Devri

Recherche 'e...' : 2032 mots trouvés

Page 3 : de ealan (101) à ec_honded (150) :
  • ealañ
    ealañ

    v. intr. Pouliner.

    (1876) TDE.BF 178b. ealañ, v. n. T[régor] Pouliner.»

    (1927) GERI.Ern 126. éala(ñ) v. n., tr. «pouliner.» ●(1931) VALL 580b. Pouliner, tr. «éalañ T[régor].»

  • ebarzhadur
    ebarzhadur

    m. Importation.

    (1931) VALL 377b. Importation, tr. «ebarzadur m.»

  • ebarzhel
    ebarzhel

    adj. Intérieur.

    (1931) VALL 397a. Intérieur, tr. «ebarzel

  • ebarzher
    ebarzher

    m. -ien Importateur.

    (2016) BARAB 198. …ha klevet e vez neuze brientinien Roma, ar baramantourien, an enbarzherien, ar foñcherien, ha me ’oar me c’hoazh, o klemm.

  • ebarzherezh
    ebarzherezh

    m. Importation.

    (1931) VALL 377b. Importation, tr. «ebarzerez m.»

  • ebarzhidigezh
    ebarzhidigezh

    f.

    (1) Insertion.

    (1914) DFBP 186a. insertion, tr. «Ebarzidigez

    (2) Importation.

    (1931) VALL 377b. Importation, tr. «ebarzidigez f.»

  • ebarzhiñ
    ebarzhiñ

    v. tr. d. Introduire, insérer.

    (1914) DFBP 186a. insérer, tr. «Ebarzi

    (1931) VALL 546a. Pénétrer, tr. «ebarzi

  • ebat .1
    ebat .1

    adj.

    (1) Facile.

    (1909) KTLR 201. Lavaret mervel a zo ebad / Ha pa vez red, eur guall grogad. ●(1962) EGRH I 73. ebat a, tr. « facile, léger. »

    (2) Agréable.

    (1710) IN I 54. songit peguen ebat vez neuse guelet an Eê.

    ►iron.

    (1860) BAL 195. ebad eo ho clevet o lavaret eo caer mervel iaouank.

    (3) Bezañ ebat da ub. : avoir la vie facile, belle.

    (1859) MMN 140. ar re binvidic a zo ebat dezo.

    (4) Bezañ ebat da ub. : s'amuser à (+ v.).

    (1857) CBF 41. Te zo ebad d'id ober goap, tr. «Tu t'amuses à me railler.»

    (5) Bezañ ebatoc'h da ub. : préférer (+ v.).

    (1857) CBF 42. Ebatoc'h eo d'id-te dastum arc'hant, tr. «Tu te plais davantage, toi, à ramasser de l'argent.»

    (6) Bezañ ebat e zoare : avoir la vie facile, belle.

    (1894) BUZmornik 252. pegen ebat oa he doare guech all er gear.

    (1904) KANngalon Du 260. Ebat eo brema doare an haillonned. ●(1909) BOBL 24 avril 226/1a. er c'heriou, el lec'h ma kav d'ezo e c'honeint muioc'h a arc'hant, hag e vezo ebatoc'h o doare. ●(1928) FHAB Mezheven 225. Ma karfes mont da archer, da zouanier, war an hent-houarn, e vefe ebatoc'h va doare neuze. ●(1935) VKST Du 388. Asantet ec'h eus ganen n'eo ket gwall ebat doare ar mitizien war ar maez.

    (7) Bezañ ebat gant ub. ober udb. : avoir du plaisir à faire qqc.

    (1882) BAR 43. ebat eo gantho mont du-ma du-hont da glevet ha da velet ar pez a dremen er bed.

    (8) Ned eo ket ebat : il ne fait pas bon.

    (1857) CBF 50. Ne d-eo ket ebat sevel e-kreiz ar c'housk, tr. «Il n'est pas agréable de se lever au milieu de la nuit.» ●(1869) FHB 235/204a. ne ket ebad chom er sa diou teir heur dioc'h-tu. ●(1870) MBR 2. ien eo ann amzer hirio na n'eo ket ebad beza er meaz. ●(1876) TDE.BF 432a. ne d-eo ket ebad beza er-meaz ker ien ha ma'z eo anezhi.

    (9) Ebat e ve din : j'aimerai.

    (1906) KPSA 176. Aotrou Persoun, eme an den-ze leun a feiz, ebad e ve d'in ober va deskadurez en ho kichen.

  • ebat .2
    ebat .2

    m. –où

    I.

    (1) Plaisir.

    (1499) Ca 73a. Ebat. g. ebatement.

    (1860) BAL 173. ac e rede atao varlerc'h an ebatou pa gave tro. ●(1880) SAB 116. re a joa ac a ebat.

    (1915) HBPR 70. Mezaon n'oa ket he vuez eun ebat.

    (2) Gant ebat : avec plaisir.

    (1901) KANNgwital 1/2. an tiad tud a bez (…) a lenno anez'han gant ebad.

    (3) Divertissement, jeu.

    (1659) SCger 37b. deduit, tr. «ebat.» ●46b. ebat, tr. «ebat.» ●68a. ieu, tr. «ebat.» ●89b. passe temps, tr. «ebat.» ●146a. ebat, tr. «ieu.»

    (1792) CAg 136. Crol, imbad, ha filage. ●139. Consortet à imbade.

    (1838) CGK 22. O tiredec d'an ebatou. ●(1856) GRD 160. ridêc d'en imbadeu noz. ●(1860) BAL 174. Pa rancas choum outi e-unan, pell diouz an trouz ac an ebad. ●(1864) SMM 54. peleac'h e varfot-hu ? (...) Marteze en ho kuele, e creis an nos ; divar greis ho cousc ; marteze e creis ebatou ar bed. ●(1869) FHB 220/80b. ho ebatou hag ho joloriou. ●(1880) SAB 112. dispega va c'halon diouz madou ac ebatou ar bed-ma. ●(1889) SFA 10. o c'haloupat an ebatou...

    (1908) PIGO II 36. mam na blij ket d'ei am gwelet en ebatou. ●(1931) FHAB Mezheven 202. An eil gwalenn eo ar zul, dervez santel an Aotrou Doue, deuet da veza dervez al labour, dervez an ebatou, dervez an diaoul.

    II. [en locution]

    A.

    (1) Bezañ ebat ennañ : être joyeux.

    (1908) FHAB Du 336. An diaoul, evit doare, a yoa ebat ennan.

    (2) Kavout ebat : trouver agréable.

    (1909) NOAR 118. abalamour da gement-se holl e kavent ebat kemeret o amzer.

    (3) Kemer (e) ebat : s'amuser.

    (1849) LLB 1655. de gemer ou imbad. ●(1894) BUZmornik 10. kemeret he ebat hag he flijadur er festou hag enn dansou.

    (1902) KANNgwital 1/8. Jezuz a gemeraz eun tachadik ebat o sellet outho. ●(1906) KANngalon Here 228. hag ar vugale laozket er meaz euz ar skol a gemere ho ebat var leur-gear ar bourk.

    (4) Kemer e ebat o : s'amuser à.

    (1889) ISV 346. an Aotrou Doue en deus kemeret he ebat eno o lacat da zevel var ar goueled digompez-ze guez mean begou dezho kel lem ha notennou.

    (5) Ober e ebat : s'amuser.

    (17--) BMa lxvi. E choulennont carto a dinso evit ober ô ebat, tr. «Ils demandent des cartes et des dés pour faire la fête.»

    (1913) KOME 22. Koad-Bihan-ze zo kalz a gonifled e-barz hag awechou e teuont d'al lanneg d'ober o zam ebad ivez.

    (6) Bezañ ebat ub. : être le sujet de moquerie des autres.

    (1847) FVR 8. Pa arruaz ar paour keaz breiziad-man eno, e oe da genta bourd hag ebad ar skolaerien all.

    B. Un ebat.

    (1) Un ebat eo : il est agréable (de).

    (1860) BAL 5-6. evelato eo un ebad beza o veva ganti abalamour d'e spered eaz, bepred laouen ac ingal.

    (2) Un ebat-Doue eo : c'est une chose très agréable de.

    (1732) GReg 466a. Un ebat Douë eo guëllet penaus he c'houarn an tyéguez.

    (3) N'eo ket un ebat : ce n'est pas agréable de, ce n'est pas une partie de plaisir.

    (1924) FHAB Eost 315. N'eo ket eun ebat beza hed an deiz o krabanata pri a vez yen sklas er goanv.

    (4) N'eo nemet un ebat =

    (1882) BAR 2. Couscoude petra eo an oll draou crouet, daoust d'an urz caer a velomp enho, e scoaz mysteriou hor zilvidigez ? Ne d'int coulz lavaret, nemet eun nebat e scoaz ar pez en deuz great.

  • ebatal / ebatañ
    ebatal / ebatañ

    v.

    I. V. intr.

    (1) S'amuser.

    (1499) Ca 73b. Ebataff. g. esbatre.

    (1659) SCger 146a. ebata, tr. «iouer.» ●(1732) GReg 74b. Badiner, faire le badin, tr. «Ebata. pr. ebatet

    (1836) FLF 2. En dra ebatent en dail-ze. ●(1864) SMM 76. Mar digoez ar maro etouez ar jolori, e creis eur vanden dud oc'h ebatal. ●(1867) FHB 112/ 57a. gouls lavaret divar greiz ebatal. ●(1869) FHB 232/183b. Eun nosvez ma o devoa ebatet muioc'h evit biscoas.

    (2) S'ébattre.

    (1933) OALD 45/207. er feunteun ec'h ebate ar gwesklered, ar benndologed hag ar gwrac'hed-du.

    II. V. pron. réfl. En em ebatal =

    (1850) JAC 137. Va zad a voa bevet seiz vloas ha seiz-uguent, / Ha c'hoas n'em ebate nebon gant e guerent.

  • ebatañ
    ebatañ

    voir ebatal

  • ebater
    ebater

    m. –ion Personne qui s'amuse.

    (1944) ARVR 168/d. betek ma oa skuizhet an ebaterien. ●(1973) SKVT II 133. Chomet e oa an ebaterien koatet.

  • ebaterez
    ebaterez

    f. –ed Femme qui aime s'amuser.

    (1732) GReg 74b. Badine, peu serieuse, folâtre ; ridicule, tr. «Ebaterès. p. ebateresed

  • ebatus
    ebatus

    adj.

    (1) Joyeux, enclin à prendre plaisir.

    (1530) J 228. Deuet guenempny, matrou Pylat, / Huy so a poellat ebatus / Da guelet lem Nichodemus, tr. «Venez avec nous, mon seigneur Pilate ; vous serez bien aise, j’imagine, de voir Nicodème.» ●(1650) Nlou 147. Han Pastoret haetus, / Ebatus, Ioaius ten, tr. «Et les bergers heureux / folâtres, follement joyeux.»

    (2) Enclin à s'amuser.

    (1926) FHAB Mae 193. Dimezi a zo trubuilhus / Eur plac'h yaouank 'zo ebatus.

  • ebel
    ebel

    s. = (?).

    (1919) BUBR 9/244. En ebel-kaer, Spered ar Vro a zo dihunet da-vad en eur bern Bretoned.

  • eben .2
    eben .2

    m. Ébène.

    (1919) LZBl Genver 18. e troket breman heol palmez, kaoutchouc, kakao, kafé, koat eben, akajou, etc.

  • eben / heben .1
    eben / heben .1

    pron. ind. f.

    (1) L'autre (f.).

    (1557) B I 619. A ru de ben, tr. «d'une rue à l'autre.» ●(1575) M 210. Ne aznafes enep, an eil gruec diouz he-ben, tr. «Tu ne reconnaîtrais le visage d'une femme de (celui) d'une autre.» ●2062. An eil poan gant heben, tr. «une peine avec l'autre.»

    (1732) GReg 250b. Une raison est plus decisive que l’autre, tr. « Resolvuçzoc’h eo an eil réson egued heben. »

    (1907) PERS 296. Eben ne oa ket bet ker mad.

    (2) Eben-all : l'autre.

    (1895) GMB 302. pet[it] Trég[uier] ibén-all, tr. «l'autre.»

    (3) An eil eben : l'une et l'autre.

    (1866) HSH 120. An diou arme a oa e præsanç an eil-eben.

    (4) An eil dre eben : l'un dans l'autre.

    (1907) PERS 328. var dro teir guech ar zizun, an eil dre eben.

    (5) Eus un … d'ében : d'une … à l'autre.

    (1907) AVKA 104. Jesus ac'h eas deus ur ger d'eben.

    (6) Eus an eil … d'eben : d'une … à l'autre.

    (1889) SFA 55. Mont a rankent euz an eil dor d'eben da c'houlen eun tamm bara da zibri.

    (1911) SKRS II 182. da vont euz an eil foar d'eben.

    (7) Eus an eil … en eben : d'un … dans l'autre.

    (1710) IN I 265. eus an eil calon en e-ben.

  • ebena
    ebena

    m. (botanique) Bois d'ébène.

    (1732) GReg 312a. Ebene, bois fort noir & dur, tr. «Ebena.» ●De l'ébene, tr. «Ebena. coad ebena

    (1931) VALL 234b. Ébène, tr. «ebena f. prenn-ebena m.» ●(1944) DGBD 183. an ebena hag an olifant.

  • ebeneg
    ebeneg

    m. –ed (botanique) Ébénacée.

    (1931) VALL 234b. Ébénacées (botan.), tr. «ebeneged pl.»

  • ebenenn
    ebenenn

    f. –ed Ébénier.

    (1732) GReg 312a. Ebenier, arbre des Indes, tr. «Ebenenn. p. ebenennou

    (1931) VALL 234b. Ébénier, tr. «ebenenn pl. ed

  • ebener / ebenour
    ebener / ebenour

    m. –ion Ébéniste.

    (1732) GReg 312a. Ebeniste, menuisier qui travaille en ébene tr. «Ebener. p. ebenéryen. ebenour. p. yen

    (1931) VALL 234b. Ébéniste, tr. «ebener, ebenour pl. ien.» ●(1962) EGRH I 73. ebenour m. -ien, tr. « ébéniste. »

  • ebenour
    ebenour

    voir ebener

  • ebenouriezh
    ebenouriezh

    f. Ébénisterie.

    (1931) VALL 234b. Ébénisterie, tr. «ebenouriez f.»

  • ebet
    ebet

    adv. & interj.

    I. Adv. Aucun, nul.

    (1557) B I 288. Moz diblammo pep tro noz noz bezo quet / Carez en bet, tr. «Je vous excuserai entièrement, et vous ne recevrez aucun reproche.»

    (1732) GReg 63b. Aucun, nul, tr. «den e-bed.» ●(1779) BRig 46. agg epp raison al arbed.

    (1860) BAL 41. eb aoun ebed mui rag ar maro. ●(1869) KTB.ms 14 p 137. To ! to ! n'hen roin da den a-bed.

    II. Loc. adv.

    (1) Tamm ebet : pas du tout.

    (1860) BAL 220. Inoued maro e tleit beza, a lavaras unan. Tam ebed, emezi.

    (2) Tamm + adj. + ebet : absolument pas + adj.

    (1904) KZVr Gouere. Me ne gavan ket an avel tamm yen ebet. (d'après KBSA 35).

    (1907) AVKA 125. N'eo tam red ebed, eme Jesus. ●(1908) PIGO II 84. N'oun tam souezet ebet. ●(1914) DIHU 110/125. meit ne faut ket monet tam don erbet.

    (3) [après un adv. de temps] (W)arc'hoazh ebet : aucun avenir immédiat.

    (1864) SMM 89. Marteze n'eus varc'hoas ebet evidoc'h.

    (1905) IMJK 59. ne houiet ket ha ean e vou arhoah erbet aveit oh.

    (4) Na vezañ + subst. + ebet : n'être aucunement + subst.

    (1872) ROU 75. Il est sans autorité, tr. «N'eo mestr ebed.» ●(18--) SAQ II 192. Evelato, dreizhi he unan, an dentasion ne d'eo pec'het ebet.

    (1908) FHAB Eost 230. Eun den, en deiz hirio, n'eo den ebet heb deskadurez. ●(1909) FHAB Gouere 198. Eun den yaouank lâch evelse n'eo den ebet. ●(1923) FHAB Du 440. Eur pôtr yaouank n'eo den yaouank ebet, ma ne oar ket kana. ●(1925) CHIM 18. It da gerc'hat ho tilhad ha diwiskit ar re-ze ! N'oc'h perc'hen ebet d'ezo !! ●(1935) FHAB Ebrel 176. gand e spered lemm e oa deuet abred da anaout n'eo Breizad ebet an hini na oar ket komz brezoneg. ●(1942) FHAB Gwengolo/Here 197. Hini pe hini (...) a ra goap eus micher o zad : «N'eo ket micher ebet, emezo, ul labour evit tud dizesk ha tud diwarlerc'h !» ●(1958) BLBR 110/4 (d’après Kannadig Landi Meurz-Here 1957). N’eo micher ebed evid eur gwaz.

    (5) V. + ebet : v. + aucunement.

    (1880) SAB 22. lizerennou gret brao, d'an ini ne voar lenn ebed. ●45. ne re mania ebed, finva ebed.

    (1942) FHAB Gwengolo/Here 199. N'oa karga ebet karga a-dreus gwechall.

    (6) Adj. + ebet : adj. + aucunement.

    (1909) KTLR 126. oh ! tra, fâchet ebed, avad.

    (7) Subst. + ebet : aucun, aucunement.

    (1847) FVR 252. ma vije great droug ebet d’ez-han.

    II. Loc. interj. Biken ebet ! : au grand jamais !

    (1868) GBI I 210. N'oufenn bikenn da gredi, o nann, bikenn er-bed ! tr. «je ne saurais jamais te croire, oh ! non, jamais au monde !»

  • ebeul
    ebeul

    m. –ion

    I. (zoologie)

    (1) Poulain.

    (1464) Cms (d’après GMB 202). Ebeul, poulain. ●(1499) Ca 73b. Ebeul. g. poulain. ●(1633) Nom 32b. Equulus, equuleus, nouellus equus, pullus equinus ; poulain : heubeul.

    (1659) SCger 95b. poulain, tr. «ebeuil. p. ebeulien.» ●146a. ebeul, tr. «poulein.»

    (1849) LLB 1241. hou s-hebelion. ●(1857) CBF 97. Ann ebeul bloaz am euz bet diwar va c'hazek c'hiel, tr. «Le poulain que j'ai eu, il y a un an, de ma jument baie.» ●(1889) ISV 471. ebeulien, chas, kizier. ●(1895) FOV 238. na lartèd me hibél.

    (1904) DBFV 70b. ebél, hebél, m. pl. ion, tr. «poulain.» ●(1910) BOBL 23 juillet 291/2c. Eun eubeul en deuz daouzek dant leaz, ber ha gwen. ●(1927) GERI.Ern 126. ebeul m. pl. ien, V[annetais] ebél pl. ion, tr. «Poulain.»

    (2) Ânon.

    (c.1500) Cb [yeu]. cest le poulain de lanesse. b. ebeul an asennes.

    (1896) HIS 125. un azennéz hag é hébél. ●(1899) HZB 159. eun azenez hag hec'h eubeul.

    (3) Kazeg-ebeul : jument poulinière.

    (1914) DFBP 256a. poulinière, tr. «Kazek eubeul

    (4) Ebeul bloaz : poulain né dans l’année.

    (1878) EKG II 281. eur c’hamarad-all ha me, divoueded gand an naoun, hon deuz debret eun ebeul bloaz.

    II. (botanique) Boked troad-ebeul : violette.

    (1933) MMPA 76. eur vleuennig dister, glas evel an oabl ha ganti eur c’houez dispar ; he hano, bokedig troad-ebeul, e galleg, «violette».

    III. sens fig.

    (1) Homme malin.

    (1910) MAKE 88. Heman a zo eun ebeul anezan ! ●(1913) DIHU 95/261. de hobér é ébel èl berpet.

    (2) Mauvais garçon.

    (1942) SAV 25/13. Tremen poent eo d'in mont da gerc'hat an archerien war-dro an ebeul-mañ !

    (3) Blague, poisson d’avril.

    (1937) DIHU 310 Ebrel 243. Eurus bras e vehemp é houiet é pé tachad a lévreu en E. Loth en en des en E. Corbes kavet en « ebeul »-sé ?

    (4) Croûte jaune de la baisure du pain.

    (1879) ERNsup 153. eubeuyenn bihan (= petits poulains), croûte jaune de la baisure, Lanr[odec].

    IV. blason pop.

    (1) Ebeul Pontrev : jeune garçon mal élevé ou maladroit.

    (1732) GReg 744a. Heubeul Pontréau « injure en breton à dire à un jeune garçon mal élevé, ou maladroit ».

    (1844) FOB 99. Heubeul Pontréau. ●note d’E. Souvestre : « injure bretonne adressée aux jeunes gens rustiques, mal élevés ». ●(1878) SVE 944. Ebeul Pontreo. ●note de Sauvé : « Se dit indifféremment de tout jeune paysan lourd et grossier ».

    (1951) ECLA 298/2. Ebeulien Pontreo.

    (2005) HYZH 244/39. Ebeulien Pontrev.

    (2) (blason populaire) (Ploue) : surnom des habitants de Plouay.

    (1911) DIHU 73/282. Ha ré Ploué ébelion!(1947) BRMO 32. ceux [= habitants] de Plouay, Ebelion (poulains).

  • ebeul-gourbloaz
    ebeul-gourbloaz

     m. Poulain entre un et deux ans.

    (1955) STBJ 11. eun ebeulez gourvloaz. (...) gourvloaz : eun ebeul etre e vloaz hag e zaou vloaz.

  • ebeul-kazeg
    ebeul-kazeg

    m. Pouliche.

    (1909) BROU 232. (Eusa) Eubeulez Ce mot n'est guère employé, on dit : Eubeul-kazek, poulain-jument.

  • ebeul-koad
    ebeul-koad

    m. (ornithologie) Pic-vert.

    (c.1718) CHal.ms iii. pic vert, tr. «hebel c'hoet.» ●(1723) CHal 31. hébel coet, tr. «pic vert.» ●(1744) L'Arm 283b. Pic-vert, dites, Pivert, Pivier, tr. «Gazêc-coaitt. f. Hébéll-coaitt

    (1907) VBFV.bf 19a. ebél koed, tr. «pivert.» ●(1919) DBFVsup 31a. hebél-hoed, m., tr. «pivèret. – Autrement pilkoed.» ●(1931) VALL 557a. Pic ; oiseau, tr. «ebeul-koad m. pl. ebeulien-koad

  • ebeulet
    ebeulet

    adj. Poulinée.

    (1723) CHal 31. hebelét é më hasec, tr. «ma jument a polliné.» ●(1744) L'Arm 209b. La jument a pouliné, tr. «Hebêlléd-é er gasêc.»

  • ebeulez
    ebeulez

    f. –ed Pouliche.

    (1857) CBF 108. Va ebeulez vloaz a zo ar gwentr gant-hi, tr. «Ma pouliche d'un an a des tranchées.» ●(1868) FHB 167/87b. kezekenned hag ebeuleuzed anter-c'hoad.

    (1904) DBFV 70b. ebéléz, hebéléz, f. pl. ed, tr. «pouliche.» ●(1908) PIGO II 49. Ma merc'h ? emean. Dampasion ! Parak 'ta e komzez d'in eus an ebeulez ?

  • ebeuliañ
    ebeuliañ

    v. intr. Pouliner.

    (1857) CBF 96. Ho kazek e deuz ebeuliet n'euz ket pell, tr. «Votre jument a pouliné il n'y a pas longtemps.»

    (1927) GERI.Ern 126. ebeulia v. n., tr. «pouliner.»

  • ebeuliñ
    ebeuliñ

    v. intr. Pouliner.

    (1744) L'Arm 282a. Faire ses petits (parlant des femelles d'animaux), tr. «De la jument ou de l'asne, Hébelein

    (1904) DBFV 70b. ebélein, v. n., tr. «pouliner.» ●(1909) TOJA 18. abalamour d'an diou gazeg a zo prest d'ebeuli.

  • Ebihan
    Ebihan

    n. de l. An Ebihan : Les Ébihens (île, Saint-Jacut-de -la-Mer)

    (1914) ARVG mae 74. Enezen an Ebihen, ez-evn da Sant-Yagu, a zo enni eun tour savet wardro 200 vla zo da zifen ar vro ouz ar Sôzon. ●(1959) MOJE II 31. Gantañ e stôl ha dour benniget, ar person a bignas en eur vag hag a houelias da zond d'eoria e-kichen an Ebihen.

  • ebo
    ebo

    s. Ober ebo = (?).

    (17--) FG II 23. pa haster a fo (…) / e rear ebo.

  • ebr
    ebr

    m.

    (1) Nue, ensemble des nuages qui couvrent le ciel. (?) cf. neñv (?).

    (17--) TE 13. ol en deur dastumét én æbr, e gouéhas ar en doar guet un hærr blaouahus.

    (1818) HJC 181-182. Idant en noz hui e lare : Arhoah i vo caër, car hru ë enn aêüe ; ha de vitin hui e lare : Hiniue i vo broulliard, car en aêüe e zo trouble ha disliuet. Hui en hum anaüe enta doh er mercheu ag enn aêüe ha n'èlet quet en hum anaoet inn amzer de zonet ?

    (2) Ciel.

    (1790) MG 347. en drougsperedeu, péré-zou stréàuét én aibr, revè S. Paul. ●(17--) VO 22. ne uélemb mui meid en aibr hac er mor. ●(17--) TE 13. en einèt e oai én æbr.

    (1849) LLB 1232. Hag é neijant én evr avel en darondel. ●(1856) VNA 104. On ne voit ni ciel ni terre, tr. «Ne huéler nac aibr na doar.»

    (3) Nuage.

    (c.1718) CHal.ms iii. quand il y a plusieurs nuees, on dit Ebr', Ebreu.

    (4) En ebr ag an amzer : dans l'air, le ciel.

    (1849) LLB 463. E saw ur beutren dû én evr ag en amzer. ●(1856) GRD 301. ol er péh e zou ér mor, én aibr ag en amzér. ●(1897) EST 67. É saù ur front ken huek én évr ag en amzér !

    (1902) LZBg Gwengolo 226. e huélér en doar èl ur voul saùet én èbr ag en amzér. ●(1913) AVIE xi. ean é um saù ihuélan rah èn èbr ag en amzèr. ●(1925) IZID 11. Ou guélet [er brañni] é punein én ébr ag en amzér.

  • Ebrel
    Ebrel

    m.

    I. Avril.

    (1499) Ca 73b. Ebrell. g. apurill. ●(1612) Cnf 45b. è mis Æprell. ●(1633) Nom 223b. Aprilis : Auril : Ebrell.

    (1659) SCger 146a. Ebrel, tr. «Auril.» ●(1727) HB 603. E miz ebreul. ●(1744) L'Arm 22b. Avril, tr. «Embrill. m.» ●(17--) TE 435. en drivèt dé a vis Imbrill.

    (1849) LLB 393. A p'en dé deit imbril. ●(1854) MMM 9. Derves divêsa a vis Ebreul. ●(1868) FHB 202/365a. Ann daouzekved euz a viz Imbrel. ●(1877) BSA 209. d'ar seiz var'n uguent a viz ebrel. ●(1895) FOV 235. d'en nandec a imbreil, tr. «le dix-neuf du mois d'avril.» ●(1899) BSEc xxxvii 145/ KRL 10. Ebrel gant e gontello / 'Droc'h an dud hag al loenedo, tr. «Avril avec ses couteaux coupe les gens et les pauvres bêtes.»

    II. Poisson d’avril : voir pesk-Ebrel, peskedenn & peskig.

    III. Tapout d'ar pesk-Ebrel : voir pesk.

  • ebrelek
    ebrelek

    adj. Du mois d'avril.

    (1836) FLF 25. Un 'oc'h ebrelleq a zoare. ●(18--) KTB.ms 14 p 262. troët en ur marc'h ebrellek.

    (1927) GERI.Ern 126. ebrelek adj., tr. «d'avril.»

  • ebu
    ebu

    interj. (jeu) Exclamation que dit le joueur de billes à chaque trou.

    (1900) KZVr 101 - 25/03/00. (Lannuon) Ebu, pa ver o c'hoari denv, da bep toull ma laka e denv e-barz, ar c'hoarier a lar ebu, ha d'an toull diwean ebu-krenn pe ebu-libr.

  • ec'h .1
    ec'h .1

    m. & interj.

    I. M.

    (1) Excrément.

    (1732) GReg 383b. Excrément, ce qui sort après la digestion faite, tr. «hec'h. eac'h.» ●617a. Merde, excrément d'homme, tr. «(En termes honnêtes, on dit : eac'h

    (2) enfant. Caca, chose sale.

    (1732) GReg 128a. Caca, terme qu'on dit aux petits enfans, tr. «Eac'h. an eac'h.» ●C'est du caca, tr. «Eac'h an dra-ze. ema an eac'h aze, va mabic-me.»

    (1876) TDE.BF 178b. Eac'h, s. m., tr. «Merde, toute saleté. Ce mot est employé en parlant à de petits enfants.»

    (1927) GERI.Ern 125. e(a)c'h m., tr. «Caca, chose sale. mot enfantin.»

    II. Interj.

    A. Beurk.

    (1890) MOA 266. Fi ! interj. Eac'h !

    (1924) ZAMA 170. An diou all a hanter-zodas. Sonjit !! Eur mevel o pokat d'ezo ! Ec'h ! ●(1932) ALMA 129. Ec'h ! Perak komz eus an traou sklabezus-se ? ●(1932) OALE 40/424. haghen da c'hrosmolat ha da dufa : «Ec'h, tuf !» emezan. ●(1952) LLMM 32-33/134. (Douarnenez) ec'h da verkañ an doñjer. ●(1962) EGRH I 74. ec’h ! excl., tr. « fi ! »

    B. enfant.

    (1) Caca.

    (1934) BRUS 103. Caca ! tr. «èh ! (cris pour exprimer la répulsion pour quelque chose de sale, de répugnant, de mauvais.» ●(1982) LIMO 4 juin. Chetu kourz er pred. Mar nen dé ket mad e vo kleùet «èh» ! Mar dé mad, groeit e vo «ham» dehon.

    (2) Interj. Ec'h kaka ! : c'est sale !

    (1901) ADBr 3. en Petit Tréguier ec'h-kaka, caca, c'est sale ! (aux petits enfants).

  • ec'h .2
    ec'h .2

    voir e 4.

  • ec'haon / ehaon
    ec'haon / ehaon

    adj.

    I. Attr./Épith.

    (1) Hardi, audacieux.

    (1530) Pm 281 (Mab Den). Ouz an re ehanffn condamnet / goal amouc ouz drouc hambroguet, tr. Herve Bihan « Aux audacieux condamnés, / Faute de secours, menés au mal. »

    (2) Sans peur.

    (1921) LABR VII. Deusto dehon bout kalonek hag ehaon, tr. « Quoiqu’il fut vaillant et sans peur. »

    II. Adv.

    (1) Hardiment.

    (1575) M 2146. A creff hac an deffoul, ara diaoulou, / Ehaffn dan re daffnet, tr. «Et le violent tourment que font les diables / Hardiment aux damnés.» ●tr. R. Hemon (Pm p. 161) «le tumulte que font les diables audacieusement aux damnés.»

    (2) Suffisament, assez.

    (1557) B I 246. pa on eux ehaffn (variante : ehafn) a danfuez, tr. «puisque nous avons assez de matériaux».

  • ec'hoaz
    ec'hoaz

    m.

    I. (en plt d'animaux)

    (1) Repos du bétail le midi.

    (1659) SCger 104a. les bestes se reposent à midy, tr. «ema ar saut en ehoaz.» ●146a. ehoaz, tr. «le repos des bestes.» ●(c.1718) M 325/422) (N 1/31 - O 32/70 - P 71/219 - Q 220/242 - R 242/426) (S 1/138 - T 149/251 - U/V/W 252/343 - Y 343/344 - Z 344/345)">CHal.ms ii. Voici comm[en]t se partage La Iournée du berger Iusqu'a dix heures s'appelle quent ehoai, depuis 10 h. Iusqu'a 3. h. c'est ehouai, le betail va au repos du midy er seut eha d'en ehoüai depuis 3. h. Iusqu'au soir en anderu'. ●(1732) GReg 808a. Le repos des bêtes à midi, au temps des mouches, en Eté, tr. «Ehoaz. ehoa (Van[netois] ahé. ahoé.» ●Mener les bêtes à cornes à leur repos, tr. «Caçz ar saoud d'an ehoa. (Van[entais] caçzein er seüd d'én ahé. caçz er seüd d'en ahoé

    (1927) GERI.Ern 126. ec'hoaz m., V[annetais] ahoé, tr. «Repos des animaux au milieu du jour.»

    (2) Lieu de repos ombragé pour les animmaux.

    (1927) GERI.Ern 126. ec'hoaz m., V[annetais] ahoé, tr. «lieu ombragé propre à ce repos [des animaux au milieu du jour].»

    II. (en plt de qqn)

    (1) Repos.

    (1575) M 1234. Arryu eu pep ehoaz, à bloaz en bloaz da den, tr. «Chaque heure suprême arrive, d'année en année, à l'homme.»

    (2) Ober ec'hoaz : faire la sieste.

    (1912) BUEV 13. Arlerh er pred me ié de ziskuéh ha d'hober ahoé èl er réral.

  • ec'hoazañ
    ec'hoazañ

    v. intr.

    (1) (en plt du bétail) Prendre le repos de midi.

    (1499) Ca 74a. Ehoazaff. g. reposer a mydi. ●(c.1500) Cb 74a. Ehoazaff. g. reposer a mydi. ●(1521) Cc. Ehoazaff. g. reposer a mydi.

    (1659) SCger 146a. e hoaza, tr. «reposer.» ●(1732) GReg 808a. Mener les bêtes à cornes à leur repos, tr. «Caçz ar saoud da ehoaza

    (2) (en plt de qqn) Faire la sieste, la méridienne.

    (1939) RIBA 46. Goudé kreisté éh oent oeit d'ahoéiat. ●(1940) DIHU 345/42. ahoéa (v.) diskuih épad en ahoé. Chom hep obér nitra.

  • ec'hoazet / ec'hoaziet
    ec'hoazet / ec'hoaziet

    adj. Reposé à midi.

    (c.1500) Cb 74b. Inde meridiatus / ta / tum. b. ehoazet. ●(1521) Cc. Inde meridiatus ta tum. g. reposé a midy. bri. ehoazyet.

  • ec'hoaziad
    ec'hoaziad

    m. Sieste, méridienne.

    (1919) DBFVsup 1b. ahoéiad, f., tr. «tout le temps de la méridienne.»

  • ec'hoaziata
    ec'hoaziata

    v. intr. Faire la sieste, la méridienne.

    (1919) DBFVsup 1b. ahoéiatat (B[as] v[annetais]), tr. «faire la méridienne.»

  • ec'hoaziet
    ec'hoaziet

    voir ec'hoazet

  • ec'hon
    ec'hon

    adj.

    I. Attr./Épith. Vaste, spacieux

    (1732) GReg 885a. Spacieux, euse, ample, de grande étenduë, tr «ec'hon

    (1890) MOA 250b. Spacieux, – large. En Bas-Léon on dit aussi : ec'hon (anc.)

    (1916) KZVr 160 - 26/03/16. Ec'hon, tr. «vaste.» ●An ti-man a zo ec'hon, tr. «cette maison est vaste, Loeiz ar Floc'h.» ●(1927) GERI.Ern 126. ec'hon adj., tr. «Très large, spacieux, vaste.»

    II. Attr.

    (1) Bezañ ec'hon da ub. : avoir de la place, de l'espace.

    (1732) GReg 221a. Avoir les coudées franches, tr. «B[as] Leon. beza ec'hon da un den.»

    (2) Ec'hon eo dezhañ : il a de la place, de l'espace.

    (1732) GReg 563b. Il est logé au large, tr. «(B[as] Leon : ec'hon eo dezañ

  • ec'honaat
    ec'honaat

    v.

    (1) V. intr. Devenir plus large.

    (1931) VALL 419a. devenir (plus) large, tr. «ec'honaat

    (2) V. tr. d. Rendre plus large.

    (1931) VALL 419a. rendre (plus) large, tr. «ec'honaat

  • ec'honded
    ec'honded

    f. Ampleur.

    (1931) VALL 23b. Ampleur, tr. «ec'honded f.»

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...