Devri

Recherche 'ta...' : 904 mots trouvés

Page 11 : de tanvouesa (501) à taol-gwenan (550) :
  • tañvouesa
    tañvouesa

    v. intr. Glaner.

    (c.1500) Cb. [tamoesenn] Jtem spico / cas. ga. cuillir espiz. b. tamoesaff.

  • tañvouez
    tañvouez

    coll. (agriculture) Épis.

    (1879) ERNsup 167. taoñs, épis, Trév[érec].

    (1918) LZBt Mae 30. eur poudad tanwez maïs.

  • tañvouezad
    tañvouezad

    coll. (agriculture) Glanes.

    (1790) PEdenneu 178. toæzad én ur parq. ●(17--) TE 138. nebedigueu toæzad.

    (1849) LLB 469-470. Er grezil, én ur goeh (…) / E ziskar en tuezad. ●(1877) FHB (3e série) 21/174b. Hag en zo vel an taonzeden / A bleg er park he fenn melen. ●(1896) GMB 595. glaner (…) pet[it] tréc[orois] taoñzeta, de taoñzet épis.

    (1907) AVKA 71. Tamoezet frotet. ●(1912) BOEG 14. Ér parkeu goleit a duézat.

  • tañvouezadenn
    tañvouezadenn

    f. –où =

    (1907) AVKA 71. e tapchont eun damoezeden benak, a frotent en ho daouarn evid dibi ar greun anhe.

  • tañvouezadiñ
    tañvouezadiñ

    v. intr. Se former en épi, épier.

    (1857) AVImaheu 51. A pe zas d'en éd-cé cresquein, ha touésadein, é oé bet guélet er fal lezeu.

  • tañvouezata
    tañvouezata

    v. intr. (agriculture) Glaner.

    (1863) MBF 104. Chom a hras enta de duezatad ér park. ●(1896) HIS 40. en doareu ma ias Ruth de duézatat abarh. ●(1879) ERNsup 167. taoñzeta, glaner, Pléhédel, Trév[érec], (cf. van. toezenn). ●(1896) GMB 595. glaner (…) pet[it] tréc[orois] taoñzeta, de taoñzet épis.

    (1907) VBFV.bf 79b. tuézatat, v. n. part. –eit, tr. «glaner.» ●(1912) BOEG 10. d'er park de duézatat.

  • tañvouezenn
    tañvouezenn

    f. –où, tañvouez Épi.

    (1499) Ca 192b. Tamoesenn. g. espi de ble. ●(1633) Nom 74a. Spica : espy de blé : tamoüesen pe pen eth.

    (1659) SCger 52a. epi, tr. «tamouesenn.» ●174a. tamoesen, tr. «épi de bled.» ●(1790) MG 153. un doëzèn-segal.

    (1857) CBF 88. Ann tamoezennou a zo bouron, tr. «Les épis sont bien pleins.» ●(1896) HIS 23. seih tuézen gres ar ur mem troed.

    (1907) VBFV.bf 79b. tuézen (b[as] van[netais] tohien), tr. «épi.» ●(1907) AVKA 107. un damoezen hag a deu da c'houeza gant he leun a winiz. ●(1913) DIHU 98/315. toézenneu dihiliet.

  • tañvouezennañ / tañvouezenniñ
    tañvouezennañ / tañvouezenniñ

    v. Glaner.

    (1931) VALL 336b. Glaner, tr. «tañvoezenni, tañvoezenna

  • tañvouezennet
    tañvouezennet

    adj. =

    (1879) ERNsup 167. taoñsennet mad e 'nn id, le blé a de bons épis, Trév[érec].

  • tao .1
    tao .1

    s. Dindan e dao : sous cape.

    (1849) GBI II 123. Ar roue koz indan he dao, / A c'hoarze euz paotr ar Gwillou, tr. «le vieux roi, regardant en dessous, souriait au fils de Le Gwillou.» ●(1866) BOM 36. Ar botret lemm, dindan ho zao, / A lugern ouc'h ar plac'hed vrao, tr. «Les garçons égrillards reluquent, sous cape, les jolies filles.»

    (1931) GWAL 136-137/431. (kornbro Perroz, Treger-Vras) Tao : gwareg an abrant. Nebeut anavezet eo ar ger-mañ. Hogen «sellout dindan e dao (pe : he zao)» a vez klevet ken alies ha bemdez ; e galleg : regarder par dessous, ou froncer les sourcils (gourel). (1954) VAZA 186. ha sellout dindan e dao a re hemañ ouzhimp.

  • tao .2
    tao .2

    interj. Onomatopée qui imite les coups frappés à la porte.

    (1941) DIHU 358/241. taou ! taou ! : toc-toc !

  • taoc'h
    taoc'h

    m. Mousse des falaises.

    (1931) VALL 484a. Mousse des falaises, tr. «taoc'h m. Cap-S[izun].»

  • taoe
    taoe

    voir a-toue

  • taok
    taok

    m. Mors.

    (1905) BOBL 04 novembre 59/2b. – Pegement al loen ? emezan d'an dijentil. – Daou c'hant skoed, heb ar westign. – An taok war ar marc'had na ve ket re koulskoude. Ar marc'h a zo roet d'ezan, al likol avad n'eo ket. ●(1906) BOBL 03 mars 76/2b. dal ama eun taok (gwestign).

  • taol .1
    taol .1

    f. –ioù

    I.

    (1) Table.

    (14--) Jer.ms 43. Dre amour den courtes / Ouz ma gres denessyt. // En ty man damany / Loget menbry vyhet : // Her huy so a bro pell / Me en sell, ha travellet, // Queffret lequet an taoll / Setu an caoll benet, tr. « Par amour, homme courtois, approchez de mon sein. / En cette maison, certes, vous serez logé, je l’assure. / Car vous êtes d’un pays lointain, je le vois, et avez voyagé. / Ensemble dressez la table. Voici les choux coupés » ●(1499) Ca 194a. Taul. g. table a mangier. la. hec mensa se. ●(1612) Cnf 6a. ouz an taul Pascal.

    (1659) SCger 115a. table, tr. «taul, p. iou.» ●(17--) ST 242. Ha gwisket eo ann daol ma koanio 'n aotrone ? tr. «Avez-vous garni la table pour le souper de ces seigneurs ?»

    (1849) LLB 1032. ar en dol. ●1091. é huéler en dôleu. ●(1894) BUZmornik 27. ar re a leine oc'h e daol.

    (1908) FHAB Here 314. Ar c'hoarierien a daol o dominoiou a-dro-jou var an daol. ●(1913) PRPR 107. saillat var an daol.

    ►[empl. sans art.]

    (1894) BUZmornik 345. karget peurvuia da ziouall ann or pe da zervicha taol.

    (2) Ouzh taol : à table.

    (17--) TE 59. hum laquad doh taul.

    (1907) AVKA 244. evid gwelout ar re a oa ouz taol. ●(1942) DADO 11. Amañ, ouz taol, e fell d’in mandrouilhat va zamm boued, evel ar gristenien-all.

    (3) Derc'hel taol zigor : tenir table ouverte.

    (1792) HS 178. ha ma oai taule digueore ha treu de gol. ●179. Er Rouannéze enn é faléze à costé e zalhai taule digueore.

    (4) (architecture) Plas an daol : avancée de maison traditionnelle.

    (1988) TIEZ II 39. à Plougastel-Daoulas, les usagers disent apotes-taol ; à Briec : ipotek (Cornec, 1986) ; à Saint-Goazec, plass an daol.

    II. (religion)

    (1) Taol santel : sainte table.

    (18--) SAQ I 333. lod ne deuont d'an daol zantel nemet dre voazamant.

    (1900) MSJO 73. ma teufe he bugale da dostaat an aliesa ma c'hallint ous an daol santel.

    (2) Taol ar sakramant : sainte table.

    (1935) KANNgwital 393/89. o tostaat ouz taol ar zakramant.

    III. Stag eo an doubier ouzh an daol : voir doubier.

  • taol .2
    taol .2

    m. & adv. –ioù, -où

    I. M.

    A.

    (1) Coup porté.

    (14--) N 88. Gant vn taol moan me az goano, tr. «D'un petit coup je t'abattrai.» ●(1499) Ca 194a. Taoul. g. coup. l. hic ictus / tus / tui. ●(1557) B I 370. Heman so taul sech a brech mat, tr. «Voilà un coup sec, d'un bon bras.» ●(1575) M 249. hep santaff taul goalen, tr. «et ne sentent pas le coup du fléau.»

    (1849) LLB 190. é dan taul er vohel. ●(1877) EFV 10. ur soudard e zigueoras é gosté dré un taul lanç, ha quentéh é sortias ag er gouli-cé goaid ha deur.

    (1905) BOBL 29 juillet 45/2e. eur mic'hiek didres, n'euz ket eun taol dorn dioutan. ●(1942) DHKN 86. Met araok el lodennereh, peb unan de ziskoein é nerh, a daoleu dorn didruhé, ar fri é gilé !

    (2) Taol ar marv : coup mortel.

    (1868) KMM 94. rei deza taol ar maro. ●(1889) ISV 234. ne c'hortozent mui nemet taol ar maro.

    (1900) MSJO 147. a rofe dezhan taol ar maro. ●(1911) BUAZperrot 134. nemed o skei ganto taol ar maro. ●(1912) MMPM 64-65. ha pa ho kwelfen, Aotrou, o reï din taol ar maro, ne baouezfen ket da lakât va fizianz ennoc'h. ●(1934) FHAB C'hwevrer 54. ha buan e reseo ive taol ar maro.

    (3) (sport) Taol biz-troad : prise de jambe en lutte bretonne.

    (1890) MOA 195b. Croc-en-jambe, tr. «pek gourenn (taol skarz), – taol biz troad (C[ornouaille] (parlant de lutteurs).»

    (1910) FHAB Eost 240. Penduff a dap eun taol bistroad hag a gouez d'an traon.

    (4) C'hoari e daol =

    (1877) EKG I 292. ne vire ket outho, e fesoun, da c'hoari ho zaol pa viche red.

    (5) Kavout e daol àr ub. : prendre le dessus sur qqn.

    (17--) TE 463. eit cavouét æssoh ou zaul ar nehou, ind e revoltas arrè er bobl.

    (6) Taol ebet d'ober : rien à faire.

    (1910) MBJL 143. Gwir ê n'o deus tol ebet d'ober aboe eun heur goude kreiste.

    (7) Accent.

    (1963) BAHE 35/36. memes c'hoazh en e gozhni 'oa ur yec'hed klevet anezhañ o faoutiñ brezhoneg gant an tol (lire : taol) gallek.

    (8) (pathologie animale) Inflammation (du pis).

    (1959) BRUD 7/31. gand aon n'o-dije paket taol hoaz en o zez. (...) Taol en o zez = taol-tan en o zez.

    (9) D'an daou daol : à la volée.

    (1925) BRUD n° 11, 12, 14, 15, en 1963 par Emgleo Breiz, Brest, graphie et pagination différentes de l’édition de 1925, puis en 2003 une édition bilingue par Skol Vreizh préparée par Bernard Cabon)">BILZ 156. Ar c'hleier d'an daou dôl, tr. «les cloches à la volée.»

    (10) Taol (ebet) : pas du tout.

    (c.1825-1830) AJC 4468. na nem drechalend tol. ●(1857) HTB 44. na hastas taol ebet.

    (11) Hennezh eo e daol : c'est là qu'il excelle.

    (1744) L'Arm 161b. C'est-là son fort, tr. «Hénéh-é é daule

    (12) Dre daolioù a-walc'h : à force de coups.

    (1744) L'Arm 161a. A force de coups, tr. «Dre dauleu eroualh

    (13) Ober e daol =

    (1988) TOKO 7. Greet he-deus he zôl ? eme eun (…) en eur digeri dezi he genou.

    (14) (météorologie) Coup (de temps).

    (1849) LLB 1620. un taul fal amzer.

    (15) (météorologie) Coup (de vent).

    (1978) BRUD à partir de janvier 1977).">BRUDn 19/19. eun taol avel yén-skorn am lak da grena.

    B.

    (1) Tennañ un taol fin da ub. : jouer un bon tour à.

    (1894) BUZmornik 300. eunn heretik a reaz ann neuz da veza klanv evit tenna eunn taol fin d'ar Zant.

    (1913) FHAB Meurzh 91. Unan hag a gave d'ezan edo oc'h ober eun taol fin.

    (2) Tennañ e daol : réussir son coup.

    (1910) MAKE 20. easoc'h e vefe d'in tenna va zaol ma vije ledet eun dra bennak dindan ar wezenn evit souplât va lamm.

    (3) Ober taol ub. : faire l'affaire de qqn.

    (1908) PIGO II 78. mereri markiz Coatriou 'zo 'kichen du-man hag a raje ma zaol brao a-walc'h !

    (4) Ober taol : faire une bonne affaire.

    (1955) STBJ 61. Ma zad a zoñjas kerkent e raje taol ma kavje fret d'e gezek.

    (5) Gouzout an taol : savoir comment faire, savoir y faire.

    (1959) BRUD 7/17. Va zad a ouie an taol.

    C. (horticulture)

    (1) Jet, pousse.

    (1633) Nom 76b. Scopus, thyrsus : la tige droite : an taul eun. ●101b. Propago : prouin de vigne : an coulmou á vez en guynien an eil taul deguilè. ●102a. Malleolus, malleolaris virga : prouin : an taul ves an guynien.

    (1903) MBJJ 228. taulio neve a deu d'o zro da vean barro. ●(1925) LZBt Meurzh 29. dont 'rei an hanv da lakat taoliou-neve da voutan.

    (2) Ober taol : donner des pousses.

    (1849) LLB 927-928. Er gué iouank e voug é dan er hoeskeden, / aveid mé hrouieneint hag aveid mé reint taul / E ma ret mé tuemeint toh tereneu en heol.

    (3) par ext. Jet, pousse (d'une corne).

    (1633) Nom 28a. Rami cornum : branches, rameaux, ou iets de cornes : an brancquou, pe an taul ves an cornou.

    D. [suivi d'un adj.] Taol kaer ! : qu'importe ?

    (1896) GMB 683. pet[it] Trég[uier] eun tôl kaer ou simplement tôl kaer ! qu'importe ?

    E. (sexe) C'hoari un taol : tirer un coup.

    (17--) EN 712. da hoary eun tol gand quemend a nefou hoaind, tr. «de jouer un coup avec tous ceux qui en auront désir.»

    II. Adv.

    A. Adv. [au plur.] Parfois.

    (1908) NIKO 24. tauleu ér granj, tauleu én ti.

    B. Loc. adv.

    (1) Dre bep taol : de temps en temps.

    (1912) DIHU 86/118. Banbocheu e hra geton dré bep taul é ti Marion Poteù. ●(1934) MAAZ 48. Laret e hra anehi dré bep taol :... ●(1936) DIHU 300/84. d'en noz, dré bep taol, é tihunen grons.

    (2) En un taol : à la fois.

    (1790) MG 32. Anquin ha joé e mès én un taul. ●33. é hon joyus hac anquinnét én un taul. 127. gùéh é vènt ol clan én un taul. 188. er vertu de duèmmein ha de refresquein en un taul.

    (3) En taol diwezhañ : à la fin.

    (1790) MG 141. pressét vér, hac én taul dehuehan é lausquér er bedèn.

    (4) En taol fin : à la fin.

    (1870) FHB 277/124b. En taul fin eo autreet dezan ar viskamant a ziskibl. ●(1884) LZBt Mae 90. Koulskoude enn tol fin, pa lariz d'ezan heuill he eontr (...).

    (1908) PIGO II 156. Tol fin, e sonjas e Toull-an-Houc'h. ●178. An tôl fin, mezevennet gant safar an emgann, e stlapas e gleze. ●(1909) TOJA 48. 'Tol fin, Yan a grog en dilhad.

    (5) A-daol-da-daol : ballotté.

    (1790) MG 316. Mæs me mès pemb a vugalé, hac a pe chongean penaus, pe vanquehèn guet-t'ai, é vehènt a-daul-de-daul é-mésq en dud.

    (6) En un taol berr : tout à coup.

    (1857) HTB 113. En eun taol berr, lec'h dilad, n'am euz gwelet nemet trulou e dro d'in.

    (1904) ARPA 269-270. evit ne gouezo ket an deiz-se varnhoc'h en eun taol-berr. ●(1943) SAV 27/85. En eun taol-berr e redas Franseza betek al leur. ●(1955) STBJ 36. an danvez prizius hen digasje pinvidik en un taol berr. ●76. Toullpennet e voe en eun taol berr. ●(1957) BRUD 2/36. e vezomp dalhmad war-gren e tremenfe en eun taol-berr.

    (7) En un taol krenn : tout à coup.

    (1868) FHB 159/20b. ar gurun a heanaz en eun taol-cren. ●(1878) EKG II 175. pa lammaz enn hent, enn eun taol krenn.

    (1909) FHAB Kerzu 373. Ken a harpas en eun taol krenn. ●(1911) BUAZperrot 372. en eun taol krenn, ar skour m'edont varnan a dorras. ●396. ar gwel anezan her pareas en eun taol krenn. ●(1923) ADML 131. en eun taol-krenn ar mor a fuloraz abez. ●(1924) YAYA 41. Kouezet eo bet, a dreuz kof, en eun taol krenn, gant eur maro rust. ●(1953) ANBR 5. eun ti-soul a ziskenne d'ar goueled en eun taol-krenn.

    (8) En un taol trumm : tout à coup.

    (1920) AMJV 44. ar Vam vad a baeas kouls lavaret en eun taol trum. ●(1939) MGGD 55. e oa aet diwar wel d'ar floc'h, en eun taol-trumm.

    (9) En un taol prim : tout à coup.

    (1911) RIBR 103. En eun taol prim, setu hen o sevel, evel pa vije bet dizavet gant resorchou nerzus.

    (10) Àr an taol da : sur le point de.

    (1907) BSPD I 62. Chetui, nezé memb, é kavant ér porh ul lestr ar en taul de zizoarein.

    (11) War an taol : sur le champ.

    (1911) BUAZperrot 166. Senti a rea var an taol. ●306. a veze great ha var an taol.

    (12) Da bep taol : à chaque instant.

    (1976) LIMO 07 août. A chaque instant, tr. «de bep taol

    (13) Da seul daol : à chaque instant.

    (1976) LIMO 07 août. A chaque instant, tr. «de sel taol

    (14) Seul daol : chaque fois.

    (1821) SST vi. Er chiffreu ha mercheu aral e hum gave sal taul é costé d'en articleu, e zou eit discouein d'en dud habil, ha surtout d'er Velean, a beh mammenneu é mant tennet. ●51. enfin é rein dehai saltaul mercheu splannoh pe splan.

    (15) Taol ebet : jamais.

    (1922) EOVD 103. n'hellas taul erbet donet de ben.

    (16) En un taol : d'un seul coup.

    (1853) HAB 13. dre an diluj (...) holl enebourien Iliz Doue (...) a voe barr-skubet en eun taol, tr. KZVR 75/1914 « par le déluge tous les énnemis de l’Eglise de Dieu furent balayés, détruits d’un seul coup. »

    (17) En un taol : tout à coup.

    (17--) VO 23. Sehuel e ras én un taul un tampest horribl.

    (18) A-daol-krenn : tout à coup, subitement, soudainement.

    (1924) FHAB Meurzh 102. A daol-krenn, peoc'h ! ●(1950) LLMM 23/12. A-daol-krenn ar pastor ha kregiñ en ur maen-kailhastr.

    (19) Pep eil taol : alternativement.

    (1907) VBFV.bf 74b. peb eil taul, tr. «alternativement.»

    (20) Pep eil taol : de temps en temps.

    (1925) SFKH 14. ha beb eil taul, tro en amzér, é vezé guélet é rinsein é hargaten get chistr.

    (21) En un taol dorn : en un tournemain.

    (1766) MM 442. en entaol dourn e rea fagot, tr. «en un tournemain il faisait fagots.»

    III.

    (1) Reiñ taol roked : baiser (acte sexuel).

    (1647) Am 802. ...quen roc / evid Stlapa pocq, a réi täoll roquet, tr. R. Hemon «Assez hardi pour jeter un baiser et donner un coup de lance.» ●note R. Hemon : Je crois qu'il s'agit ici d'un (...) dérivé de l'anc. fr. rocquet 'extrémité de lance de joute'; cf. anc. fr. rochet 'extrémité de lance de joute, qu'on rendait inoffensive'.

    (2) Ober taol : faire un (bon) coup.

    (1908) PIGO ii 78 (T) Erwan ar Moal. Otro, mereri markiz Coatriou ‘zo kichen du-man hag a raje ma zaol brap a-walc’h ! ●(1955) STBJ 61 (K) Y. ar Gow. Ma zad a zoñjas kerkent e raje taol ma kavje fret d'e gezek.

    (3) Ober taol gwenn : échouer. Cf. ober un dro wenn, tro c'houllo.

    (1877) EKG I 252-253 (L) L. Inisan. Mez evel m'en doa graet taol guenn e Cleder hag e Plouescat, en doa c'hoant d'en em zigoll enn eun dra bennag.

    (4) Ober un taol ruz : faire un bon coup.

    (1940) SAV 18/26 (K) Y. ar Gow. Fougeet d'ezañ gant an taol-ruz en devoa graet.

    (5) Ober daou daol gant ur maen : faire d’une pierre deux coups.

    (1787) PT 5 (G) Ao. Sanson. Groeit deu daul guet ur mæn, ha dén n'hum avisou.

    (1903) MBJJ 93 (T) L. le Clerc. 'Benn hon distro, e vo adarre en haor, prest d'hon adkemer, græt an evo, evel-se, daou daul gant ur men. ●(1912) RVUm 316 (Gu). Groeit em es deu daul get ur mén, tr. P. ar Gov «J'ai fait d'une pierre deux coups.»

    (6) Tennañ un taol : baiser (acte sexuel).

    (1766) MM 111-114 (L) C.-M. le Lae. (texte ne variatur G. Esnault) Hag evit komañs d'ho teski, / Om-nis ho-mo a zinifi, Eur paut reut, hag eur paut kapap, / Da denna eun taul mar-d eus mab, tr. «...un gars capable de faire l'affaire, lui ou personne.»

    (7) Tennañ taolioù kamm : faire un coup tordu.

    (1928) FHAB Gwengolo 346 (L) Y.-V. Perrot. Ar pez a lakeas Yann da gredi, muioc'h-mui, edont o klask tenna taoliou kamm d'ezan.

    (8) Tennañ e daol : faire son affaire.

    (1878) EKG II 213 (L) L. Inisan. Pa glevaz Canclaux soun an drompill, e teuaz buan er meaz euz he di, evit gouzout penaoz o doa ar re-man tennet ho zaol.

    (1910) MAKE 20 E. Crocq. Mes easoc'h e vefe d'in tenna va zaol ma vije ledet eun dra bennak dindan ar wezen evit souplât va lamm.

    (9) Ober e daol kozh : faire quelque chose d’irréparable, comme se suicider.

    (1978) PBPP 2.2/315 (T-Plougouskant). Graet en deus e daol kozh, tr. J. le Du «il a fait quelque chose d’irréparable /lit. son vieux coup : par exemple, il s’est suicidé/»

    (10) Taol da vor, taol da venez : être balloté d’un côté et d’autre.

    (1924) NFLO. Ballotté. être ballotté d’un côté et d’autre, tr. Loeiz ar Floc’h «taol da vor, taol da venez

    (11) Bezañ bras d’an taol :

    (1967) LIMO 14 octobre (G) *Raf Pondi. En Aotrou Strohan ne dé ket mui ken braz d’en taol èl er mintin-man !

    (12) Ober un taol c'hwitell : voir c'hwitell.

    (13) Reiñ un taol bouc'hal e Fromveur : voir bouc'hal.

    (14) Reiñ un taol bouc'hal en ur stank : voir bouc'hal.

    (15) Bezañ bet un taol ki rous : voir ki.

    (16) Skornañ a ra ar pevar zaol(ioù) : voir pevar.

  • taol .3
    taol .3

    m. –ioù

    (1) Grande quantité de, foule de.

    (1862) JKS 268. Pa ho pezo lennet, pa ho pezo desket eunn taol traou ●(1879) BMN 96. Na pebez taol tud a zo var ar meaz. ●123. Na pebez taol intanvezed a vije dimezet hag o divije bevet hervez ar bed !

    (2) Un taol (bras) : une grande quantité de.

    (1744) L'Arm 88a. la foule des mécontents, tr. «enn taule brass ag er-ré a sau einép tehou.»

    (1862) JKS avec des paragraphes supplémentaires traduits du texte de La Mennais). ">JKS.lam 517. eunn taol braz a dechou fall. ●(1862) JKS 347. Va fec'hejou, siouaz, eunn taol braz anezho, am distro diouz-hoc'h. ●(1867) FHB 104/409a. en Americ dreist oll eo en em dennet eun tol braz anezho. ●(1867) FHB 113/69a. ho zad hag eun taol braz a dud all. ●(1868) FHB 162/43b. Eur c'hlenved (...) a zammaz eun taol braz anezho.

    (1913) AVIE 147. Kentéh é ta devat hou un taul bras a bobl.

    (3) (pêche) Banc de poissons.

    (1908) AVES 45. én arben ag en taul pesked ou doé dalhet. ●(1942) VALLsup 17b-18a. Banc de poissons, tr. «taol m.»

    (4) Sonnerie (de cloches).

    (1879) ERNsup 167. 'her dä zoñn tauyao, 'ver o soñn ann tauyao, on va, on est à sonner le glas, Lanr[odec].

    (1920) FHAB Mae 334. bet eo an trede son ha tost eo d'an tôliou. ●(1985) AMRZ 170. Ar zon diweza, pemp minut a-raog an overn, a veze anvet «an taoliou».

    (5) [empl. sans art.] Vagues.

    (1978) BZNZ 13. (Lilia-Plougernev) Pa veze uhel ar mor, e veze muioc'h a daol er mor, tr. (THAB 1/11) «Il y avait plus de vagues quand la mer était haute.» ●39. Ma veze un tammig taol er mor, tr. (THAB 1/27) «S'il y avait un coup de chien.»

    (6) Aspect.

    (1925) VINV 16. en taul anehou e oé kaer ha bourus. ●17. É vin-hoarh e zou ker joéius, é zeviz ker bourus, ha rah en taul anehou ker jaujabl ha ker kaer men dé diés bras um viret ag er harein.

    (7) Taol maji : tour de magie.

    (1894) BUZmornik 54. ne oa an dra-ma nemed eunn taol maji.

    (8) Inclination (à faire qqc.).

    (1838) OVD 297. Anfin examinamb mèn é tougue en taul a hur halon.

    (1907) VBFV.fb 36a. enclin, tr. «e zou taul én é gorv de.»

  • taol .4
    taol .4

    voir teurel

  • taol-amzer
    taol-amzer

    m. taolioù-amzer (météorologie) Coup de mauvais temps.

    (1857) HTB 28. an taoliou amzer, ha kant drouk-lamm-all a lemm diganimp bemdez madou.

    (1900) MSJO 172. eun taol amzer spontus. ●(1924) BILZbubr 43-44/1026. goude eun tôl-amzer. ●(1925) BILZ 173. Na gwasa tôl-amzer, pôtr ! ●(1979) VSDZ 64. (Douarnenez) Ha vies bet tapet gant ur guchennad avel, un taol-amzer, tr. (p. 228) «Si tu prenais un coup de vent, ou un coup de tabac.»

  • taol-aoter
    taol-aoter

    f. (religion) Retable.

    (1926) FHAB Du . Kas a rejont ganto an dôl-ôter ebars eur c'har beteg ar chapel.

  • taol-arc'h
    taol-arc'h

    f. Table à usage de pétrin.

    (1988) TIEZ II 244. C'est la table familiale qui sert de pétrin (daol-arc'h, daol-toaz), à moins que ce ne soit le coffre voisin du lit-clos proche du foyer (neo-doaz, laouer-doaz, bank-toaz, gern ou charlenn selon les lieux).

  • taol-arnev
    taol-arnev

    m. (météorologie) (Un) orage.

    (1849) LLB 494. é dan un taul arnan. ●511. é raug un taul harnan.

  • taol-bask
    taol-bask

    voir taol-fask

  • taol-bouc'h
    taol-bouc'h

    m. = (?).

    (1959) BRUD 7/24. Ar gazeg koz a deue trankilig warlerh, nemed beb an amzer, pa dape eur votezad pe eun taol skourjez war he c'hroaz pe war he zalier. Neuze e ree eun taol bouh gant he fenn dislonket ha klañv.

  • taol-boud
    taol-boud

    m. taolioù-boud Échec.

    (1959) BRUD 7/18. Seha a oa kustum ouz e daoliou-boud.

  • taol-bount
    taol-bount

    m. taolioù-bount

    (1) Poussée.

    (1902) PIGO I 174. mez an nor ne oa ket prenet ; 'n eun tol bout e tigoraz. ●(1924) BILZbubr 41/951. Eun tôl bout war an nor.

    (2) Coup de boutoir.

    (1910) MBLD 159. evit harz ouz an tôlio bout a deu deus kreiz ar bobl. ●(1978) EMGI 26. an taol-bount kentañ da veli Bro-Saoz.

  • taol-brabañs
    taol-brabañs

    m. taolioù-brabañs Fanfaronnade.

    (1877) EKG I 307. eun taol brabans great gand tud ha ne c'houient ket petra a reant.

  • taol-bred
    taol-bred

    f. taolioù-pred Table où l'on mange.

    (1924) NOLU 20. Te léh doh en daul-pred.

  • taol-bro
    taol-bro

    m. Canton.

    (1942) VALLsup 28a. Canton, tr. «taol-bro m.»

  • taol-c'hoarzh
    taol-c'hoarzh

    m. Éclat de rire.

    (1876) TDE.BF 605a. Taol-c'hoarz, s. m., tr. «Eclat de rire.» ●(1896) HIS 46. Goliath (…) e hras un taul hoarh.

    (1906) DIHU 18/302. Un taul hoarh e achap genein. ●(1907) DIHU 25/413. Un taul hoarh e strimpas er méz a galoneu me hansorded. ●(1931) VALL 238a. Éclat de rire, tr. «taol c'hoarz

  • taol-chañs
    taol-chañs

    m. & adv.

    I. M. Coup de chance.

    (17--) VO 18. dré un taule chanche.

    (1904) SKRS I 51. dre eun taol-chans.

    II. Loc. adv.

    (1) Il y a des chances que, sans doute.

    (1855) BDE 146. Quenaveit me mès groeit méditation ar hou lézen. taul change en em buhé (lire : behé) hum gollet.

    (1929) MKRN 29. Lopez e rer an'hon, taol-chans eur sinori, / Rak da rei leshanvou n'eus ket giz re Guiskri, tr. «C'est Lopez qu'on l'appelle, sans doute un surnom, car pour donner des sobriquets, il n'y a pas comme les gens de Guiscriff.»

    (2) Par chance.

    (1866) FHB 69/134b. Taol-chanz o devoa lavaret da jozeph (…).

  • taol-chav
    taol-chav

     m. Du grabuge.

    (1909) BOBL 22 mai 230/2d. ken eo oblijet eun taol chao bennag da c'hoarvezout abarz nemeur. (…) Ezom zo eun taol chao, pe eur chenchamant renadurez, unan a zaou.

  • taol-degouezh
    taol-degouezh

    m. Hasard.

    (1931) VALL 354a. (un) hasard, tr. «taol-digouez m.» ●(1942) DHKN 68. Perak ne bourfitehè ket hi ag en taol degoéh-sé ?

  • taol-dibilh
    taol-dibilh

    adv. À l'abandon.

    (1970) GSBG 329. (Groe) taol-dibil, tr. «à l'abandon.»

  • taol-digeriñ
    taol-digeriñ

    m. (sport) Coup de pied d'envoi.

    (1935) TRAG 15. Eun taol sut. An abadenn a zigor. an taol-digor a zo roet d'ar «Yaouerien».

  • taol-dispac'h
    taol-dispac'h

    m. Mutinerie.

    (1931) VALL 249a. Émeute, tr. «taol-dispac'h m. pl. taoliou-dispac'h.» ●488a. (une) mutinerie, tr. «taol-dispac'h m.»

  • taol-distaol
    taol-distaol

    adv.

    (1) Ballotté.

    (1862) JKS 77. taol-distaol enn enkrez hag er fisians.●(1872) ROU 90a. Jouet, du vent, tr. «Taol distaol gant an avel.» ●(1876) TDE.BF 605a. Taol-distaol, sorte d'adjectif., tr. «Ballotté par les flots.» ●(1890) MOA 136a. Balloté, Parlant d'un navire, tr. «taol-distaol

    (1904) BMSB 45. Hen lezê toll-distoll emesk zabl ha reier. ●(1907) DRSP 57. taol distaol euz eur vro / En eun all. ●61. Taol distaol euz an eil lac'hadek en eben. (1912) MMPM 61-62. an tri reuzeudik (…) a zestumaz an tammou euz al lestr, ho stagaz gwella ma heljont hag en em lakeaz da vagacha taol distaol var an ourladennou.

    (2) Taol-distaol da =

    (1912) MMPM 121. neuze, taol distaol d'he dec'hou (lire : dechou) fall e teu da veza mez ha c'hoarz ar vro.

  • taol-doaz
    taol-doaz

    f. taolioù-toaz

    (1) Table à usage de pétrin.

    (1988) TIEZ II 244. C'est la table familiale qui sert de pétrin (daol-arc'h, daol-toaz), à moins que ce ne soit le coffre voisin du lit-clos proche du foyer (neo-doaz, laouer-doaz, bank-toaz, gern ou charlenn selon les lieux).

    (2) Plan de travail d'un boulanger.

    (1857) CBF 71. he veza war ann daol doaz araok he iforna, tr. «la bien rouler [la pâte] sur la table du four avant de l'enfourner.»

  • taol-douar
    taol-douar

    m. taolioù-douar (agriculture) Bande de terre que détache la charrue.

    (1879) ERNsup 167. taul douar, bande de terre que détache la charrue, pl. tauyao douar, Lanr[odec].

  • taol-droug
    taol-droug

     m. (pathologie) Accès d'un mal.

    (1896) GMB 683. pet[it] Trég[uier] tôl drouk accès d'une maladie.

  • taol-emwalc'hiñ
    taol-emwalc'hiñ

    f. Table de toilette.

    (1931) VALL 723b. Table de toilette, tr. «taol-emwalc'hi

  • taol-esa
    taol-esa

    m. Coup d'essai.

    (17--) TE 277. ind er pedas d'obér un taul assai.

    (1876) TDE.BF 605a. Taol-esa, s. m., tr. «Coup d'essai.»

    (1933) ALBR 15. Ar Breur Savinian, ganet er Provans, a reas ar c'henta taol-êsa.

  • taol-Fask
    taol-Fask

    f. (religion) Sainte table.

    (1732) GReg 900b. La Table de la Communion, tr. «An daul basq.» ●(1790) MG 273. doh en Daul-Vasq.

    (1838) OVD 52. doh en Daul-Vasque. ●(1851) PEN 92/133. kerkent ous an doll pasq hi ha semplas.

  • taol-feuk
    taol-feuk

     m.

    (1) Coup porté avec une arme pointue (épieu, etc.)

    (1867) MGK 97. eur pez taol feuk.

    (2) Coup porté avec une épée, botte.

    (1732) GReg 110b. Bourrade, coup que l'on porte à quelqu'un, du bout, ou de la pointe de l'arme offensive, tr. «Taul-feucq. p. taulyou-feucq

    (1821) GON 215a. Feûk, s. m., tr. «Botte, en terme d'escrime. Ce mot ne s'emploie guère seul, mais on dit taol-feûk.» ●(1876) TDE.BF 605a. Taol-feuk, s. m., tr. «Botte d'escrime, bourrade.»

    (1909) KTLR 6. Ar mestr-eskrimer a bakas meur a daol feuk en e gosteziou. ●(1914) DFBP 34b. botte, tr. «Taol-feuk.» ●(1931) VALL 73b. Botte d'escrime, tr. «taol-feuk m.»

    (3) sens fig. Coup fourré, coup en traître.

    (1821) GON 215a. Feûk, s. m., tr. «au figuré, coup fourré, coup inattendu, coup de traître. Ce mot ne s'emploie guère seul, mais on dit taol-feûk

  • taol-fobiez
    taol-fobiez

    s. Coup fourré.

    (1732) GReg 92b-93a. Biaiser, n'agir pas sincérement tr. «ober un taul fobiés. ober taulyou fobiés.» ●432a. Un coup fourré, un coup de traître, tr. «Un taul fobies. p. taulyou fobies

    (1870) MBR 156. o klask ober eunn taol fobiez-bennag d'ezhan. ●(1876) TDE.BF 209b. Eunn taol fobiez, tr. «un coup fourré, un coup de traître.» ●(1927) GERI.Ern 157. fobiez : rei eun taol fobiez, tr. «jouer un coup de traître.»

  • taol-freuz
    taol-freuz

    m. Émeute.

    (1931) VALL 249a. Émeute, tr. «taol-freuz m.»

  • taol-gont
    taol-gont

    f. taolioù-kont Comptoir.

    (1732) GReg 189b. Comptoir, banc sur lequel les marchands étalent leurs marchandises, comptent, & souvent enferme leur argent, tr. «Taul-gont. p. taulyou-gont

  • taol-goufr
    taol-goufr

    f. taolioù-koufr Table-huche.

    (1982) PBLS 483. (Sant-Servez-Kallag) taol-goufr, tr. «table-huche.»

  • taol-gwad
    taol-gwad

    m. taolioù-gwad (pathologie) Coup de sang.

    (1867) FHB 102/394a. skoet gant eun taol goad. ●(1889) ISV 331. Persdu oa evel pa zaje da gaout eun taol goad.

    (1907) PERS 259. skoet gant eun taol goad en he benn. ●(1911) BUAZperrot 777. skoet gant eun taol goad en e benn. ●(1911) SKRS II 88. Skoet oa bet gant eun taol goad. ●(1939) MGGD 84. diskaret gant eun taol-gwad.

  • taol-gwenan
    taol-gwenan

    m. taolioù-gwenan (apiculture) Essaim d'abeilles.

    (1659) SCger 53a. essein de mouches a miel, tr. «hed, pe taul guenan.» ●(1732) GReg 368a. Essaim, ou essain, une volée de jeunes abeilles, tr. « taul guënan. p. taulyou guënan

    (1907) VBFV.fb 38b. essaim, tr. «taul guerén, m.» ●(1910) MBJL 158-159. ar boubou a zav elec'h ma zo eun tôl gwenan. ●(1939) KOLM 41. taoleu guénén. ●(1942) DHKN 118. é ta (...) taoleu-guénén de varein doh en hantolér-sé.

    ►absol.

    (1849) LLB 1724. ma m'hum blij en taul én é ruchen nehué. ●2102. ag ur grouisen / Un taul é tont ér mez.

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...