Recherche 'a...' : 5083 mots trouvés

• a-ziàr-bremañ
  a-ziàr-bremañ

  adv. Désormais.

  ●(1913) AVIE 284. a ziar bremen n'en dèbrein mui betag ma vou groeit é ranteleh Doé.

• a-ziàr-dreñv
  a-ziàr-dreñv

  adv.

  I. Loc. adv. De derrière.

  ●(1849) LLB 1205. Ihuel a ziaraug ha ront a ziar dran.

  ●(1902) LZBg Mae 107. é ma perpet en aùél a ziardran.

  II. Loc. prép.

  (1) Derrière.

  ●(1818) HJC 83. hi e avanças à ziardran i gueine.

  (2) De derrière.

  ●(1904) DBFV 15b. a ziardran, prép., tr. «de derrière.»

• a-ziàr-dro
  a-ziàr-dro

  adv. Des alentours, des environs.

  ●(1839) BEScrom 276. ag er hérieu a ziar-dro. ●(1896) HIS 47. en dud a ziar dro.

  ●(1904) DBFV 46a. a ziar dro, tr. «(les gens) d'alentour, des environs.» ●(1906) HIVL 149. én ol parrézieu a ziardro. ●(1906) HPSA 3. en dud a ziardro. ●45. er bobl a ziardro. ●(1931) GUBI 206. kleuet en dud a ziardro.

  ►

  ●(1843) LZBg 1^añ blezad-2^l lodenn 25. Er grechénion a ziar-en-dro.

• a-ziàr-goust
  a-ziàr-goust

  prép. Aux dépens.

  ●(1787) BI 62. lièss à ziar-gouste hou consciance. ●(1792) CAg 27. Memb à-ziar-goust hun huhé (lire : buhé).

  ●(1804) RPF 31. hac é vehai à-ziar-gouste hou puhé vehai.

• a-ziàr-iaz
  a-ziàr-iaz

  adv. D'en bas.

  ●(1818) HJC 116. Hui e zo hui à zerhias, ha me zo-mé à zelhué.

• a-ziàr-laez
  a-ziàr-laez

  voir a-ziàr-lue

• a-ziàr-lue / a-ziàr-laez
  a-ziàr-lue / a-ziàr-laez

  adv. D'en haut.

  ●(c.1718) CHal.ms i. que le vent uienne d'en haut, ou d'en bas, il ne m'importe pas, tr. «det en aüel a zerlüe, a zialüé, pé ac en dias, a zianeü ne vern'quet.» ●(1744) L'Arm 27a. De haut en bas, tr. «A zerlué bétt t'enn-guiass.»

  ●(1818) HJC 48. En hani e za à zelhué. ●(1854) PSA II 63. un déluge a dan e gouéhou a zerhlué. ●(1857) GUG 109. Sperèd-Santel, a ziarhlué, / Reit-t'emb ol ur grèd nerhus.

  ●(1904) DBFV 15b. a ziarlué, adv., tr. «d'en haut.»

  ►Épith.

  ●(1787) BI 165. Er sclerdér à-ziar-lué. ●(1790) MG 326. ur vocation a ziar-hlué.

  ●(1818) HJC 40. Er Speret à zelhué e zo ar neign. ●(1841) IDH 60. ur voéh a zerhlué. ●(1896) HIS 10. ur voéh a ziar hlué.

  ●(1907) BSPD I 246. dré ur sklerdér a ziarhlué. ●(1913) THJE 8. en doustér a ziarlué e splanné én hé deulegad. ●(1921) GRSA 18. ur voéh a ziarhlué e za de laret dein : (...).

• a-ziàr-neuze
  a-ziàr-neuze

  adv. Dès lors.

  ●(1839) BEScrom 2. ha quemér e ras a ziar-nezé er resolution d'hum rein aquêrh d'er studi. ●(1896) HIS 12. A ziar nezé, ol er bobl e droas de vout ken dirollet (…).●90. A ziar nezé, Jésus e labouras ar er vechér get sañt Jojeb.

  ●(1904) DBFV 46a. a ziar nezé, tr. «dès lors, désormais.»

• a-ziàr-skañv
  a-ziàr-skañv

  adv. (En s'y prenant) légèrement.

  ●(1849) LLB 965-966. Lod (…) / E feut ou gué goudask én hir a ziar skan. ●2112. Ged lamen hou koutel rahet a ziar skan / Er gloren koer tenaw lidet ar en touleu. ●(1854) PSA I 29. arlerh en devout studiet un tamig hag a ziar scan hemb quin.

  ●(1905) LZBg Genver 28. tabourineu skoeit a ziar skan.

• a-ziàr-vaez
  a-ziàr-vaez

  adv. De l'extérieur.

  ●(1924) SBED 3. Én un tour kaer, ihuél, / Guélet pél a ziar véz. ●7. Dilézel me zi a ziar véz.

• a-ziàr-vras
  a-ziàr-vras

  adj. En gros, sans rentrer dans les détails.

  ●(1856) GRD 229. me larou a ziar vras ur péhèd benac a mem buhé a ziaguênt.

• a-ziàr-vremañ
  a-ziàr-vremañ

  adv. Désormais.

  ●(1913) AVIE 284. a ziar bremen n'en dèbrein mui [er Pask] betag ma vou groeit é ranteleh Doé.

• a-ziaraok
  a-ziaraok

  adv. & prép.

  I. Adv.

  A. temp.

  (1) Auparavant.

  ●(c.1500) Cb 19a. [auisaff] Jtem precantela / le. g. auisement par deuant. b. auis a diaraoc. ●100a. [gouzout] Jtem prescio / is. g. deuant sauoir. b. gouzout a diarauc. ●(1576) Cath p. 13. an gentiled hoaz ho deffoy a diaraoc lauaret an trase, tr. «les gentils eux-mêmes avaient à l'avance annoncé la chose.»

  ●(1732) GReg 62b. D'avant, par devant, tr. «A ziarauc.»

  ●(1870) FHB 290/232b. A ziarôg, enn miz meurz divean. ●(1877) EKG I 182. ho bro, aziaraok ken stard en he feiz. ●231. e peleac'h edo aziaraok. ●(1879) BMN 172. e lec'h ne oa ket zoken dour aziaraog ! ●(1889) SFA 215. evel em eus lavaret d'eoc'h a ziaraog.

  ●(1906) FHAB Gwengolo/Here 351. Distro d'an eskopti e kavaz eur rouden, skrivet a ziaraog, evit he gass d'al lezvarn.

  (2) D'avance.

  ●(1869) EGB 124. quoi qu'il arrive, on sera prêt, si on s'est préparé d'avance, tr. «neuz fors pétra a erruo, é véfer prést, ma vér en em brésted a ziaraok.»

  B. spat.

  (1) Avant, précédemment.

  ●(1870) FHB 308/374a. ar pez a zo merket aziaraoc. ●(1887) SRD 21. evel ar re a zo enn imach a ziaraoc.

  (2) Du devant.

  ●(1633) Nom 19b. Dentes primores, incifores, tomici : les dents de deuant : an dènt á diaraocq. ●268a. Recaluaster, recaluus : chauuve par deuuant : moal á diaraocq.

  ●(1774) AC 28. en andret aziarocq, tr. «à la partie antérieure.»

  ●(1849) LLB 1205. hou s-ebel (…) / Ihuel a ziaraug ha ront a ziar dran.

  ●(1904) DBFV 15b. a ziarauk, adv., tr. «de devant.»

  (3) Par devant.

  ●(1732) GReg 282b. Par devant & par derrière, tr. «A ziaraucq hac a-ziadrê.»

  (4) Sur le devant.

  ●(1904) SKRS I 230. Unan euz an tiez a ioa ledan hag huel, eun doare maner, mar kirit, daoust ma oa ive a hent all henvel avoalc'h ouz eur c'hazern. – A-ziaraok e velet eur verouri, an hini gaera euz ar vro ; a gostez e ioa eur fabrik da ober sukr hag a c'hounezet ennhi kalz arc'hant.

  II. Loc. prép. A-ziaraok da : devant.

  ►[form. comb.]

  P3 a-ziaraok dezho

  ●(1913) NECH 21. A-ziaraok d'ê, berniou bras a erc'h skornet a rê 'vel eur voger.

• a-ziarbenn
  a-ziarbenn

  prép. & adv.

  I. Loc. prép. A-ziarbenn da.

  (1) À la rencontre de, au devant de.

  ●(1732) GReg 282b. Devancer quelqu'un, aller au devant de lui, tr. «mont a ziarben da ur re.»

  ●(1868) KMM 75. ar verc'h iaouanc, pa velas Jesus o tostaat, a venne lammet a ziarbenn d'en digemeret. ●(1889) ISV 185. Lezet en doa an oll brosesionou all evit dont a ziarben da hini Kemper. ●(1890) BSS 9. escob Metz, pa glevas edo Serves e tistrei d'e escopti, a ieas ive a ziarben d'en diguemeret. ●(1890) MOA 216a. Aller au devant de, tr. «mont a-ziarbenn da.»

  (2) Mont a-ziarbenn da : obvier à.

  ●(1872) ROU 93a. Obvier, tr. «Mont a ziarbenn da.»

  ►[form. comb.]

  S3m a-ziarbenn dezhañ

  ●(1864) SMM 92. e za a ziarben dezan evit he vriata. ●(1889) ISV 154. al leanez a ieaz a ziarbenn dezhan.

  S3f a-ziarbenn dezhi

  ●(1868) FHB 187/242b. oll dud kær a zeuaz a ziarben dezhi.

  P1 a-ziarbenn dimp

  ●(1876) TDE.BF 113b. Dont a raio a ziarbenn d'e-omp, tr. «il viendra au-devant de nous.»

  P2 a-ziarbenn deoc'h

  ●(1864) SMM 199. Ra deui a ziarben deoc'h ar Verzerien.

  ●(1876) TDE.BF 657b. Me ielo a-ziarbenn d'e-hoc'h, tr. «j'irai à votre rencontre.»

  P3 a-ziarbenn dezho

  ●(1710) IN I 390. iit aziarben dezo d'o rancontr.

  ●(1868) FHB 163/50a. Eat omp a ziarben dezho gant ar muzik. ●(1880) SAB 230. Jesus a deuas a ziarbenn dezo. ●(1889) ISV 49. Evel eur vam e teu a ziarben dezho.

  II. Adv. Devant.

  ●(18--) BAG 17. Rac a leonis eur vanden / En em leqas a ziarben, / A droc'has etre'r mor hag hi, Da viret outo d'ambarqui.

• a-ziavaez
  a-ziavaez

  adv., prép. & adj.

  I. Adv.

  (1) À l'extérieur.

  ●(1659) SCger 55a. exterieur, tr. «adiauez.» ●128a. A diavez, tr. «au dehors.» ●(1710) IN I 172. ma en em zisquezzint a zianveas. ●(1790) MG 26. n'hur bou quet int discoeit a zianvès. ●(1792) HS 205. Lièssèt, à pe vé péah à zianvèss, é saüe brézél à ziabarh !

  ●(1829) CNG 68. Sàuet e mès deoh ur palæs / Argandet ol à zianvæz / A ziabarh fin aleuret. ●(1861) BSJ 170. bout neit a zianvæz tré m'en doh couciet ran a ziabarh. ●(1877) BSA 158. He doare da veva ken dister da velet hag ep skeuden a zianveaz. ●(1884) LZBt Mae 115. Enon e pedont en-keit ha ma ver oc'h ober goard a-ziavez.

  ●(1902) PIGO I 93. e zilhad a oe devet, mez e gik ne oa ket losket a diavez. ●(1922) SAIL 20. tro war zro, a-ziavêz, andouviou dôn. ●(1931) GUBI 198. Neoah a ziañvéz hi seblant dihoustek [er gisténen].

  (2) En apparence.

  ●(1790) Ismar 188. Er garanté-ze ne zeli quet enta boud én apparance hac a zianvès eit hum gaërrad doh-t'ai.

  ●(1883) MIL 33. Ober a reint a ziaveas, en despet d'ho bolontez fall, ar pez a ra an dud vad.

  II. Loc prép.

  (1) De l'extérieur de.

  ●(1950) KROB 26-27/7-8. ar baotred yaouank deuet a ziavaez parrez.

  (2) A-ziavaez a : à l'extérieur de.

  ●(1862) JKS 207. a-ziaveaz pe a-ziabarz ac'hanomp.

  (3) A-ziavaez da : à l'extérieur de.

  ●(1926) FHAB Eost 289. a-ziavêz d'ar strolladou-ze. ●(1926) FHAB Kerzu 442. Kement kammed a ra ar beleg a-ziavêz d'an Iliz a vez tamallet d'ezan.

  (4) sens fig. A-ziavaez da : en dehors de.

  ●(1926) FHAB Genver 3. a-ziavêz da bep menoz relijius.

  III. Adj.

  (1) Extrinsèque.

  ●(c.1718) CHal.ms i. extrinseque, tr. «exterior, a zianués.»

  (2) Externe, extérieur.

  ●(1732) GReg 4a. Abavents, tr. «prenechou a ziavez.»

  ●(1876) BJM 150. Ne oaket franc avoalc'h kear evit loja an dud a ziaveaz.

  ●(1903) MBJJ 310. an dried rum eo hini ar glanvourien a-ziavæz. ●(1907) PERS 348. hag he labouriou a zianveaz.

  ►[form. comb.]

  S3m a-ziavaez dezhañ

  ●(1856) GRD 302. en treu crouéet aral, péré e zou a zianvès dehou.

  S3f a-ziavaez dezhi

  ●(1710) IN I 373. edo an traou-se a ziaveas dezi.

  ●(1925) FHAB Mae 164. a-ziavêz d'ezi n'eus nemet gaou ha maro.

• a-ziavaez-bro
  a-ziavaez-bro

  adv. Étranger, de l'extérieur.

  ●(1633) Nom 204a. Lautia : presens & dons donnez aux Ambassadeurs estrangers : præsantou ha donæsonou roet dan Ambassadeuryen á bro estraing, á diaues bro.

  ●(1847) FVR 311. Beljed hag ofiserien all a ziaveaz bro.

  ●(1906) KANngalon Eost 187. ar Missionou a zianvez bro. ●(1907) FHAB Du 286. An afferiou a zianveaz-bro. ●(1911) BUAZperrot 248. Pemzek eskob, eiz eus Breiz ha seiz a ziaveas bro. ●(1925) KANNgwital 274/9. eiz euz Breiz ha seiz a ziaveas bro.

• a-zibab
  a-zibab

  adv.

  (1) (en plt de qqn) Parmi les meilleurs, d'élite.

  ●(1923) LZBt Gwengolo 31. eur plac'h a zibab, d'ei kalon aour ha nan ouve kammed klemm na kulhieri. ●(1924) ARVG Here 225. micherourien a zibab. ●(1935) BREI 428/2a. holl ez int tud a zibab.

  (2) (en plt de qqc.) De premier choix, de première qualité.

  ●(1935) BREI 410/2c. danvez a-zibab da ginnig d'e genvroiz. ●(1935) BREI 439/3c. Lenn ha dibluska pennadou-skrid a zibab.

• a-zibilh
  a-zibilh

  adv. & prép.

  (1) Adv. Pendant.

  ●(1914) DFBP 240b. pendant, tr. «Azibill.»

  (2) Loc. prép. A-zibilh diouzh : accroché à.

  ●(1905) BOBL 13 mai 34/1b. c'houec'h pesketour chomet a-zibill deuz plench, ha traou all, goude ma oa bet goueledet o bag.

• a-zibouez
  a-zibouez

  adv. (Attaché, supendu, traîné) par, au moyen de.

  ●(1905) AGTG 106. leonet stag a zibouez eur gorden ! ●(1926) FHAB Meurzh 95. Goude e vezont staget a zibouez eul las, er siminal, da vogedi. ●(1929) FHAB Du 424. stlejet gant gant Yann Varc'heg a-zibouez e vleo. ●(1931) CDFi 22 août. a-zibouez eur rollig arc'hant. ●(1935) CDFi 23 mars. en em ispilla a zibouez eun dorn ouz ar funiou. ●(1945) DWCZ 74. Ar moc’h (…) nec’het bras moarvat o klask gouzout perak e oant bet lakaet er c’harr bremaik a-zibouez o skouarn hag o lost, ha perak breman e vezent taolet er-maez ken dichek.

• a-zibrad
  a-zibrad

  adv.

  (1) Sans toucher terre.

  ●(1869) HTC 64. ha daou c'hoaz hen douge a zibrad, eur penn euz ar giffien var scoaz peb hini anezho.

  (2) En suspension.

  ●(1874) FHB 487/129a. da lavaret eo eun treust a lakeant a istribil pe a zibrad, en hevelep doare ma c'hellet he vransellat.

• a-zifec'h / a-zifezh
  a-zifec'h / a-zifezh

  adv.

  (1) Pour de bon.

  ●(17--) TE 131. Mæs èl ma falai dehai a ziffæh hum vangein d'ou zro.

  ●(1904) DBFV 15b. azifeh a zifeh, adv., tr. «entièrement, sans réserve.» ●(1922) EOVD 53. me hrata a-ziféh chervij, karein Doué. ●55. n'hellamb ket ou mougein a-ziféh. ●(1927) GERI.Ern 34. a-zifeh V[annetais] adv., tr. «Entièrement, sans réserve.»

  (2) Absolument, sans réplique.

  ●(1896) HIS 41. er Filistined e vennas, a zipheh, donèt de ben a nehoñ. ●(1896) HISger 4. Zifeh (a), tr. «absolt., sans réplique.»

  ●(1904) DBFV 15b. azifeh a zifeh, adv., tr. «absolument, sans réplique.»

• a-zifec'h-kaer / a-zifezh-kaer
  a-zifec'h-kaer / a-zifezh-kaer

  adv.

  (1) Pour de bon.

  ●(1787) BI 170-171. de Zoué, de behani é fallai dehou bout à-zifeah cair. ●(1790) MG 33. A ziffæh caër, laret adieu d'en davarn. ●(1792) CAg 117. A-ziffeah caer me vou dehou fidele.

  ●(c.1802-1825) APS 85. el m'an dé deoh a zifeah cair. ●92. eit derhel dohoh a zifeah-cair. ●(1838) OVD 47. ret-é hinihue, a ziffeah-caër, gobér hou choége. ●(1844) LZBg 2^l blezad-1^añ lodenn 140. oueit de Batmos a zifeah-caër. ●(1857) GUG 91. A ziffeah-caër, A vremen me renonç / Der bed.

  ●(1904) DBFV 15b. azifeh kaer, adv., tr. «entièrement, sans réserve.»

  (2) Absolument, sans réplique.

  ●(1904) DBFV 15b. azifeh kaer, adv., tr. «absolument, sans réplique.» ●(1927) GERI.Ern 34. a-zifeh kaer V[annetais] adv., tr. «absolument.»

• a-zifezh
  a-zifezh

  voir a-zifec'h

• a-ziforc'h
  a-ziforc'h

  adv. Séparément.

  ●(1931) VALL 686b. Séparément, tr. «a-ziforc'h.»

• a-zifrap
  a-zifrap

  adv. En tirant par secousses.

  ●(1557) B I 526. De ren heb goap a diffrap dan abim, tr. «pour le précipiter et l'enchaîner dans l'abîme.»

  ●(1919) KZVr 355 - 21/12/19. a difrap, tr. «par secousses.» ●(1942) VALLsup 156b. Par secousses, tr. «a-zifrap.»

• a-zifronk-marc'h
  a-zifronk-marc'h

  adv. À étripe cheval.

  ●(1904) DBFV 51a. a zifronkl marh, adv., tr. «à étripe de cheval, de façon à crever un cheval (l'A.).»

• a-zigant
  a-zigant

  prép. D'avec.

  ●(1855) BDE 61. lemel a zeguet un inean. ●139. lamet buhé er horv a zeguet er péhour.

  ►[form. conju.]

  S1 aziganin.

  ●(1855) BDE 716. ean hi lam a zeguet-n-ein.

  ●(1939) RIBA 33. dén ar en doar n'hou lammo azegenein.

  S2 aziganit.

  S3m azigantañ.

  ●(1855) BDE 112. hou poé receuet a zeguet-hou.

  S3f aziganti.

  ●(1921) GRSA 205. Skrapet e oè bet hé danùé azegeti.

  P1 aziganimp.

  ●(1855) BDE 187. petra e houlen-ean a zeguet-n-emb.

  P2 aziganeoc'h.

  ●(1855) BDE 89. bout ingorto a em bout pep tra a zeguet-n-oh. ●143. n'em bout bet goulennet hoah nitra a zeguet-n-oh.

  P3 aziganto.

  ●(1861) BSJ 217. Hur Salvér e laras hoah dehai é oé mad eit-hai ma vehé oueit é hent a zé guet-hai. ●223. m'en devehé Jesus dré ur miracl hum dennet a zé guet-hai.

• a-zija
  a-zija

  adv. Déjà.

  ●(1792) HS 19. péhanni enn doai à zéja collet é eurustet énn néan. ●172. à zéja é commancent murmurein. ●198. hac e juge à zéja er péhour. ●234. Unan enn dèss collet er méh ér mod-cé, pé e zou à zéjà ur fall verh, pé quent pèl e vou. ●248. A zéja e hoai Sant Yahann ar vordènn er Jourdènn.

• a-zilerc'h
  a-zilerc'h

  prép. & adv.

  (1) Prép. Après, à la suite.

  ●(1464) Cms (d’après MNOTes 172). adilarch. ●(1499) Ca 5a. Adilarch. g. apres darriere. ●(c.1500) Cb 10b. Adilerch. g. apres derriere. ●(1521) Cc (d’après MNOTes 172). adilerch. ●(1575) M 1948. Nac á dilerch heman, tr. «Ni en arrière de lui.»

  ●(1659) SCger 128a. A dilerc'h, tr. «derriere.» ●(1727) HB 383. Achappet e hon ene o dilarc'h evel ma c'hachap ul labouz a zilarc'h ar chasseuryen.

  ●(1847) MDM 222. Petra a chom da ober na da forja a zilec'h eur spered ijinus. ●(1869) HTC 52. al loanet a ioa chomet beo a zilerc'h ar vossen. ●(1893) IAI 186. eun dra benag a jomo a zilerc'h ho keyer.

  ●(1911) BUAZperrot 389. chomet en he zav a zilerc'h ar Vretoned. ●(1935) FHAB Meurzh 125. an tammou kig poas a zo chomet ganeoc'h a-zilerc'h eur pred all.

  (2) Adv. Chom, menel a-zilerc'h : rester, être de surplus.

  ●(1710) IN I 49. an tan (…) a zevo hac a lacaï e poultr hac e ludu oll faç an douar, hep e vano netra-tout e zilarc'h a guement a velomp var e c'horre. ●(1732) GReg 815a. Rester, être du surplus, être de reste, tr. «chomm a-zilerc'h.»

  ►[form. conju.]

  P3 a-zilerc'h dezho

  ●(1732) GReg 815a. Il n'a rien resté après eux, tr. «N'en deus restet netra a-zilerc'h dézo.»

• a-zillo
  a-zillo

  adv. Vite.

  ●(c.1836) COM II moj. 15. A-zillo e teuont.

  ●(1913) KZVr 25 - 24/08/13. A-zillo, tr. «vite, L[éon].» ●(1927) GERI.Ern 34. a-zillo adv., tr. «Vite.»

• a-zinaou
  a-zinaou

  adv. À torrent.

  ●(1530) J 190a. Ma daou lagat, a livat plen / Rentet a dinou dazlou yen, tr. «Versez, mes yeux, versez des flots de larmes.»

• a-zindan
  a-zindan

  prép., adv. & adj.

  I. Prép.

  A.

  (1) De dessous.

  ●(1659) SCger 127a. A didan, tr. «de dessous.»

  ●(1878) EKG II 131. me a zavaz a-zindan ar bern kerdign.

  ●(1902) PIGO I 156. eur zilien a zoare a zifoupaz a zindan eur men. ●(1944) ATST 51. Mari a ziskoachas trum he fenn a-zindan al liñserioù.

  (2) En moins de temps que.

  ●(1932) BSTR 7. goude tri miz var e vele, eo pareet a zindan eiz dez.

  ►[form. conju.]

  S1 azindanon

  ●(1875) FHB 519/399a. va daivrsquer (lire : divesquer) a floge a zin dannon.

  S3m azindanañ

  ●(1847) MDM 336. respeti pep-unan eus ar-re a zo a zindan-han. ●(1877) EKG I 178. ho boned glaz var ho fenn, ho bleo hir pleget azindan-han. ●(1889) SFA 64. pevar den all a ioa deuet da c'houlenn beva a zindan-han.

  S3f azindani

  ●(1877) EKG I 195. poulladet ar goad azindan-hi. ●(1878) EKG II 120. en eur lakaat va dourn deou a-zindan-hi.

  P1 azindanomp

  ●(1877) EKG I 162. bern-var-vern e vezint en hent azindanomp. ●(1878) EKG II 11. peb a vriad kolo da asten azindanomp.

  P3 azindano

  ●(1878) EKG II 133. ar bern kerdign oan bet kuzet a-zindan-ho.

  B. Dessous.

  ●(1633) Nom 23a. Grandedalæ : le poil de dessous l'aisselle : an bleu á dindan an casel. ●113a. Cinctus Gabinus, manteau qui par-dessous l'aisselle entortille tout le corps : mantell pehiny á dindan an casel á tortis an corf oll.

  ●(1774) AC 101. a zindan ar cham eus a asquorn ar pubis, tr. «au-dessous de la courbure des os pubis. »

  ●(1876) TDE.BF 805. lekeat gant-ho a zindan ar iar. ●(1878) EKG II 121. a-zindan ar skaoun. ●291. ar c'holo hanter-vrein a ioa a-zindan ar brizounerien. ●(1889) SFA 26. enn toull du a zindan ar skalier.

  II. Adv.

  (1) Au fond.

  ●(1868) FHB 193/294b. dour hon lennou-ni a zo peurvuïa tenval abalamour d'al lec'hit a zo a zindan.

  (2) Loc. adv. A-zindan nebeut amzer : en peu de temps.

  ●(1925) FHAB Mae 182. hag a zindan nebeut amzer ar Rogasionou a en em astennas dre ar Frans a-bez.

  III. Épith. (en plt de vêtements) De dessous.

  ●(1868) FHB 159/19b. Eur zae lin fin a viskent var ho dilajou a zindan.

• a-zindan-boan
  a-zindan-boan

  prép.

  (1) A-zindan-boan a (+ subst.) : sous peine de.

  ●(1909) KTLR 33. a zindan boan a bec'het marvel.

  (2) A-zindan-boan da (+ v.) : sous peine de.

  ●(1869) SAG 291-292. a zindan boan da veza tremenet evit gaouyadet.

  ●(1915) HBPR 227. a zindan boan da veza harluet.

• a-zindan-dorn
  a-zindan-dorn

  adv. À portée de la main.

  ►[form. comb.]

  P1 a-zindan hon dorn

  ●(1877) EKG I 69. kaout azindan hon dourn (...) eur c'hristen mad.

• a-zindan-eñvor
  a-zindan-eñvor

  adv. Par cœur.

  ●(1906) KPSA xvii. mez divemor oa, poan en doa o teski a zian eor. ●(1915) HBPR 130. Gouzout a reomp anezho [hor pedennou] a zindan envor. ●(1932) BSTR 96. Theresa a gendalc'he da lavaret ar rest, goudeze, a zindan envor.

  ►[par étymologie populaire]

  ●(1959) BRUD 7/18. evid diskouez e ouie e bater a zindan-heol.

• a-zindan-guzh
  a-zindan-guzh

  adv. Clandestinement.

  ●(1877) EKG I 35. pe gemeret an tec'h, pe mont azindan guz. ●46. red eo d'ehoc'h chomm azindan guz. ●85. D'ho diouall oa chommet ive, evel enn hor bro-ni, azindan guz, beleien ha n'o doa ket aoun rag ar maro. ●(1878) EKG II 169. chom a c'hellaz a-zindan guz.

  ●(1915) HBPR 220. Hag ar veleien a rankas, a nevez, mond a zindan guz.

• a-zindan-noz / a-zindan an noz
  a-zindan-noz / a-zindan an noz

  adv. Nuitamment.

  ●(1910) MAKE 36. Perig al Lakez a yeas a-zindan an noz beteg ar Pont. ●(1915) HBPR 110. Ar c'huec'h belek-ze oa kaset, kewret, da Gemper. A zindan noz oa. ●(1976) LLMM 175/117. perak avat, o c'hased kuit a-zindan an noz.

• a-zindan-oad
  a-zindan-oad

  adv. Deuet a-zindan-oad : majeur.

  ●(1931) VALL 441a. Majeur, tr. «deut a-zindan-oad.»

• a-zindan-tenn
  a-zindan-tenn

  adv. À portée de tir.

  ●(1877) EKG I 272. hag ac'hano e tennent var ar zoudarded, pa en em gavent azindan tenn. ●276. Pa deuche ar zoudarded azindan tenn d'eomp.

• a-zindan-zivin
  a-zindan-zivin

  adv. Dans l'incertitude.

  ●(1877) EKG I 9. n'edo ket azindan-zivin e viche, abarz nebeut, goulennet diganthan ar memes tra. ●(1878) EKG II 181. n'oant ket a-zindan zivin, n'o doa nemed ar maro da c'hortoz.

  ●(1908) FHAB Ebrel 124. N'emaon ket a zindan-zivin e c'hoar an oll pell-zo – ha gwelloc'h egedon – ar pez a verkan aman. ●(1915) HBPR 209. An archerien kerkoulz, n'oant ket pell a zindan zivin. Eun tammik larkoc'h, en eur vali a gase da Bont-an-Aour e veljond eur bern tud.

• a-zioc'h
  a-zioc'h

  prép. & adv. Au dessus.

  I. Prép.

  (1) Au-dessus de.

  ●(1659) SCger 43a. dessus, tr. «az ioc'h.»

  ●(1870) MBR 240. war ar pount a voa a-ziouc'h ar ster. ●(1880) SAB 127. azioc'h ar vag. ●(18--) FHAB Du/Kerzu 1941)">ALB (FHAB du/kerzu 1941 p. 102a). A-blad, war e gov hel laker / E lec’h al leor, war gein an er, / a-blav a-zioc’h ar pilier.

  ●(1924) FHAB Meurzh 102. a zioc'h ar c'hoajou. ●(1925) BUAZmadeg 602. azioc'h he benn.

  (2) Loc. prép. A-zioc'h da : au-dessus de.

  ●(1907) PERS 18. en despet d'ar gourdrouzou a oa azioc'h d'ho fenn. ●168. jolori a zioc'h d'am fenn. ●284. e klevet ar bouleji tan o c'hwital azioc'h da Bariz. ●(1907) FHAB Even 111. a zioc'h d'ar gouent.

  II. Adv. Au dessus.

  ●(1732) GReg 793b. Regarder au dessus de soi, tr. «Sellet a zioc'h.»

  ●(1867) FHB 134/240a. stanca mad ha cloz an toul a zioc'h. ●(1869) HTC 107. eun neiz guennili a ioa eno azioc'h. ●(1869) FHB 205/386b. er palierou azioc'h.

  ●(1915) MMED 204. hag e velas, azioc'h, skeuden ar Verc'hez. ●(1922) FHAB Here 301. eur groaz vean a-zioc'h.

  ►[form. comb. 1]

  S1 a-zioc'h din

  ●(1732) GReg 630b. Au dessus de moi, tr. «a zioc'h din. a zioc'h din-me.»

  ●(1879) BMN 66. savet eo zoken azioc'h d'ign beteg an env.

  ●(1931) VALL 211a. au dessus de moi, tr. «a-zioc'h d'in.»

  S2 a-zioc'h dit

  ●(1922) KAAG 68. hag a zo deut aman, a ruz kof, azioc'h d'id. ●(1931) VALL 211a. au dessus de toi, tr. «a-zioc'h d'it.»

  S3m a-zioc'h dezhañ

  ●(1732) GReg 898b. a zyoc'h dezâ.

  ●(1866) HSH 56-57. e tigaças a-zioc'h dezan ur goabren.

  ●(1911) BUAZperrot 346. eur bann sklerijen da darza azioc'h d'ezan. ●(1931) VALL 211a. au dessus de lui, tr. «a-zioc'h d'ezañ.»

  ►sens fig. Qui occupe un plus haut rang.

  ●(1900) MSJO 112. tremen diouz ar re a zo a zioc'h dezhan.

  S3f a-zioc'h dezhi

  ●(1911) BUAZperrot 849. eun oaled, hag a zioc'h d'ezi eur skeuden eus ar Werc'hez. ●(1935) SARO 34. hag azioc'h d'ezi e saver eur volz.

  P1 a-zioc'h dimp

  ●(1732) GReg 894b. Superieur, eure, qui est au-dessus de nos têtes, tr. «a so a-zioc'h deomp.»

  ●(1911) BUAZperrot 287. lagad Doue o para a zioc'h d'eomp.

  P2 a-zioc'h deoc'h

  ●(1923) ADML 33. lakât ac'hanon azioc'h deoc'h.

  P3 a-zioc'h dezho

  ●(1900) MSJO 13. kanet a zioc'h dezho ar Gloria in excelsis gant an Eles. ●(1909) FHAB Kerzu 373. Bennoz Doue azioc'h dezho. ●(1911) BUAZperrot 181. a zioc'h d'ezo, koulz lavaret, sklerijen ar baradoz.

  ►[form. comb.]

  S3f azioc'hti

  ●(1935) OALD 51/12. ne welez ket ez eus eur vaz hir, gand eur pennad korden stag a-ziouti, o tenna tan diouz an horjalennou a zo a-zioc'hti.

  ►sens fig. Qui occupe un plus haut rang.

  P2 azioc'htoc'h

  ●(1824) BAM 181. Mar tamallit ar re a so azioc'htoc'h, grit-e gant respet evito.

  ►[form. conju. 3]

  S3m a-zioc'h outañ

  ●(18??) FHB. a-zioc'h outañ.

• a-ziouzh
  a-ziouzh

  prép. & conj.

  I. Prép.

  (1) Au dessus de.

  ●(14--) Jer.ms 6. Loman a dyouz an Kaer, tr. «ici, au-dessus de la ville.» ●(1633) Nom 145b-146a. Hyperthyrum, superliminare : le linteau dessus l'huys : treusteul an nor, an pez coat á lecquer á diouzan nor. ●(1650) Nlou 62. Ne guelat nep amser, / A scler quen bras steren, / Euel a diouz an ploue, tr. «On ne vit en aucun temps / Clairement une aussi grand étoile / comme au-dessus du canton.»

  ●(1710) IN I 193. ponchou coat a-ziouc'h rivierou bras.

  ●(1847) MDM 54. edoare an heaul, a zioud pep parrez. ●(1869) SAG 219. Sin ar Groaz oa an diguruner, lakeat gant Doue a zioud penn ar bobl kristen.

  (2) A-ziouzh gant : d'avec.

  ●(1977) LIMO 08 janvier. o argant laeret azoh getè. (…) hé sah-dorn skrapet azoh geti.

  (3) De (un endroit).

  ●(1861) BSJ 211. Ean e saùas a zoh taul.

  (4) A-ziouzh eno : de là, de cet endroit-là.

  ●(1854) PSA II 170. é huélér el léaldæt hag er vuhé vad é pêllat a zoh inou.

  II. Adv. De là-haut.

  ●(1650) Nlou 430. A diouch, à vuhel, an Eal mat, / Da doue cannat vn adit, / A reuelas clos da Ioseph, / Bout Herodes en despit, tr. «De là-haut, humblement, le bon ange, / un messager de Dieu en outre, / révéla secrètement à Joseph, / qu'Hérode était irrité.»

  III. Loc. conj. A-ziouzh ma : selon.

  ●(1910-15) CTPV I 194. Hazoh ma larei d'ein, tr. «Selon ses propos.»

  ►[form. conju.]

  S1 aziouzhin

  ●(1867) FHB 150/362a. clevet trouz eur benveg bennag aziouzin. ●(1869) FHB 225/124b. e cave din ez oa eun dra bennag a ziouzin.

  S2 aziouzhit

  ●(1868) FHB 184/223b. O Spagn, glaz meurbet ha dirouven eo an oabl aziouzid.

  S3m azioutañ

  ●(1847) BDJ 37. An elez dioc'h ar wezen / A zistagas eur skoultren, / Hac oc'h he hija a ziounthan, / A lakeas buhez da zont henhan. ●(1868) FHB 163/56a. An amezeg a jome aziouthan. ●(1880) SAB 115. an nê a zigoras aziouta. ●(1890) BSS 14. eb toen ebed a ziouta.

  ●(1909) NOAR 152. An azen hag an ejen a astenne o fenn a-zioutan.

  S3f aziouti

  ●(1869) HTC 116. ar voualen a ioa pell amzer dija o para aziout-hi. ●(1889) ISV 49. eur gurunen spern en dro dezhi, eur groaz aziouthi.

  ●(1925) BUAZmadeg 34. eun doen aziouti. ●(1935) LZBl Du/Kerzu 281. he mab savet a-ziouti.

  P1 aziouzhimp

  ●(1860) BAL 69. an traou a velomp a ziouzomp, dindanomp ac a beb tu deomp. ●(1869) FHB 255/362b. o trouzial hag o safarat aziouzomp. ●(1870) FHB 284/183b. aziouzomp avad e voa safar.

  P2 aziouzhoc'h

  ●(1710) IN I 214. oboissa da nep so lequeat gant Doue a ziouzoc'h.

  ●(1818) HJC 59. ha taulet hon pèle à zehoh. ●295. aveheit ehüe à zehoh hui-memp.

  P3 aziouto

  ●(1710) IN I 226. grit ma vezo bepret a-ziouto. ●326. unan bennâc eus ar re ma emaomp a ziouto.

  ●(1847) BDJ 16. Ar frealzidighez a zigaçz dezho, / Hel luzenhou en hem zao a zioutho. ●(1867) FHB 143/309b. rec'hil bolzet a ziouto. ●(1868) KMM 210-211. ar Baradoz serred a ziouto, an ifern digor dindanno. ●(1889) ISV 436. clevet unan bennag o trouzial er sanail azioutho.

  ●(1913) FHAB Mezheven 187. pa glevjont trouz a-ziouto.

• a-zirak
  a-zirak

  prép. & adv.

  I. Prép.

  (1) De devant.

  ●(1727) HB 562. Da dec'het a-zirac ho faç. ●(1792) CAg 55. de beèllat, / Doué, à zérac hou face. ●(1792) HS 166. ean e zisparissass à zérac hou deulegat.

  ●(1862) JKS 64-65. Pa vez eat kuit a-zirak hon daoulagad. ●(1870) MBR 42. ann hini goz a deuzaz a-zirak Kleze.

  ●(1945) GPRV 170. Ez oun bet distrinket a-zirak an Dreinded.

  (2) Devant.

  ●(1867) MGK 36. Eul louarn (…) / A-zirak ar marmouz gant-han a voe galvet. ●(1882) BAR 203. a dremen a zirag an arme renket var eur ristenn.

  ●(1906) KPSA 3. stouet noz-deiz a-zirag an aoteriou. ●(1909) FHAB Even 188. a zirag daou-uguent Eskop hag eur bobl diniver !

  II. Adv. Devant.

  ●(1869) FHB 239/236b. hag ar re a zo o chom en tiez a zo eno a zirac, a deue oll var ho zreujou pe en ho frenecher evit guelet ar procession o tremen.

  ►[form. conju.]

  S1 azirazon

  ●(1862) JKS.lam 462. ma kave d'in e tec'he-kuit a-zira-z-oun ann holl grouadurien.

  S3m azirazañ

  ●(1642) CAntiquou 90-17. A dirazaff pa em tennet.

  ●(1864) SMM 199. ra dec'ho a zirazan ar re o deus cassoni outhan. ●(1867) MGK 121. a ziraz-han ker kaer evel ann heol.

  P2 azirakoc'h

  ●(1856) GRD 328. ne daulet quet a zirac oh ur galon glaharet.

• a-ziribilh
  a-ziribilh

  prép. A-ziribilh diouzh : suspendu à.

  ●(1923) LZBt Gouere 23. pemp pe c'houec'h pijon-gouë a ziribil eus e c'houriz.

• a-ziribin
  a-ziribin

  adv. & prép.

  I. Adv. =

  ●(1931) FHAB Ebrel 135. ouz kostez an torgennou a-ziribin. ●(1939) CDFi 22 avril. Ar failh (lire : frailh) bras-se a zo meanok ha trouc'het a-ziribin.

  II. Prép.

  (1) À val de.

  ●(1942) LANB 41. Ha da deurel an aval a ziribin an dorgenn.

  (2) Loc. prép. A-ziribin ouzh =

  ●(1911) BUAZperrot 86. mogeriou (…) azezennou a ziribign outo en diabarz.

• a-ziribis
  a-ziribis

  adv. En dégringolant.

  ●(1867) FHB 143/309b. ar vein a deue a ziribis a zioc'h ho fenn.

• a-ziroll
  a-ziroll

  adv. C'hoarzhin a-ziroll : rire aux éclats.

  ●(1909) KTLR 148. pa glef-jond, er meaz, c'hoarzin a ziroll.

• a-zisglav
  a-zisglav

  adv. À l'abri de la pluie.

  ●(1659) SCger 34a. a couuert de la pluie, tr. «a disglao.» ●127a. A disglao, tr. «a couuert de la pluie.»

• a-zisgwel
  a-zisgwel

  adv.

  (1) Adv. Hors de vue.

  (2) Loc. prép. A-zisgwel da : hors de vue de.

  ●(1880) SAB 176. Jesus a dec'has o pellaat diouz an templ, a zisvel d'ar Iuzevien.

• a-ziskan
  a-ziskan

  adv. & prép.

  (1) Adv. En chœur.

  (2) Loc. prép/ A-ziskan gant ub. : d'accord avec qqn.

  ●(1931) VALL 6a. (être) d'accord, tr. «a-ziskan fam. (avec qqn gand u. b.).» ●140b. de concert, tr. «a-ziskan fam. (avec gant).»