'oa paourentez divreac'h e Brec'hichen.
(3) sens fig. Froid ressenti.
●(1879) ERNsup 164. paourañte 'm eus, j'ai froid, Gur[unhuel], St-M[ayeux].
●(1900) ANDP 9. Krenan a ree, nan avad gant ar baourentez, rag eur c'houezen stank a bize war e dâl. ●(1916) LILH 19 a viz C'hwevrer. Dihoallet ataù a cherreh peuranté.
(4) (botanique) Grateron, fruit de la bardane Actium sp.
●(1931) VALL 342b. Grateron, tr. «paourante(z) T[régor] f.» ●(1942) VALLsup 18a. Bardane (…) le fruit crochu, tr. «paourante(z) T[régor] f.»
II.
(1) Fritañ paourentez : voir fritañ.
(2) Fritañ paourentez er billig a garantez : voir fritañ.
(3) Fritañ mizer gant paourentez : voir fritañ.
(4) Fritañ paourentez war oaled ar briedelezh : voir fritañ.
(5) Fritañ laouenn ar garantez war billig kraz ar baourentez : voir laou.
(6) Fritañ laouenn ar baourentez war billig ar garantez : voir laou.
(7) Mont da fritañ museged gant paourentez : voir museged.
(8) Tennañ ar galon diouzh ar baourentez : voir kalon.
- paourentezajpaourentezaj
s. Plaisanteries.
●(1879) ERNsup 164. paourañteach, (dire des) plaisanteries, Trév[érec].
- paourentezajoù
- paourenteziñpaourenteziñ
v. intr. Être transi. cf. paourentiñ
●(1963) LLMM 99/266. o paouranteiñ gant an naon hag ar riv dindan baour gaezh logelloù plouz.
- paourentiñ
- paouretpaouret
adj. =
●(1910) FHAB C'hwevrer 46. Peurvuia zoken e teuont e berr amzer da veza ker paouret en o arc'hant ha ma'z int paouret en o feiz.
- paourezpaourez
f. –ed
(1) Pauvresse.
●(1790) MG 2. Cathelin, peurès dall. ●(17--) FG II 21. paourez durzunel.
●(1869) KTB.ms 14 p 129. ar baoures koz. ●(1876) TDE.BF 496b. Paourez, s. f., tr. «femme qui mendie.»
●(1900) MSJO 95. He vam a zo eur baoures, he dad-mager eur paour. ●(1902) PIGO I 140. Fantik koz a oa eur baourez. ●(1907) PERS 104. eur baourez koz dall.
(2) Paourez kaezh =
●(1843) LZBg 1añ blezad-2l lodenn 29. d'ur beurrès queih voès. ●(1871) FHB 310/386a. eur baourez kez coz. ●(1877) BSA 176. n'oa distro ebet evithi, hag ar baourez keaz leanez a oue neuze nouet.
●(1905) KANngalon Ebrel 374. Ar baourez keaz koz.
- paourigellpaourigell
f. –où Chose, personne de peu de valeur.
●(1912) MMKE 177. Inou e ueheheh reih, n'oh 'meit peurigelleu.
- paourisaat
- paourkaezh .1paourkaezh .1
adj. [antéposé]
(1) [devant un masc.] Pauvre.
●(1633) Nom 268b. Grauedinosus, vel grauidinosus, grauedini obnoxius : suiet d'auoir pesanteur de teste, morfondu : vn den á ve subiect da cahout pounner pen, vn paour quez mourfondet.
●(1849) LLB 890. Ur peur kaih labourer a ziar er mezeu. ●(1870) FHB 271/80a. Eur paourkez fouet-e-drantel.
●(1923) KNOL 244. eur paourkeaz reuzeudik, tort, luch, kamm, pikouzet, eun druez e welet. ●(1929) MKRN 98. ar paourkez Fridu a zo stamboc'het gant ar fler a ta eus ar forn vras, tr. «le pauvre Fridu était comme empoisonné par l'odeur nauséabonde qui sortait du grand four.» ●(1974) GAME 11. paolkez aotrou Gevel.
(2) [devant un fém.] Pauvre. cf. paourez kaezh (dindan paourez).
●(1877) BSA 290. d'ar paour keaz diouallerez denved euz Domremi.
●(1924) FHAB Eost 307. Ar vosenn, ar c'hlenved, ar bleizi a drubuilhas epad meur a vloaz c'hoaz ar paourkez bro Gerne. ●(1925) SFKH 13. Peurkeh Bretonnézed sot !...
- paourkaezh .2paourkaezh .2
(1) F. Pauvre, malheureuse.
●(1942) DHKN 77. Er beurkaehig ne viùas nameit pear dé.
(2) M. Pauvre, malheureux.
- pappap
m. enfant. Bouillie pour bébé.
●(1876) TDE.BF 496b. Pap, s. m., tr. «En quelques localités, les nourrices donnent à ces mots le sens de bouillie pour les petits enfants.»
- papa / papaigpapa / papaig
m. enfant. Bouillie pour bébé.
●(1825) EAM 70. Papa, tr. « bouillie d’enfant ». ●(1876) TDE.BF 496b. Papaik, s. m., tr. «En quelques localités, les nourrices donnent à ces mots le sens de bouillie pour les petits enfants.» ●Papaik, s. m., tr. «Bouillie pour les petits enfants encore au sein.»
- papabig
- papailhon
- papaver
- papelod .1
- papelod .2
- paperpaper
m. –ioù, –où
I.
(1) Papier (matière).
●(1499) Ca 32b. Cartunal. vide in paper. ●152b. Paper. g. papier vne maniere de iong marin. ●(1633) Nom 4a. papier broüillard, qui sert pour enuelopper les merceries ou marchandises, tr. «paper broüillet, pehiny á seruig euit pacquaff an merceresou pe marchadourezou.»
●(1659) SCger 88a. papier, tr. «paper.» ●162b. paper, tr. «papier.» ●(1732) GReg 690a. Papier, tr. «Papèr. p. Van[netois] papér.» ●Feuille de paper, tr. «Follenn bapèr.» ●(1792) HS 12. ul lod vat à bagenneu papér.
●(1876) TDE.BF 496b. Paper, s. m., tr. «Papier.» ●(1889) ISV 483. ar prins (…) a baeas drus dezhan ar meuleudiou en doa laket var baper.
(2) Paper lizher : papier à lettre.
●(1906) SAQ-Jezegou xiv. Pelloc'h e skrive he zarmoun var baper lizer.
(3) Argent (billets).
●(1925) FHAB Mezheven 222. Gwelet 'ret / Ema gwall-biz an dud hirio, ema stard bras / Ober d'e dispega diouz o faper, siouaz !
(4) [empl. sans art.] =
●(1907) PERS 46. me zo bemdez paper o tont d'in. ●(1935) BREI 432/3d. mêr komunist ar barrouz en devoa kaset paper d'ezan war digare ma vije bet distoket gant an Ao. Gall.
(5) Papier, document.
●(1732) GReg 690b. Papier, écrits, tr. «Papéryou. Van[netois] papéryëu. papérëu.»
●(1876) TDE.BF 496b. Paper, s. m., tr. «Papier. Le pluriel paperiou s'entend au sens d'écrits, documents.»
●(1911) BUAZperrot 72. paperou o frosez.
(6) Paper timbr : papier timbré.
●(1926) FHAB Gwengolo 359. Ar «Bonedou-Ruz», epad emzispac'h ar «Paper-timbr», a gemeras, a breizas ar maner-man.
II.
(1) Presse (journal, revue, etc.).
●(1955) STBJ 153. Ar paperiou brezonek a gave neuze lennerien, n'eo ket evel bremañ.
(2) Tract.
●(1910) MBJL 169. ledet o deus papero enep d'ar c'hendalc'h.
III.
(1) Sinañ e baper da ub. : débaucher qqun, le mettre au chômage.
●(1908) KMAF 10 E. Crocq. Ar pôtr koz ne vefe ket pell evit sina d'ezañ e baper.
(2) Gwenn evel un tamm paper : très blanc.
●(1866) FHB 59/55b (L) G. Morvan. Dont a reas guen evel paper, mes ne vancas ket he c'halon dezhi.
●(1909) KTLR 131 (L) K. Jezegou. E kreiz eur gambr deuz ar re gaera, Mônik, guen evel eun tamm paper, a rangounenne en eur c'havel dantelezet. ●186. Ar c'houmt a deuaz da veza guen evel eun tamm paper. ●(1923) KNOL 248 (L) K. Jezegou. Dond a reas da veza gwenn evel eun tamm paper. ●(1932) FHAB Ebrel 162 (L) H. Caouissin. Lena a deuas da veza gwenn evel eun tamm paper. ●(1932) FHAB Kerzu 517 (L) *R. Pleyber Krist. O klevet an nevezenti-se, Fanch a deuas da veza gwenn evel eun delienn-baper, hag a redas ac'hano en eun tenn. ●(1934) PONT 189 (L) K. Jezegou. Gwen eo evel eun tamm paper.
(3) Bezañ war paperoù ub. : être bien venu. Cf. être dans les papiers de qqun & bezañ war lizheroù ub., bezañ e mañch ub.
●(1914) PCUG 3 (T) *Mabnoni. Met gwelloc'h eo bean war o faperiou evit bean brevet, chaket gante... ●(1944) EURW I 50 *Taldir. komz a rae flour, mes skei a rae kalet. Ne oan ket merket war e baperou. ●(1953) LLMM 43/15 (T) J. Konan. kammed ebet koulskoude ne glevot anezhe o kavout abet e Jeffig Skeren, rak hennezh a zo war o faperoù. ●(1964) BRUD 19/19 L. Kergall. Mari, merh ar gemenerez, merh an devezour, ne oa ket kennebeud war e baperou, daoust dezañ da gredi e oa echu ar garantez etre Loeiz, e vab, hag hi. ●(1965) BRUD 20/6 (T) E. ar Barzhig. Disteñget ez ae gantañ al labour, med ne oa ket war baperou an aotrou Prefed, diêz e oa dond a benn outañ.
(4) Bezañ eeun e baperioù : être honnête, juste...
●(1874) FHB 482/90a (L) G. Morvan. Ha ne velit-hu ket c'hoaz ar re en em denn euz eun tu bennak sioulik, dre guz pe dre laer, peurvuia ne vez ket eün avoalc'h ho faperiou.
(5) Na vezañ e baperoù ervat : ne pas avoir ses organes génitaux bien conformés (homme).
●(1902) CRYP (T) VIII 291. 'Mañ ket i bapero 'vad, tr. E. Ernault «ses papiers ne sont pas bien, en règle, se dit d'un garçon dont les organes génitaux ne sont pas bien conformés» Trèg[or].
(6) Sinañ e baperioù : se préparer à la mort.
●(1866) FHB 55/21b Perig ar Breton. Eur veac'h croguet mad ar c'holera en eun den, ez eo coulz dezan ober he zonj ha sina mad he baperiou evit ar bed-all ; rag riscus-bras e ranco lipat he loa.
- paper-doubl
- paper-gwer
- paper-hentpaper-hent
m. Passeport.
●(1915) HBPR 100. gourc'hemennet d'ezho, kaout eur paper-hent. (passe-port).
- paper-kaot
- paper-leve
- paper-moullpaper-moull
m. Papier imprimé.
●(1931) VALL 379a. Imprimé, tr. «paper-moul.» ●528b. Papier imprimé, tr. «paper-moul.»
- paper-splu
- paper-spluius
- paper-stoub
- paper-timbr
- paper-timbret
- paper-tremen
- paperach
- paperachañ / paperachiñ
- paperacher
- paperacherezh
- paperachiñpaperachiñ
voir paperachañ
- paperadur
- paperaer
- paperaerezh .1
- paperaerezh .2
- paperañpaperañ
v.
(1) V. tr. d. Tapissser (un mur).
●(1931) VALL 528b. garnir de papier, tr. «papera.» ●(1950) KROB 26-27/14. da bapera ar mogeriou.
(2) V. tr. i. Paperañ enep, ouzh ub. : dresser un procès-verbal à qqn.
●(1978) EMGI 90. paperañ enep din dre ma tougen armoù difennet. ●(1990) STBL 60. An archer ivez a zo un tammig lostok o paperañ ouzh e berson.
- paperaspaperas
s. –où Papiers.
●(1633) Nom 2b. Aduersaria : bordereaux, broüillarts : broüillerezou, paperassou broüillet.
- paperdi
- paperenn