Devri

Recherche 'po...' : 894 mots trouvés

Page 12 : de posturin (551) à pouezadenn (600) :
  • posturiñ
    posturiñ

    v. Postuler (?).

    (17--) PEN $$$ (d’après l’édition de Dastum). Arri gant eun tregon vloa e c’he poent c’hoas etat / Tregueris, Lanhuonis, me a ia do kouitat / Nag a ia da posturi da c’houant Sant Frances / Seiz leo deuz Lanhuon er gher a Vontroulez.

  • posublentez
    posublentez

    f. Possibilité.

    (1905) BOBL 22 juillet 44/2e. sonjal eur moment er bosublente (…). ●(1913) PRPR 110. Na wele ket ar bosublente evitan da adkregi gant e zoare personnel. ●(1914) DFBP 255a. possibilité, tr. «Posublente

  • posupl
    posupl

    adj., adv., m., & conj. cf. posipl

    I. Adj.

    (1) Possible.

    (1659) SCger 95a. possible, tr. «posibl.» ●(1732) GReg 742a. Possible, qui peut arriver, tr. «Poçzupl

    (1834) SIM 192. evit en em ziambarrassi prima ma zeo possubl, evel dious un amprevan noazus. ●(1847) MDM 241. toulla ar gor kerkend a ma'z eo posub.

    (1908) PIGO II 2. n'eo ket posubl ne gavfes ket, da vihanañ, daou c'hant skoed da beurdokañ ma bern ?

    (2) Ha posupl eo ? : est-il possible que ?

    (1732) GReg 742a. Est-il possible que ? tr. «Ha posupl véz, penaus, &c.»

    (1869) KTB.ms 14 p 39. Ha posubl eo a ve gwir kement a lares ?

    (1919) BUBR 2/43. Ha posubl ve e teufe an taol da vad gant an alouber kazet ?

    (3) Ar muiañ posupl : le plus possible.

    (1907) KANngalon Meurzh 343. ar muia posubl.

    (4) Ober ar pep posupl : faire tout ce qui est possible.

    (1904) BOBL 24 septembre 1/1b. hag a raio ar peb posubl evid diskuez d'ezo an hent. ●(1905) BOBL 02 septembre 50/2a. ar pep possubl a zo bet great da herzel deuz ar c'hlenved-ze.

    II. Adv. Possible, peut-être.

    (1732) GReg 742a. Possible, peut-être, tr. «Posupl

    III. M.

    (1) Ober e bosupl : faire son possible.

    (17--) FGab 137. e reañ va bossubl evit è discourna [ar fumellen].

    (1866) HSH 169. pehini a reas he bossubl evit he lacat un-tû ganthan.

    (2) Ober e seizh posupl : faire tout son possible.

    (1957) BRUD 2/49 (K) Y. ar Gow. Setu ma rejont o zeiz gwella evid ma vije ampellet goude labouriou braz an hañv. ●(1970) BHAF 49 (T) E. ar Barzhig. Eñ (...) a ree e seiz posubl evid gwenvaad ahanon. ●197. Seul-vui ma koeñve va halon gand ar garantez, e rên va seiz posubl evid ma ne vefen ket lôsket va-unan gand Minna... ●(1978) BRUDn 19/9. Red mad neuze d’ar paotr dievez ober e zeiz posubl evid spia ar homzou brezoneg a riskle diwar vuzellou eur hamalad.

    IV. Loc. conj.

    (1) Na posupl e / ha posupl e : même si.

    (1968) BAHE 58/22. Na posubl e kac'hfe hemañ e genoù e dad-kozh !... Hag-eñ ne roe ket Pier droed d'e vugale da lavaret e oa o revr dezhe. ●(1970) BHAF 218. na posubl e vefe bet vis fall ennon, n'em-befe ket greet viloh... ●(1976) HYZH 108/32. (Douarnenez) a-pochub a vie be poazh ar pesked. ●(1979) VSDZ 106. (Douarnenez) pa eo tev ar mor, apochub vefes er-maez e-kreiz an deiz, a dapfes pesked kenkoulz en deiz eget en noz, tr. (p. 270) «quand la mer est grasse, si tu as tes filets mouillés en plein jour, tu prends autant de poisson de jour comme de nuit.»

    (2) Posupl Doue e : même si.

    (1834-1840) BBZcarn I 63. pochet doue em befe tourmant bras, tr. «Même si j'avais un grand tourment.»

    (3) Posupl e ve =

    (1939) KTMT 31. Possubl' ve n'emañ Fanch paour dindan an amzer-se !...

    (4) E-giz posupl : comme si.

    V. (interj.) N’eo ket posupl ! : ce n’est pas possible, comment ça, non !

    (1925) DLFI n° 7/2a. Neo ket possubl !

  • posuplted
    posuplted

    f. Possibilité.

    (1732) GReg 742a. Possibilite, tr. «Posubded

    (1834) SIM 227. offr a ra dezàn ar bossubldet d'en em avanç er vicher nobl a soudard.

  • potailh
    potailh

    m./f. –où

    (1) Serrure.

    (1612) Cnf 18a. an heny pe-heny gant fals alueziou, pé gant grimandellou (da lauaret eo instrumantou pegant ré ez dialuezer an holl potaillou) à antré en tyer.

    (1659) SCger 110a. serreure, tr. «potaill.» ●165b. potaill, tr. «serrure.» ●(1732) GReg 862a. Serrure, tr. «Potailh. p. potailhou.» ●Petite serrure, tr. «Potailh vihan.»

    (1868) FHB 160/31a. e clevet an alc'hoez o scrignat er potail. ●(1877) EKG I 76. guigour an alc'houez e potaill an nor. ●(1878) EKG II 68. eur jadenn hag eur potaill houarn. ●122. An lac'houez kenta a reaz kazek, ne dea na ne deue ; a-veac'h zoken ma'z ea er potaill.

    (1931) VALL 688b. Serrure, tr. «potailh f.»

    (2) Entrave.

    (1732) GReg 144b. Ceps, de prisonniers, tr. «potailhou an dorfetouryen.»

    (1878) EKG II 68. Ha dioc'htu e oue staget, gand eur jadenn hag eur potaill houarn, he zaouarn a-dren he gein.

    (3) Potailh saoz : serrure anglaise.

    (1732) GReg 862a. Serrure anglaise, tr. «Potailh saus

    (4) Gwele ar potailh : gâche de serrure.

    (1886) RUSq.FB 225a. Gache, sf. Pièce de fer d'une porte, tr. «Gwélé ar potaill

  • potailh-marc'h
    potailh-marc'h

    m. Entraves.

    (1732) GReg 353a. Entraves fer qu'on met aux pieds des chevaux, qui se ferme comme une serrure, tr. «Potailh marc'h. p. potaillhou-marc'h, potailhou qeseq

  • potailhañ
    potailhañ

    v. tr. d.

    (1) Entraver.

    (1732) GReg 144b. Mettre les ceps aux pieds des prisonniers, tr. «potailha treid an drouc-oberéryen.» ●353a. Mettre des entraves de cette sorte à un cheval, tr. «potailha ur marc'h.»

    (1931) VALL 299b. mettre les fers à, tr. «potailha act.»

    (2) Mettre une serrure à.

    (1931) VALL 688b. mettre une serrure à, tr. «potailha

  • potaj
    potaj

    m.

    (1) (cuisine) Potage.

    (1633) Nom 55a. Puls, pulmentum, pulmentarium, & pulmentarius cibus : boulie, potage espais : yot, caut, potaig, pe souben teu. ●Ius, iusculum : broüet, du ius, potage commun : souben, quefallen, potaig commun. ●77b. Olus, coctiuum vel concisum : potage, soupe verde : potaig, souben glas.

    (1732) GReg 743a. Potage, tr. «Podaich. p. podaichou.» ●881a. Manger de la soupe, du potage, tr. «dibri podaich

    (2) Légumes.

    (1499) Ca 162b. Potaig. g. potaige comme poys ou feues. ●(c. 1501) Lv 235/120. potag gl. ligimine.

    (1790) Ismar 232. laireah coæd, lann, argand, fréh, potage, &c.

    (1827/29) VSA 1010. bara bren a potag hirvin col a panes. ●1021. etebe eun tam potag eur veag bemde.

    (1907) AVKA 108. war gement a zo potaj. ●(1975) BAHE 87/6. patatez, potaj. ●(1982) PBLS 68. (Langoned) potaj, tr. «betteraves, rutabagas.»

  • potañs
    potañs

    m. –où

    (1) Potence.

    (1621) Mc 52. potancc an ifern. ●(1633) Nom 136a-b. Crux, patibulum, gabalus, arbor infelix : gibet, croix : an croug, potançc, croas, an croucq-læch.

    (1659) SCger 62b. gibet, tr. «potancç.» ●(1732) GReg 743a. Potence, gibet, tr. «Potançz. p. potançzou.» ●938a. Il tressaillit à la vuë de la potence, tr. «trivlya a eureu o vellet ar potançz.» ●(1766) MM 1239. pilet ar potanç var he reur, tr. «sens dessus-dessous le cul de la potence.» ●(17--) TE 261. crouguein Mardoche doh ur potance.

    (1850) MOY 205. Pa vi ouz ar potanç. ●(1868) GBI II 414. o tivilla euz ar potanz, tr. «Qui est pendu à la potence !»

    (2) (insulte) Liv ar potañs : gibier de potence.

    (17--) EN 1286. Petra, lif ar potans, bepred e hauansed ! tr. «Quoi, couleur de potence, vous avancez toujours !»

  • potarn
    potarn

    m. –où

    (1) Marmite.

    (1931) DIHU 245/354 (Iwan an Diberder). Petra lar er bilig d’er potarn, é houlennan genoh ? ●(1934) MAAZ 52. lakat er hah er potarn aveit mitoñnein er souben.

    (2) par ext. (argot des poilus) Obus.

    (1934) DIHU 273/79. ur pikol potarn. ●(1942) DHKN 125. ne zéhan ket er potarneu hag en obuzeu a goéh.

  • potarnad
    potarnad

    m. –où Contenu d'une marmite.

    (1934) MAAZ 49. Kol e hra hé fen get mitoñnereh hé fotarnad souben. ●(1939) RIBA 59. me fotarnadeu souben. ●(1972) LIMO 25 mars. er poternad souben.

  • potarnaj
    potarnaj

    m. (argot des poilus) Marmitage.

    (1916) LILH 1 a viz Gouhere. Iah ha divahaign onn deusto d'ur «potarnaj» sord n'em es biskoah guélet.

  • potarniñ
    potarniñ

    v. tr. d. (argot des poilus) Bombarder, marmiter.

    (1937) DIHU 317/368. Potarnet int bet. ●(1941) DIHU 360/284. Kement é ma bet potarnet er vorh.

  • potas
    potas

    m. Potasse.

    (1925) FHAB Mezheven 228. en hennez ez eus muioc'h a botas.

  • potasek
    potasek

    adj. Potassique.

    (1929) FHAB Genver 12. Ar melchen a gav mat al ludu fosforek ha potasek. ●(1933) ALBR 21. klorur potasek.

  • potenn
    potenn

    f. –où

    (1) Serrure.

    (1633) Nom 146a-b. Sera, claustrum ferreum patibulum : serrure, closture : an potten, an dorzell. ●146b. Vectis : clinquet, clanche, vatton, pieu, cadenat, serrure : locquet, licquet, serruren, poten.

    (1732) GReg 862a. Serrure, tr. «potenn. p. potennou

    (1931) VALL 688b. Serrure, tr. «potenn f.»

    (2) Passe-partout.

    (1732) GReg 701a. Passe-partout, petite clef, tr. «potenn. p. potennou.» ●(1744) L'Arm 271a. Passe-par-tout, tr. «Potænn.. neu. f.»

    (1934) BRUS 243. Un passe-partout, tr. «ur botenn –neu, f.»

  • potennañ
    potennañ

    v. tr. d. Mettre une serrure à.

    (1931) VALL 688b. mettre une serrure à, tr. «potenna

  • potev
    potev

    m. –ioù Pichet, aiguière.

    (1659) SCger 48b. eguiere, tr. «poteo.» ●(1732) GReg 326b. Éguiere, vase, tr. «potéo. potév. p. potévyou.» ●Éguiere d'argent, de fayance, d'étain, tr. «ur potév-arc'hand. ur potév feilhançz, stean.» ●742b. Pot de faïance, ou éguiere, tr. «Podtéau. p. potévyou. (On écrivoit : podteff. p. pod teffyau

    (1907) VBFV.bf 62b. potèu, m. pl. eu, tr. «pot, aiguière, pichet.» ●(1934) BRUS 243. Un pichet, tr. «ur potèu –eu

  • potevad
    potevad

    m. –où Contenu d'un pichet.

    (1732) GReg 326b. Éguierée, plein l'éguiere, tr. «potévad. p. potévadou.» ●Éguierée d'eau, tr. «ur potévad dour.»

    (1861) BSJ 59. puar-uiguênd poteàuad. ●(1896) HIS 97. tennet potèúadeu a nehé.

    (1907) VBFV.bf 62b. potèuad, m. pl. eu, tr. «vase plein.» ●(1912) BOEG 138. poteuadeu guin. ●(1928) DIHU 206/120. ur potèuad chistr huek. ●(1932) BRTG 114. ur potèuad chistr.

  • potevat
    potevat

    v. intr. Boire, s'énivrer.

    (1907) DIHU 26/435. Chomet ous hoah de botèuat.

  • pothouarn
    pothouarn

    m. –où (cuisine) Marmitte.

    (1906) DIHU 14/241. pothoarneu ha piligeu e oé fardet ar en tan.

  • potin .1
    potin .1

    adj. Troad potin : pied bot.

    (1732) GReg 105a. Bot, pied bot, tr. «Troad potin

  • potin .2
    potin .2

    m.

    I.

    (1) Fonte (métal).

    (1938) WDAP 2/104. Ar bilerez-avalou, e kreiz etre diou vell rod potin. ●(1958) LLMM 71/427. Skritell e potin glas korn o ru e oa merket warni « Voie Romaine ».

    (2) Marmite en fonte.

    II. Blasons populaires.

    (1) Pennoù potin : surnom des habitants de Languidic.

    (1911) DIHU 71/255-256. Penneu bras Lanngedig e zou merchañned a hendaral. Deu morhanù nen dé ket rè eùé d'ur barréz ker bras! E Kistinig e larér a ré Lanngedig : Ré Lanngedig, penneu bras, / Penneu potin dré en dias / Sanklen, gunéhen / Tokeu éhén ar ou fen / É monet d'en overen. Laret e vé hoah é léh aral : Ré Lanngedig, penneu du / E hra kranpoeh get ludu / Aveit armerh ou gunéhtu ! Nezé é mant peruéh mat alkent!...

    (2) Pennoù potin pilet : surnom des habitants de Bubry.

    (1911) DIHU 70/240. Ré Bubri e hrér Penneu potin pilet anehé, ne houian ket forh kaer perak. Marsé e ma start ou fenneu ? ●(1947) BRMO 32. ceux [= habitants] de Bubry, Penneu potin pilet (têtes en fonte broyée).

  • potinad
    potinad

    m. –où Contenu d'une marmite en fonte.

    (1970) GSBG 43. (Groe) potinadoù, tr. «des marmittes (en fonte) pleines.»

  • potinenn
    potinenn

    f. Marmite en fonte.

    (1970) GSBG 334. (Groe) potinenn, tr. «marmite (en fonte).»

  • potinennad
    potinennad

    f. –où Contenu d'une marmite en fonte.

    (1970) GSBG 334. (Groe) potinennad, tr. «contenu d'une marmite.»

  • potiron
    potiron

    m. –ed (mycologie) Champignon.

    (1633) Nom 70b. Fungus : champignons, potirons : pouteronet, quebell touçceguet. ●85a. Fungus : campignon, potiron : potirounet, cabell touçcecq.

    (1744) L'Arm 51b. Champignon, tr. «Potiron..nétt. m.» ●297a. Potiron, tr. «Potiron

    (1838) OVD 219. El m'en dé spouéus ha toullêc er potironèd. ●274. er bouillardeu glàu (…) ne chervige de nitra nameit d'hobér sapein potironnèd. (…) haval doh potironnèd, péré nen dint nameit faus fréh ag en doar.

    (1900) LZBg 57 blezad-1 lodenn 58. Deit é èl ur potiron ar un deilêg. ●(1934) BRUS 264. Un champignon, tr. «ur potiron –ed

  • poto
    poto

    m. potojoù Poteau de barrière.

    (1960) EVBF I 332. Le poteau de la barrière porte parfois un nom français : poto, pl. potojou, Presqu'île de Crozon.

  • potojenn
    potojenn

    f. –où Poteau.

    (1958) BRUD 4/60. etre diou botojenn.

  • potour
    potour

    m. Pot à eau.

    (1985) AMRZ 294. o kerhed dour da eva, gand ar «potour».

  • pouaf
    pouaf

    interj. Onomatopée qui imite le bruit que l'on fait en tirant sur une pipe.

    (1924) ZAMA 205. o frapa war dan butun-karot e gorn-pri berr, pouaf ! pouaf ! ●208. ha tan d'ar c'horn, pouaf ! pouaf !...

  • pouar
    pouar

    voir pouer 2

  • pouc'hou
    pouc'hou

    interj. =

    (1925) SFKH 47. En ur hobér «pouhou ! pouhou !» eit distag er hlor hag er sukr, me reskond dousigeu : «Guir e laret kanderù.»

  • pouc'houd / pouc'hour
    pouc'houd / pouc'hour

    s. (ornihologie) Hibou.

    (1919) DBFVsup 57b. pouhour (Locminé), pouhout (Arv[or]), m., tr. « hibou, chat-huant. » ●(1931) VALL 360b. Hibou, tr. «pouhour, pouhout V[annetais] m.»

  • pouc'hour
    pouc'hour

    voir pouhoud

  • pouchad
    pouchad

    voir bouchad

  • poudigenn
    poudigenn

    f. –ed (ichtyonymie) (?) Palourde (?).

    (1934) BRUS 257. Une palourde rigadeau, tr. «ur boudigen –ed

  • poudouroum
    poudouroum

    interj. Onomatopée qui imite le bruit de chute d'une grosse masse dans l'eau.

    (1931) VALL 122b. onomatopée pour figurer la chute (dans l'eau) d'une grande masse (comme un cheval) poudouroum !

  • poudr
    poudr

    coll.

    (1) Poudre.

    (1790) MG 187. é ma mad é beudr doh peb-sort drougueu.

    (2) Poussière.

    (1849) LLB 1233. Goleit a huiz, a beudr, a hoed hag a chumen.

  • poudrenn
    poudrenn

    f. –où, poudr

    (1) (Une) poussière.

    (1790) MG 35. ur beudrèn ital en Eutru-Doué. ●237. goudé ma vehai douguét ol er béd èl-ce a beudrènneu. ●376. distérroh eid ur beudrèn.

    (2) (De la) poussière.

    (1849) LLB 463. E saw ur beutren dû én evr ag en amzer.

  • pouer .1
    pouer .1

    adj.

    I. Attr./Épith.

    A. (en plt de qqc.)

    (1) (en plt d'un fruit) Doux.

    (c.1500) Cb 18b. g. vne maniere de pomme doulce comme miel. bri. aual doucc. Item hec malomellus li. cest labre (lire : larbre) dicelle pomme. b. guezenn aualou puer. ●(1521) Cc. g. pomme doulce. bri. aual puer.

    (2) (météorologie) Lourd.

    (1890) MOA 326b. Temps lourd et humide, tr. «amzer bouer, amzer bouar L[eon].»

    (1983) PABE 62. (Berrien) pouer eo an amzer, tr. «le temps est lourd.»

    B. (en plt de qqn)

    (1) Lourd.

    (1710) IN I 4. pouer ha gorrec ec'his ar Yer. ●176. lonet pouer ha flerius.

    (2) Lourd d'esprit.

    (1869) FHB 224/118b. Al labourou pounner pa ne lacaer evez, a laca an den pouer ha tuzum. ●(1877) FHB (3e série) 15(2)/124b. me zo eur spered pouar a zen. (...) Rezoun oc'h euz da lavaret oc'h eur spered pouar a zen. ●(c.1894) IJB.ms II 37. sperejou pouer kenan.

    (3) Lent.

    (1958) ADBr lxv 4/516.(An Ospital-Kammfroud) Poèr : adj. et adv. – Il s'employait en parlant de personnes lentes dans le travail (sans qu'on pût les taxer véritablement de paresse) : tud poèr. ●(1983) PABE 62. (Berrien) un den pouer, tr. «un homme lent.»

    II. Adv.

    A. Lentement.

    (1958) ADBr lxv 4/516. .(An Ospital-Kammfroud) Mond poèr gand al labour.

    B. Adv. intens.

    (1) Gleb-pouer : très mouillé.

    (1906) DIHU 17/288. E lavregeu e oé glub-poér...

    (2) Lart-pouer : très gras.

    (c.1718) CHal.ms iii. Il est gras a lar, tr. «dru el lard, Lard poer, lard-pilleu.»

    (1904) DBFV 187a. lard poér, tr. «gras à lard (Ch. ms.).»

  • pouer .2
    pouer .2

    m./f. Pouvoir.

    (1744) L'Arm 23a. Autorité, tr. «Pouvêrr.» ●(1790) Ismar 46. er bouvoër en dès reit Jesus-Chrouist dehi. ●54. er bouvoër d'er gobér. ●420. de béré é ra pouvoërieu spécial. ●(1790) MG 48. er bouvoër de bardonein. ●(17--) VO 103. Hui e hoès er bouvoär. ●(17--) SP I 656. Mar dedy em pouer james no refuzin, tr. «S'il est en mon pouvoir, je ne vous refuserai jamais.»

    (1829) IAY 45. ar pouario necessær. ●(1835) AMV 31. ar pouariou necesser. ●(1861) BSJ 63. col ou fouvoér. ●(1863) GOM 375-376. daoust d’ar pouvoar en deus roet da sant Per ha d’ar re var he lerc’h, da eren ha da ziseren (…) ne d’eo quet en em brivet he-unan eus ar pouar-se.

    (1902) TMJG 349. pouar da sponta 'l loëned.

  • poueron
    poueron

    adj. Poltron, peureux.

    (1935) ADBr xlii 3&4/398. Pouerona den a so er bed, tr. «L'homme le plus poltron qui soit au monde.»

  • pouez
    pouez

    [vbr puisou (plur.), pus, pois, mbr poes, pouës, mcorn pos, mgall pvys, /bwys, mirl pís < lat pensum par *pēsum (MLLB 200b, DGVB 291a)]

    m. & adv. –ioù

    I. M.

    A.

    (1) Poids (quantité).

    (8--) MSvbr I (ms BNF Lat. 10290 f°7b ; DGVB 287ab). pois chefel gl. « mannus. i. equs breuis » dans « ergo non aliter quam tellus mannus proferri debuit », tr. PY Lambert (ETCE 19, 192) « cheval de somme » ●(c. 850) MSvbr X (Orléans 221, f° 13, gl. 33 ; DGVB 291b). pus gl. « punderabitur » ●(vbr) MSvbr VI (Venise, Marciana, Zanetti lat. 349, f° 37b ; DGVB 70a). a puisou gl. « pensibus » (pour « pensionibus »), tr. « par les poids »

    (14--) N 1610. Vn poes lin a detin finaff, tr. «Un poids de lin de l'espèce la plus fine.» ●(1499) Ca 161a. Poes. p. poix. ●(1575) M 1217. An douar gant é poes, alaca da froesaff, tr. «Il fait par son poids, crever la terre.» ●1673-1674. Hoguen ne guell bout quet, comparachet ledan, / Muyguet poes pluff ouz plom, tr. «Mais il ne peut pas être comparé de loin, / Plus que le poids de la plume au plomb.» ●(1633) Nom 209a. Pondus : poids : pouës.

    (1659) SCger 91b. pesanteur, tr. «poes.» ●94b. pois, tr. «poes.» ●165a. poès, tr. «pois.» ●(1790) MG 205. ponnérrad er péh e uèrhét dré bouis.

    (1909) KTLR 10. Ac'hanta ? emezhan, pe bouez 'zo el loar ?

    (2) A bouez : lourd.

    (18--) SAQ I 186. Digasit eul leue a bouez ha lazit hen.

    (3) Teurel e bouez : s'asseoir.

    (1867) FHB 151/370b. en eur dol he bouez var he scabel.

    (1957) BRUD 1/77. Kemer penn ar bank ha taol da bouez.

    (4) Surcharge avant dans une charrette.

    (1934) BRUS 281. Surcharge de la voiture, tr. «pouiz (avant).»

    B.

    (1) Poids que l'on mets dans la balance.

    (c.1500) Cb 21a. g. cest vn poix a peser. b. poes. ●(1633) Nom 209a. Pondus centenarium : poids de cent liures : pouës á cant liuur.

    (1732) GReg 734a. Mettre les poids dans la balance, tr. «Lacqât ar poëjou ebarz èr balançz.» ●(1790) MG 205. hum chervige (...) a bouiseu, a vusulieu faus.

    (2) Peson (de fuseau).

    (1633) Nom 169b. Verticillus, verticillum : peson vertoil : vr poüez, pe vn droël da nezaff.

    (3) (sport) Teurel ar pouez : lancer le poids.

    (1942) FHAB Du/Kerzu 224b. Deomp da deurel ar pouez. (…) Lod a zo hag a drevez bannerien kêr, eun dro a reont warno o-unan da gemerout o lañs.

    (4) Maen-pouez : pierre de lancer.

    (1850) JAC 26. demp da deuler mein-poez.

    (1955) STBJ 23. War-lerc'h an oferenn-bred hag ar gousperou, e chome da zellout ouz gwella pôtred an tolead da blomma al lañsenn, da jacha ouz ar fun, da boka ar mên-pouez ha da zevel an ahel-karr. ●(1996) VEXE 309. Le lancer de la pierre lourde. Il s'agit de lancer, le plus loin possible, une pierre non taillée (ar mên pouez), d'une vingtaine de kilogrammes, à partir d'une limite déterminée par un fer de roue de charrette, dont le joueur ne doit pas sortir en prenant son élan. Cette pierre doit être tenue d'une main et coincée sur le côté de la nuque. Un petit caillou sert à indiquer l'endroit où la pierre est tombée.

    II. M.

    A. sens fig.

    (1) Autorité.

    (17--) Cc 1427. Me a oa e vignon, am boa digantan poes / da varn ene gueryo, a quercouls voar ar mes, tr. «...j'avais de lui autorité pour juger dans ses villes et aussi à la campagne.»

    (2) Dougen pouez : avoir de l'influence, peser.

    (1926) FHAB C'hwevrer 49. boda Bretoned all ganeoc'h, niverus a-walc'h ar gont anezo, evit gellout dougen pouez.

    (3) Importance.

    (1922) EOVD 82. hun aférieu, ne vern pegement a bouiz ou des.

    (4) A bouez : (personne, chose) importante.

    (1732) GReg 605a. Un homme de marque, tr. «un dén a boës

    (1889) SFA 46. Ar pez a livirit dign aze, eme Fransez, a zo eun dra vraz, eun dra a bouez.

    (1903) MBJJ 30. eun den a bouez. ●(1924) BILZbubr 38/844. tud a bouez hag a oad ? ●(1927) YAMV 15. evid eun dra a bouez bras.

    (5) Force.

    (1576) Gk I 242. an temptationou pedré ré (...) dré ho poes, h'on ten da pechifu, tr. «les tentations qui (...) par leur force, nous entraînent à pécher.»

    (1872) ROU 106b. Il vit de son travail, tr. «n'en d-euz nemet poez e zivrec'h da veva.»

    (1911) BUAZperrot 359. n'o devoa nemed pouez o divreac'h evit o maga. ●(1939) BRUD n° 4).">PABI 65. Nerz e galon, pouez e zivreh, / Labour e gorv, c'hwezenn e dall.

    (6) Bezañ a-bouez diouzh ub. : être de taille à.

    (1878) EKG II 275. tud ho ti n'int ket a-bouez diouzomp-ni. ●(18--) SAQ I 205. n'ho c'heuz ket digemeret mad ar sakrifisou great beteg-hen. N'oant ket a bouez dioc'h ar pec'het.

    (7) Ober udb. gant pouez =

    (1883) SAQ I 36. Doue, pa grouaz ar bed, a reaz pep tra gant pouez, gant muzur, gant urs. ●(18--) SAQ I 159. rak ma ra pep tra gant pouez, gant urz ha gant muzul.

    (8) War e bouez : tranquille.

    (1924) ZAMA 90. eun denig war e bouez.

    B. Loc. prép.

    (1) Gant pouez : à l'aide, au moyen de.

    (1900) MSJO 145. gounit a reant ho zam bara gant poues ho divreac'h.

    (2) Pouez-ha-pouez gant : en équilibre avec.

    (1872) ROU 95b. Contre-poids, tr «poez ha poez gant

    (1931) VALL 269a. en équilibre avec, tr. «pouez-ha-pouez gant

    (3) War ar bouez a : en plus de.

    (1919) KZVr 355 - 21/12/19. aezenn flerius a zallas hag a zevas grevus-tre ar c'habiten, Yann ar Gall, ha pevar den all war ar bouez anezan.

    III. Loc. adv.

    (1) War ar pouez : doucement, lentement.

    (1942) HERV 135. Evit beza graet mat, eun dra a dle beza graet war ar pouez.

    ►[form. comb.]

    S2 war da bouez

    (17--) EN 336. a que dy voar da boes.

    S3m war e bouez

    (1902) PIGO I 35. Herri a grogaz da vont war e bouezik-kaer. ●(1911) SKRS II 62. ha kerzet a rea var he bouezik. ●71. ha disken a rea var he bouez.

    P1 war hor pouez

    (c.1825/30) AJC 2923. a na nem bresomb qued nin jalou voar on poes.

    P3 war o fouez

    (1924) BILZbubr 41/945. Ha setu int o-daou o vont, war o fouez, war hent PontMenou.

    (2) War-bouez : au sujet de.

    ►[form. comb.]

    P1 war hor pouez

    (1879) MGZ 178. e troadint bep seurt gevier var hor pouez.

    P2 war ho pouez

    (17--) ST 422. Rak kalz a zo aman, war ho pouez glac'haret, tr. «car il en est beaucoup ici qui sont désolés à votre sujet.»

    P3 war o fouez

    (1860) BAL 20. N'o deuz nemer mont var o fouez.

    IV. Adv. intens. Heñvel-pouez : très ressemblant.

    (1869) FHB 246/294b. hevel poez oc'h ar chatal a zo en ho c'hreier.

    V.

    (1) War e bouez(ig) : doucement, lentement.

    (1914) MAEV 38 (L) K. ar Prat. Hag e tizroe didrouz ha war e bouezig da gichen ar feunteun. ●(1957) BRUD 2/43 (K) Y. ar Gow. Arabad kredi, evelato, e oa mall ruz warnañ d'ober e dro, rag, war e bouezig kentoh, eo e yeas d'e di.

    (2) Sevel e bouezioù da ub. : remettre qqun à sa place.

    (1911) AOTR 25 Y. Roudot. Na peuz ket ho par da sevel e boueziou da eun den.

  • pouez-krec'h
    pouez-krec'h

    [brpm pouez + krec'h]

    m. & adv.

    (1) Pente montante.

    (1868) FHB 193/293b. ez euz sao pe bouez-creac'h penn-da-benn. ●(1868) FHB 198/334a. pouez-traon zo da zont penn-da-benn evel ma'z oa pouez-creac'h da vont.

    (1948) ETCE $$$ 323. Mes informateurs de Plouigneau m'ont donné gra, f. pl. graiou «côte montante (sur un chemin)», mais aussi «pente, degré de déclivité (en montée)» : âze 'zo kalz a hra : kalz a bwéz kréc'h, il y a beaucoup de pente (montante)», c'est-à-dire «la pente est très forte».

    (2) Loc. adv. War-bouez-krec'h =

    (1732) GReg 205a. Contre mont, tr. «var bouës creac'h

  • pouez-mouezh
    pouez-mouezh

    [pouez + mouezh ; cf. gall pwyslais de pwys + llais « voix »]

    m. Accent oratoire, emphase.

    (1931) VALL 5a. Accent oratoire, emphase, tr. «pouez-mouez m.»

  • pouez-plom
    pouez-plom

    [brpm pouës-ploum < pouez + plom]

    m. Peson de fuseau.

    (1732) GReg 716a. Peson de fuseau, tr. «pouës-ploum. p. pouëjou-ploum

  • pouez-traoñ
    pouez-traoñ

    [pouez + traoñ / traou]

    m. & adv.

    (1) M. Pente descendante.

    (1868) FHB 198/334a. pouez-traon zo da zont penn-da-benn evel ma'z oa pouez-creac'h da vont. ●(1872) ROU 80b. Diskenn, tr. «Postraon

    (1909) FHAB C'hwevrer 60. pouez-traon gant o c'hornaillen. ●(1919) BUBR 5/123. Pouez-traou a zo penn-da-benn. ●(1923) ADML 65. kalz poueztraon. ●(1924) LZMR 8. Pouez traon a zo evit mont d'ar c'hraou. ●(1935) BREI 420/3d. houman, gant ar pouez traon, a yeas da goueza er stêr.

    (2) Loc. adv. War-bouez-traoñ : en descendant.

    (1864) SMM 47. An ene a ia soublic gant an hent-se var bost-traon.

    (1931) VALL 188a. Déclive (terrain), tr. «war bouez traoñ

  • pouezad
    pouezad

    [brpm poësad, gallpm pwysad < pouez + -ad .1]

    m. –où Pesée.

    (1732) GReg 716a. Pesée, tr. «Poësad. p. poësadou.» ●(1744) L'Arm 281a. Pesée, tr. «Pouisatt.. adeu. m.»

  • pouezadenn
    pouezadenn

    [pouez + -adenn]

    f. –où

    (1) Pesée, action de peser.

    (1850) JAC 67. Ar bempet poezaden.

    (1914) FHAB C'hwevrer 37. o lakât kenver ha kenver an eil poezaden gant eben. ●(1945) GPRV 8. war-lerc'h ar bouezadenn. ●(1955) STBJ 205. War-lerc'h ar bouezadenn e voe kavet enni eiz gwennegad warnugent a varc'hadourez. ●(1964) YHAO 125. ober ar bouezadenn. ●(1974) TDBP III 206. N’am-eus ket bet ar bouezadenn digand ar fornierez, tr. « je n’ai pas reçu la pesée de la boulangère (la boulangère ne m’a pas donné la pesée) »

    (2) Quantité pesée en une fois.

    (1732) GReg 716a. Pesée, tr. «Poësadenn. p. poësadennou.» ●(1744) L'Arm 281a. Pesée, tr. «Pouisadênn.. neu. f.»

    (1872) ROU 79b. Poezadenn, tr. «ce qu'on pèse en une fois.»

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...