Devri

Recherche 'e...' : 2032 mots trouvés

Page 30 : de ermaezius (1451) à esaeat (1500) :
  • ermaezius
    ermaezius

    adj. Exportable.

    (1962) EGRH I 76. ermaezius a., tr. « exportable. »

  • ermin / erminig
    ermin / erminig

    m. –ed (zoologie) Hermine.

    (1499) Ca 78b. Ermin. g. ermine. ●(1633) Nom 33b-34a. Mustela Alpina, alba : armelin ou hermine : vn herminicq.

    (1659) SCger 9a. armine, tr. «erminic.» ●52b. Ermine, tr. «Erminic

    (1933) MMPA 85. eun herminig vihan wenn.

  • erminig .1
    erminig .1

    m. –où

    (1) Fourrure d'hermine.

    (1732) GReg 432a. Les manteaux des Ducs & Pairs ont des fourrures d'hermines, tr. «mentell an Dugued ha par a so feuret gad erminicq

    (2) (armoirie) Hermine.

    (1928) FHAB Mezheven 207. lili hag herminigou, en eun douez.●(1929) FHAB Mae 172. War vegel unan eus ar gwaregeier e weler herminigou Breiz.

  • erminig .2
    erminig .2

    voir ermin

  • erminigaouet
    erminigaouet

    adj. Herminé.

    (1923) FHAB Du 436. bannielou herminigaouet Breiz.

  • erminiget
    erminiget

    adj. Herminé.

    (1926) FHAB Gouere 279. dindan eun de ruz herminiget. ●(1935) BREI 425/3c. ar banniel herminiget. ●(1941) FHAB Gwengolo/Here 78b. eur zae arc'hantet hag erminiget. ●(1942) FHAB Meurzh/Ebrel 141a. dindan eur stel erminiget.

  • ermit
    ermit

    m. –ed (religion) Ermite.

    (1499) Ca 78b. Ermit. g. hermite.

    (1659) SCger 65b. Hermite, tr. «Hermit p. et.» ●(1732) GReg 35b-36a. Anachorete, qui vi seul dans le desert, tr. «Ermid. p. ermided

    (1868) KTB.ms 14 p 117. sellulenn un ermit. ●(1877) BSA 17. an ermitet santel. ●(1894) BUZmornik 381. ne oa ann ermit-se nemed eur sorser.

    (1935) SARO 18. lochenn an ermit.

  • ermitaj
    ermitaj

    m. –où Ermitage.

    (1499) Ca 78b. Ermitaig. g. hermitaige.

    (1877) BSA 18. Neuze e kuiteas he ermitaj. ●(1894) BUZmornik 44. Abarz ar fin e kuiteaz he ermitach. ●96. eur plas brao da zevel eun ermitach.

  • ermun-
    ermun-

    = (?).

    (18--) PEN 92/51. an ad demeus ar raden noz goël ian dastumet / an noz se ec'h adennaing a ben an deiz evaint kouezet / an noz se he ermunaïng he discrunaing aroc an deiz / an nep aneus c'hoant de kavet a renk monet an noz se.

  • ernez
    ernez

    f. Fougue.

    (1752) PEll 281. Ernès, Fougue, fougade, emportement, fureur. Ce nom est assez rare, & je ne l'ai entendu qu'en Basse-Cornwaille.

    (1919) LZBl Genver 29. oc'h he gwea hag he disgwea gant ernez. ●(1927) GERI.Ern 139. ernez f., tr. «Fureur.»

  • Eroulazed
    Eroulazed

    n. plur. Irulars (peuple de l’Inde du sud).

    (1917) LZBt Gouere 1. Pemp rum tud a gaver en dro d'ar meneïo-Glaz, korn izelan eus an Indez : ar Vadagazed, ar Gotazed, an Todazed, an Eroulazed hag ar C'houroumbazed.

  • errañ
    errañ

    v. intr. Errer, faire erreur.

    (1499) Ca 78b. Erraff. g. errer. ●(1557) B I 99. Heb variaff nac erraff, tr. «sans faute et sans erreur.»

  • erratik
    erratik

    adj. Erratique.

    (c.1500) Cb 79a. [erraff] g. erratiques. b. erratic.

  • errestel
    errestel

    voir arest

  • errez
    errez

    voir arrez

  • errol
    errol

    s. –ioù

    (1) Erreur.

    (1530) J p. 80a. Goude da brut ha burzudou / Papellart, ha da holl ardou / Trufflou hac errorou gouyer, tr. «Malgré ton renom et tes miracles, hypocrite, et tous tes artifices, et tes tromperies, et tes menteries, imposteur.» ●(1557) B I 108. Fablou hac errorou gouyer, tr. «des fables, des erreurs, des mensonges.» ●(1576) Cath p. 10. an betholl a fazy hac a so error, tr. «tout le monde se trompe et est dans l'erreur.»

    (1710) IN I 12. Un errol eo.

    (1835) AMV 127. erroliou tud e vro. ●(1877) BSA 305. tevalijen an errol.

    (1914) KANNgwital 139/430. miret na ve horrol pe zale.

    (2) Kaout errol =

    (1732) GReg 203b. Contester, quereller, disputer, plaider, tr. «cahout herrol

  • erroliñ
    erroliñ

    v. =

    (1732) GReg 203b. Contester, quereller, disputer, plaider, tr. «herroli. pr. herrolet

  • erru .1
    erru .1

    adj.

    I.

    (1) Arrivé.

    (14--) N 324. Setu eff arriu en diguez, tr. «Le voilà arrivé enfin.» ●(1580) G 158-159. Tut (…) / So arryf var ho penn, tr. «des gens (…) / Qui sont arrivés à votre rencontre.»

    (1856) VNA 203. nous sommes arrivés, tr. «arrihue-omb.» ●(1862) BSH 18. Me a gred eo arri dija er fabourzyo. ●(18--) AID 10. Mes chetu hi ari, a gaf din, voar aman, tr. «Mais la voilà qui arrive, je crois, ici.»

    (1902) PIGO I 13. setu omp arru stok da Zant-Briek. ●(1902) TMJG 347. Ben neuze oant arri en gra Traou-Wern. ●(1925) SFKH 7. Pe oent arriù adrest pond er Sparl. ●(1928) BREI 61/3a. 'benn e oa erru an inderv.

    (2) Erru mat : bien vu (de qqn).

    (1884) LZBt Meurzh 47. dond a benn da vean arri mad gant tud Bro Zao-Heol.

    (1912) BUAZpermoal 290. en devoa ive c'hoant da vezan arru mat gant an holl. ●334. En amzer Pi IV (1559-1565), ne oe ket kenkouls arru. ●(1920) LZBt Here 3. Evit derc'hel da vean aru mad gant ar roue, Moukasa an ije dleet rei ton d'e c'hoantezonou fall.

    (3) [devant un adj.] Devenu.

    (1888) SBI II 178. Ni 'zo erru daou den oajet, tr. «Nous devenons tous deux des gens avancés en âge.» ●N'out ket erru prest da dewel ? tr. «N'allez-vous pas bientôt vous taire ?»

    (1935) BREI 396/3a. klevet am eus, hag evidoun da veza arru silwink, sede me.

    II. Kaout erru

    A. Kaout erru (+ subst.).

    (1) Kaout erru sec'hed : avoir attrapé soif.

    (1996) GRVE 22. Da hortoz se me 'm-eus arru zehed.

    (2) Kaout erru jeu : avoir pris du jeu.

    (1994) HETO 32. Ar rod kondui 'deus arru jeu.

    (3) Kaout erru hast : avoir hâte.

    (1994) HETO 50. Feiz 'vad, me 'm-eus arru hast da gaoud kelou deuz ma loened.

    (4) Kaout erru poan : avoir mal.

    (1994) HETO 59. Me 'm-eus arru poan 'n em hein.

    B. Kaout erru (+ prép.) gant =

    (1994) HETO 98. En dro-mañ 'm-eus erru dreist ma fenn gand an traou yaouank-mañ.

    C. Kaout erru (+ pp.) =

    (1987) BAPR 13. Arru 'm-eus kleved tra-walh.

  • erru .2
    erru .2

    voir erruout

  • erruek
    erruek

    voir erruout

  • erruet
    erruet

    adj. Arrivé.

    (1866) LZBt Ebrel 102. Setu-aman treo erruet.

  • erruidigezh
    erruidigezh

    f. –ioù Arrivée.

    (1906) BOBL 27 janvier 71/2f. An dud estren a dle ober diskleriadurez en eiz deiz a zeu goude o erruidigez.

  • erruout / erruek / erru
    erruout / erruek / erru

    v.

    I. V. intr.

    (1) Arriver, se produire.

    (1838) CGK 19. nac a vech e touejomp, / Na herruje birviquen, disparti entrezomp. ●(1846) DGG 230. respont eus ar c'holl, mar guerru. ●(1860) BAL 37. er pez a erruas an trede deiz. ●(1877) BSA 16. ar pez a dlie arruout. ●(1896) GMB 348. Pet[it] Trég[uier] lake oa d'aïet (= laked oa d'ariout), cela devait arriver, i. e. «c'était écrit», expression fataliste.

    (1902) PIGO I 154. an istor-man a arruaz breman zo nao c'hant vla. ●(1907) PERS 276. guelet petra erruje.

    (2) Arriver (dans un endroit).

    (1732) GReg 876a. J'arrivai à midi sonnant, tr. «arruout a rean pa edo crezdeiz o sénni.»

    (c.1825-1830) AJC 2985. arif en couls vraf. ●(1834) SIM 178. Erruout a rejomp anfin e ty Simon. ●(1860) BAL 42. ma tiscuezan ken nebeud a vall da erruout eno. ●(1896) HIS 73. Ind e arriùas, ardro en noz.

    (1902) TMJG 347. ken presset, marfad, d'arrioud en tomder he graou vel Mari-Job en tomder he gwele. ●(1907) PERS 275. oc'h erruout er ger. ●(1925) SFKH 7. amzér d'hé mestr d'arriùein ér gér. ●18. Chetui ean é arriù ér porh ! ●(1996) CRYK 110. Errivek toull an nor ar Werc'hez, tr. «La Vierge vint à la porte.»

    (3) Erruout mat : bien tomber.

    (1860) BAL 204. Mari Amiss n'oa ket evit beza gvell errued.

    (4) Erruout mat : s'accorder.

    (1890) MOA 103b. Leur voix s'accordent, tr. «a-vouez ec'h erruont mad

    (5) Parvenir.

    (1856) VNA 154. parvenir à cette fin, tr. «arrihue er fin-zé.»

    (6) Erruet a erruo : advienne que pourra.

    (1847) FVR 163. Dleet a red evel-se, arriet e arriou, laket hou fians ebarz enn madelez ann Otro-Doue.

    II. V. tr. i.

    A. Erruout gant.

    (1) Venir à bout (d'un travail).

    (1925) DIHU 163/197. Me lar d'oh, béh hun es é arriù get hul labour.

    (2) Rencontrer (qqn).

    (1659) SCger 103a. rencontrer, tr. «arruout gant

    (1861) BSJ 80. ur vostad tud nannêg a gonzeu Doué e arrihuas guet Jesus. ●(1883) MIL 252. Tud avat ha karantezus divar ar meaz a erruas ganthan. ●(1894) BUZmornik 204. Erruout a reaz gant eur manac'h.

    (1902) PIGO I 54. kenta hini arruje gantan. ●(1909) KTLR 89. Eun Tregeriad hag eul Leonard, leun ho zac'h a widre, a erruaz ganthan.

    (3) Erruout gant (ul lec'h) : arriver dans (un lieu).

    (1907) AVKA 64. Pac'h arruas gan an ti. ●(1984) HBPD 18. Eh arriù get er Vadelein.

    (4) Arriver à qqn.

    (1621) Mc 56. Milliguet em eux, hac en em fachet ouz ma hentez, hep caffout couls goudé nep desir ez arruise nep fortun ganté.

    (1710) IN I 33. an oll gollou hac an oll droulans a ouffe erruout guenèn. ●(1790) PEdenneu 163. er poénieu e arrihuai gueneign.

    (1821) SST 45. Petra e arriüas guetou ar en hænt d'er Halvar ? ●(1835) AMV 53-54. an oll boanniou a arruo gueneoc'h.

    (5) Arriver à (un âge).

    (1821) SST 11. a pe arriuer guet en ouait a ræson.

    B. Erruout gant.

    (1) Erruout gant ub. : arriver avec qqn.

    (1575) M 513. Gante pan arriuat, ez caffat en atfer, tr. «Quand on arriva à elles, et qu'on trouva dans l'embarras.»

    (2) Rencontrer.

    (1838) OVD 222. Er gohadenneu tan e arfleu a pe arrihue en ahuél guet-t-hai.

    (3) Aboutir à.

    (1984) HBPD 22. ur vinoten (…) hag e arriùé get er chapél.

    C.

    (1) Erruout da vout : devenir.

    (1916) LLES 35. er bedér blanten e oé ariù de vout gui.

    (2) Errout a : venir de.

    (17--) BSbi 1268. ne oen meit arrihue à gampen me ménage.

    (3) Erruout e : arriver à.

    (1633) Nom 238a. Triuium : vn chemin en trepié : vn henth á arriu try enth ennaff.

    III. V. impers. Erruout gant ub. : arriver à qqn.

    (1847) BDJ 330. mar gherhu gheneoc'h treanti an disterha man, galvit ker buan hevel sand Pêr Jesus d'ho skora, tr. (GMB 390) «s'il vous arrive d'enfoncer le moindrement dans la mer.»

    IV. V. pron. réci. En em erruout.

    (1) Se croiser, se rencontrer.

    (1906) GWEN 30. sellou Annaïk hag e re en em erruaz.

    (2) En em erruout gant ub. : croiser, rencontrer qqn.

    (1857) HTB 171. Potret iauank, eme ar roue, ouz en em ariout gante (...) tennet a c'hanoun a maez a boan.

    V.

    (1) Erruout evel ul laer : voir laer.

    (2) Erruout evel un tarzh-kurun : voir tarzh.

    (3) Erruout evel ur bleiz : voir bleiz.

    (4) Erruout krak ha d’ar c’houlz : voir krak .1.

  • erv .1
    erv .1

    m./f. irvi

    I. (agriculture)

    A.

    (1) Sillon, billon.

    (1464) Cms (d’après GMB 221). Erv, sillon. ●(1499) Ca 78b. Eru. g. cillon. ●(1633) Nom 100b. Vitis compluuiata : vigne liée au lon du rayon : guynien á vez ereet á æt vn eru. ●235a. Porca : seillon, terre esleuée entre deux rayons : vn heru douar sauet etre diou hant. ●235b. Liratur ager : faire des seillons : ober hiruy.

    (1659) SCger 147a. ero, pe ervv, pe erven, tr. «sillon.» ●(c.1718) CHal.ms ii. oster les herbiers d'une airette, tr. «dilastein un erüen, huennat un eru'.» ●(1744) L'Arm 359a. Sillon, tr. «Ærhuë.. Ærhui. f.» ●(1752) PEll 281. Erw, Ero, & Erv, Sillon de terre labourée, & tout terrain qui a la forme d'un sillon. Plurier Irwi & Irvi. [Ven[netois] Ero, Sillon. Pl. Ervi.

    (1848) GBI II 268. Treuz diou pe der erw diout-han, tr. «A la distance de deux ou trrois sillons de lui.» ●(1849) LLB 53. troeit enta ha distroeit hou s-erwi. ●374. Un aral ged é strep e rah ol en erwi. ●(1872) DJL 9. Laret zo din c’hoaz e z’eus betek mevelien braz, hag a zant an ezom da lakat eur c’hornad butun e kreiz an ( ?) ærou ( ?). ●ha nep teui dezan c’hoant fumi, hallo mont d’ho c’hlask… deuz kreiz an ( ?) ærou ( ?).

    (1907) DRSP 76. Irvi edok. ●(1911) BUAZperrot 128. daoubleget var an ero. ●(1934) BRUS 278. Un billon, tr. «un erù –i.» ●(1922) FHAB C'hwevrer 51. Neuze eo e vez forchet an irvi gant an alar.

    (1962) EGRH I 76. erv f. irvi, tr. « sillon (non pas la partie en creux qui est ant, mais la partie en relief). »

    (2) Raie.

    (1857) CBF 101. kaset ec'h euz-te da ero eeun da benn ? tr. «as-tu tracé ton sillon droit jusqu'au bout ?» ●trei ar bommou war ann irvi, tr. «renverser la motte sur les sillons.»

    (1950) KROB 26-27/8. dre m'oa endounet mat an ero.

    (3) Mesure d'environ un centiare.

    (1847) MDM 390. Maturin en deuz laeret diga-n-en eunn ero-zouar-gounid.

    (4) Plate-bande.

    (1962) EGRH I 76-77. erv f. irvi, tr. « plate-forme (de jardin, pour culture de légumes, de seigle, etc.). »

    B. plais. Park an erv hir : berme du chemin où l'on mène paître le bétail.

    (1949) KROB 15-16/13. Pegwir emañ o mamm ganto, ar vugale n'o deus avi ebet ouz ar gamaladed a zalc'h a zaout e «park an ero hir», da lavaret eo war an heñchou.

    II. (géographie)

    (1) Levée de galets.

    (1909) BROU 235. Èro (…) Se dit aussi d’une bande se couvrant et se découvrant avec la marée, et faisant qu’une pointe de terre soit alternativement île et presqu’île. Il en existe à Molène. Près d’Audierne, la pointe de l’Ervily, que ceux de l’île de Sein nomment : an earo vili, le sillon des galets. ●(1955) SKOL 3/19. erv gg. –ioù, tr. «sillon, levée de sable ou de galets.» ●(1962) EGRH I 76-77. erv f. irvi, tr. « sillon marin. »

    (2) Flèche.

    (1955) SKOL 3/19. erv gg. –ioù, tr. «flèche (teurel evezh e vez gourel ar ger-se pa vez implijet evit an douar-labour.»

    III. (politique) Sillon, mouvement de Marc Sangnier.

    (1906) BOBL 09 juin 90/3c. an Ao. Michel Even, rener an Ero evid Breiz.

    IV.

    (1) Kaout nag erv nag ant : ne rien avoir.

    (1790) MG 143 (G) I. Marion. N'en dès a nehou nac erhue nac and, ha neoah ean e gan a bouis é bèn a vitin beèd en noz.

    (2) Toullañ an erv : commencer un travail. Note : ici erv prend le sens ant. Cf. Boulc’hañ an erv.

    (1981) ANTR 103 (L) *Tad Medar. Ar merour a gendalh gand an ero en doa toullet.

    (3) Mont war-raok gant an erv : continuer un travail commencé.

    (1949) KROB 11/1 (L) J. Bleunven. Ezomm bras hon eus anezi evit derc'hel beo ar gelaouenn ha mont war araok gant hon ero.

    (4) Kas e erv da benn : terminer un travail commencé.

    (1878) SVE 3. Kassit an ero da benn, tr. L.-F. Salvet «Menez le sillon à bout. (c'est-à-dire : n'interrompez pas l'ouvrage commencé.)» ●(1890) MOA 148 (L). Aller jusqu'au bout, tr. J. Moal «kas ann ero da benn

    (1912) RVUm 316 (Gu). Kaset é en erù d'er pen, tr. P. ar Gov «Le sillon est poussé jusqu'au bout.» ●(1931) VALL 572. Au fig. poursuivre sa pointe, tr. F. Vallée «kas e ero da benn.» ●(1935) ANTO 74 (T) *Paotr Juluen. Kaset hor bo hon erv da benn ha dibunet reiz-mat hor c'hudenn, daoust d'ezi da veza eun tammig luziet. ●131. Eno eman an dalc'h. Tenn ha garo vo hor reuz, / 'Vit kas hon erv da benn, e vo ret beza beuz. ●(1981) ANTR 220 (L) *Tad Medar. Ne hell ked, siouaz, an Aotrou Maner kendelher gand e vennad ha kas e ero da benn.

    (5) Lezel ub. gant e erv : laisser qqun à son travail, à son ouvrage.

    (1964) BRUD 18/16 (L) *Mab an Dig. Gwell eo rei peoh, lezel ar re all gand o ero, rag pep digarez a glasker evid rei bronn d'ar bal.

    (6) Kenderc'hel erv ub. : continuer l’ouvrage, l’œuvre.

    (1926) FHAB 280 (L) Y.-V. Perrot. Ouz eur barz a varv evit beza mat e tlefe beza dek o sevel da gendelc'her e erv.

    (7) Chom war e erv : continuer le même travail.

    (1951) BLBR 41-42/2 (L) V. Fave. Met chomomp war hon erv.

    (8) Boulc’hañ an erv : commencer un travail. Cf. Toullañ an erv.

    (1975) LLMM 170/166. Boulc’het e oa an erv, ha ne chome netra d’ober nemet kenderc’hel.

    (9) Lezel an arar e-kreiz an erv : voir arar.

  • erv .2
    erv .2

    [valeur de pluriel] Longueur des sillons.

    (1962) EGRH I 76. erv m. et coll., tr. « sillon, longueur des sillons. » ●ar park-mañ eo hir an erv.

  • Erv-Breizh
    Erv-Breizh

    n. de l. Sillon de Bretagne (pays nantais).

    (1910) ISBR 6. Stedad er hreisté e gemér étal en Nañned, léh ma hrér Erù Breih anehi. ●(1914) ARVG mae 77. Erw Breiz, bom kailhastr savet entre Naoned ha Pont-ar-C'hastel.

  • Erv-Talberzh / Erv-an-Talberzh
    Erv-Talberzh / Erv-an-Talberzh

    n. de l. Sillon du Talbert (Pleubian).

    (1) Erv-Talberzh.

    (1904-1906) FOFR.mer 131. Arok tremeu Kraou Alberz (lire : Eraou Talberz) / Gret ho kiniad youde kovez tr. « Avant de passer le sillon du Talbert, faites vos prières après vous être confessé ».

    (1913) BRIT 337. ha, pelloc'h c'hoaz, lark er mor, ero an Talber. ●(1914) ARVG mae 72. An Erw pe Erw an Talbers, kraou bili astennet, evel eur biz, eun tri-c'hart lew bennak er mor.

    (1977) TDBP II 151. an Ero. ●note Jules Gros : « Sur la côte "eun ero" est une chaussée naturelle, une levée de galets et de sable produite par les marées et facilitant le passage à marée basse entre le rivage et les îlots ou les rochers écartés du bord. // Le Sillon de Talbert qu'on appelle en breton "an Ero" est une digue et non une tranchée (à Pleubian) ».

    (2) Dicton.

    (1904-1906) FOFR.mer 131. Arok tremeu Kraou Alberz / Gret ho kiniad youde kovez (lire : Arok tremen Eraou Talberz / Gret ho kimiad goude kovez) tr. « Avant de passer le sillon du Talbert, faites vos prières après vous être confessé ».

  • ervad
    ervad

    m./f. –où (agriculture) Contenu d'une raie.

    (1766) MM 381-382. a goudé var en halanat / é tistac-jé deoc'h en ervat, tr. «et puis, tout d'une haleine, il vous aurait nettoyé une ornée.» ●386. an nervadou guéot o quéza, tr. «les ornées d'herbe tomber.»

    (1980) LIMO 02 août. Peb unan e yè ged é èruad.

  • ervat
    ervat

    adv.

    I. Adv.

    (1) Bien.

    (1530) Pm 267. en mat hac a tiz, tr. «bien et sans retard.» ●(1557) B I 569. gruet he haeren en mat / Oz un post prenn, tr. «liez-la bien à un poteau de bois.» ●(1576) Cath p. 12. me agalse infat he contrainy, tr. «J'aurais bien pu la contraindre.» ●14. gouuez en fat cesar, tr. «Sache bien, César.» ●19. examin en fat quent barn petra a lauaraff dit, tr. «examine bien avant de juger ce que je te dis.» ●(1612) Cnf 31a. Eguit ober en mat an Iun eo requis dibriff hep muy quen vn guez en dez. ●43b. laquat euez en mat, n'a deuhé ahané an pechet à pariur. ●(1633) Nom 220b. Vento secundo, aut ferente currere : nauiguer prosperement : nauigaff pe mordeiff er vat, gant prosperitè.

    (c.1680) NG 1431. Ha ma houemp quet erhat, bet ne ouemp ait er-mes. ●(1790) MG 12. labourad erhad é veiteri. ●86. Me garehai carein en Eutru-Doué quen erhad èl ma car er mab-ce é dad. ●214. en dén-hont e zas quen erhad de bèn ag é affærieu. ●(1792) BD 1122. allas men gret erfat eseo ber ma remsy, tr. «Hélas, je crois bien que j'ai peu de temps à vivre.»

    (1834) SIM 156. E habillamant a zeree dioutàn ervad. ●(1852) MML 134. sonj arfad, divoal ha cren ! ●(1856) VNA 111. Peut-être bien que je n'ai pas l'honneur de la connaître comme vous, tr. «Marcé erhat ne mès chet en inour d'hi hanàuein èl-oh.»

    (1925) CBOU 5/75. o c’helenn erfad. ●(1942) DHKN 88. Ne vehè ket erhat, emé nezé timat, ur hadour bras ha koant, en ur seùel liant, ma vo Clet é e lodenno didan hor sel, hoh Mac Dâthô.

    (2) [en incise] Cependant.

    (1862) JKS.lam 303. Ann hini ervad en deuz bevet e-kreiz ann dismegans hag ann dispriz, a glevo ar c'homziou-man : (…).

    (1930) DIHU 231/135. rak nezé, erhat, é vehè ret d'emb monet ar en deur !

    (3) =

    (1903) MBJJ 4. red eo d'ê kaout douar gre evit dont ervad. ●(1907) PERS 308. disken ennhan he-unan, evit sonjal ervad ha pedi.

    (4) Gouzout ervat : savoir parfaitement.

    (17--) ST 348. Me a ouie erfad e ree gwall-bec'hejou, tr. «Je savais parfaitement qu'elle comettait de grands péchés.»

    (5) Bezañ ervat da ub. =

    (1928) DIHU 199/3. De getan rah é ma erhat d'ein laret trugèré.

    (6) (météorologie) Stummañ ervat : annoncer du beau temps.

    (1933) ALBR 35. An amzer a zo en glav ; met setu aman eun devez hag a stumm ervat.

    II. Attr./Épith.

    (1) =

    (1921) GRSA 243. aroué er baradoéz kaer hag erhat.

    (2) Bout ervat ag udb. : se trouver bien de qqc.

    (1939) RIBA 31. Erhat on bet ag hou labour, tud vat.

    (3) [au comparatif] =

    (1918) LILH 29 a viz Genver. Diés e vehè d'ein bout erhatoh eit ma hon bremen. ●(1934) MAAZ 139. Biskoah erhatoh é ma bet Iann goudézé betag er guir varù anehon.

  • ervataat
    ervataat

    v. intr. S'améliorer.

    (1942) DIHU 377/164. Kampen e hramb hol lojeris a nebedigeu hag erhatat e hra hor stad.

  • ervenn
    ervenn

    f. –où

    (1) (agriculture) Billon.

    (1659) SCger 109a. seillon, tr. «erven, p. irvi.» ●seillonner, tr. «ober irvi.» ●147a. ero, pe ervv, pe erven, tr. «sillon.»

    (1872) ROU 98a. Quelques sillons ça et là, tr. «un ervenn bennac ama ac aount.» ●(1879) BMN 299. Crog em ervenn, oun eat ar guella ma hellen (...) var eün beteg ar penn.

    (1931) VALL 693a. un sillon déterminé, tr. «ervenn f.»

    (2) Planche de jardin, plate-bande.

    (1659) SCger 5b. Airette de iardin, tr. «eruen iardin.» ●65b. oster les herbiers de l’airette, tr. «dilasteza an eruen.» ●(c.1718) CHal.ms i. airette de Iardin, tr. «earüen, ou erüen Iardin, taulen, planquen, a Sarz[eau] Erretten.» ●(c.1718) CHal.ms ii. oster les herbiers d’une airette, tr. «dilastein un erüen, huennat un eru’.» ●1732) GReg 24b. Airette de Jardin, planche, couche pour mettre des fleurs, ou des legumes, tr. « Van[netais] (…) érüen. p. iruy. » ●728b. Planche de jardin, airette, tr. « ervenn. p. ervennou. »

    (1876) TDE.BF 192a. Ervenn, s. f., tr. «Planche de jardin ; pl. ou

    (1931) VALL 693a. un sillon déterminé, tr. «ervenn f. (et une planche de jardin).» ●(1962) EGRH I 77. ervenn f. -où, tr. « sillon, rangée, plate-bande. »

  • ervennad
    ervennad

    f. –où

    (1) Contenu d’une planche de jardin.

    (1931) VALL 564b-565a. une planche de fraises, tr. «ervennad f. sivi.»

    (2) Contenu d’un sillon, d’une rangée.

    (1962) EGRH I 77. ervennad f. -où, tr. « contenu d’un sillon, d’une rangée. »

  • ervennañ
    ervennañ

    v. tr. d. Sillonner.

    (1927) GERI.Ern 139. ervenna v. a., tr. «sillonner.» ●(1931) VALL 693a. Sillonner, tr. «ervenna

  • ervenner
    ervenner

    m. –ion (politique) Sillonniste.

    (1906) BOBL 25 août 101/1a. Rener Ar Bobl 'n euz ar vadelez da zigeri e gazeten d'an Ervennerien.

  • erver
    erver

    m. –ion Sillonniste.

    (1906) BOBL 09 juin 90/3c. Eun tabut euz ar re birvidika a zao neuze etre eun neubeud Erverien.

  • ervet
    ervet

    adj. Sillonné.

    (1939) DIHU 337/302. ur malézad doar, erùet frank.

  • erviñ
    erviñ

    v. intr. (agriculture) Former des sillons.

    1919) DBFVsup 66. suhellat, suhillein, v. n. labourer en laissant des bandes terre appelées spér qu'on rejette ensuite sur le grain. Ce dernier travail s'appelle (...) erùein. ●(1927) GERI.Ern 139. V[annetais] erùein, tr. «former des sillons.» ●(1939) RIBA 15. Gout e hran suhellat, erùein, arat, pigellat.

  • Erwan / Ezwan
    Erwan / Ezwan

    n. pr.

    (1) Yves.

    (1847) FVR 350. Ezvoan Dano a oe ivez paket gand ar barizianed-ma. ●(1848) SBI i 216. Ervoan Camus a gane gai, tr. «Yves Camus chantait gaiement.» ●(1852) MML 105. hospital sant Ervoan en Raon. ●(1877) EKG i 150. Hervoanik (...) a c’hlabouse hag a en em bompade. ●(1889) CDB 169. Erwoan Brijant deuz ar Ger-Du.

    (1911) BZIZ 29. Alan Durand a oa iontr-kompez da Erwan Durand.

    (2) Erwanig Plouilio : personification de la Mort.

    (1886) ARN 26. La Mort. – Br. : Ann Anko, ar Maro. Arg. : Ervoanik Plouilio, Yves (avec le diminutif) de Ploumiliau. L'idée qui est renfermée dans cette locution, plutôt que la locution elle-même, a cours par tout le pays de Tréguier, sous cette expression : anko Plouilio. Il y a, dans l'église de Ploumiliau, certain spectre de la Mort, célèbre en Basse-Bretagne.

    (1977) TDBP II 20. Ankou Plouïllo a vez graet Erwanig Plouïllo anezañ.

    (3) Sant-Erwan : Saint-Yves.

    (1847) FVR 233. bez sant Ezvoan, savet gant Iann V, duk a Vreiz. ●234. da zant Tual ha da zant Ezvoan. ●(1867) BUE 57. ne oa ket gwisk sant Ervoan hini ann Drede-Urz.

    (1924) FHAB Eost 293. Sant Erwan en deus lod, evel just, e galvedigez ar re-ze. ●(1955) VBRU 126. Na pegen kaer e vez ar gwez avaloù en o bleuñv da goulz pardon sant Erwan em Bro-Dreger !

    (4) (croyance populaire) Sant-Erwan ar Wirionez : Saint-Yves de Vérité. voir aussi sant .2

    (1894) LLLM 194. Otrou Sant Erwan ar Wirione / A oar d’eus an eil hag egile, / Lakit ar Gwir elec’h emañ, / Hag an tort, gand an hini emañ gantañ, tr. « Seigneur Saint Yves de la Vérité, qui savez ce qui concerne l’un et l’autre, mettez le Droit où il se trouve, et le Tort avec qui il est ».

    ►Santig ar Wirionez.

    (1893) LLLM 185. Te eo Zantik ar Wirione. Me a westl dit hemañ. Mar ma ar Gwir a-du gantañ : caondaon ahanoñ. Mes, mar’mañ ar Gwir a-du ganin : ra dehañ mervel a-benn an termen rik !, tr. « Tu es le petit Saint de la Vérité : Moi, je te voue cette personne. Si elle a le Droit pour elle, condamne moi ; mais, si c’est avec moi que se trouve le bon Droit, alors, fait qu’elle meure au bout de l’échéance exacte »

    (5) Gwisket en deus sant Erwan e vragoù glas : le temps est beau.

    (1912) MELU 445 (T-Pleuzal). Kaer e an amzer. - A ya, gwisket 'n eus zand Ervoan i vrago glaz, tr. E. Ernault «Le temps est beau. - Oui, saint Yves a mis sa culotte bleue. (Plouezal).»

  • erwazh
    erwazh

    adj. (domaine maritime) Profond.

    (1931) VALL 596a. mer profonde, tr. «mor ervoaz (à Sein).»

  • Erwazh
    Erwazh

    n. de l. (toponymie maritime) Iroise.

  • erwazhenn
    erwazhenn

    f. Lame. cf. gwazhenn

    (1941) FHAB Gwengolo/Here 89. (Tregon ha tro-dro) Eroachenn = gg. eur wagenn er mor. Diwar : «ero» ? ●(1955) LLMM 49/50. Yann-Vari en deus risklet war ar bezhin gleb. Kouezhet eo. Sammet eo bet gant un eroajenn (ur wagenn) vras hag aet eo ganti.

  • erziwezh
    erziwezh

    adv. Enfin, à la fin.

    (1499) Ca 75b. Enerdiguez. g. en la parfin ou derrainement. ●(c.1500) Cb 76a. Enerdiguez. alias endiuez. g. en laparfin / ou dernierement.

  • es-
    es-

    voir ez- .7

  • esa .1
    esa .1

    m. –où Essai.

    (1633) Nom 187b. Præludium pugnæ, prelusio, principium pugnæ : l'essay du combat : an essa ves an coumbat.

    (1732) GReg 368a. Essai, épreuve, tr. «Æçza. p. æçzaou

    (1834) SIM 174. dre an essaou a rê.

    (1927) GERI.Ern 139. esa(e) m., tr. «Essai.»

  • esa .2
    esa .2

    voir esaat

  • esaat / esa
    esaat / esa

    v. tr. d.

    (1) Essayer.

    (1732) GReg 368a. Essayer, tr. «æçzât. pr. æçzeët.» ●(1752) PEll 285. Essa, En Léon, & ailleurs Esséa ou Essaëa, Essayer, éprouver.

    (1878) EKG II 40. Divarc'ha an nor ! Arabat oa dign hen esaat, rag re skuiz ha re zinerz oan breman. ●(1878) EKG II 123. esa eun alc'houez-all c'hoaz da velet.

    (1927) GERI.Ern 139. esaat, v. a. et n., tr. «essayer.»

    (2) [devant un v.] Essayer de.

    (1878) EKG II 69. mac'h esache Paol mont kuit.

    (1903) MBJJ 61. bepred e fell d'in esaat oferennan. ●64. esaat mernian. ●(1910) MBJL 4. Esaat a ra ar Vretoned stourm oute.

  • esae .1
    esae .1

    m. –où Essai.

    (1647) Am.ms 561. Gra pront diff expres ober un essa., tr. « Fais-moi expressément, promptement faire un essai ».

    (1659) SCger 53a. essai, tr. «essæ.» ●(1732) GReg 362b. Épreuve, essais, experience, tr. «Eçzaë. p. eçzaëou.» ●368a. Essai, épreuve, tr. «æçzaë. p. æçzaëou. Van[netois] açzay

    (1904) DBFV 12a. asé, m. pl. eu, tr. «essai.» ●(1907) PERS 116. Er bloaz 1848 e oue great c'hoaz eun easea.

  • esae .2
    esae .2

    voir esaeañ

  • esaeañ / esaeiñ / esaeat / esae
    esaeañ / esaeiñ / esaeat / esae

    v.

    I. V. tr. d.

    (1) Essayer.

    (1499) Ca 78b. Essae. g. essaier. ●(c.1500) Cb 26a. cest esayer. b. eshaff. ●(1530) Pm 144. Ouz essa pep vnan dre nerz / Gourren an men ha nendoae marz, tr. «Essayant chacun par force / De soulever la pierre, n'était-ce pas merveille ?»

    (1659) SCger 52b. eprouuer, tr. «essea.» ●147a. essea, tr. «essayer.» ●(1732) GReg 368a. Essayer, tr. «Æczaëa. pr. æçzaëet. Van[netois] açzay. açzayeiñ. ppr. açzayet.» ●(1752) PEll 285. Essa, En Léon, & ailleurs Esséa ou Essaëa, Essayer, éprouver.

    (1904) DBFV 12a. aséein, v. a. et n., tr. «essayer.» ●(1927) GERI.Ern 139. esaea, v. a. et n., tr. «essayer.»

    (2) [devant un v.] Essayer de, chercher à.

    (1856) VNA 150. je tâche de les combattre, tr. «me assai combattein inemb dehai.»

    (1902) PIGO i 124. o esat c’hoarzin ive. ●(1908) VROJ 63. Esaat kaout an toull hag ar boutonnou, tr. « Désirer tous les honneurs. »

    II. V. pron. (sport) En em esaeañ.

    (1) V. pron. réfl. S'entraîner, s'exercer.

    (1906) CDFi 09 juin. da eo dezo en em esa ivez ac'han di. ●(1942) FHAB Du/Kerzu 224a. Paotred ar maeziou ne vezont ket peurvuiañ gwall vailh war ar c'haloupadeg verr, boazet mar dint da gerzout difounn dre an douarou ; gwellaenn a zeuy enno gant en em esa alies. ●225b. hag abred er zizun e stagor d'en em esa adarre evit ar strivadegou da zont.

    (2) V. pron. réci. Se mesurer l'un à l'autre.

    (1982) MABL I 105. (Lesneven) a' re-mañ 'n 'ezo c'hoant d'en am esañ. ●(1982) MABL II 73. (Lesneven) en em esañ : se mesurer, klask gouzout pehini a vezo ar gwellañ.

  • esaeat
    esaeat

    voir esaeañ

Ce site utilise des cookies pour son fonctionnement.En savoir plus...