Recherche 'e...' : 2032 mots trouvés
Page 6 : de efreizhan (251) à egzekutan-egzekutin (300) :- efreizhañefreizhañ
v.
(1) V. tr. d. Effrayer.
●(1499) Ca 79a. Esfreizaff vide in spontaff. cest tout vng.
●(1732) GReg 324a. Effraier, tr. «Effreyza. pr. effreyzet.»
●(1876) TDE.BF 181a. Efreiza, v. a. tr. «Effrayant, horrible.»
●(1927) GERI.Ern 127. efreiza, v. a., tr. «effrayer.»
(2) V. intr. S'effrayer.
●(1575) M 3120. hep esfreizaff, tr. «sans s'effrayer.»
●(1927) GERI.Ern 127. efreiza, v. n., tr. «s'effrayer.»
- efreizhet
- efreizhusefreizhus
adj. Effroyable.
●(1575) M 2371. loeznet esfrezius, tr. «des bêtes effroyables.»
●(1732) GReg 324a. Effraiant, tr. «Effreyzus.» ●(17--) ST 368. o buhez effreizus ! tr. «O vie affreuse !»
●(1869) BEN 913b. Eno e kleve a bep tu eunn trouz hag eunn talabao efreizuz. ●(1876) TDE.BF 181a. Efreizuz, adj., tr. «Effroi.» ●(1891) AGB 3. Pebez histor efreizuz.
●(1927) GERI.Ern 127. efreizus., tr. «effrayant.»
- efrontadell
- efrontetefrontet
adj. Effronté.
●(1792) BD 1188. te so dinves hac effrontet, tr. «Tu est hardi et effronté.»
●(1804) RPF 195. ne ùélér meit en hardéhtæd effrontettan. ●(1855) GBI I 506. A ves-te bet ken ifrontet, tr. «Que tu as été si effronté.» ●(1872) SBI I 308. 'r pez ifrontet, tr. «la pièce effrontée.»
●(1974) TDBP III 211. C’hoant am-oa da skouarnata ar pez ifrontet-se, tr. « j’avais envie de donner des gifles à cet effronté-là »
- efrontiriefrontiri
f. Effronterie.
●(1855) GBI I 506. Ma ouife da ifrontiri, tr. «S'il connaissait ton insolence.»
- egalegal
adj.
(1) Attr./Épith. Égal.
●(1499) Ca 74a. Egal. g. idem. ●(1575) M 1251. Try abec so egal, tr. «Trois raisons sont égales.»
(2) Adv. Également.
●(1530) Pm 80. Ezuihet egal haualet / (…) / Ouz an re so eat da quentaff, tr. «vous serez également rendus semblables, (…) / A ceux qui sont partis en premier lieu.»
- egalaat
- egalamantegalamant
adv. Également.
●(17--) SP i 201-202. pan doch qen abondant / Da donet da souten an ol egalamant, tr. «puisque vous êtes assez généreux / Pour soutenir tout le monde également.»
- egalañ
- egalderegalder
m. Égalité.
●(c.1500) Cb 74a. [egal] g. egalement / ou egalitez. b. egalder. ●g. pareillete / egalite. b. egalder.
- egalet
- egapl
- egaregar
m.
I.
(1) Colère, furie.
●(1909) KTLR 126. miret da ziskuez egar. ●165. Biskoaz an egar e gis ma oa e kaloun hen-man, pa velaz ar stad m'oa lakeat he vignounik.
(2) Mont en egar : se mettre en colère.
●(1869) HTC 31. Setu hi neuze o vont en egar. ●(1869) SAG 163. a mont a ra en egar.
●(1906) KANngalon Genver 19. gant nebeut a dra ez ea en egar. ●(1909) KTLR 122. an hini ac'hanomp a ia en egar. ●(1911) BUAZperrot 60. Dasian a yeas en egar o klevet komzou kalonek an den yaouank.
(3) Mont, sevel en egar enep, ouzh : se mettre en colère contre.
●(1868) KMM 140. e cavas kear oll saved en egar eneb Jesus. ●(1869) HTC 285. Herodes a ieas en egar ouz ar goardou.
II. par ext.
(1) [devant un v.] Très forte envie de.
●(1872) ROU 73b. Ambition, tr. «Egar sevel.» ●99a. Rapacité, tr. «egar caout.» ●(1880) SAB 159. an ioul danvez ac an egar gounid. ●181. Caout sonj ive e teu an egar labourat da veza noazuz pa vez re a ioul.
(2) [devant un subst.] Envie (de posséder).
●(1880) SAB 148. an ioul danvez, an egar pinvidigeziou. ●197. An egar danvez, en deün, an ioul caout, an err da zestum.
- egaretegaret
adj.
I. Adj.
(1) En colère, furieux.
●(1834) APD 20. dre ho sellou egaret. ●(1866) FHB 57/40b. evel pa vije egaret. ●(1880) SAB 164. egared o clasc lacaat ar gaou da vir.
●(1915) KANNlandunvez 49/349. mes en he zaoulagad egaret, var e vizaj distrounk.
(2) Egaret gant : entiché de.
●(1880) SAB 148. egared gant ar blijadurez fall.
II. [empl. comme subst.] Personne furieuse, forcené.
●(1868) KMM 216. evel un egared. ●(1872) ROU 85b. Forcené (un), tr. «Un egared.» ●89b. Un insensé, tr. «Un egared.» ●(1872) GAM 49. ann Aotrou Thiers eun anter-egaret hag eun anter-gounnaret.
●(1909) KTLR 100. Baro-Bleun a grie evel eun egaret.
- egariñegariñ
v. intr.
(1) S'emporter, devenir furieux.
●(1872) ROU 82b. S'emporter, tr. «Egari.» ●(1889) ISV 488. Kementse hen lakea da doui ha da egari goasoc'h goas. ●(1894) BUZmornik 267. Des a egare o klevet ar c'homzou-ma.
●(1906) KANngalon Genver 19. Ne met egari goassoc'h ne ra ken. ●(1909) KTLR 99. Baro-bleun a egare. ●(1911) BUAZperrot 368. Ar manac'h hen heuilhe a egare. ●(1932) BSTR 211. ne c'houzanvan va foan, nemet en eur egari. ●(1940) ALMA 116. kaer o doa egari. ●(1962) EGRH I 74. egariñ v., tr. « colérer. »
(2) Egariñ ouzh, a-enep ub., udb. : s'emporter contre qqn, qqc.
●(1866) FHB 87/274a. An dud difeiz a egar a enep ar c'houenchou hag an oll dud a ilis. ●(1894) BUZmornik 272. he mamm a egare outhi aliez.
(3) (en plt d'oiseaux) Pousser des cris effarouchés.
●(1909) BROU 232. (Eusa) Egári, tr. «Se dit aussi des cris effarouchés des oiseaux lorsqu'on approche de leur nid.»
- egereger
s. –où Aiguière.
●(1633) Nom 134a. Vrnarium, lauatrina : l'aiguer : an taul pe voar hiny an eguerou ha potruou. ●158a. Guttus, gutturnium, aqualis : goutteron, esguiere : eguèr, pot dour. ●240a. Aquarium, aquariolum, lauatrina, vrnarium, coquinæ fusorium : escuyer : eguer, pot dour.
- egeteget
prép. & conj. cf. negit
I. Prép. [après un comp. de supériorité] Que.
●(14--) Jer.ms 333. Ne graff forz glan ahanot muy eguet a coz botou, tr. «Je ne fais absolument pas cas de toi, (pas) plus que de vieux souliers.»
●(1870) FHB 299/301b. skànvoc'h eged an er. ●(1871) FHB 310/386b. guennoc'h eget an erc'h.
●(1909-1910) BROU 232. Que (compar.), tr. « Égit /Egit/ » ●(1939) DIHU 338/couv ii. arlerh er brezél-man é vo daù demb bout rekusoh eget biskoah.
II. Loc. conj.
(1) Eget pa : que si.
●(1790) MG 87. ne chonge nac én ihuern, nac ér Baraouis, mui eit pe ne vehai quet.
●(1862) JKS 389. neuze e wellaio d'e-hoc'h buhanoc'h eget pa ho pije daleet pell amzer.
(2) Eget ma : que.
●(1612) Cnf 46a. cals bihanoch pris eguit ma ynt guerzet ganto.
●(1869) SAG 27. rei da gredi kalz mui-oc'h eget ma'zeo guir. ●(1893) IAI 255. muyoc'h a ga ver irio a dud desket en em roet a zrevi da zervicha Doue, eget ma kavet brema e zeuz anter kant vloaz. ●(1925) BUAZmadeg 264. diouall a rea an traou kalz guelloc'h eget ma vefent bet d'ezi he-unan.
●(1942) VALLsup 143b-144a. P. 609, «après un comparatif de supériorité : plus ... que ne eget na», ajouter : ou eget ma préféré le plus souvent.»
(3) Eget na, ne : que.
●(1868) KMM 25. gouiziecoc'h eget na d-ôc'h. ●(1878) EKG II 191. guelloc'h higenn eged na zonj d'eoc'h. ●(1893) IAI 1. e vent douget evidoc'h, muyoc'h eget na dint.
●(1907) DRSP 79. Gwell eo ganen beza o redet ar moriou / (…) eged ned eo ganen / Dougen eur vaz Eskob.
●(1925) BUAZmadeg 75. ho pugale a zo muioc'h da Zoue eget na zint d'eoc'h oc'h-unan. ●263. Setu perak eo guell plega d'ar re all eget ne deo ren anezo. ●425. Ar vugale a entent an traou kalz abretoc'h eget na zonjer.
►[omission de eget]
●(1688) DOctrinal 107. muy na tleont, tr. « plus qu’ils ne doivent »
(4) Aotramant eget a : autrement que.
●(1829) HBM 8. ec'h êruas autramant eguet a zonje Mizer.
►[form. conju.]
S1 egedon
●(14--) N 773. Ne caffet quet guell eguedoff, tr. «On ne trouverait pas meilleur que moi.»
●(1889) ISV 475. hag hi zo eurussoc'h egedonme ?
●(1908) FHAB Ebrel 124. e c'hoar an oll pell-zo – ha gwelloc'h egedon – ar pez a verkan aman.
S2 egedout
●(14--) N 834. Brassoch vezo net eguedot, tr. «Il sera bien plus grand que toi.»
●(1911) BUAZperrot 284. kablusoc'h egedot.
S3m egetañ
●(1877) EKG I 113. n'euz ket guelloc'h kristen egethan.
●(1907) PERS 268. ne oa hini all ebet muioc'h aketuz egethan.
S3f egeti
●(1710) IN I 137-138. en devise lavaret ar gôms-se pe vouaz egueti.
P1 egedomp
●(1872) FHB 405/318a. ober guell egedompni.
P2 egedoc'h
P3 egeto
●(1920) AMJV 23. daoust m'oa dibarfetoc'h egetho !
O egedor
●(1955) STBJ 144. ne vezer ket well o terc'hel penn da greñvoc'h egedor.
►[form. comb.]
S3m eget eñ
●(1839) BSI 92. hac ar re all evel-ên, ha c'hoas muyoc'h eguet-en.
- egileegile
pron., adv. & m.
I. Pron.
A. Pron. ind. m.
(1) L'autre.
●(1464) Cms (d’après GMB 204). anneil tu heguile, un côté et l’autre. ●(1499) Ca 64a. Diren a lech deguile. g. amener dung lieu a laultre. ●(1612) Cnf 46b. Heguilé à lauar pé soucioff-mé m'em deuzr caffet an pez à apparchant ouziff.
●(1659) SCger 119b. par tour, tour a tour, tr. «an eil goude eguile.» ●146a. eguile, tr. «autre.» ●(c.1680) NG 1926. En ail a gortoé aiguelé.
●(1849) LLB 574. En eil doh é gélé é tarhein gleanier. ●(1856) VNA 142. ce qu'ils se disaient l'un à l'autre, tr. «er péh e larent en eil-d'éguilé.» ●(1859) MMN 68. Eguile a scrivas da c'hoar e gamalad. ●(1869) SAG 165. da vont euz an eil leac'h en egile.
●(1914) FHAB Gouere 205. n'eo ket ker krenv an eil butun hag egile. ●(1905) FHAB Gwengolo/Here 151. Ar vurzun kaset euz an eil tu d'egile gant an dorn. ●(1925) SFKH 4. é zeuhlin joentet mat en eil doh égilé. ●(1925) FHAB Mae 162. Barrek e veze, diouz an eil pevar bloaz d'egile
(2) An eil egile : l'un et l'autre.
●(1499) Ca 8b. Anneil heguile. lung et laultre.
●(1839) BEScrom 274. ou fèn e oé goleit ag ur habuchon groeit a liæn cran, eit n'ou dehé quet hum hùélet en eil éguilé.
(3) Egile all : l'autre.
●(1878) EKG II 154. Egile-all, an hini-all, an hini iaouank, al lastez belek, eo an Aoutrou Go. ●(1895) GMB 302. petit Tréguier egile-all, tr. «l'autre.»
●(1909) KTLR 151. Mez egile all na guie netra. ●(1915) HBPR 139. Egile all, ezom d'ezhan, var he venou, da vaga he dad.
(4) Mab egile : bâtard.
●(1557) B I 380. Lauar, pautr vil, map eguile, / Perac heb dellit eu dide / He discuez euelse dezaff, tr. «Dis, mauvais garçon, fils de l'autre, qu'est-ce que avais à la lui dénoncer sans raison ?»
(5) An eil d’egile : l’un à l’autre.
●(14--) Jer.ms 93. Nep na gallo dybry ere / Roet de grec [de] bugale, / Ha prestet (= impér.) un eyll de guyle, tr. « Quiconque ne pourra manger les siens, / Qu’il (les) donne à sa femme (à ses) enfants, / Et que l’un prête à l’autre »
B. Pron. ind. f. L'autre.
●(17--) TE 49. en eil bandèn goudé éguilé.
II. Loc. adv.
(1) An eil dre egile : l'un dans l'autre.
●(1906) KPSA 74. An oll oberiou mad, an eil dre egile, ne dalvezont ket sakrifiz santel an Oferen. ●(1910) FHAB Here 315. 150 bemdez an eil devez dre egile. ●(1911) BUAZperrot 651. seitek gwech bep bloaz, an eil bloaz dre egile. ●(1911) SKRS II 136. Tregont dervez, an eil miz dre egile.
(2) An eil da gas egile : l'un dans l'autre.
●(1906) BOBL 28 Juillet 97/2e. An eil da gas egile, eur belek irlandiad a ia e leve da 5000 lur ar bloaz. ●(1908) FHAB Gwengolo 261. beb bloaz, an eil da gass egile, tost da 6,000 famill. ●(1920) MVRO 59/1a. 72 er Franz, an eil da gas egile.
(3) An eil e-ser egile : l'un dans l'autre.
●(17--) FG II 24. E dek ploas e visi pinvidikoc'h evit oll tud-chentil Plouescat an eil e ser eguile.
II. M.
(1) An egile : l'autre.
●(1922) EOVD 172. a p'hum stagér doh en égilé a gauz dehé.
(2) En egile : dans l'autre.
●(1732) GReg 127a. Voltiger çà, & là, tr. «Scournigeal èn eil tu, hac èn eguile.»
●(1847) FVR 20. hag e kouezer euz ann eil fazi enn egile.
- eginegin
m. –où (botanique) Germe, bourgeon.
●(1716) PEll.ms 433. Eghin, Germe de grains semés commençant à sortir dehors, bourgeon d'arbre. Sing. Eghinen. pl. Eghinou. ●(1732) GReg 457b. Germe, la partie du grain qui pousse la premiere pour produire la plante, tr. «héguin.» ●Le germe du blé, tr. «héguin an yd.»
●(1821) GON 272a. Hégin, s. m., tr. «Germe des grains. Bourgeons des arbres.» ●(1866) FHB 93/328a. An higuennou-ze a vez torret.
●(1927) GERI.Ern 128. egin m., tr. «Germe.» ●(1982) PBLS 308. (Langoned) higenn, tr. «germe de pomme de terre.»
- eginadeginad
m. Étrennes.
●(1752) PEll 261. Eghinat, Terme dont on se sert en Léon, pour demander ses étrennes. Les jeunes garçons de la campagne vont le dernier jour de l'année par les bourgs, villages & maisons, ou après avoir chanté quelques cantiques en l'honneur du Sauveur né de la Vierge, ils crient assez haut Ma Eghinat, par trois fois.
●(1890) MOA 253a. Étrennes, tr. «Eginad, m., (Le Pelletier.).»
- eginadur
- eginañeginañ
v. intr. Germer, bourgeonner.
●(1716) PEll.ms 433. Eghina, Bourgeonner, germer. ●(1732) GReg 457b. Germer, pousser un germe, tr. «Higuida. pr. higuidet.»
●(1821) GON 272a. Hégina, v. n. Germer, en parlant des grains. Pousser, bourgeonner, en parlant des plantes. Part. et. Hégina a ra ar gwéz, les arbres bourgeonnent. ●(1866) FHB 93/327b-328a. An avalou douar ne vezont plantet nemet pell goude ma vezont commanset da higuenna, da gorzenna. An higuennou-ze a vez torret. Guir eo an avalou douar o deus kement a nerz, ma corzennont a nevez en douar.
●(1927) GERI.Ern 128. egina, tr. «germer.»
- eginaneeginane
m.
(1) Étrennes des mendiants du nouvel an.
●(1908) BOBL 26 décembre 209/2d. Troiad an Eginane. An Eginane a zinifi Derou-Mad. Ar c'hiz d'ar Beorien da vond en dro var ar meaz da glask o eginane a zo beo c'hoaz en kalz a barreziou.
(2) Ober an eginane gant ub. : se moquer de qqn.
●(1935) BREI 405/2c. ar reolennou-ze ha n'o deus na penn na lost hag a zo bet ijinet, a dra sur, gant tud trelatet pe gant tezennerien bourdus oc'h ober an eginanê gant ar skolidi.
- eginaner
- eginel
- êglêgl
m. –ed (ornithologie) Aigle.
●(1633) Nom 19a. Nasus aquilus, aquilinus : nez aquilin : fry aquilin, fri agl, fry á ve vn torticq en è creis. ●37b. Aquila : aigle : Ægl.
●(1838) OVD 22. un aigle en dès taulet ol é blu. ●(1856) VNA 23. Un Aigle, tr. «Un Aigl pé Spalouër bras.»
●(1913) AVIE x. un ègl pé spalouér bras.
- eglogenneglogenn
f. (littérature) Églogue.
●(c.1820) LAENnec 241. Egloghen quentan euz Virgile lakeet e Brezonnek…, tr. « Première églogue de Virgile traduite en breton… »
- egorant
- egosegos
m. Tapage.
●(1896) GMB 331. pet[it] Tréc[orois] ar re-ze zou egos gañte, ils font du tapage, du fr. négoce.
- egotianaegotiana
s. (botanique) Bétoine.
●(1633) Nom 80a-b. Bettonica, vettonica, ferratula : betoine : an egotiana.
- êgrêgr
voir aegr
- egras .1
- egras .2
- eguilhet
- egzaltiñ
- egzamen
- egzaminañ / egzaminiñegzaminañ / egzaminiñ
v.
(1) V. tr. d. Examiner.
●(1575) M 1076. do examinaff, tr. «à les examiner.» ●(1576) Cath p. 19. examin en fat quent barn petra a lauaraff dit, tr. «examine bien avant de juger ce que je te dis.» ●(1621) Mc 38. hac examinaff mat é consciancc.
●(1659) SCger 54b. exaaminer, tr. «examina.» ●(17--) TE 157. Ean ou éxaminas ou seilh lèrh-oh-lèrh.
●(1868) KMM 214. da esamina va c'houstians.
(2) V. pron. réfl. En em egzaminañ : s'examiner.
●(1621) Mc 36. Pep vnan goude se à dle en em examinaff.
●(1790) MG 398. hum éxaminein a dost eit hanàuein reih ne talamb de nitra.
●(1890) ARK 24. Hiniennou n'euz fin dezho d'en em examina, ha goude beza en em examinet, keit ha keit all, e chomont atao nec'het.
- egzaminañsegzaminañs
f. Enquête, examen.
●(1575) M 1891-1892. Mardeu oarse barnn den, so ven hep soutenanç / A douger anterin, gant he examinanç, tr. «Si donc le jugement de l'homme, qui est vain, sans appui, / Est redouté vivement, avec son enquête.»
- egzaminasion
- egzaminiñegzaminiñ
voir egzaminañ
- egzampl .1egzampl .1
m. –où Exemple.
●(1499) Ca 81a. Exempl. g. exemple. ●(1576) Cath p. 10 f° 5 v° 20-21. guelet ez fell dit reyff deomp euit exempl an philosophet, tr. « en voyant que tu veux nous donner pour modèles les philosophes ». ●(1612) Cnf.epist 7. dré hon exemplou mat. ●(1633) Nom 7b. Præformare litteras infanti : donner ou escrire matiere ou exemple à son escolier : reiff pe scriffaff patrom pe exempl dan scolaër.
●(1659) SCger 54a. exemple, tr. «exempl.» ●(1752) BS 194. Ur vam devot peini a ro exempl vad. ●(1790) MG 140. de rein hui memb en exampl dehai.
●(1829) IAY 106. Comset em eus ampl voar an exempl-se. ●(1834) SIM 251. Meur a exempl a didostaidiguez em eus guelet. ●(1839) BESquil 238. rei en example. ●(1859) MMN 29. exempl milliguet, piou a hello en em ziven ouzit ?
- egzampl .2
- egzampler
- egzamplus
- egzant
- egzantiñ
- egzekrasion
- egzekusionegzekusion
f. Exécution.
●(1621) Mc 7. n'em eux quet læquet en execution ma propos mat na ma dessin. ●48. mar de an execution adarre brasoch.
- egzekutañ / egzekutiñegzekutañ / egzekutiñ
v. tr. d. Exécuter.
●(1499) Ca 81a. Executaff. g. executer. ●(1576) Cath p. 10 f° 5 v° 20-21. guelet ez fell dit reyff deomp euit exempl an philosophet, tr. « en voyant que tu veux nous donner pour modèles les philosophes ». ●(1612) Cnf 18b. eguit executiff è meschanterezou. ●(1621) Mc 47. executiff an dra.
●(1659) SCger 54b. executer, tr. «executi.»